רוי:רבי יוסף קארו

קבר פון רבי יוסף קארו אין צפת

רבי יוסף קאַרו (טאלעדא ה'רמ"ח – צפת י"ג ניסן ה'של"ה) איז געווען א רב און מקובל, דער אָנגעזעענסטער פּוסק ביי אידן אין די לעצטע 500 יאר, באקאנט אויך מיטן טיטל "מרן" (אונזער רבי) און אויך סתם "דער מחבר"; פארפאסער פון בית יוסף אויפן טור און דערנאך דער שלחן ערוך. ווי אויך האט ער געשריבן דעם ספר כסף משנה אויפן משנה תורה להרמב"ם.

ביאגראפיע

רבי יוסף ב"ר אפרים קארו ז"ל איז לכאורה געבוירן אין טאלעדא (טאָלטילא), קאסטיליע אין דעם יאר רמ"ח (1488). ער האט געשטאמט פון ספרדים. ער האט אנגעהויבן צו לערנען אין זיין געבורט שטאט, אין דער ישיבה פון ר' יעקב בירב ז"ל.

עס שיינט אז אין דעם יאר רנ"ב (1492), ביים "גירוש שפּאניע", האט ר' אפרים געמוזט פארלאזן זיין געבורט לאנד, און ער מיט זיין פאמיליע זענען פארוואגלט געווארן קיין טערקיי אדער פּארטוגאל. עס איז אבער מעגליך אז זיי האבן זיך געלאזט קיין פּארטוגאל נאך איידער'ן גירוש און אז ר' יוסף איז דארט געבוירן געווארן. זיי האבן זיך באזעצט אין דער הויפּט שטאט ליסאבאן. ר' אפרים האט געפינען דארט א רבי'ן, וועלכער האט געלערנט מיט דעם אינגעלע תורה.

אין דעם "גירוש פּארטוגאל", אין דעם יאר רנ"ז, איז די משפחה אוועק קיין טערקיי וואו ר' יוסף האט געלעבט פאר אומגעפער 40 יאר. צוערשט האט ער געלעבט מיט זיין פאמיליע אין קאנסטאנטינאפּאל. עטליכע יארן שפּעטער, איז זיין פאטער נפטר געווארן. אין קאנסטאנטינאפּאל האט דער אינגער למדן אנגעהויבן צו לערנען דעם רמב"מ'ס "יד החזקה", אדער "משנה תורה" ווי דער רמב"ם האט עס גערופן.

ער האט געשריבן הערות, א פּירוש אויף דעם רמב"ם, וועלכע ער האט נישט געדרוקט. אבער זיי האבן געדינט שפּעטער אלס יסוד פאר זיין פּירוש "כסף משנה" אויף דעם רמב"ם.

ער האט איבער געזידלט פון קאנסטאנטינאפּאל קיין אַדריאַנאָפּאָל. אין דעם עלטער פון דרייסיג יאר איז ער שוין געווען בארימט אלס גאון, איינער פון די גדולי התורה פון זיין צייט. און ער האט אפילו זוכה געווען, אז די גאונים נאך אים האבן אים באצייכנט מיט דעם טיטל "מרן".

ער האט חתונה געהאט דארט מיט דער טאכטער פון דעם חכם און חסיד ר' חיים ב"ר אלבלג ז"ל. זי איז אבער געשטארבן אינג, און ער האט חתונה געהאט מיט דער טאכטער פון ר' יצחק סבע, די שוועסטער פון זיין פריינד ר' שמואל סבע. און דארט אין אדריאנאפּאל, האט ער אנגעהויבן צו ארבעטן אויף זיין בארימטן ספר "בית יוסף", אין דעם יאר רפּ"ב, 1522.

אין יענער צייט האט די קהילה פון דער שטאט ניקאָפּאָל, אים איינגעלאַדן צו ווערן ראש פון זייער ישיבה. ער האט אנגענומען די איינלאדונג. און ער האט זיך באזעצט דארט אין דעם יאר 1523. דער דארטיגער הויפּט פון דער קהילה, אַן עלטערער ספרד'ישער חכם, האט נישט מסכים געווען מיט זיין געדאנקען-גאנג, און ער פלעגט אַפילו אידערצערנען. אין אלגעמיין, אבער, איז ער געווען זעהר געאכטעט ביי זיינע צייט גענאָסן. און אויסער זיינע פליכטן אלס ראש השיבה, האָט ער געווידמעט זיין גאנצע צייט אויף זיין ספר "בית יוסף".

אין יאר 1536 האט ער באשלאסן צו עמיגרירען קיין ארץ ישראל. נאך א יאר פארן איז ער אנגעקומען אין צפת אין חודש אלול רצ"ו. דארט האט ער געפונען זיין יוגנט רבי'ן ר' יעקב בירב, פון וועם ער האט באקומען סמיכה. ער האט דארט געגרינדעט א ישיבה און זיך ערווארבן פילע תלמידים. ער האט געענטפערט תשובות אויף שאלות. אבער די מערסטע צייט האט ער געווידמעט זיין ריזן ווערק "בית יוסף", אויף די טורים און שולחן ערוך.

ווען ס'האט אויסגעבראכן אַן עפּידעמיע פּעסט, אין דער שטאט צפת האט ער געוואוינט א שטיקל צייט אין דעם דערפל בירואה נעבן צפת. און ווי ס'ווייזט אויס האט ער פארפאסט דעם שולחן ערוך דארט.

אין צפת איז זיין ווייב געשטארבן. זי האט אים איבערגעלאזט א זון ר' שלמה, וועלכער איז געבוירן געווארן ארום דעם יאר 1554. אין דעם יאר 1665 האט ער גענומען א דריטע ווייב, די טאכטער פון ר' זכריה ב"ר שלמה זבשיל אשכנזי. זי האט אים געבוירן א זון ר' יהודה קארו אין דעם יאר 1571.

