בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רבי יוסף קארו"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
קיין רעדאגירונג באמערקונג
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 38: | שורה 38: | ||
ר' יוסף האט חתונה געהאט ווייניגסטנס דריי מאל. אין זיינע ווערק ציטירט ער מסורות אין די נעמען פון זיינע דריי שווערן זיך באציענדיג צו יעדער פון זיי ווי "מורי". בשעת ער איז געווען אין טערקיי, זענען צוויי פון זיינע זין און א טאכטער געשטארבן. ער האט איבערגעלאזט דריי זין, שלמה, יהודה, און אן אנדער (אפשר יצחק), וועלכע זענען געשטארבן עטליכע יארן נאך אים. לויט איין מסורה איז א זון פון ר' יוסף געווען א חתן צו דער טאכטער פון [[אר"י הקדוש|רבי יצחק לוריא]]. זיין זון יהודה איז געבוירן געווארן פיר אדער פינף יאר פאר זיין פאטער'ס טויט. | ר' יוסף האט חתונה געהאט ווייניגסטנס דריי מאל. אין זיינע ווערק ציטירט ער מסורות אין די נעמען פון זיינע דריי שווערן זיך באציענדיג צו יעדער פון זיי ווי "מורי". בשעת ער איז געווען אין טערקיי, זענען צוויי פון זיינע זין און א טאכטער געשטארבן. ער האט איבערגעלאזט דריי זין, שלמה, יהודה, און אן אנדער (אפשר יצחק), וועלכע זענען געשטארבן עטליכע יארן נאך אים. לויט איין מסורה איז א זון פון ר' יוסף געווען א חתן צו דער טאכטער פון [[אר"י הקדוש|רבי יצחק לוריא]]. זיין זון יהודה איז געבוירן געווארן פיר אדער פינף יאר פאר זיין פאטער'ס טויט. | ||
אין ר' יוסף'ס שו"ת אבקת | אין ר' יוסף'ס שו"ת אבקת רוכל ([https://www.sefaria.org/Avkat_Rokhel.134.9 סי' קלד]) איז דא א נאטיץ, "בכאן הניח הרב זלה"ה נייר חלק והיה לו לכתוב יותר בתשובה אלא שנתבקש בישיבה של מעלה וה' יכפר בעדנו אמן – דא האט דער רב, זיין געדענקעניש צו ברכה, געלאזט דעם פאפיר ליידיג. ער האט געדארפט צו שרייבן מער אינעם תשובה, נאר איז גערופן געווארן צום ישיבה פון אויבן". ער איז נפטר געווארן אין צפת דאנערשטאג י"ג ניסן של"ה אין עלטער פון 87 יאר; אלס א סימן איז {{תנך|שיר השירים|ה|יא}} ציטירט געווארן: "ראשו כתם פז – זיין קאפ איז ווי דאס פיינסטע גאלד" (פ"ז, "פיין גאלד": גימטריא 87). ער איז באערדיגט געווארן אין צפת, וואו זיין קבר קען נאך געזען ווערן אויפן אלטן בית־החיים. | ||
==ווערק== | ==ווערק== | ||
| שורה 58: | שורה 58: | ||
