אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אברהם סוצקעווער"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
(קאטאגאריע)
 
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע")
 
(42 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
[[טעקע:Abraham Sutzkever 1950.jpg|קליין|200px|אַבֿרהם סוצקעווער אין תּש"י]]
{{דעסקריפציע||ענגליש = Russian-born Yiddish poet and Holocaust survivor (1913-2010)|העב=סופר ישראלי|דייטש=jiddischer Dichter (1913-2010)|}}
[[טעקע:Sutskever Valdiks 1940.jpg|קליין|200px|די הילע פֿונעם לידער באַנד "וואַלדיקס", 1940]]
[[טעקע:Abraham Sutzkever 1950.jpg|קליין|200px|אַברהם סוצקעווער אין תּש"י]]
'''אַבֿרהם סוצקעווער''' ([[15טן יולי]], [[1913]] - [[20סטן יאנואר|20סטן יאַנואַר]], [[2010]]), איז געװען אַ ייִדישער [[דיכטער]] און [[פּאַרטיזאַן]] פֿון דער [[צװײטער װעלט מלחמה]].
[[טעקע:Sutskever Valdiks 1940.jpg|קליין|200px|די הילע פונעם לידער באַנד "וואַלדיקס", 1940]]
'''אַברהם סוצקעווער''' ([[15טן יולי]], [[1913]] - [[20סטן יאנואר|20סטן יאַנואַר]], [[2010]]), איז געווען אַ ייִדישער [[דיכטער]] און [[פאַרטיזאַן]] פון דער [[צווייטער וועלט מלחמה]].


== ביאָגראַפֿיע ==  
== ביאָגראַפיע ==  


אַבֿרהם סוצקעווער איז געבױרן געװאָרן דעם 15טן יולי 1913 (י' תמוז תרע"ג) אין [[סמאָרגאָן]], דאן [[ליטע]] הײַנט [[בעלאַרוס]], אַ שטעטל אַרום זיבעציג ק“מ פֿון [[װילנע]]. זײַן זיידע פֿון דער מאַמעס צד איז געווען דער רבֿ [[שבתי פֿײַנבערג]], מחבר פֿון ספֿר „אפֿיקי מגינים“ אויפֿן [[שולחן ערוך|שולחן־ערוך]]. אין סעפּטעמבער 1915 האָבן קאָזאַקן פּאָגראָמירט און אונטערגעצונדן סמאָרגאָן. די ייִדן האָט מען פֿאַרטריבן פֿון שטאָט. ווי אַנדערע משפּחות, האָבן די סוצקעווערס געפֿונען אַ מקום־מיקלט אין [[סיביר]], אין דער געגנט פֿון אָמסק, בײַם טײַך אירטיש. דאָרטן איז ער צו זיבן יאָר פֿאַריתומט געוואָרן פֿון זײַן פאָטער.
אַברהם סוצקעווער איז געבוירן געוואָרן דעם 15טן יולי 1913 (י' תמוז תרע"ג) אין [[סמאָרגאָן]], דאן [[ליטע]] היינט [[בעלאַרוס]], אַ שטעטל אַרום זיבעציג ק"מ פון [[ווילנע]]. זיין זיידע פון דער מאַמעס צד איז געווען דער רב [[שבתי פיינבערג]], מחבר פון ספר "אפיקי מגינים" אויפן [[שלחן ערוך|שלחן־ערוך]]. אין סעפּטעמבער 1915 האָבן קאָזאַקן פּאָגראָמירט און אונטערגעצונדן סמאָרגאָן. די ייִדן האָט מען פאַרטריבן פון שטאָט. ווי אַנדערע משפּחות, האָבן די סוצקעווערס געפונען אַ מקום־מיקלט אין [[סיביר]], אין דער געגנט פון אָמסק, ביים טייך אירטיש. דאָרטן איז ער צו זיבן יאָר פאַריתומט געוואָרן פון זיין פאָטער.


נאָך דער [[ערשטער וועלט מלחמה]] האָט זיך זײַן משפּחה איבערגעקליבן קיין [[װילנע]], דעמאָלט אונטער פּוילישער הערשאַפֿט, װוּ ער האָט זיך געלערנט אין אַ תּלמוד־תּורה און שפּעטער אין אַ פּויליש־שפּראַכיקער ייִדישער גימנאַזיע. צו 14 יאָר אָנגעהויבן שרײַבן פּאָעזיע, צו ערשט אויף העברעיִש, שפּעטער אויף ייִדיש. אין 1930 געוואָרן אַ מיטגליד פֿון דער ייִדישיסטישער סקויטן־אָרגאַניזאַציע „בין“, געגרינדט דורכן לינגוויסט [[מאקס וויינרייך|מאַקס ווײַנרײַך]]. זײַן ערשט ליד איז דערשינען אין 1932 אין אַן אויסגאַבע פֿון דער „בין“.
נאָך דער [[ערשטער וועלט מלחמה]] האָט זיך זיין משפּחה איבערגעקליבן קיין [[ווילנע]], דעמאָלט אונטער פּוילישער הערשאַפט, וואוּ ער האָט זיך געלערנט אין אַ תּלמוד־תּורה און שפּעטער אין אַ פּויליש־שפּראַכיגער ייִדישער גימנאַזיע. צו 14 יאָר אָנגעהויבן שרייבן פּאָעזיע, צו ערשט אויף העברעאיש, שפּעטער אויף ייִדיש. אין 1930 געוואָרן אַ מיטגליד פון דער ייִדישיסטישער סקויטן־אָרגאַניזאַציע "בין", געגרינדט דורכן לינגוויסט [[מאקס וויינרייך|מאַקס וויינרייך]]. זיין ערשט ליד איז דערשינען אין 1932 אין אַן אויסגאַבע פון דער "בין".


