אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "חשון"
(המשך) |
(המשך (מער הרחבה בהמשך בעז"ה)) |
||
| שורה 7: | שורה 7: | ||
== אין דער לוח == | == אין דער לוח == | ||
אין דער באשטימטער [[אידישער לוח]], איז כסלו רוב מאל א "חודש חסר" פון [[29 (נומער)|29]] טעג{{ביאור|אין א "שנה חסרה" און אין א "שנה כסדרה", וועלכע באטרעפן צוזאמען ארום 55.1% פון אלע יארן.}}, און צומאל א "חודש מלא" פון [[30 (נומער)|דרייסיג]] טעג{{ביאור|אין א "שנה שלמה", ארום 44.9% פון אלע יארן.}}{{הערה|שם=קידהח|{{רמב"ם|קידוש החודש|ח|ו}}}}. דער [[תשרי|פאריגער חודש]] איז אלעמאל א חודש מלא; [[ראש חודש]] חשון באשטייט דעריבער פון צוויי טעג, [[ל' תשרי]] און [[א' חשון]]{{הערה|שם=קידהח}}. חודש חשון קען זיך אנהייבן אין א [[מאנטאג]], [[מיטוואך]], [[דאנערשטאג]] אדער [[שבת]]{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תכח|ב}}}}. | אין דער באשטימטער [[אידישער לוח]], איז כסלו רוב מאל א "חודש חסר" פון [[29 (נומער)|29]] טעג{{ביאור|אין א "שנה חסרה" און אין א "שנה כסדרה", וועלכע באטרעפן צוזאמען ארום 55.1% פון אלע יארן.}}, און צומאל א "חודש מלא" פון [[30 (נומער)|דרייסיג]] טעג{{ביאור|אין א "שנה שלמה", ארום 44.9% פון אלע יארן.}}{{הערה|שם=קידהח|{{רמב"ם|קידוש החודש|ח|ו}}}}. דער [[תשרי|פאריגער חודש]] איז אלעמאל א חודש מלא; [[ראש חודש]] חשון באשטייט דעריבער פון צוויי טעג, [[ל' תשרי]] און [[א' חשון]]{{הערה|שם=קידהח}}. חודש חשון קען זיך אנהייבן אין א [[מאנטאג]], [[מיטוואך]], [[דאנערשטאג]] אדער [[שבת]]{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תכח|ב}}}}. | ||
== נאמען == | |||
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש השמיני"{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|ו|לח}}|שם=מא}}. דער חודש ווערט אויך גערופן אין פסוק "ירח בול"{{הערה|שם=מא}}, א נאמען וואס מען טרעפט אויך אין [[כנענ'יש]]ע אויפשריפטן{{הערה|{{ספר בארכיון האינטרנט|[[יצחק אבישור]]|כתובות פיניקיות והמקרא|ketovotfiniiyote0001avis|א. רובינשטיין, 1979, עמ' 142|-|עמוד=142}}}}. עס באדייט "וועלקן", ווייל די בלעטער פאלן אראפ און די גראז אין פעלד ווערן פארוועלקט, אדער "שטיקער", ווייל די ערד ווערט צעברעקלט אויף שטיקער, אדער "געמיש", ווייל מען מישט אויס גראזן פאר די בהמות צו עסן פונדערהיים נאך וואס עס ענדיגן זיך די גראזן אויפן פעלד{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}. חז"ל דרש'ענען דעם נאמען אויף דער [[מבול]], וואס האט זיך אנגעהויבן אין דעם חודש און א זכר דערפון איז נאך געבליבן ביז ווען דער בית המקדש איז אויפגעשטעלט געווארן{{הערה|{{תנחומא|נח|יא}}; {{ילקוט שמעוני|מלכים א|קפד}}}}. פון די ראשונים איז פארהאן ווער עס טייטשט אז עס קומט פון זעלבן שורש ווי דאס ווארט מבול, אנדייטנדיג אויף די [[רעגן|רעגנס]] וועלכע הייבן זיך אן אין דעם חודש{{הערה|{{תנ"ך|מלכים א|ו|לח|מפרש=רד"ק}}}}. | |||
דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "אראח-שׂאמנא" (אדער "וַרחֶשׁמָן") אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, וואס טייטשט דער אכטער חודש; די [[קאנסאנאנט]]ן ו' און מ' זענען אפט געווארן אויפגעטוישט אין שפעטער-בבל'יש, ברענגענדיג צו "מרחשון"{{הערה|Muss-Arnolt, W., [https://www.jstor.org/stable/3268813 The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents], Journal of Biblical Literature Vol. 11, No. 2 (1892), pp. 160-176|כיוון=שמאל}}. אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}. | |||
==נאטיצן== | ==נאטיצן== | ||
רעוויזיע פון 11:37, 26 אקטאבער 2023
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
אין יאר ה'תשפ"ד איז נישט פארהאן קיין ל' חשון
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
חשון (מרחשון אין פולן נאמען) איז דער צווייטער חודש אין דער אידישער יאר, ציילנדיג פון תשרי, און דער אכטער חודש ציילנדיג פון ניסן.
