רוי:רבי אביגדור קרא
 |
דאס איז א דרעפט ארטיקל. עס איז אַן אַרבעט אין פּראָגרעס וואָס איז אָפן פאַר רעדאַגירונג דורך סיי וועם. ווען דער דרעפט איז פארטיג, ביטע גייט איבער דעם אריבערפירן טשעקליסט, זיכער צו מאכן אז עס איז גרייט. דערנאך קענט איר בעטן פון די דרעפט אריבערפירער אז זיי זאלן עס איבערגיין און אריבערפירן צום הויפט געביט. (אייער בקשה וועט פובליצירט ווערן אין המכלול:אריבערפירן דרעפטס, און דארט וועט אויך ערשיינען דער ענטפער - אויב פעלט אויס). |
 | |
| היינטיגער מציבה פון ר' אביגדור, רעפּליקע פונעם אלטן מציבה. | |
| געבורט | רעגענבסורג |
|---|---|
| פטירה |
ט' באייר ה'קצ"ט פראג |
| שם מלא | אביגדור בן יצחק |
| טעטיגקייט אָרט | בעהמען |
| תחומי עיסוק | קבלה, פיוט |
| ספרים | את כל התלאה |
רבי אביגדור בן יצחק קרא[1] (אוועק ט' אייר ה'קצ"ט אין פּראג) איז געווען א בארימטער רב, מקובל, פּייטן און פילאזאף אין פּראג אין די ה'ק' יארן.
ביאגראפיע
נוסח פון זיין מציבה
|
|---|
|
מהר"ר אביגדור ק ר א |
רבי אביגדור קרא איז געווען פון דייטשן אפּשטאם, און איז ווארשיינליך געבוירן אין רעגענסבורג, דייטשלאנד, פאר ה'קמ"ט. זיין פאטער, רבי יצחק קרא, איז אומגעקומען אויף קידוש השם. טייל האלטן אז דער נאמען קרא קומט צוליב זיין גרויסע בקיאות אין מקרא, אבער אנדערע מיינען אז ער איז געווען אַן אייניקל פון רבי יוסף קרא[2]. ארום יאר קמ"ט איז רבי אביגדור באשטימט געווארן אלס דיין אין פּראג, און ער איז געווען א טייל פון דער פּראגער בית דין ביז ארום קצ"ט[3].
ער איז געווען א קאלעגע און פריינד מיט רבי יום טוב ליפּמאַן מילהויזן און רבי מנחם בן יעקב שלם, וועלכע זענען געווען וויכטיגע רבנים אין פּראג אין יענער צייט. רבי יום טוב מילהויזן איז באשעפטיגט געווען מיט קבלה, רבי מנחם שלם מער מיט פילאזאפיע, און רבי אביגדור קרא האט זיך באשעפטיגט מיט ביידע געביטן.
רבי אביגדור קרא האט געהאט אוידיענצן מיט קעניג ווענצעסלאַוס דער פערטער פון בעהמען, מיט וועלכן ער פלעגט דיסקוטירן רעליגיעזע ענינים. לויט א מסורה פון מהרי"ל איז ער געווען באליבט ביי קעניג ווענצעסלאַוס. ער האט געהאט דיסקוסיעס מיט הויכע קריסטליכע גלחים אויף טעאלאגישע ענינים, און עס זעט אויס אז יאַן הוס און זיינע קאלעגעס און תלמידים זענען געווען באאיינפלוסט פון זיינע מיינונגען.
ער איז געווען באוואוסט פאר זיין פּאלעמיק מיט קריסטן, ווי זיין קאלעגע רבי יום טוב ליפּמאן מילהויזן.
ער איז געווען איינער פון די ווייניג אידן וואס האבן איבערגעלעבט דעם איסטער פּאגראם אין פּראג אין 1389. דער פּאגראם איז פארגעקומען דעם לעצטן טאג פסח קמ"ט, אלס רעזולטאט פון א באשולדיגונג אז זיי האבן פארשוועכט א קריסטליכן שמייליגן אביעקט. כמעט אלע אידישע מענער פון פּראג - ארום 3000 מענטשן - זענען אומגעקומען, און פיל פרויען און קינדער זענען געצוואונגען געווארן צו זיך שמד'ן.