אין 1934 אַרײַנגעטראָטן אין דער גרופּע פּאָעטן „יונג ווילנע“ (שמערקע קאַטשערגינסקי, לייזער וואָלף, סיאָמקע קאַהאַן, [[חיים גראַדע]] א“אַ), און אָנגעהויבן זיך דרוקן אָפֿטער אין פֿאַרשיידענע ליטעראַרישע צײַטשריפֿטן. כּסדר געלערנט ווי אַן אויטאָדידאַקט און געווען נאָענט צום [[ייִוואָ]]. אין 1937 איז אַרויס אין וואַרשע זײַן ערשטער פּאָעזיע־באַנד ''לידער''.
אין 1934 אַריינגעטראָטן אין דער גרופּע פּאָעטן "יונג ווילנע" (שמערקע קאַטשערגינסקי, לייזער וואָלף, סיאָמקע קאַהאַן, [[חיים גראַדע]] א"אַ), און אָנגעהויבן זיך דרוקן אָפטער אין פאַרשידענע ליטעראַרישע צייטשריפטן. כּסדר געלערנט ווי אַן אויטאָדידאַקט און געווען נאָענט צום [[ייוואָ]]. אין 1937 איז אַרויס אין וואַרשע זיין ערשטער פּאָעזיע־באַנד ''לידער''.
נאָכן דײַטשן אָנפֿאַל אויף ליטע אין יוני 1941, אין גאַנג פֿון דער [[צװײטער װעלט מלחמה]], געבליבן פֿאַרשפּאַרט צוזאַמען מיט זײַן פֿרוי פֿריידקע אין [[ווילנער געטא|ווילנער געטאָ]]. באַטייליקט אין גײַסטיקן ווידערשטאַנד : רעטונג פֿון זעלטענע ספֿרים און דאָקומענטן, אָרגאַניזאַציע פֿון אַ קולטור־לעבן אין געטאָ. אַקטיוו אין די רייען פֿון דער פֿאַראייניקטער פּאַרטיזאַנער־אָרגאַניזאַציע (פֿ.פּ.אָ.).  דעם 12טן סעפּטעמבער 1943 אַנטלאָפֿן פֿון געטאָ מיט אַ גרופּע קעמפֿער און זיך אָנגעשלאָסן אין אַ [[פארטיזאנער|פּאַרטיזאַנער]]־אָפּטייל וואָס האָט באַקעמפֿט די דײַטשן אונטער סאָוועטישער קאָמאַנדע אין די נאַראָטשער וועלדער.
נאָכן דייטשן אָנפאַל אויף ליטע אין יוני 1941, אין גאַנג פון דער [[צווייטער וועלט מלחמה]], געבליבן פאַרשפּאַרט צוזאַמען מיט זיין פרוי פריידקע אין [[ווילנער געטא|ווילנער געטאָ]]. באַטייליקט אין גייסטיקן ווידערשטאַנד : רעטונג פון זעלטענע ספרים און דאָקומענטן, אָרגאַניזאַציע פון אַ קולטור־לעבן אין געטאָ. אַקטיוו אין די רייען פון דער פאראייניגטער פּאַרטיזאַנער־אָרגאַניזאַציע (פ.פּ.אָ.).  דעם 12טן סעפּטעמבער 1943 אַנטלאָפן פון געטאָ מיט אַ גרופּע קעמפער און זיך אָנגעשלאָסן אין אַ [[פארטיזאנער|פּאַרטיזאַנער]]־אָפּטייל וואָס האָט באַקעמפט די דייטשן אונטער סאָוועטישער קאָמאַנדע אין די נאַראָטשער וועלדער.