חודש חשון פאלט געווענליך אויס אין פאראלעל מיט די מאנאטן אקטאבער-נאוועמבער אין גרעגאריאנישן קאלענדאר, אינמיטן דער סעזאן פון הערבסט אין דעם צפון האלבקיילעך און פון פרילינג אין דעם דרום האלבקיילעך (וואו עס איז גלייך צו חודש אייר אין צפון האלבקיילעך).
אין דער לוח
אין דער באשטימטער אידישער לוח, איז כסלו רוב מאל א "חודש חסר" פון 29 טעג[א], און צומאל א "חודש מלא" פון דרייסיג טעג[ב][1]. דער פאריגער חודש איז אלעמאל א חודש מלא; ראש חודש חשון באשטייט דעריבער פון צוויי טעג, ל' תשרי און א' חשון[1]. חודש חשון קען זיך אנהייבן אין א מאנטאג, מיטוואך, דאנערשטאג אדער שבת[2].
נאמען
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש השמיני"[3]. דער חודש ווערט אויך גערופן אין פסוק "ירח בול"[3], א נאמען וואס מען טרעפט אויך אין כנענ'ישע אויפשריפטן[4]. עס באדייט "וועלקן", ווייל די בלעטער פאלן אראפ און די גראז אין פעלד ווערן פארוועלקט, אדער "שטיקער", ווייל די ערד ווערט צעברעקלט אויף שטיקער, אדער "געמיש", ווייל מען מישט אויס גראזן פאר די בהמות צו עסן פונדערהיים נאך וואס עס ענדיגן זיך די גראזן אויפן פעלד[5]. חז"ל דרש'ענען דעם נאמען אויף דער מבול, וואס האט זיך אנגעהויבן אין דעם חודש און א זכר דערפון איז נאך געבליבן ביז ווען דער בית המקדש איז אויפגעשטעלט געווארן[6]. פון די ראשונים איז פארהאן ווער עס טייטשט אז עס קומט פון זעלבן שורש ווי דאס ווארט מבול, אנדייטנדיג אויף די רעגנס וועלכע הייבן זיך אן אין דעם חודש[7].
דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "אראח-שׂאמנא" (אדער "וַרחֶשׁמָן") אין בבל און אין מעסאפאטאמיע בכלל, וואס טייטשט דער אכטער חודש; די קאנסאנאנטן ו' און מ' זענען אפט געווארן אויפגעטוישט אין שפעטער-בבל'יש, ברענגענדיג צו "מרחשון"[8]. אין די תקופה פון גלות בבל און שיבת ציון איז דער נאמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ, ווי די נעמען פון אלע חדשים[9].
נאטיצן
רעפערענצן
- ↑ 1.0 1.1 משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק ח', הלכה ו'
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תכ"ח, סעיף ב'
- ↑ 3.0 3.1 מלכים א' ו, לח
- ↑ יצחק אבישור, כתובות פיניקיות והמקרא, א. רובינשטיין, 1979, עמ' 142
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק א', הלכה ב'
- ↑ מדרש תנחומא פרשת נח פיסקא י"א; ילקוט שמעוני, מלכים א, רמז קפ"ד
- ↑ רד"ק, מלכים א' ו, לח
- ↑ Muss-Arnolt, W., The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents, Journal of Biblical Literature Vol. 11, No. 2 (1892), pp. 160-176
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק א', הלכה ב'