רוי:רבי יוסף קארו

קבר פון רבי יוסף קארו אין צפת

רבי יוסף קאַרו (טאלעדא ה'רמ"ח – צפת י"ג ניסן ה'של"ה) איז געווען א רב און מקובל, דער אָנגעזעענסטער פּוסק ביי אידן אין די לעצטע 500 יאר, באקאנט אויך מיטן טיטל "מרן" (אונזער רבי) און אויך סתם "דער מחבר"; פארפאסער פון בית יוסף אויפן טור און דערנאך דער שלחן ערוך. ווי אויך האט ער געשריבן דעם ספר כסף משנה אויפן משנה תורה להרמב"ם.

ביאגראפיע

רבי יוסף ב"ר אפרים קארו ז"ל איז לכאורה געבוירן אין טאלעדא (טאָלטילא), קאסטיליע אין דעם יאר רמ"ח (1488). ער האט געשטאמט פון ספרדים. ער האט אנגעהויבן צו לערנען אין זיין געבורט שטאט, אין דער ישיבה פון ר' יעקב בירב ז"ל.

עס שיינט אז אין דעם יאר רנ"ב (1492), ביים "גירוש שפּאניע", האט ר' אפרים געמוזט פארלאזן זיין געבורט לאנד, און ער מיט זיין פאמיליע זענען פארוואגלט געווארן קיין טערקיי אדער פּארטוגאל. עס איז אבער מעגליך אז זיי האבן זיך געלאזט קיין פּארטוגאל נאך איידער'ן גירוש און אז ר' יוסף איז דארט געבוירן געווארן. זיי האבן זיך באזעצט אין דער הויפּט שטאט ליסאבאן.

אין דעם "גירוש פּארטוגאל", אין דעם יאר רנ"ז, איז די משפחה אוועק קיין טערקיי וואו ר' יוסף האט געלעבט פאר אומגעפער 40 יאר. צוערשט האט ער געלעבט מיט זיין פאמיליע אין קאנסטאנטינאפּאל, און געלערנט אונטער זיין פאטער ר' אפרים, אליין א חשוב'ער תלמיד חכם. עטליכע יארן שפּעטער, ווען ר' יוסף איז נאך געווען יונג, איז זיין פאטער נפטר געווארן און ער איז אויפגעצויגן געווארן דורך זיין פעטער רבי יצחק קארו.

אין קאנסטאנטינאפּאל האט דער אינגער למדן אנגעהויבן צו לערנען דעם רמב"מ'ס "יד החזקה", אדער "משנה תורה" ווי דער רמב"ם האט עס גערופן. ער האט געשריבן הערות, א פּירוש אויף דעם רמב"ם, וועלכע ער האט נישט געדרוקט. אבער זיי האבן געדינט שפּעטער אלס יסוד פאר זיין פּירוש "כסף משנה" אויף דעם רמב"ם.

ער האט איבער געזידלט פון קאנסטאנטינאפּאל קיין אַדריאַנאָפּאָל. אין דעם עלטער פון דרייסיג יאר איז ער שוין געווען בארימט אלס גאון, איינער פון די גדולי התורה פון זיין צייט. און ער האט אפילו זוכה געווען, אז די גאונים נאך אים האבן אים באצייכנט מיט דעם טיטל "מרן".

ער האט חתונה געהאט דארט מיט דער טאכטער פון דעם חכם און חסיד ר' חיים ב"ר אלבלג ז"ל. זי איז אבער געשטארבן אינג, און ער האט חתונה געהאט מיט דער טאכטער פון ר' יצחק סבע, די שוועסטער פון זיין פריינד ר' שמואל סבע. און דארט אין אדריאנאפּאל, האט ער אנגעהויבן צו ארבעטן אויף זיין בארימטן ספר "בית יוסף", אין דעם יאר רפּ"ב, 1522.

