מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
צוריקגעלייגט קלייניגקייטן נאך תנא דמסייעא'ס וואונדערבארע ארבעט
(←הריני מזמן את פי: צוגעלייגט מקור) |
(צוריקגעלייגט קלייניגקייטן נאך תנא דמסייעא'ס וואונדערבארע ארבעט) |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
<!-- {{פירוש נוסף|נוכחי=דער ברכה אין תפילת שחרית|אחר=דעם ספר אויף הלכות תפילין|ראו=ברוך שאמר (הלכות תפילין)}} --> | <!-- {{פירוש נוסף|נוכחי=דער ברכה אין תפילת שחרית|אחר=דעם ספר אויף הלכות תפילין|ראו=ברוך שאמר (הלכות תפילין)}} --> | ||
[[טעקע:Baruch Sheamar prayer Koren Siddur.jpg|קליין|"ברוך שאמר" ([[נוסח אשכנז]]) מיט [[ענגליש]]ע איבערזעצונג]] | [[טעקע:Baruch Sheamar prayer Koren Siddur.jpg|קליין|"ברוך שאמר" ([[נוסח אשכנז]]) מיט [[ענגליש]]ע איבערזעצונג]] | ||
'''ברוך שאמר''' איז א [[ברכה]] וואס ווערט געזאגט טעגליך ביי [[שחרית]], אלס אן אריינפיר צו [[פסוקי דזמרה]], און איז צוזאמגעשטעלט פון א סעריע לויבונגען פאר'ן אויבערשטן ווי א פיוט, און דערנאך א ברכה וואס שילדערט ווי זיינע ערליכע לויבן אים. ביים ענדע פון די פסוקי דזמרה ווערט געזאגט נאך א ברכה, [[ישתבח]]. | '''ברוך שאמר''' איז א [[ברכה]] וואס ווערט געזאגט טעגליך ביי [[שחרית]], אלס אן אריינפיר צו [[פסוקי דזמרה]], און איז צוזאמגעשטעלט פון א סעריע לויבונגען פאר'ן אויבערשטן ווי א פיוט, און דערנאך א לענגערע ברכה וואס שילדערט ווי זיינע ערליכע לויבן אים. ביים ענדע פון די פסוקי דזמרה ווערט געזאגט נאך א ברכה, [[ישתבח]]. | ||
==מקור== | ==מקור== | ||
ברוך שאמר" ווערט נישט דערמאנט אין [[תלמוד בבלי]]. עס ווערט צום ערשט דערמאנט אין [[זוהר]]{{הערה|{{זוהר|ב|רטו|ב|פרשה=ויקהל}}}} און אין [[תנא דבי אליהו]]{{הערה|{{היברובוקס||תנא דבי אליהו|35934|אליהו זוטא, פרק ד'|עמוד=19}}}}, און ווערט אויך געברענגט בשם רב משה גאון (שנת [[ד'תקפ"ה]] בערך){{הערה|געברענגט אין [[ספר הערוך]] {{אוצר הספרים היהודי|ספר הערוך/תפל-ג|ערך תפל ג'}}, און פון דארט אין {{רמב"ם|תפילה וברכת כהנים|ז|יב|ספר=אהבה|מפרש=הגהות מיימוניות}}.}}. דער פולער נוסח ווערט געברענגט דורך [[רב עמרם גאון]]{{הערה|[[סדר רב עמרם גאון]], [https://tablet.otzar.org/#/b/62890/p/19/t/1690245509851/fs/0/start/0/end/0/c/1690245705273 סדר פסוקי דזמרה]: "וכשנכנסין ישראל בבתי כנסיות שלהן בעירות להתפלל עומד חזן הכנסת ופותח: ברוך שאמר..."}}. לויט ווי געברענגט דורך טייל ראשונים, ווערט די ברכה שוין דערמאנט אין [[ספר היכלות]]{{הערה|זעט: {{טור|אורח חיים|נא}}, און {{היברובוקס|רבי יצחק אבוהב|מנורת המאור|37510|סי' צ"ג|עמוד=195}}, וועלכע ברענגען פון דארט אז אין ברוך שאמר זענען פארהאן 87 ווערטער. אין די געדרוקטע ספרי היכלות איז דאס נישטא.}}. דער [[רי"ף]]{{הערה|שם=|שם=ריף|רי"ף מסכת ברכות [https://rif.alhatorah.org/Dual/Talmidei_R._Yonah_on_Rif/Berakhot/23a.4 דף כ"ג פון די דפים פונעם רי"ף] (ווילנער דרוק). זעט אויך [[רבינו יונה]] דארט (ד"ה ותקינו רבנן) אין נאמען פון רב עמרם גאון.