כסלו
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
אין יאר ה'תשפ"ד איז נישט פארהאן קיין ל' כסלו
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
כסלו איז דער דריטער חודש אין דער אידישער יאר, ציילנדיג פון תשרי, און דער ניינטער חודש ציילנדיג פון ניסן.
חודש כסלו פאלט געווענליך אויס אין פאראלעל מיט די מאנאטן נאוועמבער-דעצעמבער אין גרעגאריאנישן קאלענדאר, ביי די ענדע פון סעזאן פון הערבסט אין דעם צפון האלבקיילעך און פון פרילינג אין דעם דרום האלבקיילעך (וואו עס איז גלייך צו חודש סיון אין צפון האלבקיילעך).
אין דער לוח
אין דער באשטימטער אידישער לוח, איז כסלו רוב מאל א "חודש מלא" פון דרייסיג טעג[א], און צומאל א "חודש חסר" פון 29 טעג[ב][1]. דער פאריגער חודש איז רוב מאל א חודש חסר און צומאל א חודש מלא; ראש חודש כסלו באשטייט דעריבער אמאל פון איין טאג, א' כסלו, און אמאל פון צוויי, מיט ל' חשון[1]. חודש כסלו קען זיך אנהייבן אין יעדן טאג פון וואך חוץ פון שבת[2].
אין די צייטן וואס מען האט באשטימט די חדשים על פי הראייה, פלעגן די שליחים פון בית דין ארויספארן צו די ווייטע פלעצער מודיע צו זיין ווען מען האט באשטימט ראש חודש כסלו, מען זאל וויסן ווען עס הייבט זיך אן חנוכה[3].
נאמען
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש התשיעי"[4]. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "כסלו" אין בבל און אין מעסאפאטאמיע בכלל, פון אכד'יש Kislīmu מיט א אומקלארע באדייט[5]. אין די תקופה פון גלות בבל און שיבת ציון איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים[6], און עס ווערט דערמאנט אין תנ"ך: ”בְּאַרְבָּעָה לַחֹדֶשׁ הַתְּשִׁעִי בְּכִסְלֵו”[7].
צווישן אנדערע פארשלאגן פאר די עטימאלאגיע פון דעם נאמען, ווערט שפעקולירט אז עס נעמט זיך פון דער טערמין פאר דיק און פעט, ווייל די פעלדער ווערן באגאסן מיט רעגן[8], אדער באדייט עס האפענונג, ווייל אין די צייט קוקט מען ארויס פאר רעגן[9]. אין מדרש ווערט ערקלערט אז עס צייגט אויף "כסיל", א שטערן גרופע וואס שיינט בעיקר אין דעם חודש[10]. איינער פון די ראשונים איז מרמז אז דער כיס ווערט אנגעפילט צוליב די רעגנס[11].
די פאלאשן רופן דעם חודש 'כיסלו'.
אין די פסוקים שטייט "כסלו", אן קיין י'. אין די תרגומים זענען פארהאן גרסאות וואו עס שטייט "כסליו" מיט א י' נאך דעם ל'[12]. לויט טייל ראשונים דארף מען שרייבן אין א גט מיט א י'[13], און די קדמונים האבן זיך ארויסגעדרייט פון שרייבן א גט אין כסלו צוליב דעם ספק[12]; להלכה דארף מען אבער שרייבן אן א י'[14]. אויב האט מען געשריבן מיט א י' איז עס כשר[15], און אפילו אויב האט מען געשריבן "כיסלו" - דער י' נאך דעם כ' - איז עס כשר[16].
סימבאלן און אייגנשאפטן
דער מזל פון דעם חודש איז מזל קשת[17], צוליב א שטערן גרופע וואס האט אמאל געדינט אלס הינטערגרונט צו די זון אין דעם חודש[ג]. אין די ים המלח מגילות פון דער כת פון קומראן איז מזל גדי דער מזל פון חודש כסלו.
לויט דער זוהר, איז חודש כסלו קעגן שבט דן[19]. לויט אנדערע, איז עס קעגן שבט בנימין[20], אדער קעגן שבט גד[21], אדער קעגן שבט זבולון[22], אדער קעגן שבט לוי[23], אדער קעגן שבט אשר[24], אדער קעגן שבט מנשה[25].
חודש כסלו איז קעגן דעם אות ס[17].
דער צירוף פון שם הוי"ה אין דעם חודש איז ויה"ה[26], וואס גייט ארויס פון פסוק ”וַיַּרְא יוֹשֵׁב הָאָרֶץ הַכְּנַעֲנִי”[27].
