4,450
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אכלו משמנים"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק
מכלוליזאציע
אין תקציר עריכה |
ק (מכלוליזאציע) |
||
| שורה 44: | שורה 44: | ||
די ערשטע מקורות פונעם יחוס צום אבן עזרא געפינען מיר הערשט אין די ת"ר יארן. צוערשט אין געוויסע אויפלאגעס פון ליקוטי צבי{{הערה|אין די אויפלאגעס פון ר’ יוסף הארעדעצקי, וועלכע האט ארויסגעגעבן כאטש דריי אויפלאגעס פון ליקוטי צבי מיט פילע הוספות. ער רעכנט דעם פיוט צווישן די הוספות וואס ער האט צוגעשטעלט צום ליקוטי צבי, אבער ער געט נישט אן פון וואו ער האט גענומען דעם יחוס צום אבן עזרא.}}, אנגעהויבן פון זיטאמיר תרי"ז, און פון דארט צום סידור בית יעקב{{הערה|”בית יעקב” איז דער יעב"ץ סידור מיט פיל הוספות, אנגעבליך פון ר’ משה יודקיס שו"ב פון ברדיטשוב. צוערשט געדרוקט אין ווארשא תרמ”א, און עטליכע מאל איבערגעדרוקט געווארן. צווישן די הוספות איז דער זמר אכלו משמנים מיטן יחוס צום אבן עזרא. - דער בית יעקב האט עס גענומען פון ליקוטי צבי, ווי עס ווייזט דאס אז ביי ביידע איז בטעות איבערגעהיפט געווארן א שורה אינעם זמר, און ס'איז גרייזיג געדרוקט "רך וטוב יחדלון מניסוך המים".}} פון די ערשטע אויפלאגע ווארשא תרמ"א. אויך ערשיינט עס אין א זמירות ”שלשה ספרים נפתחים” מיטן פירוש פרחי שושנים{{הערה|געדרוקט אין קראקא? תרנ”ה, און ס’איז עטליכע מאל איבערגעדרוקט געווארן און שטארק פארשפרייט געווארן.}}, פון [[מנחם אליעזר מאהלער]] פון [[צאנז]], וועלכער איז אויך מאריך אין זיין הקדמה ’עת הזמיר’ צו פארענטפערן דעם זמר. | די ערשטע מקורות פונעם יחוס צום אבן עזרא געפינען מיר הערשט אין די ת"ר יארן. צוערשט אין געוויסע אויפלאגעס פון ליקוטי צבי{{הערה|אין די אויפלאגעס פון ר’ יוסף הארעדעצקי, וועלכע האט ארויסגעגעבן כאטש דריי אויפלאגעס פון ליקוטי צבי מיט פילע הוספות. ער רעכנט דעם פיוט צווישן די הוספות וואס ער האט צוגעשטעלט צום ליקוטי צבי, אבער ער געט נישט אן פון וואו ער האט גענומען דעם יחוס צום אבן עזרא.}}, אנגעהויבן פון זיטאמיר תרי"ז, און פון דארט צום סידור בית יעקב{{הערה|”בית יעקב” איז דער יעב"ץ סידור מיט פיל הוספות, אנגעבליך פון ר’ משה יודקיס שו"ב פון ברדיטשוב. צוערשט געדרוקט אין ווארשא תרמ”א, און עטליכע מאל איבערגעדרוקט געווארן. צווישן די הוספות איז דער זמר אכלו משמנים מיטן יחוס צום אבן עזרא. - דער בית יעקב האט עס גענומען פון ליקוטי צבי, ווי עס ווייזט דאס אז ביי ביידע איז בטעות איבערגעהיפט געווארן א שורה אינעם זמר, און ס'איז גרייזיג געדרוקט "רך וטוב יחדלון מניסוך המים".}} פון די ערשטע אויפלאגע ווארשא תרמ"א. אויך ערשיינט עס אין א זמירות ”שלשה ספרים נפתחים” מיטן פירוש פרחי שושנים{{הערה|געדרוקט אין קראקא? תרנ”ה, און ס’איז עטליכע מאל איבערגעדרוקט געווארן און שטארק פארשפרייט געווארן.}}, פון [[מנחם אליעזר מאהלער]] פון [[צאנז]], וועלכער איז אויך מאריך אין זיין הקדמה ’עת הזמיר’ צו פארענטפערן דעם זמר. | ||
