אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:קאלקולוס"
ק (טשעקטי און אנדערע רייניגונג, typos fixed: ײַ ← יי (3)) |
ק (החלפת טקסט – "גרענעץ" ב־"גרעניץ") |
||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''קאַלקולוס''' (פון [[לאטיין]] ''calculus'', פשוטער טייטש "קליין שטיינדל מיט וואס מען ציילט")<ref name="oxdic">{{צייגט וועב|title=Calculus|url=http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/calculus|website=OxfordDictionaries | '''קאַלקולוס''' (פון [[לאטיין]] ''calculus'', פשוטער טייטש "קליין שטיינדל מיט וואס מען ציילט")<ref name="oxdic">{{צייגט וועב|title=Calculus|url=http://www.oxforddictionaries.com/us/definition/american_english/calculus|website=OxfordDictionaries | ||
|accessdate={{ר}}18טן מערץ 2016}}</ref> איז די [[מאטעמאטיק|מאטעמאטישע]] שטודיע פון ענדערונג, גענוי ווי [[געאמעטריע]] איז די שטודיע פון פארעם און [[אלגעברע]] איז די שטודיע פון אפעראציעס און זייערע אנווענדונג צו לייזן גלייכונגען. ער האט צוויי הויפט צווייגן, דיפערענציאל-קאלקולוס (וואס באהאנדלט פארענדערונגען פון פונקציעס און משופעדיקייטן פון קרומעס),<ref>{{צייגט וועב|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/differential%20calculus|title=Differential Calculus - Definition of Differential calculus by Merriam-Webster|publisher=}}</ref> און אינעטגראל-קאלקולוס (וואס באהאנדלט אנקלייבן זיך פון קוואנטיטעטן און די שטחים אונטער און צווישן קרומעס).<ref>{{צייגט וועב|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/integral+calculus?show=0&t=1421520369|title=Integral Calculus - Definition of Integral calculus by Merriam-Webster|publisher=}}</ref> די צוויי צווייגן האבן א שייכות מיט אנאנד דורך דעם פונדאמענטאלן טעארעם פון קאלקולוס. ביידע צווייגן ניצן די פונדאמענטאלע באגריפן פון [[צונויפקום]] פון אומענדלעכע רייען און אומענדלעכע סעריעס צו א גוט-דעפינירטן | |accessdate={{ר}}18טן מערץ 2016}}</ref> איז די [[מאטעמאטיק|מאטעמאטישע]] שטודיע פון ענדערונג, גענוי ווי [[געאמעטריע]] איז די שטודיע פון פארעם און [[אלגעברע]] איז די שטודיע פון אפעראציעס און זייערע אנווענדונג צו לייזן גלייכונגען. ער האט צוויי הויפט צווייגן, דיפערענציאל-קאלקולוס (וואס באהאנדלט פארענדערונגען פון פונקציעס און משופעדיקייטן פון קרומעס),<ref>{{צייגט וועב|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/differential%20calculus|title=Differential Calculus - Definition of Differential calculus by Merriam-Webster|publisher=}}</ref> און אינעטגראל-קאלקולוס (וואס באהאנדלט אנקלייבן זיך פון קוואנטיטעטן און די שטחים אונטער און צווישן קרומעס).<ref>{{צייגט וועב|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/integral+calculus?show=0&t=1421520369|title=Integral Calculus - Definition of Integral calculus by Merriam-Webster|publisher=}}</ref> די צוויי צווייגן האבן א שייכות מיט אנאנד דורך דעם פונדאמענטאלן טעארעם פון קאלקולוס. ביידע צווייגן ניצן די פונדאמענטאלע באגריפן פון [[צונויפקום]] פון אומענדלעכע רייען און אומענדלעכע סעריעס צו א גוט-דעפינירטן גרעניץ. | ||
