בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,382
רעדאגירונגען
קיין רעדאגירונג באמערקונג
(בס"ד) צייכן: רויע רעדאגירונג |
אין תקציר עריכה צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
==פערזענליכע לעבן== | ==פערזענליכע לעבן== | ||
רבי ישראל איסערליין איז געבוירן בערך | רבי ישראל איסערליין איז געבוירן בערך ה'ק"נ. הגם [[רעגנסבורג]] אין באיערן ווערט אפט ציטירט אלס זיין געבורטס־ארט, איז היינט קלאר אז ער איז געבוירן אין מאריבאר, דעמאלט דוקאט פון שטייערמארק (היינט אין [[סלאוועניע]]){{הערה|שם=וויקי|ענגליש וויקיפעדיע.}}{{מקור}}. ער איז אוועק אין [[וויענער ניישטאט|ווינער־נוישטאט]], נידעריגע עסטרייך, אין ה'ר"כ. | ||
זיין פאטער איז געווען ר' פתחיה פון מאריבאר, און ער איז געווען אן אייניקל פון | זיין פאטער איז געווען ר' פתחיה פון מאריבאר, און ער איז געווען אן אייניקל פון [[רבי ישראל פון קרעמס]], דער מחבר פון "הגהות אשרי". נאך זיין פאטער'ס פריצייטיגן פטירה, האט אים זיין מוטער'ס ברודער, ר' אהרן פּלומעל (בלומליין), מחנך געווען אין ווינער־נוישטאט{{הערה|יודאיקע}}. ר' ישראל האָט אויך געלערנט בײ א געוויסן ר' נתן, וואס איז אויך באקאנט געווען אלס אַן אויסגעצייכנטער למדן{{הערה|שם=אנצ|{{אנצ יהודית|1=8277-israel-isserlein|3=Solomon Schechter, Louis Ginzberg}}.}}. | ||
אין | אין יאר ק"פ, ווען ר' ישראל איז געווען בערך דרייסיג יאר אלט, האבן זיך אנגעהויבן די ברוטאלע פארפאלגונגען פון אידן אין עסטרייך, וואס האבן געפירט צו דער [[ווינער גזירה]] אין ט' ניסן קפ"א. די פארפאלגונגען זענען געטריבן געווארן פון פאקטארן ווי א בלוט־בלבול, אנטי־אידישע שנאה, בירגער־פארדרוס פון אידישן עשירות, און דער הוסיטישער אויפשטאנד. עס איז געווען א ברייטע צעשיידונג פון משפחות, פארסירטע טויפונגען, און פיל לעבנסגעבליבענע אידן זענען פארברענט געווארן. וויען איז געווארן באקאנט אלס "עיר הדמים" (שטאט פון בלוט). זיין פעטער און זיין מוטער זענען געמארדעט געווארן אין די דאזיגע פארפאלגונגען, און ר' ישראל האט פאר א צייט געפליכטעט קיין איטאליע{{הערה|שם=קאווע|{{לינק|שרייבער=Dr. Tamar Ron Marvin|קעפל=Coffee with Terumat ha-Deshen|זייטל=Stories from Jewish History|דאטום=יוני 25, 2025|אדרעס=https://trmarvin.substack.com/p/coffee-with-terumat-ha-deshen}}|כיוון=שמאל}}. שפּעטער האט ער זיך באזעצט אין מאַריבאָר, שטײערמארק, וואו ער האט אנגעהויבן דינען אלס רב{{הערה|שם=אנצ}}. | ||
ער האט זיך אומגעקערט קיין ווינער־נוישטאט מער ווי צוויי יארצענדלינג שפעטער, אין 1445, | ער האט זיך אומגעקערט קיין ווינער־נוישטאט מער ווי צוויי יארצענדלינג שפעטער, אין 1445, וואו ער איז באשטימט געווארן פאר רב און אב בית דין. דורך אים איז ווינער־נוישטאט געווארן א צענטער פון תורה, און ער האט געצויגן א סך תלמידים פון עסטרייך, באהעמיע, מאראוויע, אונגערן, שלעזיע, באיערן און ריינלאנד. צווישן זיינע באקאנטע תלמידים זענען רבי יוסף בן משה (ר' יאסליין עסטרייכער, מחבר פון "לקט יושר"), רבי ישראל ברונא און רבי משה מינץ. ר' ישראל איסרליין האט געזוכט צו פארשטארקן דעם לערנען פון תלמוד און אנדערע אלטע קוואלן קעגן דער טענדענץ צו זיך פֿאַרלאָזן בלויז אויף די שפּעטערדיקע קאָדיפֿיקאַטאָרן{{הערה|{{יודאיקה|Simha Katz|Isserlein, Israel ben Pethahiah|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/isserlein-israel-ben-pethahiah}}|שם=יודאיקע}}. | ||