עס איז אבער בכלל נישט מסתבר אז דאס לידל זאל קומען פונעם אבן עזרא, סיי צוליב דער תוכן<ref>{{היברובוקס|רבי חיים אלעזר שפירא|שער יששכר|4765|page=466|עמ=תנד|לינק טעקסט=מאמרי כסלו מאמר ימי אורה אות עה}}</ref>, און סיי צוליב דער געבוי וואס איז בכלל נישט ווי דעם אבן עזרא'ס שירים{{הערה|שפיגל | עס איז אבער בכלל נישט מסתבר אז דאס לידל זאל קומען פונעם אבן עזרא, סיי צוליב דער תוכן<ref>{{היברובוקס|רבי חיים אלעזר שפירא|שער יששכר|4765|page=466|עמ=תנד|לינק טעקסט=מאמרי כסלו מאמר ימי אורה אות עה}}</ref>, און סיי צוליב דער געבוי וואס איז בכלל נישט ווי דעם אבן עזרא'ס שירים{{הערה|[[#שפיגל|שפיגל]], זייט קמד. זע אויך: גולגלתא (ניק), [https://www.ivelt.com/forum/viewtopic.php?p=5650691#p5650691 תגובה] אין אייוועלט.}}. | ||
==אינהאלט און געבוי== | ==אינהאלט און געבוי== | ||
| שורה 51: | שורה 51: | ||
יעדן בית פונעם זמר הייבט זיך אן מיט די אקראסטיך, און באשטייט פון פיר שורות איבערהיפנדיגע גראמען (א,ב,א,ב), און דערנאך דער פזמון "האי האי בית כור". די גראמען פארמאגן עטוואס אומפינקטליכקייטן{{הערה|רְבוּכָה און חֲנוּכָּה; רַבִּים און עֲנָבִים; אֲבוּסִים און לָאִישִׁים}} און זענען אויפ'ן אשכנזי'שן סטיל{{מקור}}. עס פארמאגט נישט קיין משקל בכלל. | יעדן בית פונעם זמר הייבט זיך אן מיט די אקראסטיך, און באשטייט פון פיר שורות איבערהיפנדיגע גראמען (א,ב,א,ב), און דערנאך דער פזמון "האי האי בית כור". די גראמען פארמאגן עטוואס אומפינקטליכקייטן{{הערה|רְבוּכָה און חֲנוּכָּה; רַבִּים און עֲנָבִים; אֲבוּסִים און לָאִישִׁים}} און זענען אויפ'ן אשכנזי'שן סטיל{{מקור}}. עס פארמאגט נישט קיין משקל בכלל. | ||
אין שפעטערע ווערסיעס, פון ארום די ת"ק יארן, איז דער נוסח געטוישט געווארן פון לצורך חנוכה צו לצורך "שבת" חנוכה. געוויסע{{הערה|שפיגל | אין שפעטערע ווערסיעס, פון ארום די ת"ק יארן, איז דער נוסח געטוישט געווארן פון לצורך חנוכה צו לצורך "שבת" חנוכה. געוויסע{{הערה|[[#שפיגל|שפיגל]], זייט קמו}} שפעקולירן אז דאס איז געטון געווארן מיטן ציל צו פארענטפערן די הלכה'דיגע פראבלעמען פונעם זמר, אז עס רעדט זיך דווקא פון שבת חנוכה און נישט פון די וואכן סעודות פון חנוכה. אבער אין ערשטן בית ווערט סייווי דערמאנט קלאר "שבת וחנוכה", אין אלע ווערסיעס, וואס ווייזט אז דער זמר איז אלעמאל געווען געאייגנט ספעציעל פאר שבת חנוכה{{הערה|שם=וסרמן}}. | ||
די ווערטער "בית כור תמכור תחכור, תשכור בית כור" זענען עטוואס אומפארשטענדליך. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז די ווערטער "בית כור" איז א ווערטער-שפיל וואס באציט זיך אויף א "באס-קור" - דאס איז ווי מ'האט גערופן אין מערב-אייראפע א הויף צו שטאפן עופות, און די כוונה איז "בית כור תמכור", מען זאל פארקויפן א פעלד, און מיט די געלט "תשכור באס-קור" זאל מען איינהאנדלען געשטאפטע עופות אויף שבת חנוכה<ref>{{היברובוקס|יום טוב לעווינסקי|ספר המועדים|41740|page=299|באנד=ה|עמ=284}}</ref>. | די ווערטער "בית כור תמכור תחכור, תשכור בית כור" זענען