רוי:מרדכי שעכטער
ד"ר מרדכי שעכטער (1927–2007), דער דריטער רעדאַקטאָר פון אויפן שוועל (1957–2004), איז געווען אַ באַוואוּסטער ייִדיש־לינגוויסט, ־שרייבער, און ־לערער. ער איז געבוירן געוואָרן אין טשערנעוויץ (דעמאָלט רומעניע) אין 1927 און האָט געקראָגן זיין דאָקטאָראַט אין לינגוויסטיק פון ווינער אוניווערסיטעט אין 1951. פון דעמאָלט אָן וואוינט ער אין אַמעריקע. ער האָט פון 1972 געלערנט ייִדיש אין קאָלומביע־אוניווערסיטעט אין ניו־יאָרק און, פון 1981 ביז ער איז אַרויס אויף פענסיע אין די סוף 80ער יאָרן, איז ער דאָרט געווען דער עלטערער לעקטאָר אין ייִדיש־לימודים. ער האָט געלערנט שפּראַך אין דער אוריאל וויינרייך־פּראָגראַם אין ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור און קולטור ביים ייִדישן וויסנשאַפטליכן אינסטיטוט — ייִוואָ און קאָלומביע־אוניווערסיטעט פון איר אָנהייב אין 1968 ביז 2002. ער האָט אויך געליינט ייִדיש־קורסן אין ייִדישן טעאָלאָגישן סעמינאַר (1960–1962), אין ייִדישן לערער סעמינאַר/הרצליה (1962–1978), און אין ישיבה־אוניווערסיטעט (1968–1973). ער איז געווען דער לערער פון אַ סך אָנגעזעענע וויסנשאַפטלערס און פּראָפעסאָרן פון דער ייִדישער שפּראַך, ליטעראַטור און געשיכטע איבער דער גאָרער וועלט. (ס'איז ניט קיין גוזמא צו זאָגן אַז) כּמעט יעדער באַקאַנטער ייִדיש־לערער אָדער ־געלערנטער אין צפון־אַמעריקע אין די לעצטע פערציג יאָר, און אַ סך פון אַנדערע קאָנטינענטן אויך, האָבן זיך געלערנט ביי מרדכי שעכטערן.
מרדכי שעכטער איז געקומען קיין אַמעריקע אין 1951 אָבער ער האָט געאַרבעט פאַרן ייִוואָ נאָך זינט 1947, צו ערשט ווי אַ זאַמלער פאַר דעם ייִוואָ־אַרכיוו אין די פּליטים־לאַגערן אין עסטרייך, דערנאָך אין ניו־יאָרק ווי אַ ביבליאָגראַף און קאָרעקטאָר (1954–1956); צום סוף, פון 1971 ביז 1986, ווי דער רעדאַקטאָר פון דער צייטשריפט יידישע שפּראַך, אַ זשורנאַל אַרויסגעגעבן פון ייִוואָ איבערגעגעבן כּלל־ייִדיש — אַרויסרעד, גראַמאַטיק, וואָקאַבולאַר אאַז"ו.
ער איז געווען דער הויפּט־אינטערוויואירער און מיטרעדאַקטאָר פון דעם ייִדישן שפּראַך־ און קולטור־אַטלאַס (קאָלאָמביע־אוניווערסיטעט) פון 1961 ביז 1970, ווי אויך מיטרעדאַקטאָר פון דעם גרויסן ווערטערבוך פון דער ייִדישער שפּראַך אין די 1980ער.
ד"ר שעכטער האָט באַקומען די איציק מאַנגער־פרעמיע, די סאַמע חשובסטע ליטעראַרישע פּרעמיע אין דער וועלט פון ייִדיש, אין 1994; די חיים זשיטלאָווסקי־פּרעמיע אין 1984; און די עושר שטשוטשינסקי־פּרעמיע פון דעם אַלוועלטליכן ייִדישן קולטור־קאָנגרעס אין 1986. זיינע געזעלשאַפטליכע אויפטוען זענען נישט ווייניקער וויכטיג ווי זיינע ליטעראַרישע און אַקאַדעמישע.
ער איז דער פאַרלייגער פון דער יידיש־ליגע און האָט געדינט ווי איר אויספיר־סעקרעטאַר פון איר סאַמע אָנהייב אין 1979 ביז 2004; אין 1964 — אין איינעם מיט עטליכע תּלמידים זיינע — האָט ער פאַרלייגט ,,יוגנטרוף — ייִדישע יוגנט פאַר ייִדיש" און איז געווען זיין אָפיציעלער בעל־יועץ ביז 1974.
זיינע פּובליקאַציעס (טיילווייזע רשימה)
- די געוויקסן־וועלט אין ייִדיש. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ייִוואָ, 2005.
- ייִדיש צוויי: אַ לערנבוך פאַר מיטנדיקע און ווייטהאַלטערס. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 2002.
- פון פאָלקשפּראַך צו קולטורשפּראַך. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע/ייִוואָ, 1999.
- טראָגן, האָבן און פריאיקע קינדער־יאָרן. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 1991.
- לייטיש מאַמע־לשון: אָבסערוואַציעס און רעקאָמענדאַציעס. ניו־יאָרק: ייִדיש־ליגע, 1991.
- אליקום צונזערס ווערק: קריטישע אויסגאַבע [2 בענד]. ייִוואָ, 1964.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!