רבי אביגדור איז געפארן פיל, וואס האט געפירט צו דער פארלוירן פון א סך פון זיינע כתבי יד. ער האט געלעבט אין ארעמקייט און עס זענען געזאמלט געווארן נדבות פאר אים פון אידישע קהילות. אן אייגנארטיג בריוו וואס איז געפונען געווארן, געשריבן דורך רבי אביגדור, איז א פּאעטישע בקשה פאר פינאנציעלע הילף, וואס באשרייבט זיינע לעבנסבאדינגונגען אלס מלמד פון קינדער נאך אַן אטאקע אויף דער אידישער קהילה. עס ווערט פארגעשלאגן אז דער בריוו איז געשריבן געווארן נאך דעם קמ"ט פּאגראם[4].
רבי ידידיה טיאה ווייל (פּראג, תפ"ב–תקס"ו) ברענגט אז רבי אביגדור קרא האט געשאפן א גולם[5]. פּראָפ' משה אידל זאגט, אַז די דאזיגע איבערצייגונג קען זיין געקומען דערפון, ווייל עס איז דאן ברייט געגלויבט געווארן אז ר' אביגדור איז דער מחבר פון ספר הפליאה, וואס באשרייבט די באשאפונג פון א גולם (זעט שפעטער)[6].
ווערק און געדאנקען
ר' אביגדור איז געווען א קאמפּאזיטאר פון פּיוטים און לויטן עדות פון ר' זלמן פון סעינט גאור (ענ') (ארום 1470), האט ר' אביגדור געשריבן עטליכע לידער אין לשון-קודש און דייטש וואס זענען עפנטליך געזונגען געווארן אין פּראג[7]. 8 פון זיינע פּיוטים האבן איבערגעלעבט. ער ווערט פאררעכנט אלס דער לעצטער אשכנזי'שער פּייטן פונעם מיטל-אלטער[8].
צווישן די באקאנטסטע ווערק פון רבי אביגדור קרא זענען זיינע פּיוטים און אנדערע חיבורים:
"את כל התלאה אשר מצאתנו" איז א סליחה וועלכע באטראכט די ליידן וואס די אידן פון פּראג האבן איבערגעלעבט ביי דעם קמ"ט פּאגראם. די אידן פון פּראג פלעגן רעציטירן די קינה בשעת מנחה אין יום כיפּור[9]. אירע ערשטע בוכשטאבן פארמען די אלף-בית. דאס איז א שפּעטער ביישפּיל פון אידישער קידוש-השם פּאָעזיע. די סליחה לייגט אקצענט אויף די ליידן פון דער קהילה און דער קעגנשטעלעניש צו קריסטליכער אידעאלאגיע, און קען באטראכט ווערן ווי אַן ענטפער אויף די קריסטליכע נאראטיוון וועגן דעם פּאגראם. אין דער סליחה ווערט געניצט א דערציילונג וועגן דעם שחיטה באזירט אויפן פאלקס־חשבון. יוסף הכהן האט איבערגעשריבן דעם פּיוט אין 'עמק הבכא' אין די 1550ער יארן[10].
אַן אנדער באוואוסטע פּיוט איז "אחד יחיד ומיוחד ק-ל, נדרש לבר לבב שואל"[11], וועגן דער אייניגקייט פון ג-ט. די פּאעמע איז געדרוקט געווארן אין 'דאשׂ בענשן' (א בענטשער מיט אידיש טייטש, אמסטערדאם, תפ"ב)[12], און ווערט געזונגען אין פיל קהילות ווען א חתן ווערט אויפגערופן צו דער תורה, ווען ער ווערט באווארפן מיט ניסלעך און זיסווארג. היינט איז אין רוב קהילות נאר פארבליבן דער אנהויב "אחד יחיד ומיוחד" אבער אן דעם המשך. דער פיוט איז איבערגעזעצט געווארן אויף אידיש-דייטש[13].
נאך א פיוט פון ר' אביגדור אין כתב יד איז "ה' בקר תשמע קולי וערכי לפניך יערב", א סליחה פאר ח' טבת[14].
