אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אונגאריש"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
||
| (12 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
'''אונגעריש''' ( | '''אונגעריש''' (אויך '''אונגאַריש'''; אויף אונגעריש: ''magyar - מאַדזשיאַר'') איז א פינא-אוגרישע [[שפראך]] וואס מען רעדט אין [[אונגערן]] און אויך אין זיבן לענדער לעבן אונגערן וואו עס וואוינען דארט אסאך אונגאריש אפשטאמיגע. אנדערש ווי רוב אייראפעאישע שפראכן, געהערט אונגעריש נישט צו דער פאמיליע פון [[אינדא-אייראפעאישע שפראכן]]. | ||
פון די 14.5 מיליאן מוטער-שפראך רעדערס פון אונגעריש, וואוינען בערך צען מיליאן אין אונגערן, און 1.4 מיליאן אין רומעניע (וואס נעמט אריין א שטח פון דעם [[קעניגרייך פון אונגערן]] פון פארן [[ערשטע וועלט מלחמה|ערשטן וועלט קריג]]). אויסער דעם זענען דא אונגעריש רעדער אין [[סלאוואקיי]], [[סערביע]], [[אוקראינע]], [[קראאטיע]], [[עסטרייך]] און [[סלאוועניע]]. | פון די 14.5 מיליאן מוטער-שפראך רעדערס פון אונגעריש, וואוינען בערך צען מיליאן אין אונגערן, און 1.4 מיליאן אין רומעניע (וואס נעמט אריין א שטח פון דעם [[קעניגרייך פון אונגערן]] פון פארן [[ערשטע וועלט מלחמה|ערשטן וועלט קריג]]). אויסער דעם זענען דא אונגעריש רעדער אין [[סלאוואקיי]], [[סערביע]], [[אוקראינע]], [[קראאטיע]], [[עסטרייך]] און [[סלאוועניע]]. | ||
| שורה 7: | שורה 7: | ||
=== דער אלפאבעט === | === דער אלפאבעט === | ||
אונגאריש איז געשריבן מיטן [[לאטיינישער אלפאבעט|גלחישן שריפט]]. מערסט פון די אותיות זענען | אונגאריש איז געשריבן מיטן [[לאטיינישער אלפאבעט|גלחישן שריפט]]. מערסט פון די אותיות זענען ענליך מיט [[ענגליש]], אבער עס איז דא א סאך אונטערשיטן, בפרט ביי די קאנסאנאנטן וואס זענען מער קרוביש צו שפראכן ווי [[פויליש]] און [[טשעכיש]]. די אותיות (מיט א אידישן גלייכווערט) זענען אזוי: | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| שורה 61: | שורה 61: | ||
| ע | | ע | ||
| עי | | עי | ||
| | | פ | ||
| ג | | ג | ||
| די | | די | ||
| שורה 95: | שורה 95: | ||
=== אומלאט (Ö) === | === אומלאט (Ö) === | ||
דער אומלאט, ווי אין [[דייטש]], איז א וואקאל-צייכן וואס ווייזט אז דער וואקאל איז געזאגט אלס פארבונד פון דעם וואקאל גופא און | דער אומלאט, ווי אין [[דייטש]], איז א וואקאל-צייכן וואס ווייזט אז דער וואקאל איז געזאגט אלס פארבונד פון דעם וואקאל גופא און "ע". למשל, דאס אונגארישע ווארט köszönöm (א דאנק) איז אויסגערעדט ווי "קאעסאענאעם", מיט דער קאמבינאציע פון "אע" אויסגערעדט צוזאמען. | ||
=== טראפ === | === טראפ === | ||
דער טראפ אין אונגאריש איז שטענדיג ביים אנהייב פון ווארט, אין דעם ערשטען טראף. ווען עס איז דא א אות מיט א אקצענט-צייכן (ווי למשל É), דער טראפ פון ווארט איז נישט געטוישט, ווייל די וואקאל-צייכנען טוישן נאר דעם קלאנג פון אות, און נישט דעם טראפ פון דער ווארט. <ref>[http://www.personal.psu.edu/adr10/hu0.html]</ref> | דער טראפ אין אונגאריש איז שטענדיג ביים אנהייב פון ווארט, אין דעם ערשטען טראף. ווען עס איז דא א אות מיט א אקצענט-צייכן (ווי למשל É), דער טראפ פון ווארט איז נישט געטוישט, ווייל די וואקאל-צייכנען טוישן נאר דעם קלאנג פון אות, און נישט דעם טראפ פון דער ווארט.<ref>[http://www.personal.psu.edu/adr10/hu0.html]</ref> | ||
