אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "תענית אסתר"
(הגהה, הגהה, רעדאגירונג, פארברייטערט) |
(←די טעם פארן תענית: הגהה, הוספת מקור) |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
==די טעם פארן תענית== | ==די טעם פארן תענית== | ||
לויט טייל ראשונים | תענית אסתר איז, לויט טייל ראשונים, א זכר די די תענית וואס מען האט געפאסט ביי די מלחמה קעגן די שונאים י"ג אדר. ביי אידן איז געווען איינגעפירט אז אין טאג פון א שלאכט פאסט מען, אזוי ווי מען זעט אז [[משה רבינו]] האט מתקן געווען א תענית ווען די אידן האבן מלחמה געהאלטן מיט [[עמלק]], אזוי אויך האבן די אידן געפאסט י"ג אדר ווען זיי האבן מלחמה געהאלטן און גע'הרג'ט זייערע שונאים{{הערה|שם-רת|[[רבינו תם]], געברענגט אין רא"ש אין מסכת מגילה פרק א סימן א; מדרש תנחומא פרשת בראשית סימן ג}}. | ||
לויט אנדערע איז תענית קעגן די דריי טעג וואס די אידן האבן געפאסט אויף פארלאנג פון [[אסתר המלכה]] איידער זי איז אריין צו [[אחשוורש]]'ן{{הערה|{{רמב"ם||תעניות|ה|ה}}, לויט די ב"ח אין אורח חיים סימן תרפ"ו}}. כאטש וואס דעמאלסט האט מען געפאסט אין [[ניסן]] פאסט מען היינט אין [[אדר]] ווייל אין ניסן טאר מען נישט פאסטן | לויט אנדערע איז תענית קעגן די דריי טעג וואס די אידן האבן געפאסט אויף פארלאנג פון [[אסתר המלכה]] איידער זי איז אריין צו [[אחשוורש]]'ן{{הערה|{{רמב"ם||תעניות|ה|ה}}, לויט די ב"ח אין אורח חיים סימן תרפ"ו}}. כאטש וואס דעמאלסט האט מען געפאסט אין [[ניסן]] פאסט מען היינט אין [[אדר]], ווייל אין ניסן טאר מען נישט פאסטן{{הערה|מסכת סופרים פרק כא הלכה א}}. | ||
אין [[מסכת סופרים]] ווערט געברענגט אז | אין [[מסכת סופרים]] ווערט געברענגט אז עס איז געווען א מנהג צו פאסטן דריי טעג אזוי ווי ביי די מעשה פון פורים. מען פלעגט זיי אבער פאסטן צושפרייט ("פרודין"): שני, חמישי ושני, און נישט "רצופין". די מנהג איז געווען צו פאסטן פאר פורים, אבער אין [[ארץ ישראל]] פלעגט מען פאסטן נאך פורים, צוליב יום נקנור און יום טוריינס וואס געפאלן פאר פורים{{הערה|שם=סופרים|מסכת סופרים, פרק יז הלכה ד, פרק כא הלכה א און הלכה יב}}. דער [[אליה רבה]]{{הערה|[[רבי אליהו שפירא]], '''אליה רבא''', סימן תרפ"ו סעיף קטן ח}} ברענגט בשם דער [[ריב"ש]]{{הערה|[[רבי יצחק בר ששת]], '''שו"ת הריב"ש''', סימן תטז}}, אז אין מדרש תהילים{{הערה|מזמר כב. "יכול יהו צמים שלשה ימים ושלשה לילות, ולא היו מתים. אלא, מפסיק מבעוד יום."}} איז משמע אז אויך די פאסט טעג אין די צייטן פון די גזירה זענען געווען צושפרייטע; ווידעראום די שיטה פון די [[בבלי]] איז קלאר אז מען האט דעמאלסט געפאסט דריי טעג ברציפות. דער [[בית יוסף]] זאגט אז היינטיגע צייטן פאסט מען נישט די תעניתים, נישט צו פארשווערן אויפן ציבור{{הערה|בית יוסף, אורח חיים, סימן תרפ"ו}}. | ||
דער [[כף החיים]]{{הערה|[[רבי יעקב חיים סופר]], '''[[כף החיים]]''', סימן תרפו סעיף קטן ח}} ברענגט פון [[מגיד מישרים]]{{הערה|[[רבי יוסף קארו]], '''[[מגיד מישרים]]''', | דער [[כף החיים]]{{הערה|[[רבי יעקב חיים סופר]], '''[[כף החיים]]''', סימן תרפו סעיף קטן ח}} ברענגט פון [[מגיד מישרים]]{{הערה|[[רבי יוסף קארו]], '''[[מגיד מישרים]]''', פרשת ויקהל מהדורא קמא אור י"ג לאדר השני}} אז די מען פאסט מכניע צו זיין די [[קטרוג]] פון די [[שטן]] אויף דעם וואס די אידן עסן און טרונקען זיך אן [[פורים]]. | ||
