אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "ביטול חמץ"
(אנהייב איבערזעצונג) צייכן: צוריקגעשטעלט |
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
||
| (36 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{ | {{דעסקריפציע|מצוה צו מבטל זיין חמץ בעפאר פסח}} | ||
|מקרא={{תנ"ך|שמות|יב|טו | {{סוגיא | ||
|משנה={{משנה|פסחים|א| | |מקרא={{תנ"ך|שמות|יב|טו}} | ||
|משנה={{משנה|פסחים|א|אן=נאמען}} | |||
|תלמוד בבלי= | |תלמוד בבלי= | ||
|תלמוד ירושלמי= | |תלמוד ירושלמי= | ||
|משנה תורה לרמב"ם={{רמב"ם | |משנה תורה לרמב"ם={{רמב"ם|חמץ ומצה|ב|נאמען=ניין|ספר=זמנים}} | ||
|שולחן ערוך=[[ | |שולחן ערוך=[[אורח חיים]], {{ויקיטקסט|שולחן ערוך הלכות פסח|סימנים תל"א-תמ"א}} | ||
|ספרי מניין המצוות={{ספר המצוות|עשה|קנו}}{{ש}}{{ספר החינוך|ט}} | |ספרי מניין המצוות={{ספר המצוות|עשה|קנו}}{{ש}}{{ספר החינוך|ט}} | ||
|ספרות הלכתית נוספת= | |ספרות הלכתית נוספת= | ||
|שם=}} | |שם=}} | ||
[[ | [[טעקע:V09p549001 Passover.jpg|300px|ממוזער|[[בדיקת חמץ]]]] | ||
'''ביטול חמץ''' | '''ביטול חמץ''' איז א [[מצוה]] וואס ווערט אויסגעפירט בעפאר דעם [[יום טוב]] [[פסח]], איידער עס גייט אריין אין קראפט די איסורים פון [[חמץ]] אום פסח. מ[[דאורייתא]], וואלט ביטול אליין געווען גענוג אוועקצונעמען די איסורים פון חמץ{{הערה|"מדאורייתא {{מונחון|בביטול בעלמא סגי|איז גענוג מיט בלויז ביטול}}" {{בבלי|פסחים|ד|ב}}}}, אבער [[חז"ל]] האבן צוגעלייגט אז עס פעלט זיך אויך אויס צו [[בדיקת חמץ|אויפזוכן]] און [[ביעור חמץ|עלימינירן דעם חמץ]]. | ||
איבערן כאראקטער און פארמאט פון מבטל זיין זענען פארהאן לענגערע שמועסן אין די [[ראשונים]]. | |||
[[ | |||
==מקור== | |||
פארהאן א [[מחלוקת]] צווישן [[רש"י]] און די [[תוספות|בעלי התוספות]] וואו ס'איז דער מקור אין פסוק אויף ביטול חמץ, אבער למעשה איז דאס מחלוקת נישט בלויז איבערן מקור, נאר דער עצם מהות פון ביטול חמץ איז געוואנדן אין דעם מחלוקת. | |||
===שיטת רש"י=== | ===שיטת רש"י=== | ||
פון רש"י'ס ווערטער{{הערה|{{בבלי|פסחים|ד|ב|מפרש=רש"י|ד"ה=בביטול בעלמא}}}} ווייזט אויס אז מיטן מבטל זיין דעם חמץ איז מען מקיים די מצוה פון "'''תשביתו'''" וואס שטייט אין פסוק: "{{מנוקד|... אַךְ בַּיּוֹם הָרִאשׁוֹן תַּשְׁבִּיתוּ שְּׂאֹר מִבָּתֵּיכֶם, כִּי כָּל אֹכֵל חָמֵץ וְנִכְרְתָה הַנֶּפֶשׁ הַהִוא מִיִּשְׂרָאֵל, מִיּוֹם הָרִאשֹׁן עַד יוֹם הַשְּׁבִעִי}}"{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|טו}}}}, און דערויף מערקט רש"י אן: "דכתיב 'תשביתו' ולא כתיב 'תבערו', והשבתה דלב היא השבתה". דאס הייסט, ווען די תורה באפעלט "תשביתו" מיינט דאס נישט פאקטיש ליקווידירן דעם חמץ, נאר מבטל זיין אין הארץ. | |||
