אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "תשב"ץ קטן"

תשב"ץ קטן
אלגעמיינע אינפארמאציע
דורך	רבי שמשון בן צדוק
הוצאה
מקום הוצאה	קרמונה
תאריך הוצאה	ה'שט"ז
נאך אויסגאבעס
דאטום פון ערשטער אויסגאבע	ה'שט"ז
תאריך נאך אויסגאבעס	לבוב ה'תרי"ח, ווארשא ה'תרל"ו, און נאך
מספר כרכים	1
תאריך מהדורה מוערת	ורשה ה'תרס"א, ירושלים ה'תשל"ד, מהדורת שניאורסון - ירושלים ה'תשס"ה, מהדורת מכון ירושלים - ירושלים ה'תשע"א
כתבי יד	כתב יד ווארשע 7/258, כתב יד קעימברידזש 1/800, כתב יד פאריז 2/643, און נאך
פרשנים	רבי משה בצלאל לוריא, רבי ירוחם פישל פערלא, און נאך

וויזועלוויקיטעקסט

רעוויזיע פון 02:23, 26 יוני 2023

תשב"ץ קטן (אריגינעלן נאמען: תשב"ץ) איז א הלכה'דיגער חיבור פון רבי שמשון בן צדוק (געלעבט ענדע פון די תקופת בעלי התוספות, אין 13'טער יארהונדערט), א תלמיד און גבאי פונעם מהר"ם מרוטנבורג, וואס האט געשריבן און רעדאגירט דעם ספר פון די פסקים און הנהגות פון זיין רבי'ן, בשעת דער מהר"ם איז געווען איינגעשפארט אין טורמע. דער חיבור איז פון די באקאנטסטע ספרים פון אשכנזישע פוסקים, און ווערט אסאך געברענגט דורך די שפעטערדיגע פוסקים; עס איז אויך א באזע פאר אסאך הלכות אין שולחן ערוך.

נאמען

דער מבי"ט ברענגט אז דער חיבור הייסט "תשב"ץ", ווייל עס איז ראשי תיבות "תשובת שמשון בן צדוק"^[1]. רמזים צום נאמען "תשב"ץ" ערשיינט שוין אין די ספר^[2], און לויט עטליכע מאנוסקריפטן פונעם חיבור - איז דער נאמען "תשב"ץ" געגעבן געווארן דורך דער מהר"ם זעלבסט^[3]. כדי עס צו אפטיילן פונעם שו"ת תשב"ץ וואס איז געשריבן דורך רבי שמעון בן צמח דוראן, רופט מען עס "תשב"ץ קטן".

מחבר

דער מחבר איז געווען א תלמיד מובהק פון דער מהר"ם מרוטנבורג, אבער דער אידענטיפיקאציע פון זיין נאמען איז נישט קלאר. פארהאן וואס האבן געשריבן אז זיין נאמען איז "שמשון"^[1]^[4], פארהאן וואס שרייבן אז זיין נאמען איז "שמואל"^[5], און אנדערע שרייבן אז זיין נאמען איז "שמעון"^[6]. דאס באשטימען זיין נאמען אלס "שמשון" איז די מערסטע פארשפרייט צווישן ציטאטן פון די פוסקים, און אזוי איז מכריע דער חיד"א^[7]. אין תשב"ץ קטן איז פארהאן א תשובה פון דער מהר"ם מרוטנבורג, וואס דערין ערשיינט א מענטש מיט'ן נאמען "חברנו הרב שמשון"^[8], און עס זענען דא וואס אידענטיפיצירן אים אלס רבי שמשון בן צדוק, תלמיד פונעם מהר"ם און מחבר פונעם ספר^[9].

רבי שמשון האט אויך פארפאסט - צוזאמען מיט אן אנדערן תלמיד פונעם מהר"ם, רבי מאיר הכהן מרוטנבורג, די הגהות מיינוניות אויף משנה תורה פונעם רמב"ם, א חיבור אין וועלכע עס ווערן אויסגעשמועסט די שיטות פון די חכמי אשכנז און בעלי התוספות אויף די באהאנדלטע נושאים. רבי שמשון איז נפטר געווארן אין ה'ע"ב^[10].