ר' ישראל האט געלעבט א לעבן פון פרומקייט און אסקעטיזם | ר' ישראל האט געלעבט א לעבן פון פרומקייט און אסקעטיזם. הגם ער איז געווען שטרענג אין דאורייתא־ענינים, איז ער אפטמאל געווען לייכטער אין זיינע הלכה־פסקים, בפרט בנוגע עגונות{{הערה|שם=קאווע}}. ער האט אפט געדינט אלס א בורר צווישן קהילות, און זיינע באשלוסן זענען אנגענומען געווארן ווי לעצטיג{{הערה|שם=וויקי}}. למרות זײן גרויסקייט אין תורה, איז ער געווען זייער באשיידן און האָט נישט דערלאזט זיך צו רופן "מורנו" בײם עולה זײן לתורה. ער האָט אפט געליטן פון גיכטיקייט און אויגן־פּראבלעמען, אָבער האט געצוואונגען זיך צו דיקטירן תשובות צו די פילע שאלות וואס מען האט אים געשטעלט{{הערה|שם=אנצ}}. ער האט זיך אפילו אפגעזאגט צו נעמען א משכורת פון זיין קהילה{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
רבי ישראלס פרוי, שונדליין, איז אויך געווען געלערנט און פרום. זי האט פערזענלעך בודק חמץ געווען אירע פּריוואטע צימערן פאר פסח, וואס ר' ישראל האט אנגעזען אלס אן אויטאריטעטיווע בדיקה. זי האט אפילו געשריבן א תשובה אין אידיש אויף הלכות נדה בשם איר מאן{{הערה|לקט יושר, [https://www.sefaria.org/Leket_Yosher%2C_Volume_II_(Yoreh_De'ah).19.2 יו"ד (בערלין תרס"ד) עמ' 19].}}. זיי האבן געהאט פיר זין: פתחיה (גערופן קעכל), אברהם, שלום, און אהרן{{הערה|שם=יודאיקע}}. | רבי ישראלס פרוי, שונדליין, איז אויך געווען געלערנט און פרום. זי האט פערזענלעך בודק חמץ געווען אירע פּריוואטע צימערן פאר פסח, וואס ר' ישראל האט אנגעזען אלס אן אויטאריטעטיווע בדיקה. זי האט אפילו געשריבן א תשובה אין אידיש אויף הלכות נדה בשם איר מאן{{הערה|לקט יושר, [https://www.sefaria.org/Leket_Yosher%2C_Volume_II_(Yoreh_De'ah).19.2 יו"ד (בערלין תרס"ד) עמ' 19].}}. זיי האבן געהאט פיר זין: פתחיה (גערופן קעכל), אברהם, שלום, און אהרן{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
==ווערק== | ==ווערק== | ||
רבי ישראל איסערליין האָט געשריבן עטליכע וויכטיגע ווערק, וואָס האָבן געהאַט אַן עפּעס־דײטיגע השפּעה אויף דער הלכה־ליטעראַטור. | |||
===תרומת הדשן=== | ===תרומת הדשן=== | ||
רבי ישראל איסערליין איז בעסטנס באקאנט פאר זיין הויפט־ווערק, "תרומת הדשן". דער נאמען פון דעם ספר קומט דערפון וואס עס ענטהאלט 354 שאלות ותשובות (שו"ת), א צאל וואס איז דער גימטריא פון "דשן". דער אויסדרוק "תרומת הדשן" באציט זיך אויף דער ריטואלער האנדלונג פון רייניגן די אש פון דעם בית המקדש מזבח, ווי באשריבן אין {{תנ"ך|ויקרא|ו|ג}}. דער ספר באהאנדלט א ברייטע רייע הלכה־טאפיקס און גיט אַן עכטן בילד פון דעם דעמאלסטיגן אידישן לעבן. | רבי ישראל איסערליין איז בעסטנס באקאנט פאר זיין הויפט־ווערק, "תרומת הדשן". דער נאמען פון דעם ספר קומט דערפון וואס עס ענטהאלט 354 שאלות ותשובות (שו"ת), א צאל וואס איז דער גימטריא פון "דשן". דער אויסדרוק "תרומת הדשן" באציט זיך אויף דער ריטואלער האנדלונג פון רייניגן די אש פון דעם בית המקדש מזבח, ווי באשריבן אין {{תנ"ך|ויקרא|ו|ג}}. דער ספר באהאנדלט א ברייטע רייע הלכה־טאפיקס און גיט אַן עכטן בילד פון דעם דעמאלסטיגן אידישן לעבן. | ||
