35,369
רעדאגירונגען
ק
טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי (8), מינימאלי ← מינימלי
ק (החלפת טקסט – "צײַט" ב־"צייט") |
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי (8), מינימאלי ← מינימלי) |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''מוזיק''' איז אן אָרגאניזירטער צוזאמענשטעל פון קולות, אין דעם ווערט | '''מוזיק''' איז אן אָרגאניזירטער צוזאמענשטעל פון קולות, אין דעם ווערט אריינגעמישט מענטשלעכע קולות [[אינסטרומענט|אינסטרומענטאלע]] קלאנגען און אזוי ווייטער. | ||
'''מוזיק''' ווערט געניצט ארויסצוגעבן געפילן, געדאנקען און אזוי | '''מוזיק''' ווערט געניצט ארויסצוגעבן געפילן, געדאנקען און אזוי ווייטער. | ||
די | די אָפטייטש פון מוזיק ווערט געטוישט לויטן [[קולטור]]. | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
| שורה 27: | שורה 27: | ||
=== רענעסאנס === | === רענעסאנס === | ||
אין דער [[רענעסאנס]]–תּקופה (בערך 1400 -1500) האָט מען געשריבן א סך מוזיק. פיל קאָמפּאזיטאָרן פון יענער תּקופה האָבן געשריבן מוזיק, וואָס מען שפּילט און זינגט נאָך ביזן | אין דער [[רענעסאנס]]–תּקופה (בערך 1400 -1500) האָט מען געשריבן א סך מוזיק. פיל קאָמפּאזיטאָרן פון יענער תּקופה האָבן געשריבן מוזיק, וואָס מען שפּילט און זינגט נאָך ביזן היינטיגן טאָג. | ||
איינער פון די בארימטע קאָמפּאזיטאָרן איז געווען [[דזיאוואני דא פאלעסטרינא|דזשיאָוואני דא פּאלעסטרינא]] (1525-1594). אין | איינער פון די בארימטע קאָמפּאזיטאָרן איז געווען [[דזיאוואני דא פאלעסטרינא|דזשיאָוואני דא פּאלעסטרינא]] (1525-1594). אין זיין מוזיק, זינגען צוזאמען עטלעכע זינגער אין א כאָר. | ||
אינסטרומענטן אין דער רענעסאנס–תּקופה זענען געווען דער [[וויאל]] און די [[לוטניע]]. | אינסטרומענטן אין דער רענעסאנס–תּקופה זענען געווען דער [[וויאל]] און די [[לוטניע]]. | ||
=== באַראָק === | === באַראָק === | ||
די באַראק תקופה פון מוזיק האט פאסירט פון 1600 ביז 1750, ווען די באראק קונסטלעכער סטיל האט געבליט איבער אייראפע; און במשך יענער צייט האט מוזיק זיך פארשפרייט אין קאמפלעקסישקייט. באראק מוזיק האט אנגעהויבן ווען מען האט געשריבן די ערשטע אפערעס (דראמאטישע סאלא וואקאלע מוזיק צוזאמען מיט אן ארקעסטער). ווערנט דער באראק תקופה, אין געבליבן וויכטיק פאליפאנישע מוזיק, אין וואס מען האט גענוצט צוזאמען פילפאכיקע באזונדערע מעלאדיע ליניעס. דייטשע באראק קאמפאזיטארן האבן געשריבן פאר קליינע מוזיקאלישע צאמשטעלונגען כולל סטרונעס, [[בלעכבלאס אינסטרומענט|בלעכבלאָז]] און [[האלצבלאז אינסטרומענט|האלצבלאָז]], ווי אויך פאר כארן אין קלאוויר־אינסטרומענטן ווי פייף־ארגאן, הארפסיקארד און קלאוויקארד. חשובע קאמפאזיטארן פון דער באראקער תקופה שליסן איין [[יאהאן