הינטערגרונט

דער מהר"ם מרוטנבורג האט פרובירט צו איבערלאזן דייטשלאנד און ארויפגיין קיין ארץ ישראל, וואס צוליב דעם איז ער איינגעזעצט געווארן דורך דער דייטשער אימפעריע – מיט'ן האפענונג צו באקומען א גרויסע אויסלייז פון די אידישע געמיינדע פאר זיין באפרייאונג – אויפ'ן שולד פון פרובירן עמיגרירן, א זאך וואס איז געווען פארבאטן פאר אידן.

בשעת'ן וויילן אין טורמע איז פארבאטן געווארן אים צו קומען באזוכן, אבער ביי א געוויסע פונקט איז ערלויבט געווארן פאר זיין תלמיד רבי שמשון אים צו באזוכן אפט און וויילן ביי אים. רבי שמשון האט באדינט דער מהר"ם דארט אין טורמע^[11] און האט דאקומענטירט דער מהר"ם'ס מנהגים און חידושי תורה. די הנהגות און הלכות וואס ער האט צאמגענומען ערשיינען אין ספר תשב"ץ. דער ספר אליין איז ווארשיינליך נישט אינגאנצן רעדאגירט געווארן דורך אים, ווייל ער אליין ווערט דערין דערמאנט.

געבוי און אינהאלט

דער חיבור אנטהאלט פסקים פונעם מהר"ם מרוטנבורג אין פארשידענע נושאים, ווען אין רוב געדרוקטע אויסגאבן פונעם ספר שטייט די צאל סימנים ביי 590. אינעם אריגינעלן חיבור זענען געווען ווייניגער סימנים; די צוגעלייגטע שטאמען פון פארשידענע פלעצער. זיין שטארקע פארשפּרייטונג האט געברענגט דערצו אז אסאך האבן צוגעלייגט צו די שולי הגליון פארשידענע הגהות און הוספות, און דיע זענען צוגעלייגט געווארן צום חיבור דורך די פארשידענע מעתיקים. אזוי אויך די סדר הסימנים טוישט זיך צווישן די פילע מאנוסקריפּטן^[12].

מערסטנס פסקים זענען געשריבן געווארן דורך רבי שמשון על סמך הנהגות וואס ער האט געזען אדער הלכות וואס ער האט געהערט פונעם מהר"ם, און טייל פון זיי זענען פסקים וואס זענען מנוסח געווארן דורך דער מהר"ם אליין. דער חיבור איז געשריבן געווארן אין דער תקופה וואס דער מהר"ם האט זיך אויפגעהאלטן אין טורמע אינעם קעניגליכן טירה^{[אויסקלארונג פארלאנגט]} אין שטאט איינזיסהיים (ענ')^[1]^[13].

אינעם ספר זענען פארהאן הוספות געשריבן דורך רבי פרץ מקורביל, בן דורו פונעם מהר"ם, וואס האט צוגעלייגט חילוקים צווישן די מנהג פון יהדות צרפת און יהדות אשכנז, און אויך הלכות אין וועלכע די מנהג איז נישט ווי דער מהר"ם. די הוספות געפונען זיך אינעם טעקסט פונעם חיבור, און זענען כאראקטעריזירט דורך די צוגאב פונעם ווארט "הג"ה" פאר זיי. דער ספר פארמאגט אויך פארשידענע שפעטערדיגע הוספות, וואס זייער מחבר'ס אידענטיפיקאציע איז נישט באקאנט.

איינע פון די באקאנטסטע מימרות פונעם מהר"ם מרוטנבורג ווערט געברענגט אינעם ספר: ”כשהאדם גומר בדעתו לקדש השם, וימסור נפשו על קידוש השם, כל מה שעושין לו, הן סקילה, הן שריפה, הן קבורת חיים, הן תליה, אינו כואב לו כלום... ותדע שכן הוא, שאין לך אדם בעולם שאם היה נוגע באצבע קטנה באש שלא היה צועק; אפילו אם היה בדעתו לעכב עצמו, לא היה יכול. ורבים מוסרים עצמם לשרפה ולהריגה על קידוש השם יתברך, ואינם צועקים לא אוי ולא אבוי”^[14].

