אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "אקדמות"
(אנולירט רעוויזיע 320263 פון עברי אנכי (שמועס)ס'שטערט מיר ביים רעדאגירן, כ'מיין ס'קען ווארטן ביז'ן ענדיגן דרעפטירן.) צייכנס: אַנולירונג רעף-פאנטשער |
ק (טעכנישע פיקס) |
||
| שורה 10: | שורה 10: | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אין די ד' אלפים יארן, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]]. דער [[שליח ציבור]] פון שטאט{{הערה | דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אין די ד' אלפים יארן, דורך [[רבי מאיר ש"ץ|רבי מאיר ב"ר יצחק]]. דער [[שליח ציבור]] פון שטאט{{הערה|עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון די לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. מיר זעען אז רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, הושע ו ט, עמוס ג יב, און תהילים עג יב. אבער ער [אדער זיין רבי??? האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זע {{היברובוקס|2=סדור רש"י|3=21221|page=145|4="שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייצציגלער אין יאר [[ד'תתנ"ו]] ווי דערמאנט אין פנקס ווירמייזא}}}}. אינערהאלב זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין די נוסח התפילה, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי א צאל וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג. | ||
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אלס "רשות" - אן אריינפיר פאר'ן "תורגמן", וואס פלעגט איבערטייטשן די פסוקים פון עשרת הדברות אויף אראמיש, און צוגעלייגט דערביי פיוטים אויף אראמיש. דער מנהג פון מתרגם זיין די תורה איז געווען איינגעפירט בימי חז"ל, און איז שפעטער פארבליבן בלויז אין שבועות און נאך{{הערה|זע {{על התורה|2=חזקוני|3=Dual/Chizkuni/Shemot/20.13#m7e0n6|4="בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה ומתרגמינן הדברות"}}. זע אויך {{עלהתורה ש"ס|תוספות|מגילה|כד|א:}}"והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס".}}}}. שפעטער ווען דאס האט שוין אויך נישט אנגעהאלטן, אבער דער פיוט פון אקדמות איז פארבליבן. | דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אלס "רשות" - אן אריינפיר פאר'ן "תורגמן", וואס פלעגט איבערטייטשן די פסוקים פון עשרת הדברות אויף אראמיש, און צוגעלייגט דערביי פיוטים אויף אראמיש. דער מנהג פון מתרגם זיין די תורה איז געווען איינגעפירט בימי חז"ל, און איז שפעטער פארבליבן בלויז אין שבועות און נאך{{הערה|זע {{על התורה|2=חזקוני|3=Dual/Chizkuni/Shemot/20.13#m7e0n6|4="בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה ומתרגמינן הדברות"}}. זע אויך {{עלהתורה ש"ס|תוספות|מגילה|כד|א:}}"והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס".}}}}. שפעטער ווען דאס האט שוין אויך נישט אנגעהאלטן, אבער דער פיוט פון אקדמות איז פארבליבן. | ||
רעוויזיע פון 03:45, 4 יוני 2024
א פיוט אויף אראמיש געזאגט מיט גרויס חביבות דעם ערשטן טאג שבועות איידער קריאת התורה.
אויסשטעל
דער פיוט איז אויסגעשטעלט מיט 54 בתים פון 2 שורות, יעדער שורה באשטייט פון 10 תנועות, און ענדיגט זיך מיט'ן גראם פון "תא", די אקראסטיק פון די ערשטע 26 בתים זענען לויט די רייע פון א' ב' - געדאפלט, און די איבריגע זענען לויט דער נאמען פונעם "מחבר מאיר ביר רבי יצחק יגדל בתורה ובמעשים טובים אמן וחזק ואמיץ".
דער פיוט הויבט אן מיט די שבח פון השי"ת וואס איז נישט מעגליך צו שילדערן, און פאלגט נאך מיט די לויב פון די מלאכים, און די גרויסקייט פון די אידן איבער זיי, דערנאך שילדערט דער פייטן א שמועס צווישן די אידן מיט די פעלקער, וואו די פעלקער פרעגן די אידן פארוואס זיי דינען השי"ת, און די אידן שילדערן זיי די שכר פון לעתיד לבא.
היסטאריע
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אין די ד' אלפים יארן, דורך רבי מאיר ב"ר יצחק. דער שליח ציבור פון שטאט[1]. אינערהאלב זיין פאסטן אלס שליח ציבור האט ער מתקן געווען א צאל תיקונים אין די נוסח התפילה, און פארפאסט צענדליגער פיוטים, צווישן זיי א צאל וואס מען זאגט ביז'ן היינטיגן טאג.
דער פיוט אקדמות איז נתחבר געווארן אלס "רשות" - אן אריינפיר פאר'ן "תורגמן", וואס פלעגט איבערטייטשן די פסוקים פון עשרת הדברות אויף אראמיש, און צוגעלייגט דערביי פיוטים אויף אראמיש. דער מנהג פון מתרגם זיין די תורה איז געווען איינגעפירט בימי חז"ל, און איז שפעטער פארבליבן בלויז אין שבועות און נאך[2]}}. שפעטער ווען דאס האט שוין אויך נישט אנגעהאלטן, אבער דער פיוט פון אקדמות איז פארבליבן.
רבי אברהם קלויזנער ברענגט דעם מנהג צו זאגן דעם פיוט אקדמות[3], און עס ווערט פארצייכנט צווישן די פארצייטישע מנהגי אשכנז[4]. אויך געפונט מען דאס אין מחזור ווירמייזא, און אין נאך כתבי יד. אין ווירמייזא זעלבסט איז דער מנהג געווען נישט צו זאגן דעם פיוט אקדמות, צוליב א מעשה מיט א חזן וואס האט אויסגעהויכט זיין נשמה ביים זאגן דעם פיוט מיט גרויס מתיקות. טייל שטעלן זיך אויף דעם טעם, און געבן אן אנדערע טעמים דערביי.
