אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:חורבן אייראפע"

{{דעסקריפציע|גענאָציד דורך נאַצי־דייטשלאַנד קעגן דעם אייראָפּעאישן אידנטום}}

'''חורבן אייראפע''' אדער '''גזירות ת"ש-תש"ה''' ({{שפראך-en|'''האלאקאסט''' - Holocaust}}, פון א גריכיש ווארט "גענצליך פארברענט"; {{שפראך-he|שואה}}, "חורבן און פארטיליגונג") באדייט דעם חורבן פונעם אידישן לעבן אין [[אייראפע]], סיסטעמאטישער מארד פון אומגעפער זעקס מיליאן [[אידן]], און פארניכטונג פון טויזנטער אידישע קהילות ביי דעם [[צווייטן וועלט קריג]]. אויסגעפירט דורכ'ן מערדער [[אדאלף היטלער]] דער פירער פון [[נאצי דייטשלאנד]] און זיין רעגירונג, מיט די הילף פון אירע פארבינדעטע, אלס די אפיציעלע אגענדע פון דער [[נאציזם|נאצי פארטיי]] צו לעזן די "יודענפראגע" און פארוויסטן די וועלט פון יעדן איד.

== אייגנשאַפטן ==

כאטש וואס רדיפות אויף אן עטנישער באזע זענען נישט זעלטן אין דער היסטאריע פון דער מענטשהייט, און אוודאי נישט אין דער [[היסטאריע פון די אידן|אידישער היסטאריע]], דאך ווערט די חורבן אייראפע גערעכנט אן אויסנאם סיי אין אירע דימענסיעס און פאַרנעם, סיי אין די פּרעצעדענטלאָזע סיסטעמען פון פארניכטונג און סיי אין דער גרונט־אידעאלאגיע, וואס איז געווען נישט [[רעליגיע]]ז נאר ראסיסטיש־עטניש. פעלער פון מאסן רציחה אויף א נאציאנאליסטישן, ראסיסטישן אדער אידעאלאגישן גרונט האבן פאסירט אויך פריער פאר דער חורבן אייראפע - למשל דער [[טשערקאסער פעלקערמארד]] אינמיטן דעם 19טן יארהונדערט אדער דער [[ארמענישער פעלקערמארד]] ביי דער [[ערשטער וועלט מלחמה]], און אויך נאכהער, בעיקר אין [[אפריקע]] און אין [[אזיע]]; אבער דאס האט קיינמאל נישט פאסירט מיט אזא ארגאניזירטער סיסטעם אזוי ווי נאצי דייטשלאנד האט עס אויסגעפירט.

== פאזעס פונעם חורבן ==

<big>ערשטע פאזע, צווישן די יארן 1933–1939: רדיפות פון די אידן אין נאצי דייטשלאנד</big>

; מחנות ריכוז

== אידישקייט נאכן חורבן ==

פון די הויפט פאקטארן וואס האבן געשפילט א ראלע, אלס דירעקטע נאכפאלג פון דעם חורבן אייראפע, און דאס האט געברענגט צו אן ערנסטע ענדערונג פון די סטאטיסטיקן פון דעם אידישן פאלק זענען געווען:

* די מאָמענטאַלע סימפּאַטיע פון די אלגעמיינע מאסן, אויסגעדריקט דורך די [[פאראייניגטע פעלקער]]: געבן פאר דעם אידישן פאלק זייער אייגן לאנד.

* א פאלק העכער ווי אלע פעלקער, א פאלק וואס די [[תורה]] איז זייער וועגווייזער, א פאלק וואס איז איינס מיט איר גאט און איר רעליגיע. די וואס זענען געבליבן געטריי צו גאט האבן די פראגע 'ווי איז גאט געווען ביים חורבן אייראפע' נישט געשטעלט. נאר פארקערט, זיי האבן געזען און זעען ווייטער אין דעם חורבן אייראפע, דאס וואס די תורה ווארנט אידישע קינדער ווי אזוי ס'וועט אויסזען ווען זיי וועלן נאכלאזן פון זייער אידישקייט. זיי האבן פארשטאנען אז עס איז מקויים געווארן דאס וואס [[משה רבינו]] האט געשריבן אין דער תורה אין נאמען פון גאט טויזנטער יארן פריער: "וחרה אפי בו ביום ההוא ועזבתים והסתרתי פני מהם והיה לאכל ומצאהו רעות רבות וצרות '''ואמר ביום ההוא הלא על כי אין אלקי בקרבי מצאוני הרעות האלה ואנכי אסתיר פני ביום ההוא'''". ביי זיי האט דער גרינדונג פונעם אייגן לאנד נישט קיין סאך אויסגעמאכט, ווייל אפגעזען צו אין יעצטיגן מצב איז יא דא א לאנד צו נישט, זענען זיי געטריי צו גאט און צו זיין תורה.

{{קאמאנסקאט|The Holocaust|חורבן אייראפע}}

* [[יד ושם]] [[מוזעאום]] [http://www.yadvashem.org/ וועבזייטל]

[[קאַטעגאָריע:היסטאריע פון אייראפע]]

[[קאַטעגאָריע:סאציאלאגיע]]

[[he:השואה]]