פארשפרייטנוג

דער רעלאטיווער קליינקייט פונעם חיבור האט פארגרינגערט דאס צו קאפּירן, און האט גורם געווען זיין שטארקע פארשפּרייטונג אין יהדות אשכנז און אייראפעאישער אידנטום בכלל. ארום 120 קאפּיעס עקזיסטירן נאך היינט אין כתב יד.

דער חיבור ווערט דערמאנט ביי רבי מרדכי בן הלל (דער "מרדכי"), פון מהר"ם מרוטנבורג'ס תלמידים^[15], און לויט פארגלייכן ציטאטן זעט אויס אז דאס האט זיך געפונען אויך ביי אנדערע תלמידים פון מהר"ם מרוטנבורג^[3]. זיין פארשפרייטונג האט זיך אנגעהויבן באלד נאך זיין פארפאסונג, און עס ווערט אסאך דערמאנט אין די ווערטער פון גדולים פונעם דור נאך זיין פארפאסונג, ווי אין ספר כלבו און אורחות חיים (מר"א מלוניל) וואס ציטירן אסאך פון עס. אויך ביי רבי יעקב בן אשר, אין זיין ספר ארבעה טורים, ווערט עס דערמאנט עטליכע מאל^[16].

אויפלאגעס

דער ספר תשב"ץ קטן איז געווארן קאפירט אין כתב יד פילע מאל, צווישן זיי כתב יד ווארשע 7/258, כתב יד קעימברידזש 1/800, כתב יד פריס 2/643, און נאך^[17]. אויך איז עס געדרוקט געווארן אסאך מאל און אין פארשידענע אויסגאבן:

מהדורת קרימונא, איטאליע שט"ז (1556) – דער ערשטער דרוק אויפלאגע פונעם חיבור, געדרוקט געווארן ארום 250 יאר נאכ'ן געשריבן ווערן, אינעם וויצינצו קונטי דרוק. פון די מהדורה און ווייטער האט דער ספר אנטהאלטן 590 סימנים.
מהדורת (קאפוסט?) תקע"ו (1816) – באזירט אויפ'ן קרימונא אויפלאגע, מיט לייכטע הגהות. געדרוקט לכאורה אין קאפוסט^[18].
מהדורת לבוב תרי"ח (1858) – געדריקט ביי דוד צבי שרענצל.
מהדורת ווארשא תרל"ו (1875) – געדריקט ביי יעקב יוסף קאלינבערג און יצחק גאלדמאן. אין די אויפלאגע זענען צענזורירט געווארן פונעם ספר די סימנים תט"ז (תי"ו) און תי"ז. אזוי אויך די סימנים תקי"ב און תקי"ג זענען צוזאמגעשטעלט געווארן פאר איין סימן (תק"י). כדי צו משלים זיין די צאל סימנים צו 590, ווי אין די פריערדיגע אויסגאבן, זענען די סימנים תקפ"ג און תקפ"ד צעטיילט געווארן אויף פינף (תק"פ–תקפ"ד). די און אנדערע אינטערווענצן האבן פאראורזאכט דאס פארדרייען די ציילונג פון סימנים אינעם ספר, בסימנים שבתווך. די גרייזיגע סימנים האבן אנגעהאלטן אויך אין די קומענדיגע מהדורות. אין מהדורת ווארשע גם לא השוו מול המהדורות הראשונות, והמהדירים הכניסו שינויים בספר לפי ראות עיניהם, לשם "תיקון הטעיות". בשנים שלאחר מכן הודפסה מהדורה נוספת זהה באותה הוצאה, ובהמשך - בשנת תרמ"ב (1881) - הודפסה בוורשה עוד מהדורה המתבססת על מהדורת תרל"ו (לא ידוע בית הדפוס).
מהדורת לוין-אפשטיין - ורשה תרס"ב (1902). מהדורה זו התבססה על מהדורת ורשה תרל"ו. מהדורה נוספת יצאה על ידי לוין-אפשטיין בוורשה בשנת תר"ף, שהתבססה על קודמתה משנת תרס"ב. על בסיס מהדורה זו האחרונה יצאה מהדורה שלישית בהוצאת לוין-אפשטיין, בירושלים תשי"א.

