בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,362
רעדאגירונגען
ב:י'הושע, א דאנק פאר דיין שארפקייט!
("נאטיצן") |
(ב:י'הושע, א דאנק פאר דיין שארפקייט!) |
||
| שורה 22: | שורה 22: | ||
ר' חיים איז געבוירן געווארן אין [[ביאליסטאק|ביאַליסטאָק]] אין כ' תמוז תרל"ח{{הערה|1=10 יולי 1878 אין [[יוליאנישער קאלענדאר|יוליאנישן קאלענדאר]]. {{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}. אומריכטיגע דאטומען ווערן אנגעגעבן אין פארשידענע קוועלער}}. זיין פאטער ר' ישראל ב"ר זאב מאיר (נפ' ה' אב תרנ"ט), גערופן פּינסקער עילוי, איז געווען א תלמיד חכם וואס האט זיך באשעפטיגט מיט האנדל, און לויט זיין מצבה האט ער געענדיגט [[גמרא|ש"ס]] 70 מאל{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=פנקס ביאליסטאק: גרונט-מאטעריאלן צו דער געשיכטע פון די יידן אין ביאליסטאק ביז נאך דער ערשטער וועלט-מלחמה|שנת הוצאה=תש"ט|עמ=187, 197, 245|כרך=1|קישור=https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc307175/herschberg-a-s-mark-yudel-pinkes-byalistok-grunt-materyaln-tsu-der-geshikhte-fun-di-yidn-vol-1?book-page=227&book-mode=1up}}|כיוון=שמאל}}. ער איז געווען דער אייניקל פון ר' חיים ברודא, מחבר פון 'זרע חיים' (געדרוקט דורך ר' חיים העליר){{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים ברודא|זרע חיים|549|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז}}}}. העליר איז געווען אן אפשטאמיגער פון [[רבי יום-טוב ליפמאן העלער|רבי יום טוב ליפמאן העליר]], און האט מקפיד געווען צו שרייבן זיין נאמען ווי דער מחבר פון תוספות יום טוב האט זיך אונטערגעשריבן{{הערה|שם=מסורת|טוביה פרעשל, [https://www.toviapreschel.com/he/הכרך-הראשון-של-מסורת-התנך-לגרח-העליר/ הכרך הראשון של "מסורת התנ"ך" לגר"ח העליר ז"ל], הדואר 10.22.96}}. העליר'ס עלטערער ברודער איז געווען ר' נחמן העללער {{העב|הרב נחמן הלר}}, וואס איז שפעטער געווארן א רב אין [[טשארלסטאן]], [[וועסט ווירדזשיניע]]. נאך דעם טויט פון ר' חיים'ס מוטער, איז ער אויפגעצויגן געווארן אין [[ווארשע]] דורך זיין פעטער ר' יעקב יוסף ברודא. ער האט נישט געלערנט אין קיין ישיבה, ער האט נישט געהאט קיין רבי'ן, און שוין אלס צען יעריג בחור'ל איז ער געווען באוואוסט אלס "ווארשעווער עילוי". דער הויז פון זיין רייכן פעטער אין ווארשע האט געדינט אלס בית ועד פאר די גרעסטע תלמידי חכמים פון יענע יארן ווען זיי האבן געוויילט אין ווארשע, אריינגערעכנט [[רבי יאשע בער הלוי סאלאווייטשיק|רבי יאשע בער סאלאווייטשיק]], זיין זון [[רבי חיים סאלאווייטשיק|רבי חיים]], דער [[רבי ישראל מאיר הכהן|חפץ חיים]]{{הערה|1={{Cite book |last=Rakeffet-Rothkoff |first=Aaron |url=https://books.google.com/books?id=3y9QBzS-MhMC |title=The Rav: The World of Rabbi Joseph B. Soloveitchik |date=1999 |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |isbn=978-0-88125-614-7 |language=en}}|שם=:1|כיוון=שמאל}}, [[רבי יצחק אלחנן ספעקטאר|רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר]], [[רבי נפתלי צבי יהודה בערלין]], און זיין זון רבי חיים בערלין{{הערה|רבי חיים בערלין רעפערירט אין אַ תשובה צו "דער דערמאַנונג פון אונזער יוגנט פריינדשאַפט, ווען יחדיו נמתיק סוד אין פילע ענינים אין טיפעניש פון הלכה אין הויז פון [העלער'ס] פעטער". {{אוצר החכמה|חיים ברלין|שו"ת נשמת חיים - חושן משפט|176453|סי' עב|page=128}}}}, וועלכע פלעגן רעדן מיט דעם יונגן עילוי אין לערנען{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. אויסער די גרעניצן פון ווארשע, האט ר' חיים געפירט הלכה'דיגע משא ומתן מיט דער [[רבי חיים חזקיהו מדיני|'שדי חמד']]{{הערה|רח"ח מדיני, שדי חמד, טו, וורשה תרס"ז, עמ' 289 (= כללים, מערכת מ, כלל קפז); הנ"ל, שם, יז, וורשה תרס"ח, עמ' 473 (= פאת השדה, כללים, מערכת ח, כלל יג); הנ"ל, שם, יח, וורשה תרע"ב, עמ' 280 (= שיורי הפאה, מערכת ה, כלל ח).}}, דער [[רבי ברוך לאווסקי|'מנחת ברוך']], דער [[רבי מאיר דן פלאצקי|'כלי חמדה']], דער [[רבי אליהו דוד ראבינאוויץ-תאומים|אדר"ת]], [[רבי אליעזר גארדאן]] פון טעלז, רבי אליהו קלאַצקין פון לובלין, רבי יוסף ענגיל, און אנדערע. | ר' חיים איז געבוירן געווארן אין [[ביאליסטאק|ביאַליסטאָק]] אין כ' תמוז תרל"ח{{הערה|1=10 יולי 1878 אין [[יוליאנישער קאלענדאר|יוליאנישן קאלענדאר]]. {{לינק|אדרעס=https://asif.co.il/wpfb-file/קווים-לדמותו-של-הגאון-ר-חיים-הלר/|קעפל=קווים לדמותו של הגאון ר' חיים הלר|זייטל=ספריית אסיף|שפראך=he}}. אומריכטיגע דאטומען ווערן אנגעגעבן אין פארשידענע קוועלער}}. זיין פאטער ר' ישראל ב"ר זאב מאיר (נפ' ה' אב תרנ"ט), גערופן פּינסקער עילוי, איז געווען א תלמיד חכם וואס האט זיך באשעפטיגט מיט האנדל, און לויט זיין מצבה האט ער געענדיגט [[גמרא|ש"ס]] 70 מאל{{הערה|{{צ-בוך|נאמען=פנקס ביאליסטאק: גרונט-מאטעריאלן צו דער געשיכטע פון די יידן אין ביאליסטאק ביז נאך דער ערשטער וועלט-מלחמה|שנת הוצאה=תש"ט|עמ=187, 197, 245|כרך=1|קישור=https://www.yiddishbookcenter.org/collections/yizkor-books/yzk-nybc307175/herschberg-a-s-mark-yudel-pinkes-byalistok-grunt-materyaln-tsu-der-geshikhte-fun-di-yidn-vol-1?book-page=227&book-mode=1up}}|כיוון=שמאל}}. ער איז געווען דער אייניקל פון ר' חיים ברודא, מחבר פון 'זרע חיים' (געדרוקט דורך ר' חיים העליר){{הערה|{{היברובוקס|רבי חיים ברודא|זרע חיים|549|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז}}}}. העליר איז געווען אן אפשטאמיגער פון [[רבי יום-טוב ליפמאן העלער|רבי יום טוב ליפמאן העליר]], און האט מקפיד געווען צו שרייבן זיין נאמען ווי דער מחבר פון תוספות יום טוב האט זיך אונטערגעשריבן{{הערה|שם=מסורת|טוביה פרעשל, [https://www.toviapreschel.com/he/הכרך-הראשון-של-מסורת-התנך-לגרח-העליר/ הכרך הראשון של "מסורת