סדר פון זאגן
דער פיוט ווערט געזאגט אין א אופן פון חזן וקהל, יעדע צוויי שורות, און ווערט געזאגט מיט א שיינעם ניגון וואס ברענגט ארויס דביקות און נעימות.
דער מנהג צו זאגן דעם פיוט נאכ'ן ערשטן פסוק "בחודש השלישי". אין די פוסקים געפונען אן הלכה'דיגער פאלעמיק איבער דעם מפסיק זיין אינמיטן ליינען.
טעמים
אין די ספרים ווערט געברענגט א צאל טעמים פארוואס פונקט דעם יו"ט שבועות זאגט מען דעם שיר, פארוואס מען זאגט דאס אין אראמישן שפראך, און נאך.
פארהאן וואס געבן אן ערקלערונג וואס פארענטפערט אויך די פארשידענע ערשיינונגען דעם שיר, וויבאלד בימי חז"ל איז געווען דער מנהג אז מען איז מתרגם די תורה שבת אינדערפרי ביים לייענען, נאך יעדן פסוק האט זיך דער בעל קורא אפגעשטעלט, און דער תורגמן האט ערקלערט די פסוקים פארן קהל. שפעטער ווען דער מנהג איז בטל געווארן, איז עס געבליבן אין צרפת ואשכנז בלויז אין גאר חשוב'ע צייטן, ווי למשל פסח און שבועות, סיי ביים קריאה און סיי ביי די הפטרה. און היות דער מנהג איז געווארן מתרגם צו זיין בלויז איינס אדער צוויי מאל אין יאר, האבן די פייטנים צוגעלייגט א 'נטילת רשות' וואס דער תורגמן זאל זאגן פארן אנהייבן זיין תרגום. דער נטילת רשות איז איינגעפירט געווארן צו זאגן דווקא אין אראמיש, וויבאלד מען גייט דאך פארזעצן מתרגם צו זיין אין אראמיש. אזוי אויך, האט מען עס איינגעפירט צו זאגן נאכן ערשטן פסוק פונעם קריאה ("בחדש השלישי"), ווייל דעמאלטס הייבט מען אן מתרגם צו זיין.
עס ווערט אנגעצייכנט אז מען געפינט נאך עטליכע אזעלכע סארט "רשות למתורגמן" אין מחזורים כתבי יד און אויך אין מחזור ויטרי.
מעשה בעל אקדמות
אין יאר ש"כ איז געדרוקט געווארן אין קרימונה, און שפעטער אין פיורדא תנ"ד, די געשיכטע פונעם בעל אקדמות מיט'ן סמבטיון, וואס ווערט דערמאנט אין אליה רבה. די געשיכטע איז אז ...
אן אנדער ווערסיע ווערט געברענגט ...
רבי וואלף היידנהיים שרייבט אויף דעם: "וקלא דלא פסיק כי רב מעשהו מבא המחבר לכך. אם קבלה היא נקבל. אמנם אין ראיה ומופת ע״ז ואין משניחיןן בבת קול אמרתי איני יודע, והנחתיו[5]". און אזוי ווערט אויך געברענגט אין מחזור מטה לוי[6].
לויט די פארשידענע מסורות איבער די מקום קבורה פון רבי מאיר ש"ץ איז דאס אין קעגנזאץ פון דעם מעשה. פארט איז מעגליך אז ס'זענען עטליכע שלוחי ציבור מיט דעם זעלבן טיטל.
חשיבות
סידור היעב"ץ: "גם בעיני יקר הפיוט החשוב הלז, גם אנו אומרים אותו לפי שאדם גדול חיברו, ונאה למי שאמרו".
"דער פיוט פון ר׳ מאיר בעל הש״ץ איז פונקט אזוי גרויס ווי די פיוטים פון ד׳ אליעזר הקליר וחביריו, וואס איז געואגט נעווארן מיט רוח הקודש אין עס איז באהאלטען דערין סודות נוראים, (ילקוט הגרשוני, שו"ת שבות יעקב ח״א סי' י״ז)
רעפערענצן
- ↑ עס נישט קלאר די גענויע דאטומען פון די לעבן פון רבי מאיר ש"ץ. מיר זעען אז רש"י ברענגט אים עטליכע מאל מיט'ן טיטל זצ"ל, הושע ו ט, עמוס ג יב, און תהילים עג יב. אבער ער [אדער זיין רבי??? האט אים נאך געקענט ביים לעבן, זע סדור רש"י, "שמעתי מפי צדיק רבי מאיר ברבי יצחק". זיין זון רבי יצחק איז אומגעקומען דורך די קרייצציגלער אין יאר ד'תתנ"ו ווי דערמאנט אין פנקס ווירמייזא
- ↑ זע חזקוני, "בעצרת שהיא דוגמא מתן תורה ומתרגמינן הדברות". זע אויך תוספות, מגילה כד, א: "והא שאנו מתרגמין הפטרות של פסח ועצרת טפי משאר י״ט, לפי שהן מדברות בנס היום כדי לפרסם הנס, וכן במתן תורה כדי לפרסם הנס".
- ↑ רבי יעקב מולן, ספר מהרי"ל
- ↑ טירנא, רבי יצחק אייזיק, ספר המנהגים
- ↑ קרובות - מחזור לחג השבועות
- ↑ מחזור קרבן אהרן לשבועות