דער [[רמב"ן]] אין זיינע חידושים אויף [[מסכת פסחים]] ערקלערט: "ביטול כשמו, שיבטלו בלבו מתורת חמץ ואינו רוצה בקיומו, און דאס איז דער באדייט פון השבתה איבעראל, ווי "{{מנוקד|וְלֹא תַשְׁבִּית מֶלַח בְּרִית אֱלֹקֶיךָ}}", זאלסט נישט מבטל זיין, און אזוי אויך דער באדייט פון 'שביתה' איז ביטול, און אזוי איז [[אונקלוס]] מתרגם 'תבטלון חמירא'"{{הערה|{{בבלי|פסחים|ד|ב|מפרש=חידושי רמב"ן}}}}. | |||
אויך דער [[רמב"ם]] לערנט ווי רש"י: "ומה היא השבתה זו האמורה בתורה, היא שיבטל החמץ בלבו ויחשוב אותו כעפר, וישים בלבו שאין ברשותו חמץ כלל ושכל חמץ שברשותו הרי הוא כעפר וכדבר שאין בו צורך כלל"{{הערה|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ב|ב}}}}. | |||
===שיטת בעלי התוספות=== | ===שיטת בעלי התוספות=== | ||
ווידעראום, דער [[ר"י הזקן|ר"י]] אין [[תוספות]] האלט אז דער מקור פון ביטול חמץ איז פון דער דרשת חז"ל, געברענגט אין [[גמרא]]: "{{מנוקד|לֹא יֵרָאֶה לְךָ}}{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יג|ז}}}} - שלך אי אתה רואה, אבל אתה רואה של אחרים ושל גבוה"{{הערה|{{בבלי|פסחים|ה|ב}}}}, פון דער דרשה ווייזט אויס אז מ'איז נאר עובר דעם איסור פון "בל יראה ובל ימצא" טאמער דאס חמץ געהערט פאר אים, אבער ווען ס'איז אן אנדערנ'ס חמץ, איז מען נישט עובר דעם איסור, אפילו עס געפינט זיך אין זיין רשות. דאס הייסט אז דער עיקר איסור איז די אייגנטימערשאפט אויפן חמץ. און דא, לויטן ר"י, קומט אריין דער ענין פון "ביטול חמץ", וועלכע באדייט אייגנטליך [[הפקר|מפקיר]] זיין דאס חמץ: "דמאחר שביטלו הוי הפקר ויצא מרשותו"{{הערה|{{בבלי|פסחים|ד|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=מדאורייתא}}}}. דער [[שאגת אריה]] ברענגט פילע ראיות צו די שיטה פון תוספות{{הערה|{{אוצר הספרים היהודי|שאגת אריה/עז|שאגת אריה, סימן ע"ז}}}}. | |||
== | ==הלכות== | ||
כאטש די חכמים האבן שוין מחייב געווען צו נאכזוכן דעם חמץ און עס אויסרוימען, דארף מען עס נאך אויך מבטל זיין{{הערה|{{בבלי|פסחים|ו|ב}}}}, טאמער וועט ער טרעפן א געשמאקע געבעקס אינמיטן פסח און ער וועט זיך פארזוימען פון עס אויסרוימען, וואס ער וועט דאן עובר זיין אויף בל יראה{{הערה|{{בבלי|פסחים|ו|ב|מפרש=רש"י}}}}. לויט איין שיטה, איז מען עובר בל יראה אויף חמץ וואס מען האט נישט מבטל געווען אויך אויף די צייט וואס מ'האט בכלל נישט געוואוסט פון דעם חמץ{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תלד|מפרש=מגן אברהם}} סעיף קטן ה', לויט'ן [[טור]]. זעט {{בבלי|פסחים|כא|א|מפרש=תוספות|ד"ה=ואי}}; ישועות יעקב אורח חיים, סימן תל"ד; {{שולחן ערוך הרב|אורח חיים|תלג|ג|קא=יא}}}}. | |||