ער איז אויך געווען א באוואוסטער מקובל און איינער פון די ערשטע וואס האבן פארשפּרייט די שפּאנישע און דייטשע קבלה אין זיין געגנט. ער ווערט אנגעזען אלס דער גרינדער פון דער באוועגונג וואס האט געצילט צו געפינען א געמיינזאַמע יסוד צווישן דער קבלה פון מזרח אייראפּע און די דאקטרינען פון די שפּאנישע חכמים, בפרט רמב"ם[2].
פון זיינע קבלה'ישע ווערק זענען דערהאלטן געווארן אין כתב יד: "קודש הילולים", א קבלה'ישער פירוש אויף תהלים קנ, און א קבלה'ישע שריפט "אבן ספיר" וואס אנטהאלט אַלגאָרישע אויסלייגונגען פון חמשה חומשי תורה. עס זעט אויס אז זיין ווערק "אבן ספיר" באהאנדלט די פארענטפערונג פון סתירות צווישן קבלה און פילאזאפיע. אין איינעם פון זיינע שו"ת, זעט מען ווי ער האט געראנגלט מיט די סתירות און צום סוף געווען ערפאלגרייך[3].
אַן אנדער ווערק איז א ספר וועגן ברכת כהנים, וואס ער דערמאנט אין זיין פירוש אויף תהלים קנ. דאָס ווערק האט געהייסן "יד אהרון"[15].
עס ווערט געגלויבט אז ער האט אויך פארפאסט די קבלה'ישע ווערק "ספר האמת"[2].
טייל פון זיינע תשובות זענען אויך ערהאלטן געווארן[16]. די תשובות באהאנדלען אינטערעסאנטע טעמעס, אריינגערעכנט דאווענען צו מלאכים און זייער פונקציע אין תפילה, זיין ווערק "אבן ספיר", און דעם מנהג אויסצוטון די שיך פארן אריינגיין אין שול[3].
די קבלה ווערק ספר הקנה און ספר הפליאה (א פירוש אויף די ערשטע זעקס קאפּיטלען פון בראשית) זענען צומאל צוגעשריבן געווארן צו אים. אבער ס'איז אנגענומען אלס א טעות. אנדערע זאגן אז ספר הקנה איז געשריבן געווארן דורך רבי נחוניא בן הקנה.
משפּחה און קשרים
זיין פאטער איז געווען רבי יצחק קרא. זיינע זון זענען רבי יהודה קרא און רבי יצחק קרא. רבי אברהם בן אביגדור, א רב אין פּראג אין סוף ה'ש' יארן, איז געווען זיין אייניקל. אויך דער באוואוסטער מהרש"א, רבי שמואל איידלס, איז געווען זיין אייניקל[17].
עס ווערט געזאגט אז זיין פעטער איז געווען רבי יהודה ליוואי הזקן[18]. רבי מנחם בן יעקב קרא, וואס האט געשריבן פירושים אויף פילאזאפישע ווערק, אריינגערעכנט דער רמב"ם'ס מורה נבוכים, קען האבן געווען זיין האלבער ברודער[2].
עטליכע מקורות פארבינדן אים מיט רבי יוסף קרא, אבער אנדערע ווענדן דאס אפ[19].
פטירה און קבורה
רבי אביגדור קרא איז אוועק אין יאר קצ"ט. לויט זיין מציבה, איז ער נפטר געווארן שבת, ט' אייר, און באגראבן געווארן זונטאג, י' אייר, קצ"ט. עס איז אבער א פּראבלעם מיט דעם דאטום, ווייל ט' אייר קצ"ט איז געווען פרייטאג און י' אייר איז דעריבער געווען שבת.
ער איז באגראבן אין דעם אלטן אידישן בית החיים אין פּראג. זיין מציבה איז די עלטסטע אידענטיפיצירטע קבורה אין דעם בית החיים.
די אויפשריפט אויף זיין מצבה איז היינט שוין שווער צו ליינען, אבער דער אריגינעלער טעקסט פון זיין מצבה איז פארשריבן אין דעם ספר גל עד[20].
