רוי:רבי אביגדור קרא
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
רבי אביגדור בן יצחק קרא[1] (געשטארבן ה'קצ"ט אין פּראג) איז געווען א וויכטיגער רב, מיסטיקער, דיכטער, פילאסאף און מקובל אין פּראג אין די ה'ק' יארן. ער ווערט אנגעזען ווי א פאָרגייער פונעם אידישן רענעסאנס אין פּראג.
ביאגראפיע
נוסח פון זיין מציבה
|
|---|
|
מהר"ר אביגדור קרא |
רבי אביגדור קרא איז געווען פון דייטשן אָפּשטאם. מעגליך איז ער געבוירן אין רעגענסבורג, דייטשלאנד, ווארשיינליך פאר ה'קמ"ט. זיין פאטער, יצחק קרא, איז אומגעקומען אויף קידוש השם. ארום 1389 איז רבי אביגדור באשטימט געווארן אלס דיין אין פּראג, און ער איז געווען א טייל פון דער פּראגער בית דין ביז ארום 1439[2].
ער איז געווען א קאלעגע און פריינד מיט רבי יום טוב ליפּמאַן מיהלהויזען און רבי מנחם בן יעקב שלם, וועלכע זענען געווען וויכטיקע רבנים אין פּראָג אין יענער צייט. רב יום טוב מיהלהויזען איז באשעפטיגט געווען מיט קבלה, רב מנחם שלם מער מיט פילאזאפיע, און רבי אביגדור קרא האט זיך באשעפטיגט מיט ביידע געביטן.
רבי אביגדור קרא האט געהאט אוידיענצן מיט קעניג ווענצעסלאַוס דער פערטער פון בעהמען, מיט וועלכן ער פלעגט דיסקוטירן רעליגיעזע ענינים. לויט א מסורה פון רבי יעקב מולין איז ער געווען א באליבטער ביי קעניג ווענצעסלאַוס. ער האט געהאט דיסקוסיעס מיט הויכע קריסטליכע גלחים אויף טעאלאגישע ענינים, און עס זעט אויס אז יאַן הוס און זיינע קאלעגעס און תלמידים זענען געווען באאיינפלוסט פון זיינע מיינונגען.
ער איז געווען איינער פון די ווייניג אידן וואס האבן איבערגעלעבט דעם איסטער פּאגראם אין פּראג אין 1389. דער פּאגראם איז פארגעקומען דעם לעצטן טאג פסח קמ"ט, אלס רעזולטאט פון א באשולדיגונג אז זיי האבן פארשוועכט א קריסטליכן שמייליגן אביעקט. כמעט די גאנצע זכר'דיגע אידישע באפעלקערונג פון פּראג אין יענער צייט - ארום 3000 מענטשן - זענען אומגעקומען, און פיל פרויען און קינדער זענען געצוואונגען געווארן צו זיך שמד'ן.
רבי אביגדור איז געפארן פיל, וואס האט געפירט צו דער פארלוירן פון א סך פון זיינע כתבי יד. ער האט געלעבט אין ארעמקייט און עס זענען געזאמלט געווארן נדבות פאר אים פון אידישע קהילות. אן אייגנארטיג בריוו וואס איז געפונען געווארן, געשריבן דורך רבי אביגדור, איז א פּאעטישע בקשה פאר פינאנציעלע הילף, וואס באשרייבט זיינע לעבנסבאדינגונגען אלס מלמד פון קינדער נאך אַן אטאקע אויף דער אידישער קהילה. עס ווערט פארגעשלאגן אז דער בריוו איז געשריבן געווארן נאך דעם קמ"ט פּאגראם[3].
ער איז געווען באוואוסט פאר זיין פּאלעמיק מיט קריסטן, ווי זיין קאלעגע רבי יום טוב ליפּמאן מיהלהויזען.