דער ביטול העלפט נאר איידער דער חמץ ווערט אסור, [[ערב פסח]] בייטאג ביי [[חצות]], ווייל ווען עס איז שוין [[איסור הנאה|אסור הנאה צו האבן דערפון]] איז עס שוין נישט אין זיין רשות אז ער זאל עס קענען מבטל זיין{{הערה|{{בבלי|פסחים|ז|א}}}}. מען פירט זיך צו מבטל זיין צוויי מאל: ביינאכט, באלד נאך די בדיקה, וואס דאן איז ער נאר מבטל דעם חמץ וואס ער האט נישט געטראפן (ווייל דעם חמץ וואס ער ווייסט דערפון האלט ער נאך אויף מארגן), און אויפצומארגנס, באלד נאכ'ן פארברענען, וואס דאן איז ער מבטל אויך דאס חמץ וואס ער האט יא געזען, טאמער איז געפאלן עפעס דערפון אין א ווינקל{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תלד}}. זעט דארט טורי זהב, סעיף קטן ה'}}. דעם צווייטן ביטול זאל ער מאכן נאר נאכן פארברענען, אז ער זאל מקיים זיין די מצוה פון ביעור חמץ מיט אייגענע חמץ{{הערה|רמ"א, סוף סימן תל"ד}}. | |||
= | מען דארף עס זאגן אויף א שפראך וואס מען פארשטייט, אבער די וואס זאגן אן פארשטאנד און מיינען אז עס איז א געבעט האבן נישט יוצא געווען{{הערה|{{שולחן ערוך|אורח חיים|תלד|מפרש=רמ"א}}, און מגן אברהם דארט, סעיף קטן ו'}}. דער נוסח פון ביטול, "כל חמירא", שטאמט פון די גאונים{{הערה|זעט סידור רב סעדיה גאון, עמוד קל"ב; הלכות גדולות, הלכות פסח ד"ה ומאן דבדיק. עס איז באזירט אויף {{ירושלמי|פסחים|ב|ב}}}}, און עס איז דעריבער אין [[אראמיש]] ווי מען האט דאן גערעדט אין [[בבל]]{{הערה|דרכי משה סימן תל"ד}}. | ||
עס איז א מחלוקת הפוסקים אויב מען קען מבטל זיין דורך א [[שליח]]. בשעת הדחק קען מען מקיל זיין, אבער נאר ווען דער באטרעפנדער האט געשטעלט דעם שליח און נישט ווען ער טוט עס פון זיך אליין{{הערה|{{משנה ברורה|תלד|טו}}}}. | |||
= | לויט איין דעה, קען מען נאר מבטל זיין חמץ פון וועלכע מען ווייסט נישט{{הערה|{{רמב"ם|חמץ ומצה|ב|ב|מפרש=כסף משנה}}, לויט איין גירסא אין רמב"ם; כלבו, הלכות חמץ ומצה סימן מ"ח}}, אבער לויט רוב ראשונים העלפט דער ביטול אויך אויף חמץ וואס איז באקאנט{{הערה|ר"ן פסחים ב., ד"ה אלא. זעט {{רמב"ם|חמץ ומצה|ב|ב|מפרש=כסף משנה}}; פרי חדש סימן תל"א}}. | ||
== | ==צו ליינען מער== | ||
* | *{{אוצר החכמה|[[רבי שלמה יוסף זעווין]]|המועדים בהלכה|166197|page=72|כותרת=חמץ ומצה}} | ||
== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* | *{{ויקיסוגיה|ביטול חמץ}} | ||
== | ==רעפערענצן== | ||
{{ | {{רעפערענצן}} | ||
{{חג הפסח}} | {{חג הפסח}} | ||
{{הבהרה הלכתית}} | {{הבהרה הלכתית}} | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:חמץ]] | ||
[[קאַטעגאָריע:מצוות און מנהגים]] | |||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | |||
[[HE:ביטול חמץ]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:22, 8 יולי 2024
| מקרא | שמות יב, טו |
|---|---|
| משנה | פסחים פרק א' |
| משנה תורה | ספר זמנים, הלכות חמץ ומצה, פרק ב' |
| שולחן ערוך | אורח חיים, סימנים תל"א-תמ"א |
| ספרי מניין המצוות |
ספר המצוות, עשה קנ"ו ספר החינוך, מצוה ט' |
ביטול חמץ איז א מצוה וואס ווערט אויסגעפירט בעפאר דעם יום טוב פסח, איידער עס גייט אריין אין קראפט די איסורים פון חמץ אום פסח. מדאורייתא, וואלט ביטול אליין געווען גענוג אוועקצונעמען די איסורים פון חמץ[1], אבער חז"ל האבן צוגעלייגט אז עס פעלט זיך אויך אויס צו אויפזוכן און עלימינירן דעם חמץ.