שפעטער זענען געדריקט געווארן נאך אויפלאגן, וואס אנטהאלטן אפט פירושים אדער הערות:

מהדורת ורשה תרס"א – אנטהאלט פירוש "שבעת הנרות" פון רבי משה בצלאל לוריא. געדרוקט אינעם דרוקהויז פון יעקב זאב אונטערהענדלער.
מהדורת ירושלים תשל"ד – פאטאגראף אויסגאבע פון מהדורת ווארשא תרס"א מיט'ן פירוש שבעת הנרות, אין צוגאב פון עטליכע השמטות והוספות, הערות רבי ירוחם פישל פערלא, און הערות וביאורים (בסוף הכרך הודפס נספח של קונטרס בעניין אחר)
מהדורת מכון תורה שבכתב, ירושלים תשס"ה, בתוספת מבוא והערות. מהדורה זו הודפסה על פי נוסח כתב היד שהיה בידי רבי יהודה בן אליעזר הלוי מינץ (מהר"י מינץ) ורבי יוסף קארו ("הבית יוסף")^[19], וייתכן שאותו נוסח כתב היד היה גם בידי רבי שלמה לוריא ("הרש"ל")^[20]. הערות רבי ירוחם פישל פערלא מופיעות גם במהדורה זו. סימנים חדשים על הלכות פסח המופיעים במהדורה זו, אינם מהמהר"ם עצמו, אלא ליקוט מדברי הראבי"ה^[20].
מהדורת מכון ירושלים - ירושלים תשע"א, בתוספת מבוא, הערות, מקבילות (מדברי הראשונים בני אותה התקופה, ובעיקר מבית מדרשו של המהר"ם) והשלמות, עם מפתח עניינים. מהדורה זו מבוססת על הדפוס הראשון (קרמונה שט"ז), עם מדור "שינויי נוסחאות" להשוואה מול מספר כתבי יד^[21].
מהדורת ירושלים תשע"ה - מהדורת צילום של מהדורת ורשה תרס"א ע"פ שבעת הנרות, בתוספת הערות בסוף הספר מאת הרב שמריהו שולמן

זעט אויך

ביבליאגראפיע

פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 9–15, אויף אוצר החכמה
אפרים אלימלך אורבך, בעלי התוספות, כרך א
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:גדולי ישראל
פאראמעטער [ עמודים ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע מרדכי מרגליות (עורך כללי), "ר' מאיר (בר' ברוך) מרוטנבורג (מהר"ם מרוטנבורג)", אנציקלופדיה לתולדות גדולי ישראל ד, תל אביב: י' צ'צ'יק, תש"ו, אויף היברובוקס

דרויסנדע לינקס

כתב יד, ספר התשב"ץ, פאריז, מאה 14, בפרויקט "כתיב" באתר הספרייה הלאומית
שמשון בן צדוק, אויפ'ן וועבזייטל פון דער מדינת ישראל נאציאנאלער ביבליאטעק