}}, נאכדעם וואס ער ברענגט דעם גמרא{{הערה|{{בבלי|שבת|קיח|ב}}}} וועגן "[[פסוקי דזמרה]]", לייגט ער צו אז די רבנן האבן מתקן געווען צו זאגן "ברוך שאמר" פאר דעם און "[[ישתבח]]" נאכדעם. די חוקרים ([[יום טוב ליפמאן צונץ]], [[יצחק משה עלבאגן]]) שפעקולירן אז עס שטאמט פון דער תקופה פון די [[סבוראים]]. [[רבי חזקיה די סילוה]]{{הערה|{{היברובוקס||פרי חדש|8283|סימן נא סעיף א|עמוד=13}}.}} האט אנגענומען אז עס שטאמט פון די [[גאונים]], און דעריבער וואונדערט ער זיך וויאזוי האבן זיי געקענט מתקן זיין א נייע ברכה נאך דער חתימת התלמוד{{ביאור|אויף אנדערע ברכות (ווי צום ביישפיל די ברכות פון [[לעולם יהא אדם|המקדש שמו ברבים]], [[ברוך ה' לעולם]], און [[אשר צג אגוז]]), געפינען מיר א התנגדות אין פוסקים, צוליב דעם וואס די ברכות ווערן נישט דערמאנט אין ש"ס. אבער די ברכה פון "ברוך שאמר" איז געווארן אנגענומען ביי אלעמען אן א חולק, אזוי ווי די ברכה פון [[ברכות השחר|הנותן ליעף כח]].}}. | |||
אין די ספרי [[קבלה]] ווערט געברענגט אז די אנשי כנסת הגדולה{{ביאור|די ווערטער פון אור זרוע זענען נישט אינגאנצן קלאר, וויבאלד אין אנהייב זאגט ער אז די אנשי כנסת האבן דאס מתקן געווען, און שפעטער שרייבט ער אז נישט זיי נאר עס איז מקובל פון מסורת הברית אז א פתקא איז אראפגעפאלן פון הימל, און דערנאך שרייבט ער אז ס'איז מקובל איש מפי איש ביז משה מפי הגבורה.}} האבן מתקן געווען די ברכה, לויט א צעטל וואס איז אראפגעפאלן פון הימל, וואס דארט איז געשטאנען דער שבח{{הערה|שם=אור זרוע|[[רבי דוד בן יהודה החסיד]] אן אייניקל פון רמב"ן (נישט פארטוישן מיט'ן באקאנטן [[אור זרוע]]), אין {{אוצר החכמה||אור זרוע|168904|ירושלים תשס"ט, עמ' 124|עמוד=118}}, געברענגט אין תולעת יעקב פון [[רבי מאיר אבן גבאי]]}}. דאס ווערט געברענגט אין [[בית חדש|ב"ח]]{{הערה|{{טור|אורח חיים|נג|מפרש=ב"ח}}}} און אין [[טורי זהב]]{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|נא|מפרש=טורי זהב}}, ס"ק א'.}}. | אין די ספרי [[קבלה]] ווערט געברענגט אז די אנשי כנסת הגדולה{{ביאור|די ווערטער פון אור זרוע זענען נישט אינגאנצן קלאר, וויבאלד אין אנהייב זאגט ער אז די אנשי כנסת האבן דאס מתקן געווען, און שפעטער שרייבט ער אז נישט זיי נאר עס איז מקובל פון מסורת הברית אז א פתקא איז אראפגעפאלן פון הימל, און דערנאך שרייבט ער אז ס'איז מקובל איש מפי איש ביז משה מפי הגבורה.}} האבן מתקן געווען די ברכה, לויט א צעטל וואס איז אראפגעפאלן פון הימל, וואס דארט איז געשטאנען דער שבח{{הערה|שם=אור זרוע|[[רבי דוד בן יהודה החסיד]] אן אייניקל פון רמב"ן (נישט פארטוישן מיט'ן באקאנטן [[אור זרוע]]), אין {{אוצר החכמה||אור זרוע|168904|ירושלים תשס"ט, עמ' 124|עמוד=118}}, געברענגט אין תולעת יעקב פון [[רבי מאיר אבן גבאי]]}}. דאס ווערט געברענגט אין [[בית חדש|ב"ח]]{{הערה|{{טור|אורח חיים|נג|מפרש=ב"ח}}}} און אין [[טורי זהב]]{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|נא|מפרש=טורי זהב}}, ס"ק א'.}}. | ||
| שורה 19: | שורה 19: | ||
