35,369
רעדאגירונגען
{{קרד/ויקי/יידיש}}
ק (החלפת טקסט – "מוזייען" ב־"מוזעאומס") |
({{קרד/ויקי/יידיש}}) |
||
| (13 מיטלסטע ווערסיעס פון 4 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = capital of France|העב=בירת צרפת|דייטש=Hauptstadt und bevölkerungsreichste Stadt Frankreichs|}} | |||
{{יישוב | {{יישוב | ||
|נאמען= פּאַריז | |נאמען= פּאַריז | ||
| שורה 43: | שורה 44: | ||
דער [[סיין]] טייך פליסט אַדורך דעם עלטסטן טייל פון פּאַריז. אַרום פּאַריז געפינען זיך אַ סך וועלדער. | דער [[סיין]] טייך פליסט אַדורך דעם עלטסטן טייל פון פּאַריז. אַרום פּאַריז געפינען זיך אַ סך וועלדער. | ||
פּאַריז איז געגרינדעט געוואָרן אינעם 3טן יאָרהונדערט פאַר דער ציווילער רעכענונג דורך אַ [[קעלטן|קעלטישן פאָלק]], די פּאַריזיאי, פון וועמען די שטאָט האָט גענומען איר נאָמען. אינעם 12טן יאָרהונדערט איז פּאַריז געווען די גרעסטע שטאָט אין דער מערב־וועלט, אַ | פּאַריז איז געגרינדעט געוואָרן אינעם 3טן יאָרהונדערט פאַר דער ציווילער רעכענונג דורך אַ [[קעלטן|קעלטישן פאָלק]], די פּאַריזיאי, פון וועמען די שטאָט האָט גענומען איר נאָמען. אינעם 12טן יאָרהונדערט איז פּאַריז געווען די גרעסטע שטאָט אין דער מערב־וועלט, אַ בליענדיגער האַנדל־צענטער, און דער היים פונעם [[אוניווערסיטעט פון פאריז|אוניווערסיטעט פון פּאַריז]], איינער פון די ערשטע אוניווערזיטעטן אין אייראָפּע. אינעם 18טן יאָרהונדערט, איז פּאַריז געווען די הויפּט אָרט פון דער [[פראנצויזישע רעוואלוציע|פראַנצויזישער רעוואָלוציע]], און זינט דעמאָלסט איז פּאַריז אַ וויכטיגער צענטער פון [[פינאנץ|פינאַנץ]], [[האנדל|האַנדל]], [[מאדע|מאָדע]], וויסנשאַפט און די קונסטן, ווי אויך דער צענטער פון [[פאליטיק|פּאָליטיק]] און [[פארקער]]. | ||
דער [[איל-דע-פראנס|פּאַריזער ראַיאָן]] האָט אַ [[ברוטא אינלענדישער פראדוקט|ברוטאָ אינלענדישער פּראָדוקט]] פון €612 ביליאָן (גיליטיק 2012), וואָס איז מער ווי 30 פּראָצענט פונעם ברוטאָ אינלענדישן פּראָדוקט פון גאַנץ פראַנקרייך, און אַזוי אַרום ווערט ראַנגירט פון די פינף רייכסטע ראַיאָנען פון אייראָפּע. פּאַריז איז דער באַנקירן און פינאַנץ צענטער פון פראַנקרייך, און דאָרט געפינען זיך די הויפּטקוואַרטירן פון 30 פירמעס אינעם [[פארטון גלאבאל 500|פארטון גלאָבאַל 500]]. | דער [[איל-דע-פראנס|פּאַריזער ראַיאָן]] האָט אַ [[ברוטא אינלענדישער פראדוקט|ברוטאָ אינלענדישער פּראָדוקט]] פון €612 ביליאָן (גיליטיק 2012), וואָס איז מער ווי 30 פּראָצענט פונעם ברוטאָ אינלענדישן פּראָדוקט פון גאַנץ פראַנקרייך, און אַזוי אַרום ווערט ראַנגירט פון די פינף רייכסטע ראַיאָנען פון אייראָפּע. פּאַריז איז דער באַנקירן און פינאַנץ צענטער פון פראַנקרייך, און דאָרט געפינען זיך די הויפּטקוואַרטירן פון 30 פירמעס אינעם [[פארטון גלאבאל 500|פארטון גלאָבאַל 500]]. | ||
