בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,358
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – " זיינען" ב־" זענען"
ק (החלפת טקסט – " יידן " ב־" אידן ") |
ק (החלפת טקסט – " זיינען" ב־" זענען") |
||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
דער ווילנער גאון איז געבאָרן געוואָרן [[ט"ו ניסן]] [[ה'ת"ף]] צו זיין פאָטער ר' שלמה זלמן, אן אור־אייניקל פון ר' [[משה קרעמער]] און ר' [[משה רבקש]], און צו זיין מוטער טריינא. | דער ווילנער גאון איז געבאָרן געוואָרן [[ט"ו ניסן]] [[ה'ת"ף]] צו זיין פאָטער ר' שלמה זלמן, אן אור־אייניקל פון ר' [[משה קרעמער]] און ר' [[משה רבקש]], און צו זיין מוטער טריינא. | ||
וואו ער איז געבאָרן געוואָרן איז אַ קעגנשאַפט פון וויכוחים. עטלעכע היסטאָריקער האַלטן, אַז זיין געבורטאָרט איז געווען [[סעליץ]], א דערפל ניט ווייט פון [[בריסק]], פון וואַנעט שטאַמט זיין מאַמע. אַנדערע | וואו ער איז געבאָרן געוואָרן איז אַ קעגנשאַפט פון וויכוחים. עטלעכע היסטאָריקער האַלטן, אַז זיין געבורטאָרט איז געווען [[סעליץ]], א דערפל ניט ווייט פון [[בריסק]], פון וואַנעט שטאַמט זיין מאַמע. אַנדערע זענען אויף דער מיינונג, אַז ער איז געבאָרן געוואָרן אין [[ווילנע]] גופא. סיי ווי סיי, לויט אַלע סימנים האָט אליהו פאַרבראַכט זיינע קינדעריאָרן אין ווילנע.<ref name=Katz03/><ref name=Melzen90/> | ||
אינגלווייז האָט אליהו באַוויזן זיין נטיה צו לימוד. פון זיינע אַלס גאָר יונגע יאָרן האָט מען געזען אויף דעם קליינעם אליהו סימנים פון אַ געטלעכן [[עילוי]]איש קינד, מיט אַ געבענטשטן מוח, וואָס כאַפּט אויף און פאַרשטייט אַלץ אין דער וועלט. אין עלטער פון זעקס אַ האַלב יאָר האָט ער געזאָגט אַ דרשה אין דער גרויסער ווילנער שול פאַר די גדולי ווילנא. יענעם שבת האָט אים פאַרהערט ר'העשיל, דער ראש בית־דין. ער האָט אים געבעטן צו זאָגן אַן אַנדער דרשה, וואָס ער האָט פריער מיט זיין טאַטען ניט אויסגעלערנט. אַלע בייזייאיקע | אינגלווייז האָט אליהו באַוויזן זיין נטיה צו לימוד. פון זיינע אַלס גאָר יונגע יאָרן האָט מען געזען אויף דעם קליינעם אליהו סימנים פון אַ געטלעכן [[עילוי]]איש קינד, מיט אַ געבענטשטן מוח, וואָס כאַפּט אויף און פאַרשטייט אַלץ אין דער וועלט. אין עלטער פון זעקס אַ האַלב יאָר האָט ער געזאָגט אַ דרשה אין דער גרויסער ווילנער שול פאַר די גדולי ווילנא. יענעם שבת האָט אים פאַרהערט ר'העשיל, דער ראש בית־דין. ער האָט אים געבעטן צו זאָגן אַן אַנדער דרשה, וואָס ער האָט פריער מיט זיין טאַטען ניט אויסגעלערנט. אַלע בייזייאיקע זענען נשתומם געוואָרן פון זיין נייער רייד, וואָס ער האָט צוגעגרייט אין איין שעה<ref name=Katz03/><ref name=Melzen90/><ref name=Ginzburg51/>. היינט איז שווער צו זאָגן, וועלכע פון אַנדערע מעשיות פון אליהוס יונגע יאָרן זענען געווען באמת און וועלכע זענען געווען שפּעטערע פאָלקישע שאַפונגען. וואָס איז אָבער יאָ קלאָר איז, אַז די מלמדים זענען געוואָרן ניט נייטיק פאַרן יונגן עילוי, בשעת ער איז נאָך געווען אין עלטער פון אַ חדר אינגל.<ref name=Ginzburg51/> | ||
עס איז אָנגענומען, אַז ער האָט געלערנט תורה ביים גאון ר' [[משה מרגליות]], דעם פאַרפאַסער פונעם ספר [[פּני משה]] אויף [[תלמוד ירושלמי]] אין דער שטאָט [[קיידאַן]]. {{מקור}} זייענדיק אין אַ גאָר יונגן עלטער האָט ער דאָרט געטראָפן זיין שידוך מיטן מיידל חנה, די טאָכטער פון ר' יחיאל פון קיידאַן.<ref name=Ginzburg51/> | עס איז אָנגענומען, אַז ער האָט געלערנט תורה ביים גאון ר' [[משה מרגליות]], דעם פאַרפאַסער פונעם ספר [[פּני משה]] אויף [[תלמוד ירושלמי]] אין דער שטאָט [[קיידאַן]]. {{מקור}} זייענדיק אין אַ גאָר יונגן עלטער האָט ער דאָרט געטראָפן זיין שידוך מיטן מיידל חנה, די טאָכטער פון ר' יחיאל פון קיידאַן.<ref name=Ginzburg51/> | ||