אין געטאָ און אין וואַלד האט ער כּסדר געשריבן. זײַנע אַ פּאָעמע איז דערגאַנגען ביז [[מאסקווע|מאָסקווע]] און געמאַכט אַ שטאַרקן רושם אויף ייִדיש־רוסישע שרײַבער ווי [[באָריס פּאַסטערנאַק]], [[איליאַ ערענבורג]] און [[וואַסילי גראָסמאַן]]. רעכענענדיק אַז ער קען צוניץ קומען אין מאָסקווע פֿאַר דער אַרבעט פֿון [[יידישער אנטי פאשיסטישער קאמיטעט|ייִדישן אַנטיפֿאַשיסטישן קאָמיטעט]], האָט די סאָוועטישע מאַכט געשיקט אַ ספּעציעלן עראָפּלאַן אים אַהינצוברענגען. במשך דער [[מלחמה]] האָט סוצקעווער אָנגעשריבן איבער אכציג לידער.  
אין געטאָ און אין וואַלד האט ער כּסדר געשריבן. זיינע אַ פּאָעמע איז דערגאַנגען ביז [[מאסקווע|מאָסקווע]] און געמאַכט אַ שטאַרקן רושם אויף ייִדיש־רוסישע שרייבער ווי [[באָריס פּאַסטערנאַק]], [[איליאַ ערענבורג]] און [[וואַסילי גראָסמאַן]]. רעכענענדיק אַז ער קען צוניץ קומען אין מאָסקווע פאַר דער אַרבעט פון [[אידישער אנטי פאשיסטישער קאמיטעט|ייִדישן אַנטיפאַשיסטישן קאָמיטעט]], האָט די סאָוועטישע מאַכט געשיקט אַ ספּעציעלן עראָפּלאַן אים אַהינצוברענגען. במשך דער [[מלחמה]] האָט סוצקעווער אָנגעשריבן איבער אכציג לידער.  


נאָך דער באַפֿרײַונג האט ער פאר א קורצע צייט געוווינט אין מאָסקווע, אין [[לאדזש|לאָדזש]] און אין [[פּאַריז]]. דעם 12טן פֿעברואַר 1946 אַרויסגעטראָטן ווי דער ערשטער ייִדישער עדות אויפֿן [[נירנבערג פראצעס|נירנבערגער פּראָצעס]] קעגן די נאַצישע קריגס־פֿאַרברעכער. אין סעפּטעמבער 1947 זיך באַזעצט אין [[ארץ ישראל|ארץ־ישׂראל]]. דאָרטן געוואָרן דער גרינדער און רעדאַקטאָר פֿונעם זשורנאַל [[די גאָלדענע קייט]] (תּל־אָבֿיבֿ 1949 - 1995) — די העכסטע טריבונע פֿון דער נאָכמלחמהדיקער ליטעראַטור אויף [[ייִדיש]].
נאָך דער באַפרייאונג האט ער פאר א קורצע צייט געוואוינט אין מאָסקווע, אין [[לאדזש|לאָדזש]] און אין [[פאַריז]]. דעם 12טן פעברואַר 1946 אַרויסגעטראָטן ווי דער ערשטער ייִדישער עדות אויפן [[נירנבערג פראצעס|נירנבערגער פּראָצעס]] קעגן די נאַצישע קריגס־פאַרברעכער. אין סעפּטעמבער 1947 זיך באַזעצט אין [[ארץ ישראל|ארץ־ישׂראל]]. דאָרטן געוואָרן דער גרינדער און רעדאַקטאָר פונעם זשורנאַל [[די גאָלדענע קייט]] (תּל־אָביב 1949 - 1995) — די העכסטע טריבונע פון דער נאָכמלחמהדיקער ליטעראַטור אויף [[אידיש]].


צווישן 1948 און 1996 זײַנען אַרויס אין ישׂראל קרובֿ צו דרייסיג ביכער מיט סוצקעווערס פּאָעזיע און פּאָעטישער פּראָזע. צו זײַנע יובילייען — 50 יאָר אין 1963, 70 אין 1983 — זענען דערשינען באַזונדערע בענד מיט קריטישע עסייען וועגן אים. ער האָט באַקומען הויכע ליטעראַרישע אויסצייכענונגען אין ישׂראל און אין אַנדערע לענדער. אַזעלכע שרײַבער ווי [[טשעסלאַוו מילאָש]] און [[ערי דע לוקאַ]] האָבן אים באַגריסט ווי איינעם פֿון די וויכטיקסטע פּאָעטן פֿון 20סטן יאָרהונדערט. זײַנע װערק זײַנען איבערגעזעצט געוואָרן אין [[העברעיִש]], [[ענגליש]], [[דײַטש]], [[פראנצויזיש|פֿראַנצייזיש]] און פֿאַרשיידענע אַנדערע לשונות.  
צווישן 1948 און 1996 זענען אַרויס אין ישׂראל קרוב צו דרייסיג ביכער מיט סוצקעווערס פּאָעזיע און פּאָעטישער פּראָזע. צו זיינע יובילייען — 50 יאָר אין 1963, 70 אין 1983 — זענען דערשינען באַזונדערע בענד מיט קריטישע עסייען וועגן אים. ער האָט באַקומען הויכע ליטעראַרישע אויסצייכענונגען אין ישׂראל און אין אַנדערע לענדער. אַזעלכע שרייבער ווי [[טשעסלאַוו מילאָש]] און [[ערי דע לוקאַ]] האָבן אים באַגריסט ווי איינעם פון די וויכטיגסטע פּאָעטן פון 20סטן יאָרהונדערט. זיינע ווערק זענען איבערגעזעצט געוואָרן אין [[העברעאיש]], [[ענגליש]], [[דייטש]], [[פראנצויזיש|פראנצויזיש]] און פאַרשידענע אַנדערע לשונות.  