לויט געוויסע מקורות איז דער חודש אן אויסדערוועלטער עת רצון[28].
דער ערשטער האלב חודש ענדיגט די צייט פון "זרע", און דער צווייטער האלב חודש הייבט אן די צייט פון "חורף", וועלכע ווערן דערמאנט אין פסוק[29] ”זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ”[30].
דינים און מנהגים
אויב האט נאכנישט גערעגנט ביז צו חודש כסלו, טוט בית דין באשטימען תעניתים אויפן ציבור[31].
אין רוב יארן הייבט מען אן אין דעם חודש צו זאגן ותן טל ומטר אין חוץ לארץ[32].
טייל נעמען אן אז מען קען פראווען א חתונה אויך אין סוף חודש כסלו, אנדערש ווי אנדערע חדשים[33].
מועדים וזמנים
נאטיצן
- ↑ אין א "שנה שלמה" און אין א "שנה כסדרה", וועלכע באטרעפן צוזאמען ארום 74.5% פון אלע יארן.
- ↑ אין א "שנה חסרה", ארום 25.5% פון אלע יארן.
- ↑ די נעמען פון די מזלות וואס ווערן דא דערמאנט, זענען געבארגטע טערמינען פאר פאזיציעס פון דער זון איבערן עקליפטיק (עב'), אבער די עצם שטערן גרופעס נאך וועמען זיי הייסן זענען שוין פון לאנג אפגערוקט[18].
רעפערענצן
- ↑ 1.0 1.1 משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק ח', הלכה ו'
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תכ"ח, סעיף ב'
- ↑ ראש השנה יח, א
- ↑ ירמיהו לו, ט
- ↑ W. Muss-Arnolt, "The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents", Journal of Biblical Literature 11, 1892, עמ' 72–94 doi: 10.2307/3259081
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק א', הלכה ב'
- ↑ זכריה ז, א. עס ווערט אויך דערמאנט א צווייטע מאל אין נחמיה א, א
- ↑ ירעם נתניהו, ואלה שמותם אויף מט"ח
- ↑ קלמן אליעזר פרנקל, עולת החודש (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
- ↑ מדרש שמות החדשים, געדרוקט אין ספר תורה שלמה, כרך י-יא עמ' קע"ז
- ↑ ספר קושיות, אות פ"ח
- ↑ 12.0 12.1 תרומת הדשן, סימן רל"ג
- ↑ שלטי הגיבורים אויף מרדכי, גיטין סימן תמ"ו
- ↑ שולחן ערוך, אבן העזר, סימן קכ"ו, סעיף כ"ד
- ↑ ים של שלמה, גיטין פרק ד' סימן ל'
- ↑ ברכת המים אויף סדר הגט, אות ק"ד
- ↑ 17.0 17.1 ספר יצירה פרק ה' משנה ט"ו
- ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות יסודי התורה, פרק ג', הלכה ז'
- ↑ ספר הזוהר, חלק א, דף קע"ג, עמוד א'
- ↑ ילקוט שמעוני, שמות, רמז תי"ח; רבי יוסף ג’יקטיליה, שערי אורה, סוף שער ה'; מאמר כליל תכלת להאר"י, סוף ספר יצירה; פירוש הגר"א, סוף ספר יצירה; פרי צדיק, מאמרי ראש חודש אייר.
- ↑ רבי פינחס ברבי יעקב הכהן, קידוש ירחים לחודש כסלו; מגלה עמוקות, פרשת בא דרוש ד'; סידור בית יעקב להיעב"ץ, שער נקנור
- ↑ רבי אברהם בן עזריאל, ערוגת הבושם, חלק א' עמוד 289
- ↑ יערות דבש חלק א', סוף דרוש ב'
- ↑ רסיסי לילה אות ל"ט
- ↑ ויקח משה, נאך פרשת ויחי
- ↑ אר"י, פרי עץ חיים, שער י"ט פרק ג'
- ↑ בראשית נ, יאִ
- ↑ ברית מנוחה, דרך ב' ניקוד ט'
- ↑ בראשית ח, כב
- ↑ בבא מציעא קו, ב
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקע"ה, סעיף ב'
- ↑ מהרי"ל, תפילת פסח אות ד'
- ↑ זעט: שדי חמד, אסיפת דינים מערכת חתן וכלה אות כ"א; שערי הלכה ומנהג, חלק ד' עניני אבן העזר