אין טערקיי האט ער זיך, לכאורה, באגעגנט מיט רבי שלמה מולכו, וועמענס מאַרטיריום אויפן פלעקל אין 1532 האט געמאכט א טיפן רושם אויף ר' יוסף, מיט דעם רעזולטאט, אז אויך ער האט געגארט צו אומקומען אויף קידוש ה'. אויך איז ער באאיינפלוסט געווארן פון רבי יוסף טאיטאצאק, וועמען ער האט באגעגנט אין סאלאניקא, וואו ר' יוסף האט געוואוינט פאר א צייט, און פון רבי שלמה אלקבץ, וועמען ער האט באגעגנט סיי דארטן און סיי אין ניקאפאל. אין סאלאניקע און אין אדריאנאפאל, זענען געווען גרופעס פון צדיקים און מקובלים, אנגעפירט דורך די דאזיגע חכמים.

אין יענער צייט האט די קהילה פון דער שטאט ניקאָפּאָל, אים איינגעלאַדן צו ווערן ראש פון זייער ישיבה. ער האט אנגענומען די איינלאדונג. און ער האט זיך באזעצט דארט אין דעם יאר 1523. דער דארטיגער הויפּט פון דער קהילה, אַן עלטערער ספרד'ישער חכם, האט נישט מסכים געווען מיט זיין געדאנקען-גאנג, און ער פלעגט אפילו אידערצערנען. אין אלגעמיין, אבער, איז ער געווען זייער געאכטעט ביי זיינע צייט גענאָסן. און אויסער זיינע פליכטן אלס ראש ישיבה, האָט ער געווידמעט זיין גאנצע צייט אויף זיין זיין גרויסן ווערק, דעם "בית יוסף", וועלכע ער האט אנגעהויבן שרייבן אין 1522 אין עלטער פון 34.

אין 1536 האט ער באשלאסן צו עמיגרירען קיין ארץ ישראל. ער איז, אפנים, געבליבן א שטיק צייט אין מצרים, פארן גיין קיין צפת, און מעגליך דארט געלערנט אונטער ר' יעקב בירב, אבער עס איז אויך נישט אוממעגליך אז ער האט געלערנט אונטער אים אין צפת. נאך א יאר פארן איז ער אנגעקומען אין צפת אין חודש אלול רצ"ו. ער איז געווען איינער פון די פיר תלמידי חכמים וואס האבן באקומען סמיכה דורך ר' יעקב אין יאר 1538 (זעט סמיכה). ער האט אבער נישט באטראכט זיין סמיכה אלס גענוג מאסגעבנד און אין זיינע ווערק האט ער גע'פסק'נט, אז "היינט האבן מיר נישט קיין דיינים מוסמכים". דער בית דין פון צפת וואס ער האט אנגעפירט האט באזירט איר אויטאריטעט אויף דעם וואס עס איז געווען "אנערקענט ביים ציבור און איז געווען גדול בחכמה ובמנין" און נישט אלס א בית דין מוסמך.

נאך וואס ר' יעקב איז ארויסגעגאנגען פון צפת אין 1538, בערך דריי חדשים נאך דער באנייאונג פון סמיכה, איז ר' יוסף פאררעכנט געווארן אלס דער פירער פון די צפת'ע למדנים. זיין נאמען איז כמעט שטענדיג דער ערשטער אויף אלע דאקומענטן ארויס דורך דעם בית דין און אויף די פסקים און באשלוסן וואס קומען פון די למדנים פון צפת און אירע בתי דין. ער האט, אפנים, אויך געדינט אלס הויפט פונעם כלל-ראט פון צפת. צווישן אים און רבי משה די טראַני זענען געווען אַ סך הלכה'דיגע חילוקי-דעות.

ר' יוסף האט אנגעפירט אַ גרויסער ישיבה; לויט די עדות פון איין רייזענדער, זענען 200 תלמידים געווען אנוועזנד ביי זיינע שיעורים אין דער ישיבה. ער האט געשריבן הונדערטער תשובות אויף הלכה'דיגע שאלות וואס זענען צו אים געשטעלט געווארן פון דער גאנצער תפוצות, אויסער זיך איבערגעבן פאר די צרכי הקהל.

ער האט דארט געגרינדעט א ישיבה און זיך ערווארבן פילע תלמידים. ער האט געענטפערט תשובות אויף שאלות. אבער די מערסטע צייט האט ער געווידמעט זיין ריזן ווערק "בית יוסף", אויף די טורים און שולחן ערוך.