איבערן כאראקטער און פארמאט פון מבטל זיין זענען פארהאן לענגערע שמועסן אין די ראשונים.
מקור
פארהאן א מחלוקת צווישן רש"י און די בעלי התוספות וואו ס'איז דער מקור אין פסוק אויף ביטול חמץ, אבער למעשה איז דאס מחלוקת נישט בלויז איבערן מקור, נאר דער עצם מהות פון ביטול חמץ איז געוואנדן אין דעם מחלוקת.
שיטת רש"י
פון רש"י'ס ווערטער[2] ווייזט אויס אז מיטן מבטל זיין דעם חמץ איז מען מקיים די מצוה פון "תשביתו" וואס שטייט אין פסוק: "... אַךְ בַּיּוֹם הָרִאשׁוֹן תַּשְׁבִּיתוּ שְּׂאֹר מִבָּתֵּיכֶם, כִּי כָּל אֹכֵל חָמֵץ וְנִכְרְתָה הַנֶּפֶשׁ הַהִוא מִיִּשְׂרָאֵל, מִיּוֹם הָרִאשֹׁן עַד יוֹם הַשְּׁבִעִי"[3], און דערויף מערקט רש"י אן: "דכתיב 'תשביתו' ולא כתיב 'תבערו', והשבתה דלב היא השבתה". דאס הייסט, ווען די תורה באפעלט "תשביתו" מיינט דאס נישט פאקטיש ליקווידירן דעם חמץ, נאר מבטל זיין אין הארץ.
דער רמב"ן אין זיינע חידושים אויף מסכת פסחים ערקלערט: "ביטול כשמו, שיבטלו בלבו מתורת חמץ ואינו רוצה בקיומו, און דאס איז דער באדייט פון השבתה איבעראל, ווי "וְלֹא תַשְׁבִּית מֶלַח בְּרִית אֱלֹקֶיךָ", זאלסט נישט מבטל זיין, און אזוי אויך דער באדייט פון 'שביתה' איז ביטול, און אזוי איז אונקלוס מתרגם 'תבטלון חמירא'"[4].
אויך דער רמב"ם לערנט ווי רש"י: "ומה היא השבתה זו האמורה בתורה, היא שיבטל החמץ בלבו ויחשוב אותו כעפר, וישים בלבו שאין ברשותו חמץ כלל ושכל חמץ שברשותו הרי הוא כעפר וכדבר שאין בו צורך כלל"[5].
שיטת בעלי התוספות
ווידעראום, דער ר"י אין תוספות האלט אז דער מקור פון ביטול חמץ איז פון דער דרשת חז"ל, געברענגט אין גמרא: "לֹא יֵרָאֶה לְךָ[6] - שלך אי אתה רואה, אבל אתה רואה של אחרים ושל גבוה"[7], פון דער דרשה ווייזט אויס אז מ'איז נאר עובר דעם איסור פון "בל יראה ובל ימצא" טאמער דאס חמץ געהערט פאר אים, אבער ווען ס'איז אן אנדערנ'ס חמץ, איז מען נישט עובר דעם איסור, אפילו עס געפינט זיך אין זיין רשות. דאס הייסט אז דער עיקר איסור איז די אייגנטימערשאפט אויפן חמץ. און דא, לויטן ר"י, קומט אריין דער ענין פון "ביטול חמץ", וועלכע באדייט אייגנטליך מפקיר זיין דאס חמץ: "דמאחר שביטלו הוי הפקר ויצא מרשותו"[8]. דער שאגת אריה ברענגט פילע ראיות צו די שיטה פון תוספות[9].
הלכות
כאטש די חכמים האבן שוין מחייב געווען צו נאכזוכן דעם חמץ און עס אויסרוימען, דארף מען עס נאך אויך מבטל זיין[10], טאמער וועט ער טרעפן א געשמאקע געבעקס אינמיטן פסח און ער וועט זיך פארזוימען פון עס אויסרוימען, וואס ער וועט דאן עובר זיין אויף בל יראה[11]. לויט איין שיטה, איז מען עובר בל יראה אויף חמץ וואס מען האט נישט מבטל געווען אויך אויף די צייט וואס מ'האט בכלל נישט געוואוסט פון דעם חמץ[12].