ער איז ניפֿטר געוואָרן ד' שבֿט תּש"ע (דעם 20סטן יאַנואַר 2010) אין תּל־אָבֿיבֿ, אין עלטער פֿון 96 יאָר.
ער איז נפטר געוואָרן [[ד' שבט]] תּש"ע (דעם 20סטן יאַנואַר 2010) אין תּל־אָביב, אין עלטער פון 96 יאָר.


==ביכער==
==ביכער==


* לידער (וואַרשע, ביבליאָטעק פֿון ייִדישן פּען־קלוב, 1937)
* לידער (וואַרשע, ביבליאָטעק פון ייִדישן פּען־קלוב, 1937)
* [http://archive.org/details/nybc202071 וואַלדיקס] (ווילנע, ייִדישער ליטעראַטן־פֿאַראיין און פּען־קלוב, 1940)
* [http://archive.org/details/nybc202071 וואַלדיקס] (ווילנע, ייִדישער ליטעראַטן־פאַראיין און פּען־קלוב, 1940)
* [http://archive.org/details/nybc201131 די פֿעסטונג] (ניו־יאָרק, איקוף, 1945)
* [http://archive.org/details/nybc201131 די פעסטונג] (ניו־יאָרק, איקוף, 1945)
* [http://archive.org/details/nybc208877 לידער פֿון געטאָ] (ניו־יאָרק, איקוף, 1946)
* [http://archive.org/details/nybc208877 לידער פון געטאָ] (ניו־יאָרק, איקוף, 1946)
* [http://archive.org/details/nybc200748 ווילנער געטאָ 1944-1941] (פּאַריז, פֿאַרבאַנד פֿון די ווילנער אין פֿראַנקרײַך, 1946)
* [http://archive.org/details/nybc200748 ווילנער געטאָ 1944-1941] (פּאַריז, פאַרבאַנד פון די ווילנער אין פראַנקרייך, 1946)
* [http://archive.org/details/nybc210761 פֿון ווילנער געטאָ] (מאָסקווע, אָגיז מעלוכע־פֿאַרלאַג „דער עמעס“, 1946)
* [http://archive.org/details/nybc210761 פון ווילנער געטאָ] (מאָסקווע, אָגיז מעלוכע־פאַרלאַג "דער עמעס", 1946)
* [http://archive.org/details/nybc208864 ווילנער געטאָ 1944-1941] (בוענאָס־אײַרעס, איקוף, 1947)
* [http://archive.org/details/nybc208864 ווילנער געטאָ 1944-1941] (בוענאָס־איירעס, איקוף, 1947)
* [http://archive.org/details/nybc201129 ייִדישע גאַס] (ניו־יאָרק, פֿאַרלאַג מתּנות, 1948)
* [http://archive.org/details/nybc201129 ייִדישע גאַס] (ניו־יאָרק, פאַרלאַג מתּנות, 1948)
* [http://archive.org/details/nybc208861 געהיימשטאָט] (תּל־אָבֿיבֿ, פֿרײַנד פֿונעם מחבר, 1948)
* [http://archive.org/details/nybc208861 געהיימשטאָט] (תּל־אָביב, פריינד פונעם מחבר, 1948)
* [http://archive.org/details/nybc208862 אין פֿײַער־וואָגן] (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1952)
* [http://archive.org/details/nybc208862 אין פייער־וואָגן] (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1952)
* [http://archive.org/details/nybc207152 סיביר] (צייכענונגען פֿון [[מאַרק שאַגאַל]], ירושלים, 1953)
* [http://archive.org/details/nybc207152 סיביר] (צייכענונגען פון [[מאַרק שאַגאַל]], ירושלים, 1953)
* [http://archive.org/details/nybc208865 פֿון דרײַ וועלטן] (בוענאָס־אײַרעס, ליטעראַטן און זשורנאַליסטן־פֿאַראיין, 1953)
* [http://archive.org/details/nybc208865 פון דריי וועלטן] (בוענאָס־איירעס, ליטעראַטן און זשורנאַליסטן־פאַראיין, 1953)
* [http://archive.org/details/nybc208860 אָדע צו דער טויב] ( (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1953)
* [http://archive.org/details/nybc208860 אָדע צו דער טויב] ( (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1953)
* [http://archive.org/details/nybc201130 אין מידבר סיני] ( (תּל־אָבֿיבֿ, פֿאַרלאַג פּרץ־ביבליאָטעק, 1957)
* [http://archive.org/details/nybc201130 אין מידבר סיני] ( (תּל־אָביב, פאַרלאַג פּרץ־ביבליאָטעק, 1957)
* [http://archive.org/details/nybc214533 אָאַזיס] ( (תּל־אָבֿיבֿ, פֿאַרלאַג י.ל.פּרץ, 1960)