ווען ס'האט אויסגעבראכן אַן עפּידעמיע פּעסט, אין דער שטאט צפת האט ער געוואוינט א שטיקל צייט אין דעם דערפל בירואה נעבן צפת. און ווי ס'ווייזט אויס האט ער פארפאסט דעם שולחן ערוך דארט.

אין צפת איז זיין ווייב געשטארבן. זי האט אים איבערגעלאזט א זון ר' שלמה, וועלכער איז געבוירן געווארן ארום דעם יאר 1554. אין דעם יאר 1665 האט ער גענומען א דריטע ווייב, די טאכטער פון ר' זכריה ב"ר שלמה זבשיל אשכנזי. זי האט אים געבוירן א זון ר' יהודה קארו אין דעם יאר 1571.

עטליכע טעג פאר זיין טויט האט ר' יוסף באפוילן ארויסצוגעבן א איסור קעגן דער מאור עינים פון עזריה דעי ראסי, אבער ער איז נפטר געווארן איידער ער האט עס געקענט אונטערשרייבן. ר' יוסף'ס תלמידים האבן אריינגערעכנט רבי משה קאָרדאָוועראָ און רבי משה אלשיך, וועלכער איז נסמך געווארן דורך אים.

ר' יוסף האט חתונה געהאט ווייניגסטנס דריי מאל. אין זיינע ווערק ציטירט ער מסורות אין די נעמען פון זיינע דריי שווערן זיך באציענדיג צו יעדער פון זיי ווי "מורי". בשעת ער איז געווען אין טערקיי, זענען צוויי פון זיינע זין און א טאכטער געשטארבן. ער האט איבערגעלאזט דריי זין, שלמה, יהודה, און אן אנדער (אפשר יצחק), וועלכע זענען געשטארבן עטליכע יארן נאך אים. לויט איין מסורה איז א זון פון ר' יוסף געווען א חתן צו דער טאכטער ​​פון רבי יצחק לוריא. זיין זון יהודה איז געבוירן געווארן פיר אדער פינף יאר פאר זיין פאטער'ס טויט.

אין ר' יוסף'ס שו"ת אבקת רחל (סי' קלד) איז דא א נאטיץ, "בכאן הניח הרב זלה"ה נייר חלק והיה לו לכתוב יותר בתשובה אלא שנתבקש בישיבה של מעלה וה' יכפר בעדנו אמן – דא האט דער רב, זיין געדענקעניש צו ברכה, געלאזט דעם פאפיר ליידיג. ער האט געדארפט צו שרייבן מער אינעם תשובה, נאר איז גערופן געווארן צום ישיבה פון אויבן". ער איז נפטר געווארן אין צפת דאנערשטאג י"ג ניסן של"ה אין עלטער פון 87 יאר; אלס א סימן איז שיר השירים ה, יא ציטירט געווארן: "ראשו כתם פז – זיין קאפ איז ווי דאס פיינסטע גאלד" (פ"ז, "פיין גאלד": גימטריא 87). ער איז באערדיגט געווארן אין צפת, וואו זיין קבר קען נאך געזען ווערן אויפן אלטן בית־החיים.

ווערק

זיין בארימט ווערק "בית יוסף" איז א פּירוש און קריטישע באמערקונגען צו די 4 טורים פון רבי יעקב בעל הטורים, געבויט אויף די ווערק פון די דריי וועלט-בארימטע זיילן אין דער הלכה ליטעראטור: ר' יצחק אלפסי (אלפס, רי"ף), ר' משה בן מיימון (רמב"ם), ר' אשר בר' יחיאל (רא"ש).

פון "בית יוסף" האט ער ארויסגענומען די פּסקי הלכה און מחבר געווען, אין א קורצער און אויטאָריטאַטיווער פאָרם, די 4 חלקים "שלחן ערוך", וועלכע זענען אנגענומען געוואָרן (מיט אַ סך הגהות דורך רבי משה איסערליס) דורך אַלע אידן אלס דאס דעצידירנדע הלכה־ספר.

רבי יוסף קארו האָט אויך מחבר געווען דעם "כסף משנה" אויפן משנה תורה פון רמב"ם; "בדק הבית", "כללי התלמוד", "דרשות אויף תורה און שיר השירים", ס'ווערט אנגערופן אויך "אור צדיקים", "שאלות ותשובות" אויף דעם "אבן העזר", "אבקת רוכל", פּירושים אויף משניות, רש"י, רמב"ן, און נאך. אבער, ליידער, נישט אלע זיינע ווערק זענען ערשינען.