זעבאסטיאן באך]] (''טשעלא סוויטן''), [[געארג פרידריך הענדל]] (''משיח''), [[ | די באַראק תקופה פון מוזיק האט פאסירט פון 1600 ביז 1750, ווען די באראק קונסטלעכער סטיל האט געבליט איבער אייראפע; און במשך יענער צייט האט מוזיק זיך פארשפרייט אין קאמפלעקסישקייט. באראק מוזיק האט אנגעהויבן ווען מען האט געשריבן די ערשטע אפערעס (דראמאטישע סאלא וואקאלע מוזיק צוזאמען מיט אן ארקעסטער). ווערנט דער באראק תקופה, אין געבליבן וויכטיק פאליפאנישע מוזיק, אין וואס מען האט גענוצט צוזאמען פילפאכיקע באזונדערע מעלאדיע ליניעס. דייטשע באראק קאמפאזיטארן האבן געשריבן פאר קליינע מוזיקאלישע צאמשטעלונגען כולל סטרונעס, [[בלעכבלאס אינסטרומענט|בלעכבלאָז]] און [[האלצבלאז אינסטרומענט|האלצבלאָז]], ווי אויך פאר כארן אין קלאוויר־אינסטרומענטן ווי פייף־ארגאן, הארפסיקארד און קלאוויקארד. חשובע קאמפאזיטארן פון דער באראקער תקופה שליסן איין [[יאהאן זעבאסטיאן באך]] (''טשעלא סוויטן''), [[געארג פרידריך הענדל]] (''משיח''), [[געארג פיליפ טעלעמאן]] און [[אנטאניא וויוואלדי]] (''די פיר סעזאנען''). | ||
=== קלאסישע תקופה === | === קלאסישע תקופה === | ||
אין מערב־וועלט מוזיק, מיינט די [[קלאסישע פעריאדע (מוזיק)|קלאסישע פעריאדע]] מוזיק פון בערך 1750 ביז 1825. דאָס איז די צייט פון די קאָמפּאָזיטאָרן [[יאזעף היידן|יאָזעף | אין מערב־וועלט מוזיק, מיינט די [[קלאסישע פעריאדע (מוזיק)|קלאסישע פעריאדע]] מוזיק פון בערך 1750 ביז 1825. דאָס איז די צייט פון די קאָמפּאָזיטאָרן [[יאזעף היידן|יאָזעף היידן]], [[וואלפגאנג אמאדעוס מאצארט|וואָלפגאנג אמאדעוס מאָצארט]]. אָרקעסטערס זענען געוואָרן גרעסער און קאָמפּאָזיטאָרן האָבן אָנגעהויבן שרייבן לענגערע ווערק מוזיק גערופן [[סימפאניע]]ס מיט עטלעכע טיילן (גערופן [[זאץ (מוזיק)|זאצן]]). טייל זאצן פון א סימפאניע זענען הויך און גיך, אנדערע שטיל און אומערט. | ||
אן אנדער וויכטיקער מוזיקאלישער זשאנער איז געווען דער [[סטרונע קווארטעט]], א פיעסע געשריבן פאר צוויי [[פידל]]ען, א [[וויאלע]] און א [[וויאלאנטשעל]]. אזוי ווי סימפאניעס, האט א סטרונע קווארטעט פיר זאצן. היידן, מאצארט און בעטהאוון האבן אלע געשריבן פיל בארימטע סטרונע קווארטעטן. | אן אנדער וויכטיקער מוזיקאלישער זשאנער איז געווען דער [[סטרונע קווארטעט]], א פיעסע געשריבן פאר צוויי [[פידל]]ען, א [[וויאלע]] און א [[וויאלאנטשעל]]. אזוי ווי סימפאניעס, האט א סטרונע קווארטעט פיר זאצן. היידן, מאצארט און בעטהאוון האבן אלע געשריבן פיל בארימטע סטרונע קווארטעטן. | ||
| שורה 53: | שורה 53: | ||