| שורה 24: | שורה 26: | ||
דער "תרומת הדשן" איז געדרוקט געווארן צום ערשטן מאל אין [[ווענעדיג]] אין 1519 דורך דניאל באמבערג, און איז איבערגעדרוקט געווארן אין 1546. די פריצייטיגע דרוק פון זיינע ווערק באווייזט זייער פאפולאריטעט{{הערה|קעלמאן, זז' 101–102.}}. | דער "תרומת הדשן" איז געדרוקט געווארן צום ערשטן מאל אין [[ווענעדיג]] אין 1519 דורך דניאל באמבערג, און איז איבערגעדרוקט געווארן אין 1546. די פריצייטיגע דרוק פון זיינע ווערק באווייזט זייער פאפולאריטעט{{הערה|קעלמאן, זז' 101–102.}}. | ||
===פסקים וכתבים=== | |||
דער ספר אנטהאלט 267 שו"ת, רעדאגירט דורך זיינע תלמידים נאך זיין פטירה. עס איז ארויסגעגעבן געווארן צוזאמען מיט "תרומת הדשן" אין 1519. "פסקים וכתבים" איז אנדערש פון "תרומת הדשן" ווייל עס אנטהאלט נעמען און ספעציפישע דעטאלן פון די סיטואציעס{{הערה|קעלמאן, זז' 102–103.}}. | |||
===אנדערע ווערק=== | ===אנדערע ווערק=== | ||
*"[https://hebrewbooks.org/31485 ביאורים]": קאמענטארן אויף רש"י'ס פירוש אויפן תורה{{הערה|{{סדר הדורות|ספרים|רסט}}.}}. זײן "ביאורים על רש"י" האט געווירקט אויף שפּעטערדיגע סופּערקאָמענטאַרן און איז אויך געקומען צו א ברייטערער עפנטליכקייט דורך ווערק ווי "צאינה וראינה". | |||
*"[https://hebrewbooks.org/31485 ביאורים]": קאמענטארן אויף רש"י'ס פירוש אויפן תורה. | *"36 שערים": אויף די הלכות פון כשרות און איסור והיתר{{הערה|Biblical Scholarship in Late Medieval Ashkenaz 295.}}. | ||
*"36 שערים": אויף די הלכות פון כשרות און איסור והיתר. | |||
*"[https://hebrewbooks.org/8906 סדר גיטין]": א האנטבוך פאר גירושין. | *"[https://hebrewbooks.org/8906 סדר גיטין]": א האנטבוך פאר גירושין. | ||
*עטליכע פיוטים און תפילות ווערן אויך צוגעשריבן צו אים{{הערה|שם=יודאיקע}}. | *עטליכע פיוטים און תפילות ווערן אויך צוגעשריבן צו אים{{הערה|שם=יודאיקע}}. | ||
| שורה 43: | שורה 47: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*{{היברובוקס|ישראל איסרל טויבער|מקור ישראל|29106|מקום הוצאה=מונקאטש|שנת הוצאה=תרס"ו}} | |||
<div class="mw-content-ltr"> | |||
*{{אקדמיה|Tirza Kelman|What Makes a Text Responsa? R. Israel Isserlein's Trumat Hadeshen as a Case Study|85506910|JLAS v30|2022, p. 99–110}} | *{{אקדמיה|Tirza Kelman|What Makes a Text Responsa? R. Israel Isserlein's Trumat Hadeshen as a Case Study|85506910|JLAS v30|2022, p. 99–110}} | ||
*Berliner, in [https://sammlungen.ub.uni-frankfurt.de/cm/periodical/titleinfo/2829374 Monatsschrift, xviii]. 130-135, 177-181, 224-235, 269-277, 315-323; | |||
</div> | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
*{{ספריא|2=תרומת הדשן|3=Terumat_HaDeshen|סופיקס=יא}} | |||
*{{דף שער בספרייה הלאומית|987007308079305171|איסרלין, ישראל בן פתחיה (1390-1460)}} | |||
==רעפערענצן== | |||
{{רעפערענצן}} | |||
[[he:רבי ישראל איסרלן]] | [[he:רבי ישראל איסרלן]] | ||