דער ביטול העלפט נאר איידער דער חמץ ווערט אסור, ערב פסח בייטאג ביי חצות, ווייל ווען עס איז שוין אסור הנאה צו האבן דערפון איז עס שוין נישט אין זיין רשות אז ער זאל עס קענען מבטל זיין[13]. מען פירט זיך צו מבטל זיין צוויי מאל: ביינאכט, באלד נאך די בדיקה, וואס דאן איז ער נאר מבטל דעם חמץ וואס ער האט נישט געטראפן (ווייל דעם חמץ וואס ער ווייסט דערפון האלט ער נאך אויף מארגן), און אויפצומארגנס, באלד נאכ'ן פארברענען, וואס דאן איז ער מבטל אויך דאס חמץ וואס ער האט יא געזען, טאמער איז געפאלן עפעס דערפון אין א ווינקל[14]. דעם צווייטן ביטול זאל ער מאכן נאר נאכן פארברענען, אז ער זאל מקיים זיין די מצוה פון ביעור חמץ מיט אייגענע חמץ[15].
מען דארף עס זאגן אויף א שפראך וואס מען פארשטייט, אבער די וואס זאגן אן פארשטאנד און מיינען אז עס איז א געבעט האבן נישט יוצא געווען[16]. דער נוסח פון ביטול, "כל חמירא", שטאמט פון די גאונים[17], און עס איז דעריבער אין אראמיש ווי מען האט דאן גערעדט אין בבל[18].
עס איז א מחלוקת הפוסקים אויב מען קען מבטל זיין דורך א שליח. בשעת הדחק קען מען מקיל זיין, אבער נאר ווען דער באטרעפנדער האט געשטעלט דעם שליח און נישט ווען ער טוט עס פון זיך אליין[19].
לויט איין דעה, קען מען נאר מבטל זיין חמץ פון וועלכע מען ווייסט נישט[20], אבער לויט רוב ראשונים העלפט דער ביטול אויך אויף חמץ וואס איז באקאנט[21].
צו ליינען מער
- רבי שלמה יוסף זעווין, "חמץ ומצה", המועדים בהלכה (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
דרויסנדיגע לינקס
רעפערענצן
- ↑ "מדאורייתא בביטול בעלמא סגי" פסחים ד, ב
- ↑ רש"י, פסחים ד, ב, ד"ה בביטול בעלמא
- ↑ שמות יב, טו
- ↑ חידושי רמב"ן, פסחים ד, ב
- ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות חמץ ומצה, פרק ב', הלכה ב'
- ↑ שמות יג, ז
- ↑ פסחים ה, ב
- ↑ תוספות, פסחים ד, ב, ד"ה מדאורייתא
- ↑ שאגת אריה, סימן ע"ז
- ↑ פסחים ו, ב
- ↑ רש"י, פסחים ו, ב
- ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן תל"ד סעיף קטן ה', לויט'ן טור. זעט תוספות, פסחים כא, א, ד"ה ואי; ישועות יעקב אורח חיים, סימן תל"ד; שולחן ערוך הרב, אורח חיים, סימן תל"ג, אות ג'
- ↑ פסחים ז, א
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תל"ד. זעט דארט טורי זהב, סעיף קטן ה'
- ↑ רמ"א, סוף סימן תל"ד
- ↑ רמ"א, אורח חיים, סימן תל"ד, און מגן אברהם דארט, סעיף קטן ו'
- ↑ זעט סידור רב סעדיה גאון, עמוד קל"ב; הלכות גדולות, הלכות פסח ד"ה ומאן דבדיק. עס איז באזירט אויף תלמוד ירושלמי, מסכת פסחים, פרק ב', הלכה ב'
- ↑ דרכי משה סימן תל"ד
- ↑ משנה ברורה, סימן תל"ד, סעיף קטן ט"ו
- ↑ כסף משנה, אויף משנה תורה לרמב"ם, הלכות חמץ ומצה, פרק ב', הלכה ב', לויט איין גירסא אין רמב"ם; כלבו, הלכות חמץ ומצה סימן מ"ח
- ↑ ר"ן פסחים ב., ד"ה אלא. זעט כסף משנה, אויף משנה תורה לרמב"ם, הלכות חמץ ומצה, פרק ב', הלכה ב'; פרי חדש סימן תל"א
קלארשטעלונג: די אינפארמאציע אויף המכלול איז בלויז פאר בארייכערונג און זאל נישט געזען ווערן ווי א פסק הלכה.