דער [[משנה ברורה]] שרייבט אז די ציל פון די פאסט איז "כדי צו געדענקען אז די השי"ת זעט און הערט יעדער מענטש אין צייט פון נויט, אויב וועט ער פאסטן און זיך צוריקקערן צום באשעפער מיטן גאנצן הארץ, אזוי ווי ער האט געטון אין יענער צייט"{{הערה|{{משנה ברורה|תרפו|ב}}}}. | |||
==די מקור פון די תענית== | ==די מקור פון די תענית== | ||
י"ג אדר איז אויסגערעכנט אין [[מגילת תענית]] אלץ [[יום נקנור]], צו פייערן דעם זיג פון [[יהודה המכבי]] איבער די [[יווני]]'שע קרעפטן אין שפיץ פון ניקנור אין שנת [[ג'ת"ר]]. אין די טעג אויסגערעכנט אין מגילת תענית האט מען איידער די חורבן נישט געטארט פאסטן, דאס רעכנט לכאורה אויך אריין י"ג אדר, די טאג פון תענית אסתר. | י"ג אדר איז אויסגערעכנט אין [[מגילת תענית]] אלץ [[יום נקנור]], צו פייערן דעם זיג פון [[יהודה המכבי]] איבער די [[יווני]]'שע קרעפטן אין שפיץ פון ניקנור אין שנת [[ג'ת"ר]]. אין די טעג אויסגערעכנט אין מגילת תענית האט מען איידער די חורבן נישט געטארט פאסטן, דאס רעכנט לכאורה אויך אריין י"ג אדר, די טאג פון תענית אסתר. | ||
רעוויזיע פון 20:18, 12 פעברואר 2023
די טעם פארן תענית
תענית אסתר איז, לויט טייל ראשונים, א זכר די די תענית וואס מען האט געפאסט ביי די מלחמה קעגן די שונאים י"ג אדר. ביי אידן איז געווען איינגעפירט אז אין טאג פון א שלאכט פאסט מען, אזוי ווי מען זעט אז משה רבינו האט מתקן געווען א תענית ווען די אידן האבן מלחמה געהאלטן מיט עמלק, אזוי אויך האבן די אידן געפאסט י"ג אדר ווען זיי האבן מלחמה געהאלטן און גע'הרג'ט זייערע שונאיםלוא־פעלער: (בקריאה ל[[מוסטער::הערה]]) תוכן כפול: שם-רת וגם 2=רבינו תם, געברענגט אין רא"ש אין מסכת מגילה פרק א סימן א; מדרש תנחומא פרשת בראשית סימן ג..
לויט אנדערע איז תענית קעגן די דריי טעג וואס די אידן האבן געפאסט אויף פארלאנג פון אסתר המלכה איידער זי איז אריין צו אחשוורש'ן[1]. כאטש וואס דעמאלסט האט מען געפאסט אין ניסן פאסט מען היינט אין אדר, ווייל אין ניסן טאר מען נישט פאסטן[2].
אין מסכת סופרים ווערט געברענגט אז עס איז געווען א מנהג צו פאסטן דריי טעג אזוי ווי ביי די מעשה פון פורים. מען פלעגט זיי אבער פאסטן צושפרייט ("פרודין"): שני, חמישי ושני, און נישט "רצופין". די מנהג איז געווען צו פאסטן פאר פורים, אבער אין ארץ ישראל פלעגט מען פאסטן נאך פורים, צוליב יום נקנור און יום טוריינס וואס געפאלן פאר פורים[3]. דער אליה רבה[4] ברענגט בשם דער ריב"ש[5], אז אין מדרש תהילים[6] איז משמע אז אויך די פאסט טעג אין די צייטן פון די גזירה זענען געווען צושפרייטע; ווידעראום די שיטה פון די בבלי איז קלאר אז מען האט דעמאלסט געפאסט דריי טעג ברציפות. דער בית יוסף זאגט אז היינטיגע צייטן פאסט מען נישט די תעניתים, נישט צו פארשווערן אויפן ציבור[7].
דער כף החיים[8] ברענגט פון מגיד מישרים[9] אז די מען פאסט מכניע צו זיין די קטרוג פון די שטן אויף דעם וואס די אידן עסן און טרונקען זיך אן פורים.
דער משנה ברורה שרייבט אז די ציל פון די פאסט איז "כדי צו געדענקען אז די השי"ת זעט און הערט יעדער מענטש אין צייט פון נויט, אויב וועט ער פאסטן און זיך צוריקקערן צום באשעפער מיטן גאנצן הארץ, אזוי ווי ער האט געטון אין יענער צייט"[10].
די מקור פון די תענית
י"ג אדר איז אויסגערעכנט אין מגילת תענית אלץ יום נקנור, צו פייערן דעם זיג פון יהודה המכבי איבער די יווני'שע קרעפטן אין שפיץ פון ניקנור אין שנת ג'ת"ר. אין די טעג אויסגערעכנט אין מגילת תענית האט מען איידער די חורבן נישט געטארט פאסטן, דאס רעכנט לכאורה אויך אריין י"ג אדר, די טאג פון תענית אסתר.
