בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,381
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – " זיינען" ב־" זענען"
ק (החלפת טקסט – " יידן " ב־" אידן ") |
ק (החלפת טקסט – " זיינען" ב־" זענען") |
||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
== מאָדערנע אָרטאָגראַפיעס == | == מאָדערנע אָרטאָגראַפיעס == | ||
היינט צו טאָגס איז די פאַרשיידנקייט פון דער יידישער אָרטאָגראַפיע ווייט ניט קלענער ווי אין די בלי־יאָרן פון דער [[ליטעראַטור אויף יידיש]]. די סיסטעם, וואָס האָט פאָרמעל אַן "אָפיציעלן" מעמד אין דער אַקאַדעמישער סביבה און וואָס האָט אויך ברייטן באַנוץ אין אַ סך וועלטלעכע אויסגאַבן, איז די ייוואָ־אָרטאָגראַפיע, ד.ה. די כללים, וואָס | היינט צו טאָגס איז די פאַרשיידנקייט פון דער יידישער אָרטאָגראַפיע ווייט ניט קלענער ווי אין די בלי־יאָרן פון דער [[ליטעראַטור אויף יידיש]]. די סיסטעם, וואָס האָט פאָרמעל אַן "אָפיציעלן" מעמד אין דער אַקאַדעמישער סביבה און וואָס האָט אויך ברייטן באַנוץ אין אַ סך וועלטלעכע אויסגאַבן, איז די ייוואָ־אָרטאָגראַפיע, ד.ה. די כללים, וואָס זענען אויספאָרמולירט געוואָרן דורכן [[ייווא|יידישן וויסנשאַפטלעכן אינסטיטוט]]. דער ייוואָ נוסח האָט זיך עטלעכע מאָל געענדערט, און דעם אויסקריסטאַליזירטן סוף־רעזולטאַט באַטראַכטן אַ סך, אויב ניט ס'רוב, יידישע לייענער אויסן אַקאַדעמישע קרייזן און אויך אַ געוויסע צאָל פאָרשער, אַז ער איז צו ווייט פון טראַדיציאָנעלע אָרטאָגראַפישע סיסטעמען. | ||
אַן אַנדער שיטה, וואָס איז אויך קאָדיפיצירט געוואָרן, איז רעפּרעזענטירט געוואָרן אין "כלל תקנות פון יידישן אויסלייג", פּובליקירט ווי אַ בשותפותדיק ווערק פון אַ ריי אוניווערסיטעטן. די כוונה פון דער אויסגאַבע איז געווען צו פאָרמולירן דעם כוללדיקן "סטאַנדאַרט" און זיין נאַטירלעכע פאַרשיידנקייט, וואָס מען טרעפט (אָדער האָט געטראָפן) אין פאַרשידענע ביכער און זשורנאַלן, וואָס | אַן אַנדער שיטה, וואָס איז אויך קאָדיפיצירט געוואָרן, איז רעפּרעזענטירט געוואָרן אין "כלל תקנות פון יידישן אויסלייג", פּובליקירט ווי אַ בשותפותדיק ווערק פון אַ ריי אוניווערסיטעטן. די כוונה פון דער אויסגאַבע איז געווען צו פאָרמולירן דעם כוללדיקן "סטאַנדאַרט" און זיין נאַטירלעכע פאַרשיידנקייט, וואָס מען טרעפט (אָדער האָט געטראָפן) אין פאַרשידענע ביכער און זשורנאַלן, וואָס זענען ניט פאַרבונדן מיט דער טעטיקייט פון ייוואָ. געוויסע וואַריאַציע ווערט צוגעלאָזן, אָבער דעם דייטשמערישן אָרטאָגראַפישן סטיל וואַרפן די מחברים פון "כלל תקנות" אַוועק. | ||
די אָרטאָגראַפיע, וואָס מען נוצט אין [[חסיד]]ישע פּובליקאַציעס, האָט קיינע תקנות ניט. קיין גרויסע איינאַרטיקייט כאַראַקטעריזירט זי אויך ניט, אָבער באַשטימטע סימנים | די אָרטאָגראַפיע, וואָס מען נוצט אין [[חסיד]]ישע פּובליקאַציעס, האָט קיינע תקנות ניט. קיין גרויסע איינאַרטיקייט כאַראַקטעריזירט זי אויך ניט, אָבער באַשטימטע סימנים זענען אין דעם אויסלייג פאַרשפּרייט, ווי למשל, כתב אָן ניקוד, מער אָדער ווייניקער אָפטער נוסח צו שרייבן מיט שטומע ע און ה אין עטלעכע ווערטער און אַנדערע צייכנס פונעם דייטשמערישן סטיל, קאָנסעקווענט שרייבן אי־ פאַר יי־ אָנהייב וואָרט און אַנדערע. | ||
