אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:שפאניש"

303 בייטן צוגעלייגט ,  פֿאַר 1 יאָר
ק
החלפת טקסט – "ספרדישע" ב־"ספרד'ישע"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע)
ק (החלפת טקסט – "ספרדישע" ב־"ספרד'ישע")
 
(16 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע||ענגליש = Romanic language originating in the Iberian Peninsula|העב=שפה|דייטש=romanische Sprache, die vor allem in Spanien und vielen Ländern Lateinamerikas gesprochen wird|}}
[[File:Hispanophone global world map language.svg|thumb|לענדער וואו מען רעדט שפאניש]]
[[File:Hispanophone global world map language.svg|thumb|לענדער וואו מען רעדט שפאניש]]
'''שפאַניש''' (español, ''עספּאַניאָל''), אויך גערופן '''קאַסטיליש''' (castellano, ''קאַסטעיאַנאָ''), איז א [[ראמאנישע שפראכן|ראמאנישע שפראך]] וואס איז די הויפט שפראך פון [[שפאניע]] און רוב לענדער פון [[דרום אמעריקע]]. די שפראך איז אין אמת'ן קאסטיליש, ד.ה. די שפראך וואס האט אנטוויקלט פון [[לאטיין]] אין קאסטיל (צפון שפאניע).
'''שפאַניש''' (español, ''עספּאַניאָל''), אויך גערופן '''קאַסטיליש''' (castellano, ''קאַסטעיאַנאָ''), איז א [[ראמאנישע שפראכן|ראמאנישע שפראך]] וואס איז די הויפט שפראך פון [[שפאניע]] און רוב לענדער פון [[דרום אמעריקע]]. די שפראך איז אין אמת'ן קאסטיליש, ד.ה. די שפראך וואס האט אנטוויקלט פון [[לאטיין]] אין קאסטיל (צפון שפאניע).
שורה 8: שורה 9:
מער ווי 360 מיליאן מענטשן אין דער וועלט רעדן שפאניש ווי זייער ערשטע שפראך.
מער ווי 360 מיליאן מענטשן אין דער וועלט רעדן שפאניש ווי זייער ערשטע שפראך.


שפאניש איז איינע פון די זעקס אפיציעלע שפראכן פון די [[פאראייניגטע פעלקער]]. אויך איז זי אן אפיציעלע שפראך פונעם [[אייראפעישער פארבאנד|אייראפעאישן פארבאנד]], פון דער [[ארגאניזאציע פון אמעריקאנישע שטאטן]], פונעם פאריין פון דרום-אמעריקאנישע לענדער און נאך א סך אינטערנאציאנאלע ארגאניזאציע.<ref>{{cite web|title=אפיציעלע שפראכן {{!}} פֿאראייניגטע פֿעלקער|url=http://www.un.org/en/sections/about-un/official-languages/|website=www.un.org|accessdate=2015-11-19}}</ref>  זי איז די [[ליסטע פון שפראכן לויט דער צאל רעדער|צווייטע שפראך]] אין דער וועלט<ref>[http://www.ethnologue.com/statistics/size Ethnologue (edición 18)], (véase [[Anexo:Lenguas por número de hablantes|Lenguas por número de hablantes]]).</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html ''CIA Factbook'' (ver datos de “World” en columna de “Country”)]</ref><ref>[http://www.ne.se/spr%C3%A5k/v%C3%A4rldens-100-st%C3%B6rsta-spr%C3%A5k-2010 Enciclopedia sueca: Lista de las 12 lenguas más habladas por hablantes maternos en 2010]</ref><ref>Según la revista ''[[Ethnology]]'' en su edición de octubre de 2009 ([http://www.eldia.es/2009-11-02/cultura/3-espanol-esta-crisis-Instituto-Cervantes.htm eldia.es])</ref> לויט דער צאל פון מענטשן וואס רעדן זי ווי מוטערשפראך, נאך מאנדארין [[כינעזיש]], מיט 437 מיליאן מאמע־לשון רעדער.
שפאניש איז איינע פון די זעקס אפיציעלע שפראכן פון די [[פאראייניגטע פעלקער]]. אויך איז זי אן אפיציעלע שפראך פונעם [[אייראפעישער פארבאנד|אייראפעאישן פארבאנד]], פון דער [[ארגאניזאציע פון אמעריקאנישע שטאטן]], פונעם פאראיין פון דרום-אמעריקאנישע לענדער און נאך א סך אינטערנאציאנאלע ארגאניזאציע.<ref>{{cite web|title=אפיציעלע שפראכן {{!}} פאראייניגטע פעלקער|url=http://www.un.org/en/sections/about-un/official-languages/|website=www.un.org|accessdate=2015-11-19}}</ref>  זי איז די [[ליסטע פון שפראכן לויט דער צאל רעדער|צווייטע שפראך]] אין דער וועלט<ref>[http://www.ethnologue.com/statistics/size Ethnologue (edición 18)], (véase [[Anexo:Lenguas por número de hablantes|Lenguas por número de hablantes]]).</ref><ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2098.html ''CIA Factbook'' (ver datos de "World" en columna de "Country")]</ref><ref>[http://www.ne.se/spr%C3%A5k/v%C3%A4rldens-100-st%C3%B6rsta-spr%C3%A5k-2010 Enciclopedia sueca: Lista de las 12 lenguas más habladas por hablantes maternos en 2010]</ref><ref>Según la revista ''[[Ethnology]]'' en su edición de octubre de 2009 ([http://www.eldia.es/2009-11-02/cultura/3-espanol-esta-crisis-Instituto-Cervantes.htm eldia.es])</ref> לויט דער צאל פון מענטשן וואס רעדן זי ווי מוטערשפראך, נאך מאנדארין [[כינעזיש]], מיט 437 מיליאן מאמע־לשון רעדער.