זיין באַרימט ווערק "בית יוסף" איז געבויט אויף די ווערק פון די דריי וועלט-בארימטע זיילן אין דער הלכה ליטעראטור: ר' יצחק אלפסי (אלפס, רי"ף), ר' משה בן מיימון (רמב"ם), ר' אשר בר' יחיאל (רא"ש).

ער איז דער מחבר פון: "כסף משנה" אויף רמב"ם, "בדק הבית", "כללי התלמוד", "דרשות אויף תורה און שיר השירים", ס'ווערט אנגערופן אויך "אור צדיקים", "שאלות ותשובות" אויף דעם "אבן העזר", "אבקת רוכל", פּירושים אויף משניות, רש"י, רמב"ן, און נאך. אבער, ליידער, נישט אלע זיינע ווערק זענען ערשינען.

זייענדיג א ספרדי האט דער "בית יוסף" פאַרקוקט די אשכנזישע מנהגים. דאס האט געאַרט א היבש ביסל די ראשי הישיבות פון דייטשלאנד און פּוילן. דער רמ"א ז"ל איז געווען דער ערשטער, וועלכער איז ארויסגעקומען מיט הגהות אויף דעם שולחן ערוך. אבער "אלו ואלו דברי אלקים חיים". די פריינדשאפט צווישן זיי איז געווען א שטארקע. און דער "בית יוסף" האט אפילו מזכה געווען דעם רמ"א מיט א תיקון סופרים, לויט וועלכן דער רמ"א האט געשריבן א ספר תורה.

ר' יוסף קארו ז"ל איז נפטר געווארן אין צפת דאנערשטיג, י"ג ניסן של"ה, 1575, אין דעם עלטער פון 87 יאר.

ווערק

זיין הויפּט־ספר איז דער "בית יוסף", פּירוש און קרי־ טישע באַמערקונגען צו די 4 טורים פון רבי יעקב בעל הטורים; פון "בית יוסף" האָט ער אַרויסגענומען די פּסקי הלכה און מחבר געווען, אין אַ קורצער און אויטאָריטאַטיווער פאָרם, די 4 חלקים "שלחן ערוך", וועלכע זענען אָנגענומען געוואָרן מיט אַ סך הגהות דורך רבי משה איסערליס) דורך אַלע אידן אַלס דאָס דעצידירנדע הלכה־ספר; רבי יוסף קארו האָט אויך מחבר געווען דעם "כסף משנה" אויפן משנה תורה פון רמב"ם; "שאלות ותשובות", "בדק הבית", "אבקת רוכל" און אַנדערע.

אלס א מקובל

עס איז פאַראַן נאָך אַ ספר, וועגן וועלכן די טראדיציע האַלט, אַז דער מחבר איז געווען רבי יוסף קאַרו. דאָס איז דער ספר "מגיד משרים" — רעליגיעז־מיסטישער טאָגבוך, וואָס באשטייט פון פּירושים און סודות. עס ווערט דארט דערציילט, אַז יעדן פרייטאגצונאַכטס פלעגט קומען צו רבי יוסף קאַרו די משנה, אין געשטאַלט פון אַ "מגיד" פון הימל, און אים מגלה זיין סודות און אויך דערציילן נביאות. עס זענען אָבער פאַרהאַן טייל געלערנטע (צווישן זיי קאַסעל, דער אַרויסגעבער פון קורפונטוס "קורא הדורות", וואו רבי יוסף קאַרו ווערט אָנגערופן דער מחבר פון "מגיד משרים"), וואָס האַלטן, אַז דאָס ספר איז נישט געשריבן געוואָרן דורך רבי יוסף קאַרו, און אַז עס איז געפעלשט.

ר' יוסף קאַרו איז געווען א גרויסער אָנהענגער פון רבי שלמה מולכו, מיט וועמען ער האָט זיך באַגעגנט אין אַדריאָנאָפּאַל. באַגייסטערט פון מולכו'ס קבלה־דרשות, האָט ער זיך גענומען פאַרטיפן אין קבלה און דורכגעדרונגען געוואָרן מיט די משיחישע טרוימען פון זיין דור. אין זיין "מגיד מישרים" ווייזט ער אַרויס אַ באַזונדערע ליבע צו מולכו'ן און רופט אים אָן: "שלמה אהובי", "שלמה ידידי", "שלמה חביבי". דער ערשטער טייל פון "מגיד מישרים" איז דערשינען אין לובלין, 1646, די צווייטע (ערשטע פולשטענדיקע) אויסגאַבע — אין ווענעציע, 1654.

תלמידים

רבי יוסף קאַרו האָט באַאיינפלוסט נישט נאָר מיט זיינע ספרים נאָר אויך דורך זיינע תלמידים, צווישן זיי די בארימטע דריי משה'ס: רבי משה קורדובירו, רבי משה גאַלאַנטי און רבי משה אלשיך, ז"ל, און צו זיינע פריינט האָבן געהערט דער קדוש רבי שלמה מולכו, רבי יצחק לוריא (אר"י), רבי שלמה אלקבץ און אנדערע מקובלים.

ביבליאגראפיע

• אליעזר רפאל מלאכי, רבי יוסף קארו - דער מקובל־אינדיווידואליסט, מקובלים אין ארץ ישראל, ניו יארק: כנרת, תרפ"ט, עמ' 32–43
• משה יעקב קאַננער, דאס אידישע ווארט 348, חשון-כסלו תשנ"ט, עמ' 19
• פרידבערג, "תולדות רבנו יוסף קארו"; ראזאנעס, "דברי ימי ישראל בתוגרמה", 2טן טייל.