רעפערענצן

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 רבי משה מטראני, שו"ת המבי"ט, חלק א', סימן ר"צ, על פי "כתיבה גסה אשכנזית" שבסוף העתק ספר התשב"ץ קטן.
↑ ראו סי' צ' וסי' של"ח.
↑ ^3.0 ^3.1
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 10.
↑ רבי חיים יוסף דוד אזולאי, שם הגדולים, אות ש', סעיף קפ"ז, בשם א העתק פון א כתב יד פונעם התשב"ץ און בשם רבי אברהם זכות אין זיין ספר יוחסין השלם.
↑ זעט: שער מהדורת הספר תשב"ץ קטן, קרמונה שט"ז; רבי משה מאט, מטה משה, סימן ר"ע; רבי דוד קונפורטי, קורא הדורות, דף כ"ד.
↑ הוספות הרמ"א לספר יוחסין השלם, בסוף הספר.
↑ החיד"א, שם הגדולים, אות ש', סעיף קפ"ז.
↑ תשב"ץ קטן, סי' ת'
↑
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 10.
↑
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:היברובוקס
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע אברהם זכות, ספר יוחסין
↑ הג"ה מנחם ציון על שם הגדולים חלק ב, מערכת ת', הערה עט
↑
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", אין תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 12.
↑ החיד"א, שם הגדולים, אות ש', סעיף קפ"ז; און נאך. דער דעטאל ערשיינט אויך אויפ'ן דעקל פון מהדורת לבוב תרי"ח. אבער ערשיינט נישט אין אלע מאנוסקריפט קאפיעס פונעם חיבור, און אויך אינעם ערשטן מהדורה (קרמונה שט"ז).
↑ רבי שמשון בן צדוק, תשב"ץ קטן, סי' תט"ו, בשם מהר"ם מרוטנבורג.
↑ זעט: רבי מרדכי בן הלל, מרדכי, ברכות, סי' קצ"ב וקצ"ה; שם, שבת, סי' תע"ג; שם, חולין, סי' תשמ"ו ותשמ"ז. און זעט דארט, חולין, סי' תשמ"ה, אז אויך די הגהות רבי פרץ מקורביל על התשב"ץ קטן ווערן דערמאנט אין מרדכי.
↑ זעט לדוגמא: טור, אורח חיים, סימן ק"פ,
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:טור
פאראמעטער [ ללא ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע לוא־פעלער: (ביים רופן מוסטער:טור) נמצא פרמטר לא בשימוש "ללא=".טור, אורח חיים, סימן ר"ג און
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:טור
פאראמעטער [ ללא ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע לוא־פעלער: (ביים רופן מוסטער:טור) נמצא פרמטר לא בשימוש "ללא=".טור, אורח חיים, סימן ר"פ.
↑ פאר א ליסטע פון נאך כתבי יד נוספים זעט:
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 13–14. סך הכל געפינט זיך ארום 120 כתבי יד.
↑ זעט פרטים, במאגר הספרים הסרוקים של הספרייה הלאומית
↑ על פי שער הספר של המהדורה.
↑ ^20.0 ^20.1
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 11.
↑ על כך, ועוד, ראו:
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 13–15.

[מביט-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 רבי משה מטראני, שו"ת המבי"ט, חלק א', סימן ר"צ, על פי "כתיבה גסה אשכנזית" שבסוף העתק ספר התשב"ץ קטן.

[2] ראו סי' צ' וסי' של"ח.

[אנגל10-3] 3.0 ^3.1
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 10.

[4] רבי חיים יוסף דוד אזולאי, שם הגדולים, אות ש', סעיף קפ"ז, בשם א העתק פון א כתב יד פונעם התשב"ץ און בשם רבי אברהם זכות אין זיין ספר יוחסין השלם.

[5] זעט: שער מהדורת הספר תשב"ץ קטן, קרמונה שט"ז; רבי משה מאט, מטה משה, סימן ר"ע; רבי דוד קונפורטי, קורא הדורות, דף כ"ד.

[6] הוספות הרמ"א לספר יוחסין השלם, בסוף הספר.

[7] החיד"א, שם הגדולים, אות ש', סעיף קפ"ז.

[8] תשב"ץ קטן, סי' ת'

[9] 
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 10.

[10] 
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:היברובוקס
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע אברהם זכות, ספר יוחסין

[11] הג"ה מנחם ציון על שם הגדולים חלק ב, מערכת ת', הערה עט

[אנגל12-12] 
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", אין תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 12.

[13] החיד"א, שם הגדולים, אות ש', סעיף קפ"ז; און נאך. דער דעטאל ערשיינט אויך אויפ'ן דעקל פון מהדורת לבוב תרי"ח. אבער ערשיינט נישט אין אלע מאנוסקריפט קאפיעס פונעם חיבור, און אויך אינעם ערשטן מהדורה (קרמונה שט"ז).

[14] רבי שמשון בן צדוק, תשב"ץ קטן, סי' תט"ו, בשם מהר"ם מרוטנבורג.