== געאגראפישע פארטיילונג == | == געאגראפישע פארטיילונג == | ||
| שורה 117: | שורה 117: | ||
|[[אוקראינע]] <br /><small>(בעיקר [[זאקארפאטיע]])</small>||align="left"|149,400 ([http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/language/ צענזוס 2001]) | |[[אוקראינע]] <br /><small>(בעיקר [[זאקארפאטיע]])</small>||align="left"|149,400 ([http://www.ukrcensus.gov.ua/eng/results/general/language/ צענזוס 2001]) | ||
|- | |- | ||
|[[ | |[[פאראייניגטע שטאטן]]||align="left"|117,973 ([http://factfinder.census.gov/servlet/QTTable?_bm=y&-geo_id=01000US&-qr_name=DEC_2000_SF3_U_QTP16&-ds_name=DEC_2000_SF3_U צענזוס 2000]) | ||
|- | |- | ||
|[[קאנאדע]]||align="left"|75,555 ([http://www12.statcan.ca/english/census01/products/standard/themes/RetrieveProductTable.cfm?Temporal=2001&PID=55670&APATH=3&GID=431515&METH=1&PTYPE=55430&THEME=41&FOCUS=0&AID=0&PLACENAME=0&PROVINCE=0&SEARCH=0&GC=0&GK=0&VID=0&FL=0&RL=0&FREE=0 צענזוס 2001]) | |[[קאנאדע]]||align="left"|75,555 ([http://www12.statcan.ca/english/census01/products/standard/themes/RetrieveProductTable.cfm?Temporal=2001&PID=55670&APATH=3&GID=431515&METH=1&PTYPE=55430&THEME=41&FOCUS=0&AID=0&PLACENAME=0&PROVINCE=0&SEARCH=0&GC=0&GK=0&VID=0&FL=0&RL=0&FREE=0 צענזוס 2001]) | ||
| שורה 134: | שורה 134: | ||
== מראה מקומות == | == מראה מקומות == | ||
{{רעפערענצן}} | |||
== | ==דרויסנדיגע לינקס== | ||
* [http://kaveshtiebel.com/viewtopic.php?f=7&t=499 יודיש אונגעריש ווערטערבוך] ביי קאווע שטיבל | * [http://kaveshtiebel.com/viewtopic.php?f=7&t=499 יודיש אונגעריש ווערטערבוך] ביי קאווע שטיבל | ||
| שורה 147: | שורה 147: | ||
[[קאַטעגאָריע:שפראכן]] | [[קאַטעגאָריע:שפראכן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אונגארן]] | [[קאַטעגאָריע:אונגארן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:הונגרית]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:45, 8 יולי 2024
אונגעריש (אויך אונגאַריש; אויף אונגעריש: magyar - מאַדזשיאַר) איז א פינא-אוגרישע שפראך וואס מען רעדט אין אונגערן און אויך אין זיבן לענדער לעבן אונגערן וואו עס וואוינען דארט אסאך אונגאריש אפשטאמיגע. אנדערש ווי רוב אייראפעאישע שפראכן, געהערט אונגעריש נישט צו דער פאמיליע פון אינדא-אייראפעאישע שפראכן.
פון די 14.5 מיליאן מוטער-שפראך רעדערס פון אונגעריש, וואוינען בערך צען מיליאן אין אונגערן, און 1.4 מיליאן אין רומעניע (וואס נעמט אריין א שטח פון דעם קעניגרייך פון אונגערן פון פארן ערשטן וועלט קריג). אויסער דעם זענען דא אונגעריש רעדער אין סלאוואקיי, סערביע, אוקראינע, קראאטיע, עסטרייך און סלאוועניע.