* [http://archive.org/details/nybc214533 אָאַזיס] ( (תּל־אָביב, פאַרלאַג י.ל.פּרץ, 1960)
* [http://archive.org/details/nybc208863 גײַסטיקע ערד] (האָלצשניטן פֿון [[ארטור קאלניק|אַרטור קאָלניק]], ניו־יאָרק, פֿאַרלאַג דער קוואַל, 1961)
* [http://archive.org/details/nybc208863 גייסטיקע ערד] (האָלצשניטן פון [[ארטור קאלניק|אַרטור קאָלניק]], ניו־יאָרק, פאַרלאַג דער קוואַל, 1961)
* [[iarchive:nybc208866|פּאָעטישע ווערק באַנד 1]] און [[iarchive:nybc208867|2]] (תּל־אָבֿיבֿ, יובֿל־קאָמיטעט, 1963)
* [[iarchive:nybc208866|פּאָעטישע ווערק באַנד 1]] און [[iarchive:nybc208867|2]] (תּל־אָביב, יובל־קאָמיטעט, 1963)
* [[iarchive:nybc213587|לידער פֿון ים־המוות]] (תּל־אָבֿיבֿ — ניו־יאָרק, פֿאַרלאַג בערגען־בעלזען, 1968)
* [[iarchive:nybc213587|לידער פון ים־המוות]] (תּל־אָביב — ניו־יאָרק, פאַרלאַג בערגען־בעלזען, 1968)
* [[iarchive:nybc208870|פֿירקאַנטיקע אותיות און מופֿתים]] (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1968)
* [[iarchive:nybc208870|פירקאַנטיקע אותיות און מופתים]] (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1968)
* [[iarchive:nybc208871|צײַטיקע פּנימער]] (תּל־אָבֿיבֿ, פֿאַרלאַג י.ל.פּרץ, 1970)
* [[iarchive:nybc208871|צייטיקע פּנימער]] (תּל־אָביב, פאַרלאַג י.ל.פּרץ, 1970)
* די פֿידלרויז (צייכענונגען פֿון מאַרק שאַגאַל, (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1974)
* די פידלרויז (צייכענונגען פון מאַרק שאַגאַל, (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1974)
* גרינער אַקוואַריום (אַרײַנפֿיר פֿון רות ווײַס, העברעיִשער אוניווערסיטעט אין ירושלים, 1975)
* גרינער אַקוואַריום (אַריינפיר פון רות ווייס, העברעאישער אוניווערסיטעט אין ירושלים, 1975)
* [[iarchive:nybc202166|לידער פֿון טאָגבוך]] (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1977)
* [[iarchive:nybc202166|לידער פון טאָגבוך]] (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1977)
* [[iarchive:nybc214532|דאָרטן וווּ עס נעכטיקן די שטערן]] (תּל־אָבֿיבֿ, פֿאַרלאַג ישׂראל־בוך, 1979)
* [[iarchive:nybc214532|דאָרטן וואוּ עס נעכטיקן די שטערן]] (תּל־אָביב, פאַרלאַג ישׂראל־בוך, 1979)
* [[iarchive:nybc203216|די ערשטע נאַכט אין געטאָ]] (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1979)
* [[iarchive:nybc203216|די ערשטע נאַכט אין געטאָ]] (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1979)
* פֿון אַלטע און יונגע כּתבֿ־ידן (תּל־אָבֿיבֿ, פֿאַרלאַג ישׂראל־בוך, 1982)
* פון אַלטע און יונגע כּתב־ידן (תּל־אָביב, פאַרלאַג ישׂראל־בוך, 1982)
* צווילינג־ברודער (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1986)
* צווילינג־ברודער (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1986)
* די נבֿואה פֿון שוואַרצאַפּלען (אַרײַנפֿיר פֿון רות ווײַס, העברעיִשער אוניווערסיטעט אין ירושלים, 1989)
* די נבואה פון שוואַרצאַפּלען (אַריינפיר פון רות ווייס, העברעאישער אוניווערסיטעט אין ירושלים, 1989)
* דער יורש פֿון רעגן (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1992)
* דער יורש פון רעגן (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1992)
* בײַם לייענען פּנימער (העברעיִשער אוניווערסיטעט אין ירושלים, 1993)
* ביים ליינען פּנימער (העברעאישער אוניווערסיטעט אין ירושלים, 1993)
* צעוואַקלטע ווענט (תּל־אָבֿיבֿ, די גאָלדענע קייט, 1996)
* צעוואַקלטע ווענט (תּל־אָביב, די גאָלדענע קייט, 1996)