ס'איז נישטא קיין צווייפל, אז די דאזיגע באשלוס האט געהאט אַן אנטשיידנדן איינפלוס אויף דער גאנצער אנטוויקלונג פון הלכה. עס האט פארגרעסערט די וויכטיגקייט פון די ארבעה טורים, שוין דאן אן אויטאריטאַטיווער פוסק, נאך מער מאסשטאבליך און עטאבלירט פאר אלע צייטן די צעטיילונג פונעם חלק פון אידישן געזעץ וואס איז פון פּראקטישן אָנווענדונג אין פיר טיילן וואס ר' יעקב בן אשר האט אַנטוויקלט (זעט [[שולחן ערוך]]). עס איז מסתמא דא אן אנדער סיבה וואס ר' יוסף דערמאנט נישט. ר' יעקב בן אשר, הגם ער איז אויפגעוואקסן אין שפאניע, איז געווען דער זון פון [[רא"ש|רבי אשר בן יחיאל]] (רא"ש), איינער פון די גרעסטע פיגורן אין דער פראנק-דייטשישער (אשכנז) חדר, און האט דערמיט געגעבן די געוויכט אין זיין פסקים-ספר צו די מיינונגען פון די אשכנז'ישע פוסקים, וואס דער רמב"ם האט כמעט איגנארירט. אין די צוויי יארהונדערט וואס זענען פארגאנגען זינט דער צוזאמשטעלונג פון ר' יעקב בן אשר'ס חיבור, האט אבער די לימוד התלמוד פארגעזעצט און געבליט אין צענטראל־ און מזרח־אייראָפּע, בעת זי איז צוריקגעפאלן אין שפּאניע. ר' יוסף גיט א איינדרוקספולע רשימה פון נישט ווייניגער ווי 32 חיבורים, וואס ער קאנסולטירט, פון [[רש"י]] ביז [[רבי יוסף קולון]], דערמאנט די וואס האבן געהערט צו דער פראנצויזיש-דייטש חדר און די פון דער שפּאנישער (ספרד) טראדיציע. ער לייגט צו, אז ער נוצט דעם זוהר שפּארזאם, און למעשה גיט ער נאר זעלטן א פסק אויף דעם זוהר וואס איז אין סתירה מיט ר' יעקב בן אשר. זיין געפיל פון אומבאקוועמליכקייט דערמיט זעט מען אין דעם, אז אין צוויי אזעלכע פעלער (טור וש"ע אוח קיא און רפח) קומט צו אים דער מגיד (זעט ווייטער) אין א חזיון און באשטעטיגט זיין פסק (מגיד מישרים, משלי כ"ג און פרשת ויקהל). | ס'איז נישטא קיין צווייפל, אז די דאזיגע באשלוס האט געהאט אַן אנטשיידנדן איינפלוס אויף דער גאנצער אנטוויקלונג פון הלכה. עס האט פארגרעסערט די וויכטיגקייט פון די ארבעה טורים, שוין דאן אן אויטאריטאַטיווער פוסק, נאך מער מאסשטאבליך און עטאבלירט פאר אלע צייטן די צעטיילונג פונעם חלק פון אידישן געזעץ וואס איז פון פּראקטישן אָנווענדונג אין פיר טיילן וואס ר' יעקב בן אשר האט אַנטוויקלט (זעט [[שולחן ערוך]]). עס איז מסתמא דא אן אנדער סיבה וואס ר' יוסף דערמאנט נישט. ר' יעקב בן אשר, הגם ער איז אויפגעוואקסן אין שפאניע, איז געווען דער זון פון [[רא"ש|רבי אשר בן יחיאל]] (רא"ש), איינער פון די גרעסטע פיגורן אין דער פראנק-דייטשישער (אשכנז) חדר, און האט דערמיט געגעבן די געוויכט אין זיין פסקים-ספר צו די מיינונגען פון די אשכנז'ישע פוסקים, וואס דער רמב"ם האט כמעט איגנארירט. אין די צוויי יארהונדערט וואס זענען פארגאנגען זינט דער צוזאמשטעלונג פון ר' יעקב בן אשר'ס חיבור, האט אבער די לימוד התלמוד פארגעזעצט און געבליט אין צענטראל־ און מזרח־אייראָפּע, בעת זי איז צוריקגעפאלן אין שפּאניע. ר' יוסף גיט א איינדרוקספולע רשימה פון נישט ווייניגער ווי 32 חיבורים, וואס ער קאנסולטירט, פון [[רש"י]] ביז [[רבי יוסף קולון]], דערמאנט די וואס האבן געהערט צו דער פראנצויזיש-דייטש חדר און די פון דער שפּאנישער (ספרד) טראדיציע. ער לייגט צו, אז ער נוצט דעם זוהר שפּארזאם, און למעשה גיט ער נאר זעלטן א פסק אויף דעם זוהר וואס איז אין סתירה מיט ר' יעקב בן אשר. זיין געפיל פון אומבאקוועמליכקייט דערמיט זעט מען אין דעם, אז אין צוויי אזעלכע פעלער (טור וש"ע אוח קיא און רפח) קומט צו אים דער מגיד (זעט ווייטער) אין א חזיון און באשטעטיגט זיין פסק (מגיד מישרים, משלי כ"ג און פרשת ויקהל). | ||
עס איז געווען נאך א סיבה, צו געבן בעפארצוג פאר ר' יעקב בן אשר'ס טור איבער דעם חיבור פון רמב"ם וועגן וועלכן ר' יוסף שווייגט. בשעת די לעצטע איז א פולשטענדיג קאָד, וואס נעמט ארום דאס גאנצן אידישן געזעץ צי עס איז געווען אין קראפט און אנווענדליך אין היינטצייטיגע אומשטענדן אדער נישט, באגרענעצט זיך ר' יעקב בן אשר אין זיין חיבור שטרענג בלויז צו יענע געזעצן וואס זענען פון פּראקטישן אנווענדבארקייט אין זיין צייט. ר' יוסף'ס צוגאנג שטימט מיט דעם לעצטן און עס איז שווער צו זען ווי אזוי, טראץ זיין דעקלעראציע, ער וואלט זיך געקענט באזירן אויפ'ן רמב”ם. פונדעסטוועגן ווייזט ער זיין באוואונדערונג פון און אפהענגיגקייט אויפ'ן רמב”ם, אין דעם וואס ער אדאפּטירט אין א היפּשן מאס דעם לשון הרמב"ם. ס'איז געשאצט, אז נישט ווייניגער ווי א דריטל פון דעם טעקסט איז איבערגעשריבן ווארט-ביי-ווארט פון אים. אין א תשובה ([https://www.sefaria.org/Avkat_Rokhel.32 אבקת | עס איז געווען נאך א סיבה, צו געבן בעפארצוג פאר ר' יעקב בן אשר'ס טור איבער דעם חיבור פון רמב"ם וועגן וועלכן ר' יוסף שווייגט. בשעת די לעצטע איז א פולשטענדיג קאָד, וואס נעמט ארום דאס גאנצן אידישן געזעץ צי עס איז געווען אין קראפט און אנווענדליך אין היינטצייטיגע אומשטענדן אדער נישט, באגרענעצט זיך ר' יעקב בן אשר אין זיין חיבור שטרענג בלויז צו יענע געזעצן וואס זענען פון פּראקטישן אנווענדבארקייט אין זיין צייט. ר' יוסף'ס צוגאנג שטימט מיט דעם לעצטן און עס איז שווער צו זען ווי אזוי, טראץ זיין דעקלעראציע, ער וואלט זיך געקענט באזירן אויפ'ן רמב”ם. פונדעסטוועגן ווייזט ער זיין באוואונדערונג פון און אפהענגיגקייט אויפ'ן רמב”ם, אין דעם וואס ער אדאפּטירט אין א היפּשן מאס דעם לשון הרמב"ם. ס'איז געשאצט, אז נישט ווייניגער ווי א דריטל פון דעם טעקסט איז איבערגעשריבן ווארט-ביי-ווארט פון אים. אין א תשובה ([https://www.sefaria.org/Avkat_Rokhel.32 אבקת רוכל סי' לב]) אויף די שאלה צי א קהילה וואס האט נאכגעפאלגט דעם רמב"ם קען זיין מחויב צו אננעמען ר' יוסף'ס פסקים, טוט ער דאס שטארק פארבאטן, און דערביי רעדט ער די שענסטע ווערטער פונעם רמב"ם, און שטעלט זיך פעסט אז זיי זאלן ווייטער זיך האלטן צו זיינע פסקים. | ||