עטוואס אומפארשטענדליך. עס זענען דא וואס שפעקולירן אז די ווערטער "בית כור" איז א ווערטער-שפיל וואס באציט זיך אויף א "באס-קור" - דאס איז ווי מ'האט גערופן אין מערב-אייראפע א הויף צו שטאפן עופות, און די כוונה איז "בית כור תמכור", מען זאל פארקויפן א פעלד, און מיט די געלט "תשכור באס-קור" זאל מען איינהאנדלען געשטאפטע עופות אויף שבת חנוכה<ref>{{היברובוקס|יום טוב לעווינסקי|ספר המועדים|41740|page=299|באנד=ה|עמ=284}}</ref>. | ||
| שורה 66: | שורה 66: | ||
פון [[רבי פנחס קאריצער]]{{הערה|{{אוצר החכמה|2=אמרי פנחס השלם|3=145560|page=47|לינק טעקסט=חנוכה, אות ס"ט}}.}} ווערט געברענגט אז הערנדיג דעם זמר האט ער עס געלויבט. עס ווערט טאקע געזינגען ביי זיינע אייניקלעך. | פון [[רבי פנחס קאריצער]]{{הערה|{{אוצר החכמה|2=אמרי פנחס השלם|3=145560|page=47|לינק טעקסט=חנוכה, אות ס"ט}}.}} ווערט געברענגט אז הערנדיג דעם זמר האט ער עס געלויבט. עס ווערט טאקע געזינגען ביי זיינע אייניקלעך. | ||
געוויסע פארענטפערן דעם טענה אז דער ליד איז נישט להלכה, מיט דעם אז מ'טרעפט פילע אנגענומענע פיוטים וואס זענען נישט להלכה, און תוספות{{הערה|{{בבלי|יומא|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=דכולי עלמא}}}} שרייבט שוין אז א פיוט מוז נישט זיין אויסגעהאלטן להלכה{{הערה|שפיגל | געוויסע פארענטפערן דעם טענה אז דער ליד איז נישט להלכה, מיט דעם אז מ'טרעפט פילע אנגענומענע פיוטים וואס זענען נישט להלכה, און תוספות{{הערה|{{בבלי|יומא|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=דכולי עלמא}}}} שרייבט שוין אז א פיוט מוז נישט זיין אויסגעהאלטן להלכה{{הערה|[[#שפיגל|שפיגל]], זייט קמז}}. | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{היברובוקס|יעקב שמואל שפיגל|אור ישראל|13608|page=144|קעפל=על השיר 'אכלו משמנים' לשבת חנוכה|באנד=30|שנת הוצאה=טבת תשס"ג|עמ=קמד–קנב}} ([https://forum.otzar.org/viewtopic.php?p=737827#p737827 פי-די-עף]) | *{{אנקער|שפיגל|{{היברובוקס|יעקב שמואל שפיגל|אור ישראל|13608|page=144|קעפל=על השיר 'אכלו משמנים' לשבת חנוכה|באנד=30|שנת הוצאה=טבת תשס"ג|עמ=קמד–קנב}}}} ([https://forum.otzar.org/viewtopic.php?p=737827#p737827 פי-די-עף]) | ||
*הרב פרופ' נריה גוטל, [https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/in-depth-look/piyut/ichlu-mashmanim-in-depth-look "הקולות לא יחדלון: עיון בפיוט אכלו משמנים"] | *הרב פרופ' נריה גוטל, [https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/in-depth-look/piyut/ichlu-mashmanim-in-depth-look "הקולות לא יחדלון: עיון בפיוט אכלו משמנים"] | ||
*איתי מרינברג, [https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/in-depth-look/the-art-of-song/ichlu-mashmanim-amshir אמנות השיר: אכלו משמנים] | *איתי מרינברג, [https://www.nli.org.il/he/discover/music/jewish-music/piyut/articles/in-depth-look/the-art-of-song/ichlu-mashmanim-amshir אמנות השיר: אכלו משמנים] | ||