אין פּאַריז געפינט זיך דער מערסט־באַזוכטער [[קונסט | אין פּאַריז געפינט זיך דער מערסט־באַזוכטער [[קונסט מוזעאום]] אין דער וועלט, די [[לואוורע]], ווי אויך אַנדערע מוזעאומס. ארכיטעקטורישע אָנדענקפּונקטן אין פּאַריז שליסן איין דעם [[נאטרעדאם דע פאריז|נאָטרעדאַם דע פּאַריז]] קאַטעדראַל און דעם [[אייפל טורעם|אייפל טורעם]]. אין 2014 האָבן 22.4 מיליאָן טוריסטן באַזוכט פּאַריז, די שפּיץ פון אַלע טוריסטן צילן. פּאַריז איז אויך באַקאַנט פאַר [[מאדע|מאָדע]] און [[רעסטאראנט|רעסטאָראַנען]]. רוב פון די הויפּט אוניווערזיטעטן אין פראַנקרייך געפינען זיך אין פּאַריז, ווי אויך די צייטונגען ''[[לע מאנד]]'', ''[[לע פיגארא]]'' און ''[[ליבעראשיאן]]''. | ||
פּאַריז איז אַ וויכטיגער באַן, שאָסיי און לופט־טראַנספּאָרט קנופּ, באַדינט דורך די צוויי אינטערנאַציאָנאַלע פליפעלדער [[פאריז-שארל דע גאל | פּאַריז איז אַ וויכטיגער באַן, שאָסיי און לופט־טראַנספּאָרט קנופּ, באַדינט דורך די צוויי אינטערנאַציאָנאַלע פליפעלדער [[פאריז-שארל דע גאל לופטפעלד|פּאַריז-שאַרל דע גאָל]] און [[פאריז-ארלי לופטפעלד|פּאַריז-אָרלי]]. דער [[פאריז מעטרא|פּאַריזער מעטראָ]], וואָס האָט זיך געעפנט אין 1900, האָט אַ לענג פון 200 ק"מ און באַדינט 9 מיליאָן פּאַסאַזשירן טאָג טעגלעך. פּאַריז איז דער קנופּ פונעם נאַציאָנאַלן שאָסיי נעצווערק, און איז אַרומגענומען מיט דריי אַרום־שאָסייען. | ||
דער היינטיגער בירגערמייסטער פון פּאַריז איז [[אן הידאלגא|אַן הידאַלגאָ]], געוויילט צום אַמט דעם 5טן אַפּריל 2014. זי איז די ערשטע פרוי צו זיין בירגערמייסטער פון פּאַריז. | דער היינטיגער בירגערמייסטער פון פּאַריז איז [[אן הידאלגא|אַן הידאַלגאָ]], געוויילט צום אַמט דעם 5טן אַפּריל 2014. זי איז די ערשטע פרוי צו זיין בירגערמייסטער פון פּאַריז. | ||
| שורה 83: | שורה 84: | ||
פּאַריז געפינט זיך אין צפון־צענטראַל פראַנקרייך, 450 ק"מ דרום־מזרח פון [[לאנדאן|לאָנדאָן]], 287 ק"מ דרום פון [[קאלע]], 306 ק"מ דרום־מערב פון [[בריסל]], 774 ק"מ צפון פון [[מארסיי|מאַרסיי]], 385 ק"מ צפון־מערב פון [[נאנט]] און 135 ק"מ צפון־מזרח פון [[רוען]]. פּאַריז ליגט אויפן [[סיין]] טייך און שליסט איין אין זיך צוויי אינזלען. | פּאַריז געפינט זיך אין צפון־צענטראַל פראַנקרייך, 450 ק"מ דרום־מזרח פון [[לאנדאן|לאָנדאָן]], 287 ק"מ דרום פון [[קאלע]], 306 ק"מ דרום־מערב פון [[בריסל]], 774 ק"מ צפון פון [[מארסיי|מאַרסיי]], 385 ק"מ צפון־מערב פון [[נאנט]] און 135 ק"מ צפון־מזרח פון [[רוען]]. פּאַריז ליגט אויפן [[סיין]] טייך און שליסט איין אין זיך צוויי אינזלען. | ||
אין דעם שטח פון דער שטאָט געפינען זיך | אין דעם שטח פון דער שטאָט געפינען זיך עטליכע בערגלעך, וואָס דאָס העכסטע פון זיי איז מאָנמארטרע, הויך 129 מעטער. | ||
פּאַריז האָט אַ שטח פון 105.4 קוואַדראַט ק"מ. אין פאַרגלייך איז [[ירושלים]] גרויס 125 קוואַדראַט ק"מ, [[ניו יארק סיטי|ניו יאָרק]] 786 קוואַדראַט ק"מ, און [[גרויסלאנדאן|גרויסלאָנדאָן]] 1587 קוואַדראַט ק"מ. דער גרעסטער דיסטאַנץ פון מזרח ביז מערב איז 18 ק"מ. | פּאַריז האָט אַ שטח פון 105.4 קוואַדראַט ק"מ. אין פאַרגלייך איז [[ירושלים]] גרויס 125 קוואַדראַט ק"מ, [[ניו יארק סיטי|ניו יאָרק]] 786 קוואַדראַט ק"מ, און [[גרויסלאנדאן|גרויסלאָנדאָן]] 1587 קוואַדראַט ק"מ. דער גרעסטער דיסטאַנץ פון מזרח ביז מערב איז 18 ק"מ. | ||