== היסטאריע ==
== היסטאריע ==
שורה 15: שורה 16:
[[File:Cantar de mio Cid f. 1r (rep).jpg|קליין|upright|א בלאט פון {{שפראך|es|''[[Cantar de Mio Cid]]''}}, די עלטסטע  פרעזעווירטער שפאנישער [[עפאס]], אויף מיטל־עלטערישער שפאניש.]]
[[File:Cantar de mio Cid f. 1r (rep).jpg|קליין|upright|א בלאט פון {{שפראך|es|''[[Cantar de Mio Cid]]''}}, די עלטסטע  פרעזעווירטער שפאנישער [[עפאס]], אויף מיטל־עלטערישער שפאניש.]]
די שפאנישע שפראך האט זיך אנטוויקלט פון [[וואולגאר-לאטייניש]], וואס די [[רוימישע אימפעריע|רוימער]] האבן געברענגט צום [[איבערישער האלבאינזל|איבערישן האלבאינזל]] בשעת דער צווייטער פונישער מלחמה וואס האט אנגעהויבן אין יאר 210 פאר דער ציווילער רעכענונג. פאר דעם האט מען גערעדט אנדערע שפראכן וואס האבן נישט געהאט קיין שייכות מיט לאטיין—טייל אפילו אן קיין שייכות מיט אינדא-אייראפעאיש—אינעם איבערישן האלבאינזל. די שפראכן שליסן איין [[באסקיש]] (וואס מ׳רעדט ביזן היינטיקן טאג), [[איבעריש]], [[קעלטיבעריש]] און [[קעלטיש]].
די שפאנישע שפראך האט זיך אנטוויקלט פון [[וואולגאר-לאטייניש]], וואס די [[רוימישע אימפעריע|רוימער]] האבן געברענגט צום [[איבערישער האלבאינזל|איבערישן האלבאינזל]] בשעת דער צווייטער פונישער מלחמה וואס האט אנגעהויבן אין יאר 210 פאר דער ציווילער רעכענונג. פאר דעם האט מען גערעדט אנדערע שפראכן וואס האבן נישט געהאט קיין שייכות מיט לאטיין—טייל אפילו אן קיין שייכות מיט אינדא-אייראפעאיש—אינעם איבערישן האלבאינזל. די שפראכן שליסן איין [[באסקיש]] (וואס מ'רעדט ביזן היינטיקן טאג), [[איבעריש]], [[קעלטיבעריש]] און [[קעלטיש]].


די ערשטע דאקומענטן וואס ווייזן עפעס א שייכות מיט דער היינטיקער שפראך זענען פונעם 9טן יארהונדערט. דורכאויס דער [[מיטל אלטער]] און ביז צו דער מאדערנער תקופה, זענען די חשוב׳סטע השפעות אויף שפאניש געקומען פון די שכנותדיקע [[ראמאנישע שפראכן]]—[[נאווארא-אראגאנעזיש]], [[לעאנעזיש]], [[קאטאלאניש]], [[פארטוגעזיש]], [[גאליסיש]], [[אקיטאן]], און שפעטער, [[פראנצויזיש]] און [[איטאליעניש]]. שפאניש האט אויך געבארגט א היבשע צאל ווערטער פון [[אראביש]].
די ערשטע דאקומענטן וואס ווייזן עפעס א שייכות מיט דער היינטיקער שפראך זענען פונעם 9טן יארהונדערט. דורכאויס דער [[מיטל אלטער]] און ביז צו דער מאדערנער תקופה, זענען די חשוב'סטע השפעות אויף שפאניש געקומען פון די שכנותדיקע [[ראמאנישע שפראכן]]—[[נאווארא-אראגאנעזיש]], [[לעאנעזיש]], [[קאטאלאניש]], [[פארטוגעזיש]], [[גאליסיש]], [[אקיטאן]], און שפעטער, [[פראנצויזיש]] און [[איטאליעניש]]. שפאניש האט אויך געבארגט א היבשע צאל ווערטער פון [[אראביש]].