ווערק און געדאנקען
רבי אביגדור קרא האט געשריבן אין העברעאיש און אין אידיש. ער איז געווען א קאמפּאזיטאר פון פּיוטים, און 8 פון זיינע פּיוטים האבן איבערגעלעבט. ער ווערט פאררעכנט אלס דער לעצטער אשכנזי'שער פּייטן פונעם מיטל-אלטער[4].
זיין באַוואוסטע פּאָעמע אדער עלעגיע איז "את כל התלאה אשר מצאתנו", וועלכע באטראכט די ליידן וואס די אידן פון פּראג האבן איבערגעלעבט ביי דעם קמ"ט פּאגראם. די עלעגיע ווערט רעציטירט דורך די אידן פון פּראג ביי מנחה אין יום כיפור. אירע ערשטע בוכשטאבן פארמען די אלף-בית. עס איז אויך א סליחה.
אַן אנדער באוואוסטע פּאעמע איז "אחד יחיד ומיוחד" וועגן דער אייניגקייט פון ג-ט. די פּאעמע איז געדרוקט געווארן אין 'דאשׂ בענשן' (א בענטשער מיט אידיש טייטש, אמסטערדאם, תפ"ב)[5], און ווערט געזונגען אין פיל קהילות ווען א חתן ווערט אויפגערופן צו דער תורה.
ער איז אויך געווען א באַוואוּסטער מקובל און איינער פון די ערשטע וואס האבן פארשפּרייט די שפּאנישע און דייטשע קבלה אין זיין געגנט. ער ווערט אנגעזען אלס דער גרינדער פון דער באוועגונג וואס האט געצילט צו געפינען א געמיינזאַמע יסוד צווישן דער קבלה פון מזרח אייראפּע און די דאקטרינען פון די שפּאנישע חכמים, בפרט רמב"ם[6].
פון זיינע קבלה'ישע ווערק זענען דערהאלטן געווארן אין כתב יד: "קודש הילולים", א קבלה'ישער פירוש אויף תהילים קנ, און א קבלה'ישע שריפט "אבן ספיר" וואס אנטהאלט אַלגאָרישע אויסלייגונגען פון חמשה חומשי תורה. עס זעט אויס אז זיין ווערק "אבן ספיר" באהאנדלט די פארענטפערונג פון סתירות צווישן קבלה און פילאזאפיע. אין איינעם פון זיינע שו"ת, זעט מען ווי ער האט געראנגלט מיט די סתירות און צום סוף געווען ערפאלגרייך[2].
עס ווערט געגלויבט אז ער האט אויך פארפאסט די קבלה'ישע ווערק "ספר האמת"[6].
טייל פון זיינע תשובות זענען אויך ערהאלטן געווארן. א קאלעקציע פון זיינע תשובות איז געדרוקט געווארן צום ערשטן מאל פון כתב יד אין דעם ספר "מזכרת נישואין יהודה ויעל הערשקאוויץ". די תשובות באהאנדלען אינטערעסאנטע טעמעס, אריינגערעכנט דאווענען צו מלאכים און זייער פונקציע אין תפילה, זיין ווערק "אבן ספיר", און דעם מנהג אויסצוטון די שיך פארן אריינגיין אין שול[2].
די אויטארשאפט פון די קבלה'ישע ווערק "קנה" און "פליאה" (א פירוש אויף די ערשטע זעקס קאפּיטלען פון בראשית) איז בטעות צוגעשריבן געווארן צו אים. "ספר הפליאה" איז צוגעשריבן געווארן צו אים, אבער איז לעצטנס פּראוויזאריש באוויזן געווארן אז עס איז נישט פון אים. פּראפעסאר תא שמע און אנדערע האבן דעמאנסטרירט אז "ספר הפליאה" איז א פיל שפּעטערדיג ווערק[2].
משפּחה און קשרים
זיין פאטער איז געווען רבי יצחק קרא. אַ זון מיטן נאָמען יהודה קאַראָ און אַן אַנדער זון מיטן נאָמען יצחק קרא.???????? רבי אברהם בן אביגדור, א רב אין פּראג אין סוף ה'ש' יארן, איז געווען זיין אייניקל. אויך דער באוואוסטער מהרש"א, רבי שמואל איידעלס, איז געווען זיין אייניקל[7].