זייענדיג א ספרדי האט דער "בית יוסף" פאַרקוקט די אשכנזישע מנהגים. דאס האט געאַרט א היבש ביסל די ראשי הישיבות פון דייטשלאנד און פּוילן. דער רמ"א ז"ל איז געווען דער ערשטער, וועלכער איז ארויסגעקומען מיט הגהות אויף דעם שולחן ערוך. אבער "אלו ואלו דברי אלקים חיים". די פריינדשאפט צווישן זיי איז געווען א שטארקע. און דער "בית יוסף" האט אפילו מזכה געווען דעם רמ"א מיט א תיקון סופרים, לויט וועלכן דער רמ"א האט געשריבן א ספר תורה.

אלס א מקובל

עס איז פאַראַן נאָך אַ ספר, וועגן וועלכן די טראדיציע האַלט, אַז דער מחבר איז געווען רבי יוסף קאַרו. דאָס איז דער ספר "מגיד משרים" — רעליגיעז־מיסטישער טאָגבוך, וואָס באשטייט פון פּירושים און סודות. עס ווערט דארט דערציילט, אַז יעדן פרייטאגצונאַכטס פלעגט קומען צו רבי יוסף קאַרו די משנה, אין געשטאַלט פון אַ "מגיד" פון הימל, און אים מגלה זיין סודות און אויך דערציילן נביאות. עס זענען אָבער פאַרהאַן טייל געלערנטע (צווישן זיי קאַסעל, דער אַרויסגעבער פון קורפונטוס "קורא הדורות", וואו רבי יוסף קאַרו ווערט אָנגערופן דער מחבר פון "מגיד משרים"), וואָס האַלטן, אַז דאָס ספר איז נישט געשריבן געוואָרן דורך רבי יוסף קאַרו, און אַז עס איז געפעלשט.

ר' יוסף קאַרו איז געווען א גרויסער אָנהענגער פון רבי שלמה מולכו, מיט וועמען ער האָט זיך באַגעגנט אין אַדריאָנאָפּאַל. באַגייסטערט פון מולכו'ס קבלה־דרשות, האָט ער זיך גענומען פאַרטיפן אין קבלה און דורכגעדרונגען געוואָרן מיט די משיחישע טרוימען פון זיין דור. אין זיין "מגיד מישרים" ווייזט ער אַרויס אַ באַזונדערע ליבע צו מולכו'ן און רופט אים אָן: "שלמה אהובי", "שלמה ידידי", "שלמה חביבי". דער ערשטער טייל פון "מגיד מישרים" איז דערשינען אין לובלין, 1646, די צווייטע (ערשטע פולשטענדיקע) אויסגאַבע — אין ווענעציע, 1654.

תלמידים

רבי יוסף קאַרו האָט באַאיינפלוסט נישט נאר מיט זיינע ספרים נאר אויך דורך זיינע פילע גרויסע תלמידים, צווישן זיי די בארימטע דריי משה'ס: רבי משה קורדובירו, רבי משה גאַלאַנטי און רבי משה אלשיך, ז"ל, און צו זיינע פריינט האבן געהערט דער קדוש רבי שלמה מולכו, רבי יצחק לוריא (אר"י), רבי שלמה אלקבץ און אנדערע מקובלים.

ביבליאגראפיע

• אליעזר רפאל מלאכי, רבי יוסף קארו - דער מקובל־אינדיווידואליסט, מקובלים אין ארץ ישראל, ניו יארק: כנרת, תרפ"ט, עמ' 32–43
• משה יעקב קאַננער, דאס אידישע ווארט 348, חשון-כסלו תשנ"ט, עמ' 19
• פרידבערג, "תולדות רבנו יוסף קארו"; ראזאנעס, "דברי ימי ישראל בתוגרמה", 2טן טייל.
• Alan D. Corré, ‏"“Joseph Caro,” in Michael Terry, ed., Reader’s Guide to Judaism", (London: Routledge, 2000), 101-102