התנ"ך" לגר"ח העליר ז"ל], הדואר 10.22.96}}. העליר'ס עלטערער ברודער איז געווען ר' נחמן העללער {{העב|הרב נחמן הלר}}, וואס איז שפעטער געווארן א רב אין [[טשארלסטאן]], [[וועסט ווירדזשיניע]]. נאך דעם טויט פון ר' חיים'ס מוטער, איז ער אויפגעצויגן געווארן אין [[ווארשע]] דורך זיין פעטער ר' יעקב יוסף ברודא. ער האט נישט געלערנט אין קיין ישיבה, ער האט נישט געהאט קיין רבי'ן, און שוין אלס צען יעריג בחור'ל איז ער געווען באוואוסט אלס "ווארשעווער עילוי". דער הויז פון זיין רייכן פעטער אין ווארשע האט געדינט אלס בית ועד פאר די גרעסטע תלמידי חכמים פון יענע יארן ווען זיי האבן געוויילט אין ווארשע, אריינגערעכנט [[רבי יאשע בער הלוי סאלאווייטשיק|רבי יאשע בער סאלאווייטשיק]], זיין זון [[רבי חיים סאלאווייטשיק|רבי חיים]], דער [[רבי ישראל מאיר הכהן|חפץ חיים]]{{הערה|1={{Cite book |last=Rakeffet-Rothkoff |first=Aaron |url=https://books.google.com/books?id=3y9QBzS-MhMC |title=The Rav: The World of Rabbi Joseph B. Soloveitchik |date=1999 |publisher=KTAV Publishing House, Inc. |isbn=978-0-88125-614-7 |language=en}}|שם=:1|כיוון=שמאל}}, [[רבי יצחק אלחנן ספעקטאר|רבי יצחק אלחנן ספּעקטאָר]], [[רבי נפתלי צבי יהודה בערלין]], און זיין זון רבי חיים בערלין{{הערה|רבי חיים בערלין רעפערירט אין אַ תשובה צו "דער דערמאַנונג פון אונזער יוגנט פריינדשאַפט, ווען יחדיו נמתיק סוד אין פילע ענינים אין טיפעניש פון הלכה אין הויז פון [העלער'ס] פעטער". {{אוצר החכמה|חיים ברלין|שו"ת נשמת חיים - חושן משפט|176453|סי' עב|page=128}}}}, וועלכע פלעגן רעדן מיט דעם יונגן עילוי אין לערנען{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. אויסער די גרעניצן פון ווארשע, האט ר' חיים געפירט הלכה'דיגע משא ומתן מיט דער [[רבי חיים חזקיהו מדיני|'שדי חמד']]{{הערה|רח"ח מדיני, שדי חמד, טו, וורשה תרס"ז, עמ' 289 (= כללים, מערכת מ, כלל קפז); הנ"ל, שם, יז, וורשה תרס"ח, עמ' 473 (= פאת השדה, כללים, מערכת ח, כלל יג); הנ"ל, שם, יח, וורשה תרע"ב, עמ' 280 (= שיורי הפאה, מערכת ה, כלל ח).}}, דער [[רבי ברוך לאווסקי|'מנחת ברוך']], דער [[רבי מאיר דן פלאצקי|'כלי חמדה']], דער [[רבי אליהו דוד ראבינאוויץ-תאומים|אדר"ת]], [[רבי אליעזר גארדאן]] פון טעלז, רבי אליהו קלאַצקין פון לובלין, רבי יוסף ענגיל, און אנדערע. | ||
אין תמוז תרס"ד{{הערה|{{אקדמיה|משה דעמביצער|הפרק האקדמי בחייו של ר' חיים העליר|120156653|מכילתא|ה (תשפ"ד), עמ' 367}}}} האט העליר חתונה געהאט מיט פריידה דער טאכטער פון אלכסנדר סנדר דיסקין, א רייכער איד פון [[לאדזש]]. אין תרס"ז–תרס"ח האט ער שטודירט געזעץ אין דער אוניווערסיטעט אין [[פעטערבורג|סעינט־פּעטערבורג]]. אין יענער צייט האט ער ארויסגעגעבן דעם קונטרס "פרי חיים", חידושים און ערקלערונגען אויף פארשידענע הלכות אין [[חושן משפט]]{{הערה|1={{היברובוקס|2=קונטרס פרי חיים|3=549|page=81|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז|4=ענדע