| שורה 20: | שורה 20: | ||
== קעגנערשאַפט צו חסידות == | == קעגנערשאַפט צו חסידות == | ||
די באַוועגונג, וואָס איז געגרינדעט געוואָרן דורכן [[בעש"ט]], די [[חסידות]], האָט זיך אין דער צווייטער העלפט 18טן יאָרהונדערט זייער פאַרברייטערט און איז צוגעגאַנגען צו [[ליטע]]. דאָס איז געווען דער ווענדפּונקט אין די שוין דאַמאָלסט אָנשטרענגיקע באַציאונגען צווישן חסידות און אָנהענגער פון אַלטן [[נוסח אשכנז]]. די ערשטע חסידישע קלויז, פונעם [[קאַרלינער הויף]], איז אויפגעקומען אין ווילנע אין 1772-1771, און 1772 איז אויסגעבראָכן אַ סקאַנדאַל אַרום אירע פירער, וואָס | די באַוועגונג, וואָס איז געגרינדעט געוואָרן דורכן [[בעש"ט]], די [[חסידות]], האָט זיך אין דער צווייטער העלפט 18טן יאָרהונדערט זייער פאַרברייטערט און איז צוגעגאַנגען צו [[ליטע]]. דאָס איז געווען דער ווענדפּונקט אין די שוין דאַמאָלסט אָנשטרענגיקע באַציאונגען צווישן חסידות און אָנהענגער פון אַלטן [[נוסח אשכנז]]. די ערשטע חסידישע קלויז, פונעם [[קאַרלינער הויף]], איז אויפגעקומען אין ווילנע אין 1772-1771, און 1772 איז אויסגעבראָכן אַ סקאַנדאַל אַרום אירע פירער, וואָס זענען באַשולדיקט געוואָרן אין אַ חילול ה' און אַנדערע פאַרברעכונגען. דער גאון אַליין האָט דורכגעפירט דעם משפּט קעגן איינעם פון זיי, וואָס איז אַריינגעלייגט געוואָרן אין חרם. דער משפּט קעגן דעם צווייטן קאַרלינער איז אַריינגעבראַכט צו אַ ברייטער באַטראַכטונג פון דער גאַנצער חסידישער באַוועגונג אַלץ אַ [[הערעזיע]]. די ווילנער רבנים מיט דער אונטערשטיצונג פון גאון האָבן באַשולדיקט די חסידים אין פּראַקטיקירן אומלייטישן אויפפיר, דעם נוצן יידישע ווערטער בעת דאַוונען און נאָך. ס'איז געפּסקענט געוואָרן צו לייגן חסידים אין [[חרם]] אַריין און אַז אַלע ווערק פון חסידישע מחברים מוזן פאַרברענט ווערן<ref name=Etkes02/><ref name=Katz09a/>. | ||
ביזן סוף יאָרהונדערט | ביזן סוף יאָרהונדערט זענען נאָך אַ ריי חרמס פּראָקלאַמירט געוואָרן, און די קעגנערשאַפט, די [[התנגדות]], האָט באַרירט אַנדערע ליטווישע קהילות. די ראָלע פונעם גאון אַליין איז אין די געשעענישן געווען אַן אַנטשיידנדיקע, און ס'זיינען דאָ ראיות, אַז ער פּערזענלעך האָט געפאָדערט האַרבערע מיטלען אין דער ביטערער מלחמה קעגן חסידים. נאָך זיין פּטירה האָט די מחלוקת געוואָרן אַ סך רואיקער אין איר גלי<ref name=Etkes02/>. | ||
דער קאַמף האָט ניט אָפּגעשטעלט די פאַרברייטונג פון דער חסידות אין ליטע אין גאַנצן, אָבער האָט געהאָלפן אויסצוקריסטאַליזירן ספּעציפיש [[ליובאוויטש|ליטווישע צווייגן פון חסידות]], מיטן שטאַרקן אַקצענט אויפן תורה־לימוד. ס'רוב ליטוואַקעס | דער קאַמף האָט ניט אָפּגעשטעלט די פאַרברייטונג פון דער חסידות אין ליטע אין גאַנצן, אָבער האָט געהאָלפן אויסצוקריסטאַליזירן ספּעציפיש [[ליובאוויטש|ליטווישע צווייגן פון חסידות]], מיטן שטאַרקן אַקצענט אויפן תורה־לימוד. ס'רוב ליטוואַקעס זענען אָבער געבליבן מתנגדים, און די פיגור פונעם גאון, זיין כאַראַקטער, איז אַ סימבאָל פון ליטווישן יידנטום ביזן היינטיקן טאָג<ref name=Katz09b/>. | ||
== זיין דרך הלימוד == | == זיין דרך הלימוד == | ||