==הוספות== | ==הוספות== | ||
===האדרת והאמונה=== | ===האדרת והאמונה=== | ||
אין סידור ה[[רוקח]]{{הערה|{{היברובוקס||פירושי סידור התפילה לרוקח|49925|זייט מו|עמוד=68}}}} שטייט אז ברוך שאמר איז נתקן געווארן קעגן [[האדרת והאמונה]], ווייל אזוי שטייט אין ספר רקמה פון די שריפט פון מלאכים, אז האדרת והאמונה איז זייער שיר. אין סידור רבי הירץ ווערט געברענגט אז האדרת והאמונה האט אויך 87 ווערטער, ווי אין ברוך שאמר און ווי די אותיות אין [[ברכת כהנים]]; ער פירט אבער אויס אז ער קען נישט מכוון זיין דעם חשבון{{הערה|{{היברובוקס||סידור ר' הירץ|42312|ביי די תפילות פון יום כיפור|עמוד=407}}}}. די צושטעל אז ביידע האבן 87 ווערטער שטייט אויך | אין סידור ה[[רוקח]]{{הערה|{{היברובוקס||פירושי סידור התפילה לרוקח|49925|זייט מו|עמוד=68}}}} שטייט אז ברוך שאמר איז נתקן געווארן קעגן [[האדרת והאמונה]], ווייל אזוי שטייט אין ספר רקמה פון די שריפט פון מלאכים, אז האדרת והאמונה איז זייער שיר. אין סידור רבי הירץ ווערט געברענגט אז האדרת והאמונה האט אויך 87 ווערטער, ווי אין ברוך שאמר און ווי די אותיות אין [[ברכת כהנים]]; ער פירט אבער אויס אז ער קען נישט מכוון זיין דעם חשבון{{הערה|{{היברובוקס||סידור ר' הירץ|42312|ביי די תפילות פון יום כיפור|עמוד=407}}}}. אין [[סידור רבי קאפיל]] ווערט געברענגט אז ווען אידן זאגן ברוך שאמר זאגן די מלאכים האדרת והאמונה. | ||
דער צושטעל אז ביידע האבן 87 ווערטער שטייט אויך אין [[פרי עץ חיים]]{{הערה|פרי עץ חיים, [https://shitufta.org.il/Pri_Etz_Chaim,_Gate_of_Songs/4?selectedunittext=3 שער הזמירות פ"ד], אין הגה}}, און ער שרייבט אז זאל מען זאגן דעם פיוט האדרת והאמונה יעדן טאג פאר ברוך שאמר. ביי [[חסידים]] איז איינגעפירט עס צו זאגן יעדן [[שבת]] און [[יום טוב]]. | |||
===הריני מזמן את פי=== | ===הריני מזמן את פי=== | ||
| שורה 50: | שורה 52: | ||
==מנהגים און הלכות== | ==מנהגים און הלכות== | ||
לויט [[נוסח אשכנז]] זאגט מען ברוך שאמר בעפאר "[[הודו לה' קראו בשמו|הודו]]" כדי צו מקדים זיין די ברכה פאר אלע מזמורים{{הערה|שם=טור}}, און לויט [[נוסח ספרד]] נאך הודו, וויבאלד | לויט [[נוסח אשכנז]] זאגט מען ברוך שאמר בעפאר "[[הודו לה' קראו בשמו|הודו]]" כדי צו מקדים זיין די ברכה פאר אלע מזמורים{{הערה|שם=טור}}, און לויט [[נוסח ספרד]] נאך הודו, וויבאלד הודו איז א המשך פון די קרבנות און איז נישט ממש א חלק פון פסוקי דזמרא{{הערה|אשכול, [[ש:Kol_Bo/4|כל בו ד]]}}{{ביאור|אין ספר בעל שם טוב על התורה (פרשת נח אות קמ"ב) ווערט געברענגט א טעם פארוואס מען פירט זיך צו זאגן הודו בעפאר די פסוקי דזמרה און נישט אינמיטן, אבער אין די הגהות דארט (מקור מים חיים אות קל"ט) ווערט געברענגט אז אין סידור פון [[בעל שם טוב]] איז געשטאנען ברוך שאמר בעפאר הודו (אזוי ווי מנהג אשכנז).}}. | ||