שריפטסיסטעם
דער אלפאבעט
אונגאריש איז געשריבן מיטן גלחישן שריפט. מערסט פון די אותיות זענען ענליך מיט ענגליש, אבער עס איז דא א סאך אונטערשיטן, בפרט ביי די קאנסאנאנטן וואס זענען מער קרוביש צו שפראכן ווי פויליש און טשעכיש. די אותיות (מיט א אידישן גלייכווערט) זענען אזוי:
| A | Á | B | C | Cs | D | Dz | Dzs | E | É | F | G | Gy | H | I | Í | J | K | L | Ly | M | N | Ny | O | Ó | Ö | Ő | P | R | S | Sz | T | Ty | U | Ú | Ü | Ű | V | Z | Zs |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| אָ | אַ | בּ | צ | טש | ד | דז | דזש | ע | עי | פ | ג | די | ה | אי | אי | י | ק | ל | לי | מ | נ | ני | אוֹ | אוֹ | אע | אע | פּ | ר | שׁ | ס | ט | טי | אוּ | אוּ | אוּע | אוּע | וו | ז | זש |
אומלאט (Ö)
דער אומלאט, ווי אין דייטש, איז א וואקאל-צייכן וואס ווייזט אז דער וואקאל איז געזאגט אלס פארבונד פון דעם וואקאל גופא און "ע". למשל, דאס אונגארישע ווארט köszönöm (א דאנק) איז אויסגערעדט ווי "קאעסאענאעם", מיט דער קאמבינאציע פון "אע" אויסגערעדט צוזאמען.
טראפ
דער טראפ אין אונגאריש איז שטענדיג ביים אנהייב פון ווארט, אין דעם ערשטען טראף. ווען עס איז דא א אות מיט א אקצענט-צייכן (ווי למשל É), דער טראפ פון ווארט איז נישט געטוישט, ווייל די וואקאל-צייכנען טוישן נאר דעם קלאנג פון אות, און נישט דעם טראפ פון דער ווארט.[1]
געאגראפישע פארטיילונג
אין די פאלגנדע לענדער רעדט מען אונגעריש אלס מוטער-שפראך:
| לאנד | רעדערס |
|---|---|
| אונגערן | 10 מיליאן (צענזוס 2001) |
| רומעניע (בעיקר זיבנבערגן) |
1,443,970 (צענזוס 2002) |
| סלאוואקיי | 520,528 (צענזוס 2001) |
| סערביע (בעיקר וואויוואדינע) |
293,299 (צענזוס 2002) |
| אוקראינע (בעיקר זאקארפאטיע) |
149,400 (צענזוס 2001) |
| פאראייניגטע שטאטן | 117,973 (צענזוס 2000) |
| קאנאדע | 75,555 (צענזוס 2001) |
| ישראל | 70,000 |
| עסטרייך (בעיקר בורגנלאנד) |
22,000 |
| קראאטיע | 16,500 |
| סלאוועניע | 9,240 |
| Total | 12-13 מיליאן |
- מקור: נאציאנאליע צענזוסן, עטנאלאג
מראה מקומות
דרויסנדיגע לינקס
- יודיש אונגעריש ווערטערבוך ביי קאווע שטיבל
 |
וויקיפּעדיע אויף אונגעריש |
אפיציעלע שפראכן פונעם אייראפעאישן פארבאנד |
|---|
| אונגעריש · איטאליעניש · איריש · בולגאריש · גריכיש · דייטש · דעניש · האלענדיש · טשעכיש · ליטוויש · לעטיש · מאלטעזיש · סלאוואקיש · סלאוועניש · ענגליש · עסטיש · פארטוגעזיש · פויליש · פיניש · פראנצויזיש · קראָאַטיש · רומעניש · שפאניש · שוועדיש |
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!