ביבליאגראפיע
- אפרים תלמג', "מכתבי ר' אביגדור קרא ור' מנחם שלם", אין הגות ומעשה: ספר זכרון לשמעון ראבידוביץ, חיפה, תשמ"ג, זז' 43–52 (כולל ההדרת שני פיוטים לר' אביגדור).
- בנימין ש. המבורגר, "זמר לחתן בעלותו לתורה", שרשי מנהג אשכנז ג, בני ברק, תשס"ב, זז'365–417.
- אהרן מארקוס, Der Chassldismus, זז' 244–261.
- יהודה הערשקאוויטש, "כתבי רבי אביגדור קרא", ישורון ל, ניסן תשע"ד, עמ' נג–פו
- Yuval, Israel J.: Juden, Hussiten und Deutsche: nach einer hebräischen Chronik, in: Zeitschrift für historische Forschung, Beiheft 13 (1992), S. 50– 93.
רעפערענצן
- ↑ ראמאניזירט אלס Kara, Karo אדער Kroo.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Abraham David, "Kara (Cara) Avigdor ben Isaac", Encyclopaedia Judaica, 2007.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Eliezer Brodt, No more Bentchers: A Review of a Sefer Given as a Wedding Gift – The Seforim Blog
- ↑ Milan Žonca, Avigdor Kara’s Appeal Reconsidered: A Transcription and English Translation of a Begging Letter Written by a Late Medieval Scholar from Prague, Judaica Bohemiae 2, 2019
- ↑ רבי ידידיה טיאה ווייל, לבושי בדים, תשמ"ח, עמ' לז (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
- ↑ Shnayer Leiman, The Golem of Prague in Recent Rabbinic Literature, May 3, 2010 – The Seforim Blog
- ↑ Vladislav Zeev Slepoy, "Jüdische Polemik gegen das Christentum in Aschkenas im Spätmittelalter", Chilufim 28 / 2021, p. 22.
- ↑ המבורגר, "זמר לחתן", ז' ?37.
- ↑ Jeffrey Maynard, Selichos Mikol Hashanah – one of the first Hebrew books printed in England by a Jewish printer – London, 1770, אויף Jewish Miscellanies, April 1, 2020
- ↑ Evina Stein, ""All that Suffering": Hebrew Narratives about the Prague Easter massacre of 1389 and their interaction with the Latin material", In Knaanic Language: Structure and Historical Background. Proceedings of a conference held in Prague on October 25-26, 2012 (pp. 241-268).
- ↑ זעט ישראל דאווידזאן, אוצר השירה והפיוט, חלק א, ניו יארק, תרפ"ה ז' 114 (איינטר. 2410).
- ↑ זעט דא, בילד 5.
- ↑ זעט חנא שמרוק, ספרות יידיש: פרקים לתולדותיה, תל אביב, תשל"ח, ז' 44; תלמג', "מכתבי ר' אביגדור קרא ור' מנחם שלם", ז' 47
- ↑ אין סידורים פון מנהג רומי, פּארמא 2069, דף [336]א, מאנוסקריפט אויף נבמ"י; און פּארמא 3008, לעצטער בלאט, מאנוסקריפט אויף נבמ"י, און אין סדור מנהג ספרד קטלוניהCasanatense Library, Ms. 2741, דף 55א, מאנוסקריפט אויף נבמ"י.
- ↑ zürich, zentralbib., MS Heid. 102, fol. 96v.
- ↑ א קאלעקציע פון זיינע תשובות איז געדרוקט געווארן צום ערשטן מאל פון כתב יד אין דעם ספר "מזכרת נישואין יהודה ויעל הערשקאוויטש" און איז אויף אוצר החכמה אונטערן נאמען "ארבעה ספרים נפתחים". ארבעה ספרים נפתחים, עמ' נא א"וו (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).
- ↑ אהרן מארקוס, Der Chaßidismus, ז' 245
- ↑ Sherwin, Byron L. (2001). "The Legacy of Rabbi Judah Loew of Prague". European Judaism: A Journal for the New Europe. 34 (1): 124–130. doi:10.3167/001430001782384955. ISSN 0014-3006. JSTOR 41443521..
- ↑ KARO family and the MaHaRaL
- ↑ קלמן ליעבן, גל עד, פראג, תרט"ז, נו' 2