מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "לעכע" ב־"ליכע"
ק (החלפת טקסט – "פריערדיק" ב־"פריערדיג") |
ק (החלפת טקסט – "לעכע" ב־"ליכע") |
||
| שורה 4: | שורה 4: | ||
סער '''אייזיק ניוטאָן''' ({{שפראך-en|Isaac Newton}};{{ר}} [[25סטן דעצעמבער]] [[1642]] - [[20סטן מערץ]] [[1727]])<ref>לויטן [[יוליאנישער קאלענדאר|יוליאנישן קאלענדאר]] וואס מ'האט דעמאלסט גענוצט אין ענגלאנד</ref> איז געווען אן [[ענגלאנד|ענגלישער]] [[וויסנשאפטלער]], [[פיזיקער]], [[מאטעמאטיקער]], [[אסטראנאם]], [[אלכעמיע|אלכעמיסט]] און [[פילאזאף]], וואס טייל האלטן אים פאר דעם גרעסטן וויסנשאפטלער וואס האט געלעבט. | סער '''אייזיק ניוטאָן''' ({{שפראך-en|Isaac Newton}};{{ר}} [[25סטן דעצעמבער]] [[1642]] - [[20סטן מערץ]] [[1727]])<ref>לויטן [[יוליאנישער קאלענדאר|יוליאנישן קאלענדאר]] וואס מ'האט דעמאלסט גענוצט אין ענגלאנד</ref> איז געווען אן [[ענגלאנד|ענגלישער]] [[וויסנשאפטלער]], [[פיזיקער]], [[מאטעמאטיקער]], [[אסטראנאם]], [[אלכעמיע|אלכעמיסט]] און [[פילאזאף]], וואס טייל האלטן אים פאר דעם גרעסטן וויסנשאפטלער וואס האט געלעבט. | ||
זיינע אויפטוען אין [[פיזיק]] און אין [[מאטעמאטיק]] זענען נאך די יסודות צו די ענינים ביז היינטיגע טעג. זיין חיבור "[[די מאטעמאטישע חשבונות פון דער פילאזאפישער נאטור]]" לייגט דעם אינהאלט צו [[קלאסישע מעכאניק]] און [[אפטיק]], מיט דער ערשטער אויסקלערונג פון [[גראוויטאציע]] און די דריי געזעצן פון מעכאניק, וואס זענען געווען דער באזיס פון דעם וויסנשאפטלעכן בליק אויפן פיזישן אוניווערס דורכאויס די נעקסטע דריי יארהונדערטער. ניוטאן האט געוויזן אז די באוועגונג פון אביעקטן אויף דער ערד און הימלישע קערפער פאלגן די זעלבע | זיינע אויפטוען אין [[פיזיק]] און אין [[מאטעמאטיק]] זענען נאך די יסודות צו די ענינים ביז היינטיגע טעג. זיין חיבור "[[די מאטעמאטישע חשבונות פון דער פילאזאפישער נאטור]]" לייגט דעם אינהאלט צו [[קלאסישע מעכאניק]] און [[אפטיק]], מיט דער ערשטער אויסקלערונג פון [[גראוויטאציע]] און די דריי געזעצן פון מעכאניק, וואס זענען געווען דער באזיס פון דעם וויסנשאפטלעכן בליק אויפן פיזישן אוניווערס דורכאויס די נעקסטע דריי יארהונדערטער. ניוטאן האט געוויזן אז די באוועגונג פון אביעקטן אויף דער ערד און הימלישע קערפער פאלגן די זעלבע נאטירליכע געזעצן. | ||
ניוטאן האט געהאלטן אז די באוועגונג פון אביעקטן אויף דער ערד און די באוועגונג פון הימלישע קערפער דארפן ארבעטן לויט די זעלבע | ניוטאן האט געהאלטן אז די באוועגונג פון אביעקטן אויף דער ערד און די באוועגונג פון הימלישע קערפער דארפן ארבעטן לויט די זעלבע נאטירליכע געזעצן, און דער מאטעמאטישער מאדעל וואס ער האט געוויזן פאר דער באוועגונג פון הימלישע קערפער האט טאקע צוגעפאסט [[קעפלער'ס געזעצן]] און די פארשידענע אבזערוואציעס. ער האט אויסגעחשבונ'ט קעפלער'ס געזעצן פון זיין מאטעמאטישער טעאריע פון גראוויטאציע, און מיט די זעלבע פרינציפן האט ער געגעבן צו פארשטיין די ארביטן פון [[קאמעט]]ן. | ||