[15] זעט: רבי מרדכי בן הלל, מרדכי, ברכות, סי' קצ"ב וקצ"ה; שם, שבת, סי' תע"ג; שם, חולין, סי' תשמ"ו ותשמ"ז. און זעט דארט, חולין, סי' תשמ"ה, אז אויך די הגהות רבי פרץ מקורביל על התשב"ץ קטן ווערן דערמאנט אין מרדכי.

[16] זעט לדוגמא: טור, אורח חיים, סימן ק"פ,
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:טור
פאראמעטער [ ללא ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע לוא־פעלער: (ביים רופן מוסטער:טור) נמצא פרמטר לא בשימוש "ללא=".טור, אורח חיים, סימן ר"ג און
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:טור
פאראמעטער [ ללא ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע לוא־פעלער: (ביים רופן מוסטער:טור) נמצא פרמטר לא בשימוש "ללא=".טור, אורח חיים, סימן ר"פ.

[17] פאר א ליסטע פון נאך כתבי יד נוספים זעט:
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 13–14. סך הכל געפינט זיך ארום 120 כתבי יד.

[18] זעט פרטים, במאגר הספרים הסרוקים של הספרייה הלאומית

[19] על פי שער הספר של המהדורה.

[אנגל11-20] 20.0 ^20.1
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 11.

[21] על כך, ועוד, ראו:
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע
ליידיגע פאראמעטער [ 5 ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע שלמה אנגל, "בשער הספר", בתוך תשב"ץ קטן, מהדורת מכון ירושלים, ירושלים תשע"א, עמ' 13–15.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

@@ שורה 15: / שורה 15: @@
 ==נאמען==
-דער חיבור איז אריגינעל גערופן געווארן "תשב"ץ", וואס איז [[ראשי תיבות]] פון "'''ת'''שובת '''ש'''משון '''ב'''ן '''צ'''דוק"{{הערה|שם=מביט|[[רבי משה מטראני]], שו"ת '''המבי"ט''', חלק א', סימן ר"צ, על פי "כתיבה גסה אשכנזית" שבסוף העתק ספר התשב"ץ קטן.}}. דער נאמען "תשב"ץ" ערשיינט שוין אין די סימני הספר{{הערה|ראו סי' צ' וסי' של"ח.}}, און לויט עטליכע [[כתב יד (העתק)|מאנוסקריפטן]] פונעם חיבור - איז דער נאמען "תשב"ץ" געגעבן געווארן דורך דער מהר"ם זעלבסט{{הערה|שם=אנגל10|{{אוצר החכמה|שלמה אנגל|"בשער הספר"|169547|בתוך '''תשב"ץ קטן''', מהדורת [[מכון ירושלים]], ירושלים תשע"א, עמ' 10||עמוד=7}}.}}. דער נאמען "תשב"ץ קטן" איז געאייגנט עס צו אפטיילן פונעם שו"ת תשב"ץ וואס איז געשריבן דורך [[רבי שמעון בן צמח דוראן]].
+דער מבי"ט ברענגט אז דער חיבור הייסט "תשב"ץ", ווייל עס איז [[ראשי תיבות]] "'''ת'''שובת '''ש'''משון '''ב'''ן '''צ'''דוק"{{הערה|שם=מביט|[[רבי משה מטראני]], שו"ת '''המבי"ט''', חלק א', סימן ר"צ, על פי "כתיבה גסה אשכנזית" שבסוף העתק ספר התשב"ץ קטן.}}. רמזים צום נאמען "תשב"ץ" ערשיינט שוין אין די ספר{{הערה|ראו סי' צ' וסי' של"ח.}}, און לויט עטליכע [[כתב יד (העתק)|מאנוסקריפטן]] פונעם חיבור - איז דער נאמען "תשב"ץ" געגעבן געווארן דורך דער מהר"ם זעלבסט{{הערה|שם=אנגל10|{{אוצר החכמה|שלמה אנגל|"בשער הספר"|169547|בתוך '''תשב"ץ קטן''', מהדורת [[מכון ירושלים]], ירושלים תשע"א, עמ' 10||עמוד=7}}.}}. כדי עס צו אפטיילן פונעם שו"ת תשב"ץ וואס איז געשריבן דורך [[רבי שמעון בן צמח דוראן]], רופט מען עס "תשב"ץ קטן".
 == מחבר ==