דער רי"ף{{הערה|שם=ריף}} שרייבט אז מ'טאר נישט אויסרעדן פון אנהויב ברוך שאמר ביז נאך [[שמונה עשרה]]{{ביאור|עס ווערט דערציילט אז איינמאל האט דער [[חוזה פון לובלין]] געזען ווי זיין רבי, [[רבי אלימלך פון ליזענסק]], עגבערט זיך שטארק אויף אן עבירה, און זיין רבי האט אים ערקלערט אז דאס איז צוליב דעם וואס ער האט אויסגערעדט נאך וואס ער האט שוין אנגעהויבן הודו, צו פרעגן דעם נאמען פון א מקשה לילד וואס מ'האט מזכיר געווען. דער חוזה האט אים פרובירט בארואיגן אז ער האט נאך געהאלטן בעפאר ברוך שאמר, און מ'מעג נאך רעדן דאן, האט אים רבי אלימלך געזאגט אז דאך איז עס אן עבירה, וויבאלד לויט נוסח אשכנז זאגט מען הודו נאך ברוך שאמר, און הלוואי וועט מען מקבל זיין זיין [[תשובה]] ({{היברובוקס|[[רבי אברהם חיים שמחה בונם מיכלזאהן]]|אהל אלימלך|3933|אות רצ"ד|עמוד=115}}).}}. | דער רי"ף{{הערה|שם=ריף}} שרייבט אז מ'טאר נישט אויסרעדן פון אנהויב ברוך שאמר ביז נאך [[שמונה עשרה]]{{ביאור|עס ווערט דערציילט אז איינמאל האט דער [[חוזה פון לובלין]] געזען ווי זיין רבי, [[רבי אלימלך פון ליזענסק]], עגבערט זיך שטארק אויף אן עבירה, און זיין רבי האט אים ערקלערט אז דאס איז צוליב דעם וואס ער האט אויסגערעדט נאך וואס ער האט שוין אנגעהויבן הודו, צו פרעגן דעם נאמען פון א מקשה לילד וואס מ'האט מזכיר געווען. דער חוזה האט אים פרובירט בארואיגן אז ער האט נאך געהאלטן בעפאר ברוך שאמר, און מ'מעג נאך רעדן דאן, האט אים רבי אלימלך געזאגט אז דאך איז עס אן עבירה, וויבאלד לויט נוסח אשכנז זאגט מען הודו נאך ברוך שאמר, און הלוואי וועט מען מקבל זיין זיין [[תשובה]] ({{היברובוקס|[[רבי אברהם חיים שמחה בונם מיכלזאהן]]|אהל אלימלך|3933|אות רצ"ד|עמוד=115}}).}}. | ||
| שורה 62: | שורה 64: | ||
אינעם שילדערונג פון [[רבי נתן בן יצחק הבבלי]] ווי מען האט ממנה געווען א [[ריש גלותא]] אין [[בבל]] דערציילט ער אז אינעם ערשטן שבת האט דער חזן געזינגען "ברוך שאמר והיה העולם", און די בחורים האבן געענטפערט "ברוך הוא"; דער חזן האט געזאגט "ברוך עושה בראשית" און די בחורים האבן געענטפערט "ברוך הוא", און אזוי אויף יעדע שטיקל וואס פאנגט זיך אן "ברוך" האט מען געענטפערט "ברוך הוא"{{הערה|{{אוצר החכמה|2=חיבור רב נתן הלוי|3=179774|4=אין תורתן של גאונים - א|עמוד=73}} געברענגט אין {{היברובוקס|[[רבי אברהם זכות]]|ספר יוחסין|11550|עמוד=243}}.}} [[רבי שלמה אבן ווירגא]] ברענגט דעם סדר אויף אן אנדערן אופן: דער חזן האט אנגעהויבן "ברוך שאמר", און די ראשי הישיבות האבן געענטפערט "ברוך אומר ועושה", דערנאך האט דער חזן געזאגט "ברוך גוזר ומקיים", און זיי האבן געענטפערט "ברוך עושה בראשית", און אזוי ווייטער{{הערה|{{היברובוקס||שבט יהודה|44236|עמוד=52}}}}. | אינעם שילדערונג פון [[רבי נתן בן יצחק הבבלי]] ווי מען האט ממנה געווען א [[ריש גלותא]] אין [[בבל]] דערציילט ער אז אינעם ערשטן שבת האט דער חזן געזינגען "ברוך שאמר והיה העולם", און די בחורים האבן געענטפערט "ברוך הוא"; דער חזן האט געזאגט "ברוך עושה בראשית" און די בחורים האבן געענטפערט "ברוך הוא", און אזוי אויף יעדע שטיקל וואס פאנגט זיך אן "ברוך" האט מען געענטפערט "ברוך הוא"{{הערה|{{אוצר החכמה|2=חיבור רב נתן הלוי|3=179774|4=אין תורתן של גאונים - א|עמוד=73}} געברענגט אין {{היברובוקס|[[רבי אברהם זכות]]|ספר יוחסין|11550|עמוד=243}}.