== לאדינא ==
== לאדינא ==
די שפראך [[לאדינא]] וואס ספרדישע יידן רעדן וואס שטאמען פון שפאניע איז טאקע קאסטיליש מיט אריינגעמישט לשון־קודש, און ווערט געשריבן אויף לשון-קודש אותיות, אזוי ווי יידיש.
די שפראך [[לאדינא]] וואס ספרד'ישע אידן רעדן וואס שטאמען פון שפאניע איז טאקע קאסטיליש מיט אריינגעמישט לשון־קודש, און ווערט געשריבן אויף לשון-קודש אותיות, אזוי ווי יידיש.


== וויפיל רעדער אין יעדן לאנד ==
== וויפיל רעדער אין יעדן לאנד ==
פאלגענד איז א רשימה פון די נומערן בערך פון רעדערס פון שפאניש אין פארשידענע לענדער פון דער וועלט וווּ שפאניש איז די אפיציעלע שפראך פון לאנד:
פאלגענד איז א רשימה פון די נומערן בערך פון רעדערס פון שפאניש אין פארשידענע לענדער פון דער וועלט וואוּ שפאניש איז די אפיציעלע שפראך פון לאנד:
:{| class="wikitable"
:{| class="wikitable"
|-
|-
שורה 38: שורה 39:
|4||{{פאן קאלאמביע}}||34,000,000
|4||{{פאן קאלאמביע}}||34,000,000
|-
|-
|5||{{פאן װענעזועלע}}||26,480,000
|5||{{פאן ווענעזועלע}}||26,480,000
|-
|-
|6||{{פאן פערו}}||20,000,000  
|6||{{פאן פערו}}||20,000,000  
שורה 73: שורה 74:
==שפאנישע גראמאטיק==
==שפאנישע גראמאטיק==
===ווערב-סיסטעם אויף שפאניש===
===ווערב-סיסטעם אויף שפאניש===
אויף שפאניש בייגן [[ווערב]]ן לויט 3 גרונטיקע קאניוגאציעס: ווערבן וואס אין דער אינפֿיניטיוו פֿארעם ענדיגן מיט ar (למשל: jugar - שפילן), ב-er (למשל: comer - עסן) וב-ir (למשל: ir - גיין).
אויף שפאניש בייגן [[ווערב]]ן לויט 3 גרונטיקע קאניוגאציעס: ווערבן וואס אין דער אינפיניטיוו פארעם ענדיגן מיט ar (למשל: jugar - שפילן), ב-er (למשל: comer - עסן) וב-ir (למשל: ir - גיין).


{| border="1" cellpadding="1" cellspacing="0" style="font-size: 85%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse; text-align: center;"
{| border="1" cellpadding="1" cellspacing="0" style="font-size: 85%; border: gray solid 1px; border-collapse: collapse; text-align: center;"
שורה 80: שורה 81:
|-
|-
! rowspan=2 | פערזאן
! rowspan=2 | פערזאן
! style="background: #00BAFF;" rowspan=2 | איצטיקייט
! style="background: #00BAFF;" rowspan=2 | יעצטיקייט
! colspan=2 | פארגאנגענהייט
! colspan=2 | פארגאנגענהייט
! style="background: #FFFF00;" rowspan=2 | צוקונפט
! style="background: #FFFF00;" rowspan=2 | צוקונפט
! style="background: #00BB00;" rowspan=2 | קאניונקטיוו
! style="background: #00BB00;" rowspan=2 | קאניונקטיוו
|-
|-
! style="background: #FFBE9E;" | אומפערפֿעקטיוו
! style="background: #FFBE9E;" | אומפערפעקטיוו
! style="background: #D399FF;" | פערפֿעקטיוו
! style="background: #D399FF;" | פערפעקטיוו
|-
|-
! align=right | ערשטער פערזאן איינצאל (Yo)
! align=right | ערשטער פערזאן איינצאל (Yo)
שורה 257: שורה 258:
[[קאַטעגאָריע:שפאניע]]
[[קאַטעגאָריע:שפאניע]]
[[קאַטעגאָריע:מעקסיקא]]
[[קאַטעגאָריע:מעקסיקא]]
{{שפראך-שטומף}}
{{שטומף|שפראכן}}
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]
{{קרד/ויקי/יידיש}}
[[he:ספרדית]]