==ביבליאָגראַפֿיע==
==ביבליאָגראַפיע==


* [[iarchive:nybc207990|יובֿל־בוך צום פֿופֿציקסטן געבוירן־טאָג פֿון אַבֿרהם סוצקעווער]] (תּל־אָבֿיבֿ, יובֿל־קאָמיטעט, 1963)
* [[iarchive:nybc207990|יובל־בוך צום פופציגסטן געבוירן־טאָג פון אַברהם סוצקעווער]] (תּל־אָביב, יובל־קאָמיטעט, 1963)
* שלמה ביקל. די ברכה פֿון שיינקייט: עסייען וועגן אַבֿרהם סוצקעווער (תּל־אָבֿיבֿ, פֿאַרלאַג המנורה, 1969)
* שלמה ביקל. די ברכה פון שיינקייט: עסייען וועגן אַברהם סוצקעווער (תּל־אָביב, פאַרלאַג המנורה, 1969)
* יודל מאַרק. אַבֿרהם סוצקעווערס פּאָעטישער וועג (תּל־אָבֿיבֿ, פֿאַרלאַג י.ל.פּרץ, 1974)
* יודל מאַרק. אַברהם סוצקעווערס פּאָעטישער וועג (תּל־אָביב, פאַרלאַג י.ל.פּרץ, 1974)
* אַבֿרהם נאָווערשטערן. אַבֿרהם סוצקעווער־ביבליאָגראַפֿיע (תּל־אָבֿיבֿ, פֿאַרלאַג ישׂראל־בוך, 1976)
* אַברהם נאָווערשטערן. אַברהם סוצקעווער־ביבליאָגראַפיע (תּל־אָביב, פאַרלאַג ישׂראל־בוך, 1976)
* ייִחוס פֿון ליד/יחוסו של שיר, לכּבֿוד אַבֿרהם סוצקעווער (תּל־אָבֿיבֿ, יובֿל־קאָמיטעט, 1983)
* ייִחוס פון ליד/יחוסו של שיר, לכּבוד אַברהם סוצקעווער (תּל־אָביב, יובל־קאָמיטעט, 1983)
* אַבֿרהם סוצקעווער במלאות לו שבעים/צום ווערן אַ בן־שבֿעים (ירושלים, קאַטאַלאָג פֿון דער אויסשטעלונג אין דער נאַציאָנאַלער און אוניווערסיטעט־ביבליאָטעק, נאָוועמבער 1983)
* אַברהם סוצקעווער במלאת לו שבעים/צום ווערן אַ בן־שבעים (ירושלים, קאַטאַלאָג פון דער אויסשטעלונג אין דער נאַציאָנאַלער און אוניווערסיטעט־ביבליאָטעק, נאָוועמבער 1983)
* ''די גאָלדענע קייט'' נומער 136: אַבֿרהם־סוצקעווער־נומער (תּל־אָבֿיבֿ, 1993)
* ''די גאָלדענע קייט'' נומער 136: אַברהם־סוצקעווער־נומער (תּל־אָביב, 1993)


== וועבלינקען ==
==דרויסנדיגע לינקס==


* סוצקעווער טרעט אויף ווי אַן עדות בײַם נירנבערגער פּראָצעס (אין רוסיש מיט העברעיִשער איבערזעצונג) http://www.youtube.com/watch?v=rY4GnquFCmE
* סוצקעווער טרעט אויף ווי אַן עדות ביים נירנבערגער פּראָצעס (אין רוסיש מיט העברעאישער איבערזעצונג) http://www.youtube.com/watch?v=rY4GnquFCmE
*[http://www.youtube.com/watch?v=lF6N0uEA_Jc יוטוב]
*[http://www.youtube.com/watch?v=lF6N0uEA_Jc יוטוב]
*[http://www.youtube.com/watch?v=oKPQ4YFtapo]
*[http://www.youtube.com/watch?v=oKPQ4YFtapo]
*[http://www.youtube.com/watch?v=gr_0u6H1Yaw]
*[http://www.youtube.com/watch?v=gr_0u6H1Yaw]
* [http://www.youtube.com/watch?v=j_Lsd39TBkk&feature=related די בלײַענע פּלאַטן פֿון ראָמס דרוקערײַ]
* [http://www.youtube.com/watch?v=j_Lsd39TBkk&feature=related די בלייענע פּלאַטן פון ראָמס דרוקעריי]
* [http://www.algemeiner.com/generic.asp?id=6187 לוויה פֿון אַבֿרהם סוצקעווער]
* [http://www.algemeiner.com/generic.asp?id=6187 לוויה פון אַברהם סוצקעווער]
* [http://www.newswe.com/index.php?go=Pages&in=view&id=2015 Воспоминания] [[לעוו בערינסקי]] {{לינקשפראך|רוסיש}}
* [http://www.newswe.com/index.php?go=Pages&in=view&id=2015 Воспоминания] [[לעוו בערינסקי]] {{לינקשפראך|רוסיש}}
*  [https://archive.org/search.php?query=sutzkever%20AND%20mediatype%3Aaudio רעפֿעראַטן פֿון אַבֿרהם סוצקעווער אין דער ייִדישער פֿאָלקס־ביבליאָטעק] (מאָנטרעאַל 1959)
*  [https://archive.org/search.php?query=sutzkever%20AND%20mediatype%3Aaudio רעפעראַטן פון אַברהם סוצקעווער אין דער ייִדישער פאָלקס־ביבליאָטעק] (מאָנטרעאַל 1959)
*  
*  
{{ביכער--}}
{{ביכער--}}
{{גרונטסארטיר:סוצקעווער, אברהם}}
{{גרונטסארטיר:סוצקעווער, אברהם}}
[[קאַטעגאָריע:יידישע דיכטער]]
[[קאַטעגאָריע:אידישע דיכטער]]
[[קאַטעגאָריע:ליטווישע יידן]]
[[קאַטעגאָריע:ליטווישע אידן]]
[[קאַטעגאָריע:ישראלים]]
[[קאַטעגאָריע:ישראלים]]
[[קאַטעגאָריע:פארטיזאנער]]
[[קאַטעגאָריע:פארטיזאנער]]
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]
{{קרד/ויקי/יידיש}}
[[he:אברהם סוצקבר]]
[[קאַטעגאָריע:אידן פון בעלארוס]]
[[קאַטעגאָריע:יידיש-שפראך דיכטער]]
[[קאַטעגאָריע:מדינת ישראל דיכטער]]

יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:53, 8 יולי 2024

אַברהם סוצקעווער אין תּש"י
טעקע:Sutskever Valdiks 1940.jpg
די הילע פונעם לידער באַנד "וואַלדיקס", 1940

אַברהם סוצקעווער (15טן יולי, 1913 - 20סטן יאַנואַר, 2010), איז געווען אַ ייִדישער דיכטער און פאַרטיזאַן פון דער צווייטער וועלט מלחמה.

ביאָגראַפיע

אַברהם סוצקעווער איז געבוירן געוואָרן דעם 15טן יולי 1913 (י' תמוז תרע"ג) אין סמאָרגאָן, דאן ליטע היינט בעלאַרוס, אַ שטעטל אַרום זיבעציג ק"מ פון ווילנע. זיין זיידע פון דער מאַמעס צד איז געווען דער רב שבתי פיינבערג, מחבר פון ספר "אפיקי מגינים" אויפן שלחן־ערוך. אין סעפּטעמבער 1915 האָבן קאָזאַקן פּאָגראָמירט און אונטערגעצונדן סמאָרגאָן. די ייִדן האָט מען פאַרטריבן פון שטאָט. ווי אַנדערע משפּחות, האָבן די סוצקעווערס געפונען אַ מקום־מיקלט אין סיביר, אין דער געגנט פון אָמסק, ביים טייך אירטיש. דאָרטן איז ער צו זיבן יאָר פאַריתומט געוואָרן פון זיין פאָטער.

נאָך דער ערשטער וועלט מלחמה האָט זיך זיין משפּחה איבערגעקליבן קיין ווילנע, דעמאָלט אונטער פּוילישער הערשאַפט, וואוּ ער האָט זיך געלערנט אין אַ תּלמוד־תּורה און שפּעטער אין אַ פּויליש־שפּראַכיגער ייִדישער גימנאַזיע. צו 14 יאָר אָנגעהויבן שרייבן פּאָעזיע, צו ערשט אויף העברעאיש, שפּעטער אויף ייִדיש. אין 1930 געוואָרן אַ מיטגליד פון דער ייִדישיסטישער סקויטן־אָרגאַניזאַציע "בין", געגרינדט דורכן לינגוויסט מאַקס וויינרייך. זיין ערשט ליד איז דערשינען אין 1932 אין אַן אויסגאַבע פון דער "בין".

אין 1934 אַריינגעטראָטן אין דער גרופּע פּאָעטן "יונג ווילנע" (שמערקע קאַטשערגינסקי, לייזער וואָלף, סיאָמקע קאַהאַן, חיים גראַדע א"אַ), און אָנגעהויבן זיך דרוקן אָפטער אין פאַרשידענע ליטעראַרישע צייטשריפטן. כּסדר געלערנט ווי אַן אויטאָדידאַקט און געווען נאָענט צום ייוואָ. אין 1937 איז אַרויס אין וואַרשע זיין ערשטער פּאָעזיע־באַנד לידער. נאָכן דייטשן אָנפאַל אויף ליטע אין יוני 1941, אין גאַנג פון דער צווייטער וועלט מלחמה, געבליבן פאַרשפּאַרט צוזאַמען מיט זיין פרוי פריידקע אין ווילנער געטאָ. באַטייליקט אין גייסטיקן ווידערשטאַנד : רעטונג פון זעלטענע ספרים און דאָקומענטן, אָרגאַניזאַציע פון אַ קולטור־לעבן אין געטאָ. אַקטיוו אין די רייען פון דער פאראייניגטער פּאַרטיזאַנער־אָרגאַניזאַציע (פ.פּ.אָ.). דעם 12טן סעפּטעמבער 1943 אַנטלאָפן פון געטאָ מיט אַ גרופּע קעמפער און זיך אָנגעשלאָסן אין אַ פּאַרטיזאַנער־אָפּטייל וואָס האָט באַקעמפט די דייטשן אונטער סאָוועטישער קאָמאַנדע אין די נאַראָטשער וועלדער.