עס ווערט געזאגט אז זיין פעטער איז געווען רבי יהודה ליוואי הזקן[8]. רבי מנחם בן יעקב קרא, וואס האט געשריבן פירושים אויף פילאזאפישע ווערק, אריינגערעכנט רמב"ם'ס מורה נבוכים, קען האבן געווען זיין האלבער ברודער[6].
עטליכע מקורות זאגן אז ער איז געווען פארבונדן מיט רבי יוסף קארא (1488-1575). אָבער, אַן אַנדער מקור זאָגט אַז דאָס שטימט נישט מיט די פאַקטן און איז אַ לעגענדע-טראַדיציע[9].
פטירה און קבורה
רבי אביגדור קרא איז געשטארבן אין קצ"ט. לויט זיין מציבה, איז ער נפטר געווארן שבת, ט' אייר, און באגראבן געווארן זונטאג, י' אייר, קצ"ט. עס איז אבער א פּראבלעם מיט דעם דאטום, ווייל ט' אייר קצ"ט איז געווען פרייטאג און י' אייר איז דעריבער געווען שבת.
ער איז באגראבן אין דעם אלטן אידישן בית החיים אין פּראג. זיין מציבה איז די עלטסטע אידענטיפיצירטע קבורה אין דעם בית החיים.
די אויפשריפט אויף זיין מצבה איז שווער צו ליינען צוליב זויערן רעגן. דער אריגינעלער טעקסט פון זיין מצבה איז פארשריבן אין דעם ספר גל עד, וואס אנטהאלט די נוסחאות פון די מצבות אין פּראג. די אויפשריפט באשרייבט זיינע אייגנשאפטן: א חכם, א שׂכל'דיגער מענטש, וואס האט געלערנט תורה פארן רבים און פאר יחידים, באקאנט אין תורה און אלע חכמה ספרים, און איז באליבט געווען ביי זיין פאלק[10].
נאַכלאַס און איינפלוּס
רב אביגדור קרא ווערט באַטראַכט אַלס אַ פאָרגייער פון דעם אידישן רענעסאנס.
זיינע פּאָעמען זענען דערמאָנט אין צוזאַמענהאַנג מיט די עסכאַטאָלאגישע ערווארטונגען (דער אידייע פון משיחישער האפענונג) פון די אשכנז'ישע אידן ביי דער הוסיטישער צייט[11].
רעפערענצן
- ↑ ראמאניזירט אלס Kara, Karo אדער Kroo.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Eliezer Brodt, No more Bentchers: A Review of a Sefer Given as a Wedding Gift – The Seforim Blog.
- ↑ Milan Žonca, Avigdor Kara’s Appeal Reconsidered: A Transcription and English Translation of a Begging Letter Written by a Late Medieval Scholar from Prague, Judaica Bohemiae 2, 2019.
- ↑ ב"ש המבורגר, שרשי מנהג אשכנז, ג, בני ברק תשס"ב, עמ' .37.
- ↑ זעט דא, בילד 5.
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Abraham David, "Kara (Cara) Avigdor ben Isaac", Encyclopaedia Judaica, 2007.
- ↑ אהרן מארקוס, Der Chaßidismus, ז' 245.
- ↑ Sherwin, Byron L. (2001). "The Legacy of Rabbi Judah Loew of Prague". European Judaism: A Journal for the New Europe. 34 (1): 124–130. doi:10.3167/001430001782384955. ISSN 0014-3006. JSTOR 41443521
- ↑ KARO family and the MaHaRaL.
- ↑ קלמן ליעבן, גל עד, פראג, תרט"ז, נו' 2.
- ↑ טל גויטיין, "מזיגת כוס לאליהו הנביא: תיאור לא מוכר של המנהג מהמאה החמש עשרה בהגדת ארנה מיכאל", מחקרי ירושלים בפולקלור יהודי, כט (תשע"ה), עמ' 79–102.