| שורה 92: | שורה 93: | ||
פּאַריז איז די צווייטע טייערסטע שטאָט אין דער וועלט. די אַנדערע טייערסטע שטעט אין אייראָפּע זענען [[אסלא|אָסלאָ]], [[ציריך]], [[גענף]] און [[קאפנהאגן|קאָפּנהאַגען]]. | פּאַריז איז די צווייטע טייערסטע שטאָט אין דער וועלט. די אַנדערע טייערסטע שטעט אין אייראָפּע זענען [[אסלא|אָסלאָ]], [[ציריך]], [[גענף]] און [[קאפנהאגן|קאָפּנהאַגען]]. | ||
=== | === באַשעפטיגונג === | ||
לויטן צענזוס פון 2011, איז 59.0 פּראָצענט פון דער אַרבעטסקראַפט אינעם פּאַריזער מעטראָפּאָליטאַנער שטח אין האַנדל, טראַנספּאָרטאַציע און מאַרק דינסטן; 26.8 פּראָצענט האָבן געאַרבעט אין בילדונג און אַנדערע קהלישע דינסטן; 8.6 פּראָצענט האָבן געאַרבעט אין פאַבריקאַציע, מינעריי און עפנטלעכע נוציגקייטן; 5.3 פּראָצענט האָבן געאַרבעט אין קאָנסטרוקציע; און 0.3 פּראָצענט האָבן געאַרבעט אין לאַנדווירטשאַפט. | לויטן צענזוס פון 2011, איז 59.0 פּראָצענט פון דער אַרבעטסקראַפט אינעם פּאַריזער מעטראָפּאָליטאַנער שטח אין האַנדל, טראַנספּאָרטאַציע און מאַרק דינסטן; 26.8 פּראָצענט האָבן געאַרבעט אין בילדונג און אַנדערע קהלישע דינסטן; 8.6 פּראָצענט האָבן געאַרבעט אין פאַבריקאַציע, מינעריי און עפנטלעכע נוציגקייטן; 5.3 פּראָצענט האָבן געאַרבעט אין קאָנסטרוקציע; און 0.3 פּראָצענט האָבן געאַרבעט אין לאַנדווירטשאַפט. | ||
| שורה 102: | שורה 103: | ||
* ''דער [[אייפל טורעם|אייפל טורעם]]'' איז דער באַרימסטער אָרט אין פּאַריז, געבויט אין 1889 דורך [[גוסטאוו אייפל|גוסטאַוו אייפל]] מיט 6,300 טאָן אייזן — דאָס הייסט מיט 18,000 שטיקער אייזן און 2.5 מיליאָן ניטעס. מיט אַ הייך פון 300 מעטער, איז ער געווען אַ לענגערע צייט דער העכסטער טורעם אין דער גאָרער וועלט. מער ווי 6 מיליאָן מענטשן באַזוכן אים יערליך. | * ''דער [[אייפל טורעם|אייפל טורעם]]'' איז דער באַרימסטער אָרט אין פּאַריז, געבויט אין 1889 דורך [[גוסטאוו אייפל|גוסטאַוו אייפל]] מיט 6,300 טאָן אייזן — דאָס הייסט מיט 18,000 שטיקער אייזן און 2.5 מיליאָן ניטעס. מיט אַ הייך פון 300 מעטער, איז ער געווען אַ לענגערע צייט דער העכסטער טורעם אין דער גאָרער וועלט. מער ווי 6 מיליאָן מענטשן באַזוכן אים יערליך. | ||
* ''די [[לואוורע]]'' איז אַ מוזעאום מיט באַרימטע אַלטע קונסטווערק, ווי למשל די [[מאנא ליסע|מאָנאַ ליסע]] און דער ווענוס דע מילא. די געביידע האָט מען געבויט אַלס וואוינונג אָרט פאַר די מלכים פון פראַנקרייך. די לואוורע איז דער דריטער גרעסטער מוזעאום אין דער וועלט, מיט 60,000 קוואַדראַט מעטער פון ווייז־אָרט.