ניוטאן האט געבויט דער ערשטער פראקטיקער [[שפיגל-טעלעסקאפ]] אין 1668; אויך האט ער אנטוויקלט א טעאריע פון ליכט באזירט אויף דער באמערקונג אז א [[פריזמע]] צעלייגט ווייסע ליכט אין די קאלירן פונעם רעגנבויגן. ניוטאן האט אויך אנטוויקלט [[קאלקולוס]] אין ענגלאנד אין דער זעלבער צייט ווי [[גאטפריד ווילהעלם לייבניץ|גאטפריד לייבניץ]] האט אנטוויקלט דעם קאלקולוס אין דייטשלאנד. | ניוטאן האט געבויט דער ערשטער פראקטיקער [[שפיגל-טעלעסקאפ]] אין 1668; אויך האט ער אנטוויקלט א טעאריע פון ליכט באזירט אויף דער באמערקונג אז א [[פריזמע]] צעלייגט ווייסע ליכט אין די קאלירן פונעם רעגנבויגן. ניוטאן האט אויך אנטוויקלט [[קאלקולוס]] אין ענגלאנד אין דער זעלבער צייט ווי [[גאטפריד ווילהעלם לייבניץ|גאטפריד לייבניץ]] האט אנטוויקלט דעם קאלקולוס אין דייטשלאנד. | ||
| שורה 40: | שורה 40: | ||
=== אפטיק === | === אפטיק === | ||
[[טעקע:Dispersive Prism Illustration.jpg|קליין|250px|אילוסטראציע פון ניוטאנ'ס צעשפרייטונג עקספערימענט]] | [[טעקע:Dispersive Prism Illustration.jpg|קליין|250px|אילוסטראציע פון ניוטאנ'ס צעשפרייטונג עקספערימענט]] | ||
אין 1666, האט ניוטאן אויסגעפירט זיין בארימטן [[צעשפרייטונג]] עקספערימענט, וואו ער האט אנטפלעקט דעם [[ספעקטרום]] פון קאלירן וואס קומען ארויס פון א [[פריזמע]] וואס איז געשטעלט ביים [[מינימום אפנייג]] {{ענ|minimum deviation}} ווינקל איז ציגלפארמיג (גראדעקיג) (ד"ה דער סנאפ ליכט וואס קומט ארויס טוט זיך נישט צעצווייגן אדער אריינקערעוון) אויך ווען דער סנאפ ליכט וואס קומט אריין איז קאנוסדיק און לכאורה דארף דאס ליכט ארויסקומען קיילעכדיג. ניוטאן האט פארשטאנען אז אזוי ווי ביים מינימום אפנייג ווערן אלע אריינקומענדיגע שטראלן גענייגט דורכן זעלבן ווינקל - צוליבן לאקאלן מינימום, וואלט דאס ליכט געדארפט ארויסקומען אין א קיילכדיגן סנאפ, און אזוי ווי דער עקספערימענט קומט אויס אנדערש, איז דער איינציגער געהעריגער הסבר אז די פריזמע נייגט די פארשידענע קאלירן דורך פארשידענע ווינקלען. ניוטאן האט אויסגעדרונען פונעם עקספערימענט אז דער קאליר פון ליכט (און קאליר אין אלגעמיין) איז אן | אין 1666, האט ניוטאן אויסגעפירט זיין בארימטן [[צעשפרייטונג]] עקספערימענט, וואו ער האט אנטפלעקט דעם [[ספעקטרום]] פון קאלירן וואס קומען ארויס פון א [[פריזמע]] וואס איז געשטעלט ביים [[מינימום אפנייג]] {{ענ|minimum deviation}} ווינקל איז ציגלפארמיג (גראדעקיג) (ד"ה דער סנאפ ליכט וואס קומט ארויס טוט זיך נישט צעצווייגן אדער אריינקערעוון) אויך ווען דער סנאפ ליכט וואס קומט אריין איז קאנוסדיק און לכאורה דארף דאס ליכט ארויסקומען קיילעכדיג. ניוטאן האט פארשטאנען אז אזוי ווי ביים מינימום אפנייג ווערן אלע אריינקומענדיגע שטראלן גענייגט דורכן זעלבן ווינקל - צוליבן לאקאלן מינימום, וואלט דאס ליכט געדארפט ארויסקומען אין א קיילכדיגן סנאפ, און אזוי ווי דער עקספערימענט קומט אויס אנדערש, איז דער איינציגער געהעריגער הסבר אז די פריזמע נייגט די פארשידענע קאלירן דורך פארשידענע ווינקלען. ניוטאן האט אויסגעדרונען פונעם עקספערימענט אז דער קאליר פון ליכט (און קאליר אין אלגעמיין) איז אן אינערליכע אייגנשאפט פון ליכט, נישט אזוי ווי אלע האבן געהאלטן אין יענע צייטן אז די פריזמע שטעלט צו קאלירן צום ווייסן ליכט. | ||
=== מעכאניק === | === מעכאניק === | ||