די ראשונים לויט געאגראפישע ראיאנען
אשכנז	רבי משולם בן קלונימוס • רבינו גרשום מאור הגולה • רבי שמעון הגדול • רבי יצחק הלוי • רבי יעקב בן יקר • ריב"א • ראב"ן • רבי אליעזר ממיץ • ראבי"ה • רבי יהודה החסיד • רבי אלעזר מגרמייזא (הרקח) • רבי יצחק אור זרוע • מהר"ם מרוטנבורג • רא"ש • המרדכי • הגהות מיימוניות • תשב"ץ קטן • רבי אליעזר מטוך • רבי יצחק מדורא • האגודה • מהר"ם ס"ל • מהרא"ק • מהר"י טירנא • מהרי"ל • מהר"י וייל • תרומת הדשן • ראשונים נוספים
צרפת	רש"י • בעלי התוספות (רשב"ם • רבינו תם • ר"י הזקן • ריצב"א • רבי שמשון משאנץ) • בעל התרומה • רבי משה מקוצי • רבי יחיאל מפריז • רבי יצחק מקורביל (הסמ"ק) • רבנו פרץ • חכמי איוורא • רבי שמשון מקינון • ראשונים נוספים
ענגלאנד	תוספות חכמי אנגליה • רבינו תם מאורליינש • רבי משה מלונדריש • רבי ברכיה מניקולא • רבי אליהו מנחם מלונדריש • רבי יעקב חזן מלונדון • ראשונים נוספים
פּראָווענציע	בעל האשכול • רבי יוסף אבן פלאת • בעל העיטור • בעל המאור • הראב"ד • רבי יהונתן מלוניל • המנהיג • שיטת ריב"ב • רד"ק • בעל ההשלמה • רבי שלמה מן ההר • רבי אברהם מן ההר • המאירי • רבי אהרן הכהן מלוניל • ראשונים נוספים
ספרד	ארבעת השבויים • רבי חנוך בן משה • רבי שמואל הנגיד • רי"ץ גיאת • רבי יצחק הברצלוני • יהודה הברצלוני • רי"ף • רבי יהודה הלוי • ר"י מיגאש • אבן עזרא • רמ"ה • רבי שמואל הסרדי • רמב"ן • רבי יונה גירונדי • רא"ה (ספר החינוך) • רשב"א • ריטב"א • רבי יהודה בן הרא"ש • רבנו ירוחם • מהר"ם חלאווה • אבודרהם • רבי יעקב בעל הטורים • ר"ן • רבי יוסף חביבא • רבי שמואל ירונדי (אוהל מועד)
איטאליע	רבי משולם בן קלונימוס • רבי נתן מרומי (הערוך) • רבי ישעיה די טראני • רבי אליעזר בן שמואל • ריבב"ן • שבלי הלקט • ריא"ז • מהרי"ק • ראשונים נוספים
צפון אפריקע	ארבעת השבויים • רבינו חננאל • רב ניסים גאון • רי"ף • רבנו אפרים • רבי יהודה הכהן אבן סוסאן • רבי יוסף אבן עקנין • רבי שמואל אבן ג'אמע • רבי זכריה אגמאתי • ריב"ש • רשב"ץ • רבי ישועה הלוי • רבי אפרים אנקווה
תימן	בעלי אלשרח (רבי חנניה בן ישועה • רבי נתנאל בן ישעיה • רבי זכריה הרופא • רבי סעדיה עדני • רבי דוד הלוי חמדי) • רבי דוד עדני • אברהם בן שלמה
מצרים	רבי שמריה בן אלחנן • רבי שמואל בן חנניה הנגיד • רמב"ם • רבי חננאל בן שמואל • רבי אברהם בן הרמב"ם • רב יוסף ראש הסדר • רבי פרחיה בן ניסים • רבי דוד הנגיד • רבי תנחום הירושלמי • רבי יהושע הנגיד • רבי דוד ברבי יהושע הנגיד • ראשונים נוספים
תנאים • אמוראים • סבוראים • גאונים • ראשונים • אחרונים