}} [[רבי שלמה אבן ווירגא]] ברענגט דעם סדר אויף אן אנדערן אופן: דער חזן האט אנגעהויבן "ברוך שאמר", און די ראשי הישיבות האבן געענטפערט "ברוך אומר ועושה", דערנאך האט דער חזן געזאגט "ברוך גוזר ומקיים", און זיי האבן געענטפערט "ברוך עושה בראשית", און אזוי ווייטער{{הערה|{{היברובוקס||שבט יהודה|44236|עמוד=52}}}}. | ||
פונעם שילדערונג פון רבי נתן הבבלי דרינגט [[שלמה יהודה ראפאפארט]] אז במקור איז ברוך הוא ווי א פזמון וואס מען זאגט נאך יעדן ברוך, און דער איינצלנער ברוך הוא וואס ערשיינט אין די סידורים איז נאר אנצוצייגן דערויף{{הערה|{{אוצר החכמה||תולדות רבי אלעזר הקליר|613772|ווארשא תרע"ג|עמוד=34|כרך=א}}}}. זיין פלימעניק, דוד ראפאפארט, וויל אפילו זאגן אז ברוך שמו פון שפעטער איז אויך א פזמון, און פון דא שטאמט דער מנהג פון ענטפערן "[[ברוך הוא וברוך שמו]]" ווען מען דערמאנט דעם שם ה' ביי די ברכות{{הערה|[https://www.google.com/books/edition/Yeshurun/WuU1AQAAMAAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22רעיון+אודות+נוסחת+תפלת+ברוך+שאמר%22&pg=PA72&printsec=frontcover "רעיון אודות נוסחת תפלת ברוך שאמר"], קובץ ישרון העפט 3, לעמבערג תרי"ז, זייטן 72–73.}}. ווידער [[זעליגמאן בער]] טענה'ט אז דער סדר איז נאר געווען ווען מען האט עס געזינגען לכבוד דער ריש גלותא, אבער ביים דאווענען האט מען עס נישט געזינגען ווי א פזמון, נאר יעדער האט געזאגט דער גאנצער נוסח, אויך די ווערטער "ברוך הוא" וועלכע זענען א חלק פונעם גוף הברכה{{הערה|{{אוצר החכמה|זעליגמאן בער|סדר עבודת ישראל|610159|רעדעלהיים תרכ"ח|עמוד=47}}}}. | פונעם שילדערונג פון רבי נתן הבבלי דרינגט אויף [[שלמה יהודה ראפאפארט]] אז במקור איז ברוך הוא ווי א פזמון וואס מען זאגט נאך יעדן ברוך, און דער איינצלנער ברוך הוא וואס ערשיינט אין די סידורים איז נאר אנצוצייגן דערויף{{הערה|{{אוצר החכמה||תולדות רבי אלעזר הקליר|613772|ווארשא תרע"ג|עמוד=34|כרך=א}}}}. זיין פלימעניק, דוד ראפאפארט, וויל אפילו זאגן אז ברוך שמו פון שפעטער איז אויך א פזמון, און פון דא שטאמט דער מנהג פון ענטפערן "[[ברוך הוא וברוך שמו]]" ווען מען דערמאנט דעם שם ה' ביי די ברכות{{הערה|[https://www.google.com/books/edition/Yeshurun/WuU1AQAAMAAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22רעיון+אודות+נוסחת+תפלת+ברוך+שאמר%22&pg=PA72&printsec=frontcover "רעיון אודות נוסחת תפלת ברוך שאמר"], קובץ ישרון העפט 3, לעמבערג תרי"ז, זייטן 72–73.}}. ווידער [[זעליגמאן בער]] טענה'ט אז דער סדר איז נאר געווען ווען מען האט עס געזינגען לכבוד דער ריש גלותא, אבער ביים דאווענען האט מען עס נישט געזינגען ווי א פזמון, נאר יעדער האט געזאגט דער גאנצער נוסח, אויך די ווערטער "ברוך הוא" וועלכע זענען א חלק פונעם גוף הברכה{{הערה|{{אוצר החכמה|זעליגמאן בער|סדר עבודת ישראל|610159|רעדעלהיים תרכ"ח|עמוד=47}}}}. | ||
===ענטפערן אמן=== | ===ענטפערן אמן=== | ||