<ref>דער [[מעטראפאליטאנער מוזעאום פון קונסט]] אין [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]], און דער [[הערמיטאזש | * ''די [[לואוורע]]'' איז אַ מוזעאום מיט באַרימטע אַלטע קונסטווערק, ווי למשל די [[מאנא ליסע|מאָנאַ ליסע]] און דער ווענוס דע מילא. די געביידע האָט מען געבויט אַלס וואוינונג אָרט פאַר די מלכים פון פראַנקרייך. די לואוורע איז דער דריטער גרעסטער מוזעאום אין דער וועלט, מיט 60,000 קוואַדראַט מעטער פון ווייז־אָרט.<ref>דער [[מעטראפאליטאנער מוזעאום פון קונסט]] אין [[ניו יארק סיטי|ניו יארק]], און דער [[הערמיטאזש מוזעאום]] אין [[פעטערבורג]] זענען גרעסער.</ref> ער איז דער מערסט באַזוכטער קונסט־מוזעאום אין דער וועלט וואָס העכער 5 מיליאָן מענטשן באַזוכן אים יעדע יאָר. | ||
* ''דער [[מוזעאום ד'ארסע]]'' וואָס איז אַמאָל געווען אַ באַן סטאַנציע איז היינט אַ | * ''דער [[מוזעאום ד'ארסע]]'' וואָס איז אַמאָל געווען אַ באַן סטאַנציע איז היינט אַ קונסט־מוזעאום. די קונסט אין מוזעאום ד'ארסע איז פון די יאָרן 1848 ביז 1915. דאָס איז נייער ווי די קונסט אין דער לואוורע. | ||
* דער ''[[מולען רוזש]]'' איז אַ [[קאבארע]] וואָס האָט זיך געעפנט אין 1889. און געפינט זיך אין [[מאנמארטרע]]. | * דער ''[[מולען רוזש]]'' איז אַ [[קאבארע]] וואָס האָט זיך געעפנט אין 1889. און געפינט זיך אין [[מאנמארטרע]]. | ||
* די ''[[שאמפס-עליזע]]'' איז אפשר די מערסט באַרימטע גאַס אין פּאַריז, און פון די מערסט בארימטע אין דער וועלט. זי איז פול מיט ערטער וואו איינצוקויפן און עסן. ביי איין עק פון דער שאמפס־עליזע געפינט זיך דער [[ארק דע טריאמף]]. | * די ''[[שאמפס-עליזע]]'' איז אפשר די מערסט באַרימטע גאַס אין פּאַריז, און פון די מערסט בארימטע אין דער וועלט. זי איז פול מיט ערטער וואו איינצוקויפן און עסן. ביי איין עק פון דער שאמפס־עליזע געפינט זיך דער [[ארק דע טריאמף]]. | ||
| שורה 118: | שורה 119: | ||
== בילדונג == | == בילדונג == | ||
פּאַריז איז דער מערסט געבילדעטער דעפּאַרטמענט אין גאַנץ פראַנקרייך. בערך 40 פּראָצענט פון דער באַפעלקערונג האָט אַ דיפּלאָם. | פּאַריז איז דער מערסט געבילדעטער דעפּאַרטמענט אין גאַנץ פראַנקרייך. בערך 40 פּראָצענט פון דער באַפעלקערונג האָט אַ דיפּלאָם. | ||
אינעם 12טן יאָרהונדערט איז געגרינדעט געוואָרן דער [[אוניווערסיטעט פון פאריז|אוניווערסיטעט פון פּאַריז]], באַקאַנט ווי דער [[סארבאן|סאָרבאָן]]. אין 1970 האט מען אים צעטיילט אין 13 אויטאָנאָמישע | אינעם 12טן יאָרהונדערט איז געגרינדעט געוואָרן דער [[אוניווערסיטעט פון פאריז|אוניווערסיטעט פון פּאַריז]], באַקאַנט ווי דער [[סארבאן|סאָרבאָן]]. אין 1970 האט מען אים צעטיילט אין 13 אויטאָנאָמישע אוניווערזיטעטן. | ||
== קולטור == | == קולטור == | ||
| שורה 141: | שורה 142: | ||
{{הויפטשטעט פונעם | {{הויפטשטעט פונעם אייראפעאישן פארבאנד}} | ||
[[קאַטעגאָריע:פאריז|*]] | [[קאַטעגאָריע:פאריז|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע:שטעט אין פראנקרייך]] | [[קאַטעגאָריע:שטעט אין פראנקרייך]] | ||
[[קאַטעגאָריע:הויפטשטעט אין אייראפע]] | [[קאַטעגאָריע:הויפטשטעט אין אייראפע]] | ||
[[he:פריז]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||