אַ באַזונדערע סיסטעם איז אַנטוויקלט געוואָרן אין [[סאָוועטן פאַרבאַנד]]: דער אַזוי גערופענער סאָוועטישער אויסלייג. די הויפּטטענדענץ אין דער שיטה איז געווען די פאָנעטישקייט פונעם כתב: פון וואַנעט ניט איז אַ וואָרט געקומען, מוז מען דאָס וואָרט שרייבן פאָנעטיש. אַ צאָל מאָרפאָלאָגישע כללים האָבן אָבער פאָרט חל געווען. אין אַ פולער פאָרם פון דער סאָוועטישער סיסטעם האָט מען אָפּגעוואָרפן אויך די סוף־אותיות. היינט איז דער מעמד פונעם סאָוועטישן אויסלייג שוואַך, הגם מען איז נאָך ממשיך צו פאָלגן די טראַדיציע אין דער צייטונג "[[ביראָבידזשאַנער שטערן]]". | אַ באַזונדערע סיסטעם איז אַנטוויקלט געוואָרן אין [[סאָוועטן פאַרבאַנד]]: דער אַזוי גערופענער סאָוועטישער אויסלייג. די הויפּטטענדענץ אין דער שיטה איז געווען די פאָנעטישקייט פונעם כתב: פון וואַנעט ניט איז אַ וואָרט געקומען, מוז מען דאָס וואָרט שרייבן פאָנעטיש. אַ צאָל מאָרפאָלאָגישע כללים האָבן אָבער פאָרט חל געווען. אין אַ פולער פאָרם פון דער סאָוועטישער סיסטעם האָט מען אָפּגעוואָרפן אויך די סוף־אותיות. היינט איז דער מעמד פונעם סאָוועטישן אויסלייג שוואַך, הגם מען איז נאָך ממשיך צו פאָלגן די טראַדיציע אין דער צייטונג "[[ביראָבידזשאַנער שטערן]]". | ||
| שורה 31: | שורה 31: | ||
אַ באַזונדערע שאלה איז דער באַנוץ פון פּינטעלעך און שטריכעלעך, ד.ה. פון ספּעציעלע [[דיאַקריטישע סימנים]]. | אַ באַזונדערע שאלה איז דער באַנוץ פון פּינטעלעך און שטריכעלעך, ד.ה. פון ספּעציעלע [[דיאַקריטישע סימנים]]. | ||
פאַר די [[בגדכפ"ת]] קאָנסאָנאַנט אותיות, וואָס האָבן געהאַט צוויי מינים פון דער אַרויסרייד (דהיינו: [[פריקאַטיוו]] און [[פּלאָזיוו]]), האָבן די [[טבריהר מסורה|טבריהר מדקדקים]] אַנטוויקלט אַן אופן אונטערצושיידן די צוויי אויסשפּראַכן: [[רפה]] און [[דגש|דגש קל]]. אָט די צוויי סימנים פאַר די אותיות, וואָס | פאַר די [[בגדכפ"ת]] קאָנסאָנאַנט אותיות, וואָס האָבן געהאַט צוויי מינים פון דער אַרויסרייד (דהיינו: [[פריקאַטיוו]] און [[פּלאָזיוו]]), האָבן די [[טבריהר מסורה|טבריהר מדקדקים]] אַנטוויקלט אַן אופן אונטערצושיידן די צוויי אויסשפּראַכן: [[רפה]] און [[דגש|דגש קל]]. אָט די צוויי סימנים פאַר די אותיות, וואָס זענען ממשיך צו קלינגען צווייערליי, האָט יידיש געירשנט און ביידע – דגש און רפה – קען מען טרעפן אין היינטיקע אויסלייגן: עטלעכע שיטות ניצן (אָדער האָבן באַניצט) כמעט די פולע סיסטעם, בשעת אַנדערע קומען אויס אָן זיי אָדער פלעגן באַצייכענען בלויז איין דגש פאַרן [[פּא]]. דאָס זעלבע איז אויך אמת פאַרן פּינטל פונעם אות [[שׂין]], וואָס געפינט זיך בלויז אין ווערטער פון לשון־קודשדיקן אָפּשטאַם. | ||
אַנדערע סימנים | אַנדערע סימנים זענען די [[נקודות]] פאַר וואָקאַל קלאַנגען. שרייבנדיק יידיש ניצט מען בדרך כלל בלויז [[פּתח]] און [[קמץ]] אונטער [[אלף]], אָבער לויט איינע תקנות זענען זיי ניט אָבליגאַטאָריש און לויט אַנדערע מוז מען באַצייכענען ניט נאָר די ביידע, נאָר אויך יי פאַרן פּתח־צוויי־יודן. אַנדערע [[נקודות]] טרעפט מען זעלטן, הגם [[חיריק]] און [[מלופּם]] זאָל מען ניצן אין באַשטימטע סביבות לויט די כללים פון [[ייוו"אָ]]. אין עטלעכע פריערדיקע אויסגאַבן פלעגט מען ניצן דעם פולן [[ניקוד]], אימיטירנדיק [[תנ"ך|תנ"כישן]] סטיל. | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| שורה 256: | שורה 256: | ||
| וווּ, ווויל || וואו, וואויל | | וווּ, ווויל || וואו, וואויל | ||
|- | |- | ||
| מיזרח, מיצווה מיט א יו"ד נאכן מ"ם || מזרח, מצוה (ווייל היימישע אידן | | מיזרח, מיצווה מיט א יו"ד נאכן מ"ם || מזרח, מצוה (ווייל היימישע אידן זענען יושבי בית-המדרש) | ||
|- | |- | ||
|} | |} | ||