אין אלגעמיין איז מאדערנער קאלקולוס גערעכנט צו האבן געווען אנטוויקלט אינעם 17טן יארהונדערט דורך [[אייזיק ניוטאן]] און [[גאטפריד ווילהעלם לייבניץ|גאטפריד לייבניץ]]. היינט האט קאלקולוס פארשפרייטע באניצן אין [[וויסנשאפט]], [[אינזשעניריע]] און [[עקאנאמיק]]<ref>{{צייגט בוך|author=Fisher, Irving|authorlink=Irving Fisher|title=A brief introduction to the infinitesimal calculus|year=1897|location=New York|publisher=The Macmillan Company|url=http://catalog.hathitrust.org/Record/000578981}}</ref> און קען לייזן פילע פראבלעמען וואס [[עלעמענטארע אלגעברע]] קען נישט. | אין אלגעמיין איז מאדערנער קאלקולוס גערעכנט צו האבן געווען אנטוויקלט אינעם 17טן יארהונדערט דורך [[אייזיק ניוטאן]] און [[גאטפריד ווילהעלם לייבניץ|גאטפריד לייבניץ]]. היינט האט קאלקולוס פארשפרייטע באניצן אין [[וויסנשאפט]], [[אינזשעניריע]] און [[עקאנאמיק]]<ref>{{צייגט בוך|author=Fisher, Irving|authorlink=Irving Fisher|title=A brief introduction to the infinitesimal calculus|year=1897|location=New York|publisher=The Macmillan Company|url=http://catalog.hathitrust.org/Record/000578981}}</ref> און קען לייזן פילע פראבלעמען וואס [[עלעמענטארע אלגעברע]] קען נישט. | ||
רעוויזיע פון 04:29, 22 דעצעמבער 2022
קאַלקולוס (פון לאטיין calculus, פשוטער טייטש "קליין שטיינדל מיט וואס מען ציילט")[1] איז די מאטעמאטישע שטודיע פון ענדערונג, גענוי ווי געאמעטריע איז די שטודיע פון פארעם און אלגעברע איז די שטודיע פון אפעראציעס און זייערע אנווענדונג צו לייזן גלייכונגען. ער האט צוויי הויפט צווייגן, דיפערענציאל-קאלקולוס (וואס באהאנדלט פארענדערונגען פון פונקציעס און משופעדיקייטן פון קרומעס),[2] און אינעטגראל-קאלקולוס (וואס באהאנדלט אנקלייבן זיך פון קוואנטיטעטן און די שטחים אונטער און צווישן קרומעס).[3] די צוויי צווייגן האבן א שייכות מיט אנאנד דורך דעם פונדאמענטאלן טעארעם פון קאלקולוס. ביידע צווייגן ניצן די פונדאמענטאלע באגריפן פון צונויפקום פון אומענדלעכע רייען און אומענדלעכע סעריעס צו א גוט-דעפינירטן גרעניץ.
אין אלגעמיין איז מאדערנער קאלקולוס גערעכנט צו האבן געווען אנטוויקלט אינעם 17טן יארהונדערט דורך אייזיק ניוטאן און גאטפריד לייבניץ. היינט האט קאלקולוס פארשפרייטע באניצן אין וויסנשאפט, אינזשעניריע און עקאנאמיק[4] און קען לייזן פילע פראבלעמען וואס עלעמענטארע אלגעברע קען נישט.
היסטאריע
מאדערנער קאלקולוס איז געווארן אנטוויקלט אינעם 17טן יארהונדערט דורך אייזיק ניוטאן און גאטפריד לייבניץ. אבער עלעמענטן דערפון האבן זיך שוין באוויזן אין אוראלטער אינדיע, גריכנלאנד, מיטל-אלטער אייראפע און דעם מיטל מזרח.
ביישפיל
דער דעריוואטיוו פון א פונקציע (f(x אין דער פארעם cxn איז ncxn-1. צום ביישפיל די דיפערענציאל פון דער פונקציע x2 איז 2x. דא וואלט מען שרייבן:
f(x) = x2
f'(x) = 2x
דא קען מען די דאזיגע ערשטע דיפערענציאל נאך ווייטער דיפערענצירן:
f''(x) = 2
ווייל x איז גלייך צו x1 און ווייל x0 איז גלייך צו 1.
f"'(x) = 0
ווייל 0x איז גלייך צו 0.
אין דעם דאזיגן ביישפיל איז די c קענצאל (ענגליש: "coefficient", דייטש: "Kennzahl") גלייך צו 1.
דא איז נאך א ביישפיל פון א פונקציע אבער מיט עלעמענטן אן די x פארענדערליכע (ענגליש: "variable", דייטש: "Veränderliche"):
f(x) = 3x2 - 5
f'(x) = 6x
דאס עלעמענט 5 איז א פעסטע גרייס (ענגליש: "constant", דייטש: "feste Größe"/"feste Grösse") און וועט 0 נאך דער דיפערענצירונג פון דער פונקציע פון x.
רעפערענצן
- ↑ Calculus. דערגרייכט דעם 18טן מערץ 2016.
- ↑ Differential Calculus - Definition of Differential calculus by Merriam-Webster.
- ↑ Integral Calculus - Definition of Integral calculus by Merriam-Webster.
- ↑ Fisher, Irving (1897). A brief introduction to the infinitesimal calculus. New York: The Macmillan Company.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!