דער קאמפאזיטאר [[ארנאלד שיינבערג]] האט געשריבן מוזיק־פיעסעס וואס זענען געווען אומטאניש (1874–1951) (ד"ה זיי האבן אויסגעהערט אז זיי זענען נישט אין קיין שום באשטימטער מוזיק־שליסל). שפעטער האט שיינבערג דערפינדן א נייע סיסטעם צו שרייבן מוזיק וואס ווערט גערופן די צוועלף־טאנען סיסטעם. מוזיק געשריבן מיט דער צוועלף־טאנען סיסטעם הערט אויס גאנץ מאדנע, זי האט אבער א מאטעמאטישע נאטור, אפטמאל קען מען זי פארשטיין נאר ווען מ'האט זי גוט שטודירט. ריינע צוועלף־טאנען מוזיק איז געווען גאנץ פאפולער צווישן אקאדעמיקער אין די פופציקער אין זעכציקער יארן; טייל קאפאזיטארן אבער ווי למשל [[בענזשאמין בריטן]], ניצן די סיסטעם אויך היינט פאר געוויסע צוועקן. | דער קאמפאזיטאר [[ארנאלד שיינבערג]] האט געשריבן מוזיק־פיעסעס וואס זענען געווען אומטאניש (1874–1951) (ד"ה זיי האבן אויסגעהערט אז זיי זענען נישט אין קיין שום באשטימטער מוזיק־שליסל). שפעטער האט שיינבערג דערפינדן א נייע סיסטעם צו שרייבן מוזיק וואס ווערט גערופן די צוועלף־טאנען סיסטעם. מוזיק געשריבן מיט דער צוועלף־טאנען סיסטעם הערט אויס גאנץ מאדנע, זי האט אבער א מאטעמאטישע נאטור, אפטמאל קען מען זי פארשטיין נאר ווען מ'האט זי גוט שטודירט. ריינע צוועלף־טאנען מוזיק איז געווען גאנץ פאפולער צווישן אקאדעמיקער אין די פופציקער אין זעכציקער יארן; טייל קאפאזיטארן אבער ווי למשל [[בענזשאמין בריטן]], ניצן די סיסטעם אויך היינט פאר געוויסע צוועקן. | ||
איינער פון די חשבסטע 20סטן־יארהונדערט קאמפאזיטארן, [[איגאר סטראווינסקי]], (1882–1971), האט געשריבן מוזיק מיט גאר קאמפליצירטע אקארדן (גרופעס פון נאטן וואס מען שפילט צוזאמען) און ריטמען. טייל קאמפאזיטארן האבן געהאלטן אז מוזיק איז געווארן צו קאמפליצירט, דערפאר האבן זיי געשריבן | איינער פון די חשבסטע 20סטן־יארהונדערט קאמפאזיטארן, [[איגאר סטראווינסקי]], (1882–1971), האט געשריבן מוזיק מיט גאר קאמפליצירטע אקארדן (גרופעס פון נאטן וואס מען שפילט צוזאמען) און ריטמען. טייל קאמפאזיטארן האבן געהאלטן אז מוזיק איז געווארן צו קאמפליצירט, דערפאר האבן זיי געשריבן מינימליסטישע פיעסעס וואס ניצן גאר פשוטע אידעען. . אין די 1950ער און 1960ער יארן, האבן קארלהיינץ שטאקהויזן און אנדערע אזעלכע קאמפאזיטארן געמאכט פראבעס מיט [[עלעקטראנישע מוזיק|עלעקטראנישער מוזיק]], ניצנדיק עלעקטראנישע שטראמקרייזן, פארשטארקערס און [[הילכער|הילכערס]]. אין די 1970ער יארן, האבן קאמפאזיטארן אנגעהויבן ניצן עלעקטראנישע סינטעסיזירערס און מוזיק־אינסטרומענטן פון ראק־און־ראל מוזיק, ווי למשל דעם [[עלעקטרישער גיטאר|עלעקטרישן גיטאר]]. מיט די דאזיקע נייע אינסטרומענטן האבן זיי געשאפן נייע קלאנגען. | ||
=== עלעקטראנישע מוזיק === | === עלעקטראנישע מוזיק === | ||
| שורה 96: | שורה 96: | ||
{{רעפליסטע}} | {{רעפליסטע}} | ||
[[קאַטעגאָריע:מוזיק|*]] | [[קאַטעגאָריע:מוזיק|*]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]] | ||
[[ | [[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||