דרעפט:ט' טבת

ט' טבת (אדער תשעה בטבת) איז דער ניינטער טאג פונעם פערטן חודש (טבת) אינעם אידישן קאלענדאר. דער טאג ווערט דערמאנט אין דער רשימה פון "תעניות צדיקים" אלס א טאג וואס מען פלעגט פאסטן צוליב צרות וואס האבן פאסירט פאר די אבות, אבער די חכמים האבן נישט אויסדריקליך געשריבן דעם טעם פארוואס מען פאסט.

היסטארישער הינטערגרונט

דער חודש טבת איז באקאנט פאר דריי טעג פון טרויער וואס קומען איינס נאכן אנדערן: ח', ט', און י' טבת. כאטש היינט פאסט מען נאר אפיציעל י' טבת, זענען די פריערדיגע צוויי טעג אויך באצייכנט אלס טעג פון פינסטערניש.

• ח' טבת: אין דעם טאג איז געענדיגט געווארן דער "תרגום השבעים" (די סעפטואגינטא), ווען קעניג תלמי פון מצרים האט געצוואונגען 72 זקנים איבערצוזעצן די תורה אויף גריכיש. דאס ווערט באטראכט אלס א גרויסע טראגעדיע, ענלעך צו דעם חטא העגל, ווייל די תורה האט פארלוירן איר טיפקייט דורך דער איבערזעצונג, און א פינסטערניש איז געקומען אויף דער וועלט פאר דריי טעג.
• י' טבת: דאס איז דער טאג ווען נבוכדנצר, דער קעניג פון בבל, האט אנגעהויבן דעם באלאגערונג (מצור) אויף ירושלים. דאס האט שפעטער געפירט צום חורבן פון בית המקדש הראשון און דעם גלות פון די אידן.

די פטירה פון עזרא הסופר און נחמיה

דער הויפט טעם וואס ווערט געברענגט פארן פאסטן ט' טבת איז די פטירה פון עזרא הסופר און נחמיה בן חכליה, די פירער וואס האבן צוריקגעברענגט די אידן פון בבל קיין ארץ ישראל אין דער צייט פון בית שני. עזרא ווערט פארגליכנט צו משה רבנו פאר זיין ארבעט אין אויפשטעלן די אידישע תורה-טראדיציע און פארשטארקן די שמירת המצוות.

די חכמים לערנען אז מיט עזרא'ס טויט האט זיך געענדיגט די תקופה פון נבואה ביי אידן. עס זענען דא פילע דעות וואס פראבירן צו ערקלערן פארוואס די גמרא אדער די משנה האבן נישט געשריבן זיין פטירה אפן; טייל זאגן אז עס איז ווייל ער איז געווען אזוי הייליג ווי משה, ביי וועמען עס שטייט אויך "ולא ידע איש את קבורתו".

די מיסטעריע פון שמעון קלפוס

א באקאנטע לעגענדע וואס ווערט געברענגט אין ספרים ווי דער "ברוך טעם" (רבי ברוך פרענקל-תאומים) און אין ספר "תולדות ישו" פארבינדט ט' טבת מיט דעם טויט פון א מענטש מיטן נאמען שמעון קלפוס (אדער שמעון קייפא). לויט די דאזיגע טעקסטן, איז ער געווען א אידישער חכם וואס האט זיך פארשטעלט אלס פּעטרוס, א נאכפאלגער פון ישו, כדי צו ראטעווען די אידן פון רדיפות.

די לעגענדע דערציילט אז ער האט געגרינדעט די קריסטליכע רעליגיע מיט שלעכטע געזעצן מיט כוונה זיי אפצוטיילן פון די אידן, כדי די קריסטן זאלן מער נישט פייניגן די אידן. עס זענען אפילו דא דעות וואס זאגן אז ער האט מחבר געווען דעם תפילה "נשמת כל חי" און פיוטים פאר יום כיפור. צוליב דעם וואס ער האט חרוב געמאכט זיין אייגענעם נאמען פארן טובה פון כלל ישראל, האבן די חכמים באהאלטן זיין אידענטיטעט און קיינמאל נישט געשריבן אפן פארוואס מען פאסט אין דעם טאג פון זיין יארצייט.

אנדערע היסטארישע געשעענישן

• אין יאר ד'תתכ"ז (1066) איז פארגעקומען א גרויסער פאגראם אין גרנאדה, שפאניע, וואו רבי יהוסף הנגיד (דער זון פון שמואל הנגיד) און נאך 1,500 אידן זענען דערהרגעט געווארן.
• לויט געוויסע חשבונות, איז דאס אויך דער טאג ווען אסתר המלכה איז געצוואונגען געווארן צו גיין צום פאלאץ פון קעניג אחשוורוש.

הלכות און מנהגים

כאטש ט' טבת ווערט געברענגט אין שולחן ערוך אלס א פאסט-טאג, פירט מען זיך היינט נישט צו פאסטן אין דעם טאג אלס א חוב, נאר בעלי נפש האבן עס אמאל געהאלטן. אבער דער טאג פירט אריין אינעם תענית ציבור פון עשרה בטבת, וואס ווערט געהאלטן מיט פאסטן פון פארטאגס ביז נאכט, זאגן סליחות, און ליינען "ויחל" ביי שחרית און מנחה.