ר' יוסף האט פארזיכטיג צונויפגעזאמלט דעם עקזיסטירנדן טעקסט פון די טורים, עס פארגליכן מיט כתבי יד און פארראכטן די טעותי סופרים וואס האבן זיך אין אים אריינגעכאפט. אבער זיין ארבעט האט געהאט א פּראקטישן צוועק: סוף־כּל־סוף פעסטשטעלן די באשטימטע הלכה, אז עס זאל זיין "תורה אחת ומשפט אחד". דא האט ער זיך געטראפן מיט א שוועריגקייט. ער האט געפילט אז זיין אייגענע אויטאריטעט איז נישט באגעניגנד צו באשליסן צווישן סתירה'דיגע מיינונגען, און ער האט דעריבער אנגענומען אַן עמפּירישע מעטאד. ער האט גענומען ווי זיין יסוד די חיבורים פון די דריי ריזן אין הלכה - [[רי"ף|רבי יצחק אלפסי]] (רי"ף), רמב"ם און רא"ש און באשלאסן צו אננעמען די פסק פון א מערהייט פון די דריי. ער האט אבער בפירוש אפגעהיט א געוויסע בויגזאמקייט, וועלכן ער האט גאנץ פיין אויסגענוצט. ווען א מערהייט פון די אנדערע ספרי פסק מיט וועלכע ער האט זיך באראטן האבן נאכגעפאלגט די איינציגסטע דעה פון איינעם פון דריי אדער וואו מען האט אנגענומען א מנהג למעשה, אדער וואו עס איז נישט געגעבן געווארן קיין קלארע החלטה, דאן לאזט ער זיך אפּ פון דעם כלל, און מיט א דערפרישנדן ליבעראליטעט, לייגט ער אראפּ אז אויב זיין באשלוס איז קעגן דעם איינגעשטעלטן מנהג אין סיי וועלכע לאנד זענען זיי פריי צו איגנארירן זיין פסק, בפרט ווען דער מנהג האָט נאכגעפאלגט דעם שטרענגערע אויסטייטש. | ר' יוסף האט פארזיכטיג צונויפגעזאמלט דעם עקזיסטירנדן טעקסט פון די טורים, עס פארגליכן מיט כתבי יד און פארראכטן די טעותי סופרים וואס האבן זיך אין אים אריינגעכאפט. אבער זיין ארבעט האט געהאט א פּראקטישן צוועק: סוף־כּל־סוף פעסטשטעלן די באשטימטע הלכה, אז עס זאל זיין "תורה אחת ומשפט אחד". דא האט ער זיך געטראפן מיט א שוועריגקייט. ער האט געפילט אז זיין אייגענע אויטאריטעט איז נישט באגעניגנד צו באשליסן צווישן סתירה'דיגע מיינונגען, און ער האט דעריבער אנגענומען אַן עמפּירישע מעטאד. ער האט גענומען ווי זיין יסוד די חיבורים פון די דריי ריזן אין הלכה - [[רי"ף|רבי יצחק אלפסי]] (רי"ף), רמב"ם און רא"ש און באשלאסן צו אננעמען די פסק פון א מערהייט פון די דריי. ער האט אבער בפירוש אפגעהיט א געוויסע בויגזאמקייט, וועלכן ער האט גאנץ פיין אויסגענוצט. ווען א מערהייט פון די אנדערע ספרי פסק מיט וועלכע ער האט זיך באראטן האבן נאכגעפאלגט די איינציגסטע דעה פון איינעם פון דריי אדער וואו מען האט אנגענומען א מנהג למעשה, אדער וואו עס איז נישט געגעבן געווארן קיין קלארע החלטה, דאן לאזט ער זיך אפּ פון דעם כלל, און מיט א דערפרישנדן ליבעראליטעט, לייגט ער אראפּ אז אויב זיין באשלוס איז קעגן דעם איינגעשטעלטן מנהג אין סיי וועלכע לאנד זענען זיי פריי צו איגנארירן זיין פסק, בפרט ווען דער מנהג האָט נאכגעפאלגט דעם שטרענגערע אויסטייטש. | ||