פון ספר זרע חיים}}}} וועלכע האבן איבערראשט די לומד'ישע וועלט{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. דעם נאכפאלגנדן יאר איז ער אריבער קיין [[בערלין]], וואו ער האט שטודירט מזרח'דיגע שטודיעס אינעם אוניווערסיטעט (תרס"ט–תר"ע), אריינגערעכנט די [[סעמיטישע שפראכן]]{{ | אין תמוז תרס"ד{{הערה|{{אקדמיה|משה דעמביצער|הפרק האקדמי בחייו של ר' חיים העליר|120156653|מכילתא|ה (תשפ"ד), עמ' 367}}}} האט העליר חתונה געהאט מיט פריידה דער טאכטער פון אלכסנדר סנדר דיסקין, א רייכער איד פון [[לאדזש]]. אין תרס"ז–תרס"ח האט ער שטודירט געזעץ אין דער אוניווערסיטעט אין [[פעטערבורג|סעינט־פּעטערבורג]]. אין יענער צייט האט ער ארויסגעגעבן דעם קונטרס "פרי חיים", חידושים און ערקלערונגען אויף פארשידענע הלכות אין [[חושן משפט]]{{הערה|1={{היברובוקס|2=קונטרס פרי חיים|3=549|page=81|מקום הוצאה=פיעטרקוב|שנת הוצאה=תרס"ז|4=ענדע פון ספר זרע חיים}}}} וועלכע האבן איבערראשט די לומד'ישע וועלט{{הערה|שם=ראזמארין|אהרן ראזמארין'ס תנ"ך ענציקלאפעדיע, באנד 1, עמ' עה-עט}}. דעם נאכפאלגנדן יאר איז ער אריבער קיין [[בערלין]], וואו ער האט שטודירט מזרח'דיגע שטודיעס אינעם אוניווערסיטעט (תרס"ט–תר"ע), אריינגערעכנט די [[סעמיטישע שפראכן]] אראביש און אראמיש-סיריש {{העב|סורית}}. דארטן האט ער זיך באגעגנט מיט דער '[[ביבל קריטיק]]', און האט אנגעהויבן זיין לעבנס מיסיע וואס האט געדויערט א יובל יארן – פארטיידיגן דאס אריגינאליטעט פון תנ"ך און זיין קדושה פון זיינע אטאקירער. אין תרע"א איז אין בערלין פארעפנטליכט געווארן זיין פארשונג אויף דייטש וועגן דער [[פשיטתא|פשיטא]] – די סירישע איבערזעצונג פון תנ"ך, א פארשונג וואס האט אים פארדינט א [[דאקטאראט]] פונעם אוניווערסיטעט פון [[ווירצבורג]]. | ||
אין תר"ע, מיט דעם פטירה פון רבי מלכיאל צבי טענענבוים, מחבר פון שו"ת 'דברי מלכיאל', איז די [[לאמזשע]] קהילה געבליבן אן א רב. צוויי יאר שפּעטער האט די קהילה באשלאסן צו ערוועלן ר' חיים אלס רב. ר' חיים איז שוין דעמאלט געווען באקאנט אלס א למדן און שארפער דענקער, וואס איז ווערט צו פארזעצן די קייט פון רבנות אין דער שטאט לאמזשע, וואו גדולי עולם האבן געדינט. כאטש וואס ער איז געווען א שטודירטער דאקטאר, דאך, מיט די השתדלות פון [[רבי אליהו חיים מייזל]] וואס האט דארט געדינט אלס רב אין די פארגאנגענהייט, און מיט'ן הסכמה פון [[רבי אברהם מרדכי אלטער|גערער רבי'ן]] איז ער אויפגענומען געווארן אלס רב אין דעם עיר ואם בישראל{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית|1=המצפה|2=MZP|4=הסכמת החסידים לרב־דקטור|5=19120329|6=9}}}}. הרב מייזל האט זיך אויסגעדריקט אויף אים "סוקר את כל הש"ס בסקירה אחת"{{הערה|[https://amhasefer.wordpress.com/wp-content/uploads/2013/07/85680-d794d79cd7a811.jpg ספר זיכרון לקהילת לומז'ה], בעריכת [[יום טוב לוינסקי]], 1952, עמ' 115}}. טראץ דעם, האט