טייל ראשונים האלטן אז תענית אסתר איז אן אויסנאם, און די תקנה צו פאסטן דאן איז אנגעגאנגען אויך איידער די חורבן. די ראב"ד און די כל בו זענען מסביר אז תענית אסתר איז א "תענית של שמחה" לזכר הנס, אנדערש ווי געווענליכע פאסטעג וואס זענען אלץ אבילות.
רבינו תם און די רבי אחאי גאון אין שאילתות טייטשן דאס וואס די גמרא דרוקט זיך אויס אויף י"ג אדר "זמן קהילה לכל" אז עס מיינט אז עס איז א פאטס טאג, ווען מען נעמט זיך צוזאמען די זאגן תפילות און תחנונים. דאס איז לויט זיי א ראיה צו דעם אז די תקנה איז שוין אנגעגאנגען בזמן הבית. רש"י טייטשט אבער דער לשון הגמרא אז י"ג אדר איז א פאסיגע טאג צו ליינען די מגילה וויבאלד דאן האבן זיך די אידן אין אלע לענדער צוזאמען גענומען אין די מחלמה קעגן די שונאים, ווי עס שטייט אין פסוק "להקהל ולעמוד על נפשם".
לויט טייל ראשונים האבן מרדכי און אסתר נאך מתקן געווען די תענית, ווי מען זעט פון די פסוק אין די מגילה, "לְקַיֵּם אֵת יְמֵי הַפֻּרִים הָאֵלֶּה בִּזְמַנֵּיהֶם כַּאֲשֶׁר קִיַּם עֲלֵיהֶם מָרְדֳּכַי הַיְּהוּדִי וְאֶסְתֵּר הַמַּלְכָּה וְכַאֲשֶׁר קִיְּמוּ עַל נַפְשָׁם וְעַל זַרְעָם דִּבְרֵי הַצֹּמוֹת וְזַעֲקָתָם"; פון דא איז משמע אז די אידן האבן פריער געהאט מקבל געווען "דברי הצומות וזעקתם", וואס מיינט לויט דער שיטה תענית אסתר. די ר"ן טייטשט אבער דעם פסוק אנדערש, אז עס מיינט אז די אידן האבן מקבל געווען די מצוות פון פורים פונקט ווי זיי האבן מקבל געווען די פיר תעניתים וואס די נביאים האבן מתקן געווען נאכן חורבן בית המקדש.
אנדערע ראשונים זאגן אז תענית אסתר איז א שפעטערע מנהג וואס איז איינגעפירט געווארן, און עס איז נישט געווען אין די צייטן ווען מגילת תענית האט נאך נוהג געווען[11]. דער אבודרהם שרייבט אז די תקנה איז פון נאך חתימת התלמוד[12]. עס ווערט דערמאנט בפירוש הערשט אין מדרש תנחומא[13].
אין מסכת סופרים ווערט געגרברעגט אז די מנהג איז געווען צו פאסטן דריי טעג. מען פלעגט זיי פאסטן צושפרייט: שני, חמישי ושני, און נישט "רצופין". די מנהג איז געווען צו פאסטן פאר פורים, אבער אין ארץ ישראל פלעגט מען פאסטן נאך פורים, צוליב יום נקנור און יום טוריינס וואס געפאלן פאר פורים. דער בית יוסף זאגט אז היינטיגע צייטן פאסט מען נאר איין טאג נישט צו פארשווערן אויפן ציבור.
רעפערענצן
- ↑
פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:רמב"ם
פארלאנגטע פאראמעטער [ 1 ] פעלן לוא־פעלער: (ביים רופן מוסטער:רמב"ם) פעלט נאמען פון הלכות.משנה תורה לרמב"ם, הלכות חמץ ומצה, פרק תעניו"ת, הלכות ה'–ה', לויט די ב"ח אין אורח חיים סימן תרפ"ו - ↑ מסכת סופרים פרק כא הלכה א
- ↑ מסכת סופרים, פרק יז הלכה ד, פרק כא הלכה א און הלכה יב
- ↑ רבי אליהו שפירא, אליה רבא, סימן תרפ"ו סעיף קטן ח
- ↑ רבי יצחק בר ששת, שו"ת הריב"ש, סימן תטז
- ↑ מזמר כב. "יכול יהו צמים שלשה ימים ושלשה לילות, ולא היו מתים. אלא, מפסיק מבעוד יום."
- ↑ בית יוסף, אורח חיים, סימן תרפ"ו
- ↑ רבי יעקב חיים סופר, כף החיים, סימן תרפו סעיף קטן ח
- ↑ רבי יוסף קארו, מגיד מישרים, פרשת ויקהל מהדורא קמא אור י"ג לאדר השני
- ↑ משנה ברורה, סימן תרפ"ו, סעיף קטן ב'
- ↑ רמב"ן, מלחמות ה' אויף די רי"ף מסכת מגילה דף ד עמוד א מדפי הרי"ף; אבן עזרא אסתר פרק ט פסוק ל
- ↑ רבי דוד אבודרהם, אבודרהם, ונציה, שכ"ו, סדר תעניות דף צג עמוד ב
- ↑ פרשת בראשית סימן ג. זע רבי יקותיאל יהודה הלברשטאם, דברי יציב חלק ב, נתניה, תשנ"ו, סימן רצ