פאר ענציקלאפּעדישע ידענות און פולשטענדיגן באהערשונג אין דער נושא, פאר גרונטיקליכקייט פון פארשונג און פאר א שטארקן קריטישן איינזיכט האט דער דאזיגער חיבור נישט קיין פארגלייך אין דער גאנצער רבני'שער ליטעראטור. ביזן היינטיגן טאג איז עס אַן אומפארציכטבארער וועגווייזער פאר יעדן וואס וויל נאכפאלגן דער אנטוויקלונג פון יעדן איינצלנעם הלכה פון גמרא פון איר מקור ביזצו איר אנטוויקלונג אינעם 16טן יארהונדערט. | פאר ענציקלאפּעדישע ידענות און פולשטענדיגן באהערשונג אין דער נושא, פאר גרונטיקליכקייט פון פארשונג און פאר א שטארקן קריטישן איינזיכט האט דער דאזיגער חיבור נישט קיין פארגלייך אין דער גאנצער רבני'שער ליטעראטור. ביזן היינטיגן טאג איז עס אַן אומפארציכטבארער וועגווייזער פאר יעדן וואס וויל נאכפאלגן דער אנטוויקלונג פון יעדן איינצלנעם הלכה פון גמרא פון איר מקור ביזצו איר אנטוויקלונג אינעם 16טן יארהונדערט. | ||
===דער שולחן ערוך=== | |||
עס איז געווען דעם אנערקענונג פונעם שלימות פון דעם חיבור, וואס האט ענדליך געגעבן דעם שולחן ערוך זיין אומ'מחולק'דיגן ארט אלס דער ספר פסקים פון הלכה 'פּאַר עקסעלענץ'. דאס אז עס איז געווען א קיצור פונעם בית יוסף, אין וועלכן עס ווערט געגעבן א דעטאלירטן אונטערזיכונג פונעם מקור און אנטוויקלונג פון יעדן דין, האט עס אוממעגליך געמאכט צו קעגנברענגען ר' יוסף די העפטיגע קריטיק וואס איז ארויסגעברענגט געווארן קעגן דעם רמב"ם'ס פסק-ספר, אז ער לייגט אראפּ די הלכה אן געבן מקורות אדער חילוקי דעות. די מאסיווע פאָליאנטן אין וואס נאכפאלגנדע קאמענטארן און סופּערקאמענטארן האָבן געשוואָלן דאס אריגינעלן טעקסט האבן פארשלייערט די פאקט אז עס איז אריגינעל געווען זייער קורץ. אין דער דריטער אויסגאבע ([[ווענעציע]], 1567) ווערט דער טעקסט איינגעטיילט אין 30 אפטיילונגען, צו לערנען נאכאנאנד, איין אָפּטיילונג טעגליך, כדי די גאנצע חיבור זאל קענען ווערן איבערגעגאנגען אין 30 טעג, א אויפגאבע, וואס איז בכלל נישט אוממעגליך, אויב מען לערנט עס נאר צו דערפרישן דעם זכרון. אפילו א קעשענע אויסגאבע איז ערשינען, און דער שער בלאט פון דער זעקסטער אויסגאבע (ווענעציע, 1574) זאגט אויסדרוקליך אז עס איז אויסגעשטעלט אין דעם פארמאט "כדי עס זאל קענען ווערן געטראגן אין דער בוזעם אזוי אז עס קען ווערן נאכגעקוקט אין סיי וועלכן צייט און ארט, ביי דאטשע אדער ביים רייזן." | |||
== אלס מקובל == | == אלס מקובל == | ||