אין געטאָ און אין וואַלד האט ער כּסדר געשריבן. זיינע אַ פּאָעמע איז דערגאַנגען ביז מאָסקווע און געמאַכט אַ שטאַרקן רושם אויף ייִדיש־רוסישע שרייבער ווי באָריס פּאַסטערנאַק, איליאַ ערענבורג און וואַסילי גראָסמאַן. רעכענענדיק אַז ער קען צוניץ קומען אין מאָסקווע פאַר דער אַרבעט פון ייִדישן אַנטיפאַשיסטישן קאָמיטעט, האָט די סאָוועטישע מאַכט געשיקט אַ ספּעציעלן עראָפּלאַן אים אַהינצוברענגען. במשך דער מלחמה האָט סוצקעווער אָנגעשריבן איבער אכציג לידער.

נאָך דער באַפרייאונג האט ער פאר א קורצע צייט געוואוינט אין מאָסקווע, אין לאָדזש און אין פאַריז. דעם 12טן פעברואַר 1946 אַרויסגעטראָטן ווי דער ערשטער ייִדישער עדות אויפן נירנבערגער פּראָצעס קעגן די נאַצישע קריגס־פאַרברעכער. אין סעפּטעמבער 1947 זיך באַזעצט אין ארץ־ישׂראל. דאָרטן געוואָרן דער גרינדער און רעדאַקטאָר פונעם זשורנאַל די גאָלדענע קייט (תּל־אָביב 1949 - 1995) — די העכסטע טריבונע פון דער נאָכמלחמהדיקער ליטעראַטור אויף אידיש.

צווישן 1948 און 1996 זענען אַרויס אין ישׂראל קרוב צו דרייסיג ביכער מיט סוצקעווערס פּאָעזיע און פּאָעטישער פּראָזע. צו זיינע יובילייען — 50 יאָר אין 1963, 70 אין 1983 — זענען דערשינען באַזונדערע בענד מיט קריטישע עסייען וועגן אים. ער האָט באַקומען הויכע ליטעראַרישע אויסצייכענונגען אין ישׂראל און אין אַנדערע לענדער. אַזעלכע שרייבער ווי טשעסלאַוו מילאָש און ערי דע לוקאַ האָבן אים באַגריסט ווי איינעם פון די וויכטיגסטע פּאָעטן פון 20סטן יאָרהונדערט. זיינע ווערק זענען איבערגעזעצט געוואָרן אין העברעאיש, ענגליש, דייטש, פראנצויזיש און פאַרשידענע אַנדערע לשונות.

ער איז נפטר געוואָרן ד' שבט תּש"ע (דעם 20סטן יאַנואַר 2010) אין תּל־אָביב, אין עלטער פון 96 יאָר.

ביכער

ביבליאָגראַפיע

  • יובל־בוך צום פופציגסטן געבוירן־טאָג פון אַברהם סוצקעווער (תּל־אָביב, יובל־קאָמיטעט, 1963)
  • שלמה ביקל. די ברכה פון שיינקייט: עסייען וועגן אַברהם סוצקעווער (תּל־אָביב, פאַרלאַג המנורה, 1969)
  • יודל מאַרק. אַברהם סוצקעווערס פּאָעטישער וועג (תּל־אָביב, פאַרלאַג י.ל.פּרץ, 1974)
  • אַברהם נאָווערשטערן. אַברהם סוצקעווער־ביבליאָגראַפיע (תּל־אָביב, פאַרלאַג ישׂראל־בוך, 1976)
  • ייִחוס פון ליד/יחוסו של שיר, לכּבוד אַברהם סוצקעווער (תּל־אָביב, יובל־קאָמיטעט, 1983)
  • אַברהם סוצקעווער במלאת לו שבעים/צום ווערן אַ בן־שבעים (ירושלים, קאַטאַלאָג פון דער אויסשטעלונג אין דער נאַציאָנאַלער און אוניווערסיטעט־ביבליאָטעק, נאָוועמבער 1983)
  • די גאָלדענע קייט נומער 136: אַברהם־סוצקעווער־נומער (תּל־אָביב, 1993)

דרויסנדיגע לינקס

מוסטער:ביכער--

דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!