ער נאך בלויז עטליכע חדשים פארלאזט דאס רבנות{{הערה|אבישי אלבוים, [https://amhasefer.wordpress.com/2013/07/18/מדוע-עזב-הרב-חיים-הליר-את-רבנות-לומזה-ל/ מדוע עזב הרב חיים הליר את רבנות לומז'ה לאחר מספר חודשים?], עם הספר}}. אין יאר תרע"ד איז ער ערוועלט געווארן צו דינען אלס רב אין סובאלק{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית|המודיע|hmd||מהנעשה והנשמע|19140703|18}}}}, אבער דאן האט אויסגעבראכן די [[ערשטע וועלט קריג]] און ער איז געצוואונגען געווארן צו אנטלויפן פון דער געגנט. | אין תר"ע, מיט דעם פטירה פון רבי מלכיאל צבי טענענבוים, מחבר פון שו"ת 'דברי מלכיאל', איז די [[לאמזשע]] קהילה געבליבן אן א רב. צוויי יאר שפּעטער האט די קהילה באשלאסן צו ערוועלן ר' חיים אלס רב. ר' חיים איז שוין דעמאלט געווען באקאנט אלס א למדן און שארפער דענקער, וואס איז ווערט צו פארזעצן די קייט פון רבנות אין דער שטאט לאמזשע, וואו גדולי עולם האבן געדינט. כאטש וואס ער איז געווען א שטודירטער דאקטאר, דאך, מיט די השתדלות פון [[רבי אליהו חיים מייזל]] וואס האט דארט געדינט אלס רב אין די פארגאנגענהייט, און מיט'ן הסכמה פון [[רבי אברהם מרדכי אלטער|גערער רבי'ן]] איז ער אויפגענומען געווארן אלס רב אין דעם עיר ואם בישראל{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית|1=המצפה|2=MZP|4=הסכמת החסידים לרב־דקטור|5=19120329|6=9}}}}. הרב מייזל האט זיך אויסגעדריקט אויף אים "סוקר את כל הש"ס בסקירה אחת"{{הערה|[https://amhasefer.wordpress.com/wp-content/uploads/2013/07/85680-d794d79cd7a811.jpg ספר זיכרון לקהילת לומז'ה], בעריכת [[יום טוב לוינסקי]], 1952, עמ' 115}}. טראץ דעם, האט ער נאך בלויז עטליכע חדשים פארלאזט דאס רבנות{{הערה|אבישי אלבוים, [https://amhasefer.wordpress.com/2013/07/18/מדוע-עזב-הרב-חיים-הליר-את-רבנות-לומזה-ל/ מדוע עזב הרב חיים הליר את רבנות לומז'ה לאחר מספר חודשים?], עם הספר}}. אין יאר תרע"ד איז ער ערוועלט געווארן צו דינען אלס רב אין סובאלק{{הערה|{{עיתונות יהודית היסטורית|המודיע|hmd||מהנעשה והנשמע|19140703|18}}}}, אבער דאן האט אויסגעבראכן די [[ערשטע וועלט קריג]] און ער איז געצוואונגען געווארן צו אנטלויפן פון דער געגנט. | ||
| שורה 63: | שורה 63: | ||
*{{לינק|שרייבער=|קעפל=Rabbi Chaim Heller|זייטל=kevarim.com|דאטום=דעצעמבער 18, 2007|אדרעס=https://kevarim.com/rabbi-chaim-heller/}} | *{{לינק|שרייבער=|קעפל=Rabbi Chaim Heller|זייטל=kevarim.com|דאטום=דעצעמבער 18, 2007|אדרעס=https://kevarim.com/rabbi-chaim-heller/}} | ||
*{{דף שער בספרייה הלאומית|987007262529205171|חיים הלר (1879-1960)}} | *{{דף שער בספרייה הלאומית|987007262529205171|חיים הלר (1879-1960)}} | ||
== רעפערענצן == | == רעפערענצן == | ||
{{רעפערענצן}} | {{רעפערענצן}} | ||
:'''נאטיצן''' | |||
{{ביאורים}} | |||
[[קאַטעגאָריע:פוילישע רבנים]] | [[קאַטעגאָריע:פוילישע רבנים]] | ||