אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "פיר תקופות"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
וויזועלוויקיטעקסט
ק (נייטראלער האט באוועגט בלאט באַניצער:שווערמער/ארטיקלען/תקופה צו פיר תקופות אן לאזן א ווייטערפירונג: געצייטיגט (פעלן קאטעגאריעס))
ק (.)
 
(69 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
[[קובץ:Summer Solstice Sunrise over Stonehenge 2005.jpg|קליין|דער זון אויפגאנג אין "סטאנהענדזש", [[ענגלאנד]], אינעם לענגסטן טאג פון יאר (תקופת תמוז)]]
{{דעסקריפציע|אידישע אסטראנאמישע צעטיילונג פון דער זון-יאר}}
א '''תקופה''' איז איינע פון די פיר צייטן אין יאר ווען די זון קומט אן צו א ווענדפונקט. דאס איז שטארק נוגע פאר די חשבונות פונעם [[אידישער לוח|אידישן לוח]] און דאס זאגן "ותן טל ומטר" און [[ברכת החמה]].
[[טעקע:Summer Solstice Sunrise over Stonehenge 2005.jpg|קליין|דער זון אויפגאנג אין "סטאנהענדזש", [[ענגלאנד]], אינעם לענגסטן טאג פון יאר (תקופת תמוז)]]
די '''פיר תקופות''' זענען די פיר צייטן אין יאר ווען די זון קומט אן צו איינעם פון אירע ווענדפונקטן. דאס איז שטארק נוגע פאר די חשבונות פונעם [[אידישער לוח|אידישן לוח]] און דאס זאגן "ותן טל ומטר" און [[ברכת החמה]]. אין די צייטן ווען בית דין האט מעבר געווען יארן לויט א חשבון יעדן יאר, נישט דורך א באשטימטן לוח ווי מיר האבן היינט, האט די תקופה געשפילט די גרעסטע ראלע אינעם מעבר זיין דאס יאר.


אין גמרא און אין די ראשונים ווערן געברענגט פארשידענע חשבונות אויסצורעכענען ווען די תקופה קומט אויס. באקאנט זענען [[תקופת שמואל]] און [[תקופת רב אדא]], וועלכע זענען צוויי מהלכים וויאזוי צו רעכענען די תקופה. די שיטות דינגען זיך אויך איבער דער פראגע ווען דער ערשטער מולד איז געווען: צי מיטוואך פון [[ששת ימי בראשית]] פארטאגס, אדער א וואך דערויף. דער [[רמב"ם]] אין הלכות קידוש החודש, אינמיטן שילדערן די חשבונות הראיה, ערווענט אז לויט זיינע חשבונות קען מען אויסרעכענען די "אמת'ע תקופה" און פארשידענע מחברים האבן לויט דעם אויסגעארבעט די [[תקופת הרמב"ם]]. די אידישע חשבונות ווערן אפט פארגליכן צו וואס עס איז אנגענומען היינט ביי אסטראנאמער.
אין גמרא און אין די ראשונים ווערן געברענגט פארשידענע חשבונות אויסצורעכענען ווען די תקופה קומט אויס. באקאנט זענען [[תקופת שמואל]] און [[תקופת רב אדא]], וועלכע זענען צוויי מהלכים איבער דער לענג פונעם טראָפּישן יאר און די תקופות. אין דעם מחלוקת איז אויך געוואנדן ווען מ'רעכנט די ערשטע תקופה.


די תקופה האט אויך געשפילט א גרויסע ראלע אין דעם לוח פון די לכאורה-[[איסיים]] פון [[קומראן]], וועלכע האבן געבויט זייערע חשבונות אויף דער אסטראנאמיע וואס ווערט געברענגט אין [[ספר חנוך א']].
דער [[רמב"ם]] אין הלכות קידוש החודש, אינמיטן שילדערן די חשבונות הראיה, ערווענט אז לויט זיינע חשבונות קען מען אויסרעכענען די "אמת'ע תקופה" און פארשידענע מחברים האבן לויט דעם אויסגעארבעט די תקופת הרמב"ם. די אידישע חשבונות ווערן אפט פארגליכן צו וואס עס איז אנגענומען היינט ביי אסטראנאמער.
 
די תקופה האט אויך געשפילט א גרויסע ראלע אין דעם לוח פון די לכאורה-[[איסיים]] פון [[קומראן]], וועלכע האבן געבויט זייערע חשבונות אויף דער אסטראנאמיע וואס ווערט געברענגט אין ספר חנוך א'.


==נאמען און באדייט==
==נאמען און באדייט==
די פיר תקופות זענען אין צענטער פון די פיר סעזאנען, און טיילן איין דאס [[טראפישע יאר]] אויף פיר. זיי ווערן אנגערופן נאך דעם חודש ווען זיי געפאלן אממערסטנס אויס: תשרי, טבת, ניסן און תמוז. דער טאג פון א תקופה ווערט אנגערופן אין [[גמרא]] "יום תקופה"{{הערה|שם=סנהדריג|{{בבלי|סנהדרין|יג|א}}}}, א טערמין וואס מ'טרעפט אויך אין די מגילות ים המלח{{הערה|[https://www.researchgate.net/publication/322034015_A_Newly_Reconstructed_Calendrical_Scroll_from_Qumran_in_Cryptic_Script מגילה 4Q324d]}}. דאס ווארט "תקופה" קען זיך אויך באציען צום צייט-אפשניט פון איין תקופה צו דער צווייטער, און עס ווערט גערופן אויפן נאמען פון דער תקופה וואס האט עס אנגעהויבן{{הערה|ווי אין דער סוגיא אין {{בבלי|ראש השנה|כא|א|ללא=שם}}}}.
די פיר תקופות זענען אין צענטער פון די פיר סעזאנען, און טיילן איין דאס [[טראפישע יאר|טראָפּישע יאר]] אויף פיר. זיי ווערן אנגערופן נאך דעם [[חודש]] ווען זיי געפאלן אממערסטנס אויס: תשרי, טבת, ניסן און תמוז. דער טאג פון א תקופה ווערט אנגערופן אין [[גמרא]] "יום תקופה"{{הערה|שם=סנהדריג|{{בבלי|סנהדרין|יג|א}}}}, א טערמין וואס מ'טרעפט אויך אין די מגילות ים המלח{{הערה|[https://www.researchgate.net/publication/322034015_A_Newly_Reconstructed_Calendrical_Scroll_from_Qumran_in_Cryptic_Script מגילה 4Q324d]}}. דאס ווארט "תקופה" קען זיך אויך באציען צום צייט-אפשניט פון איין תקופה צו דער צווייטער, און עס ווערט גערופן אויפן נאמען פון דער תקופה וואס האט עס אנגעהויבן{{הערה|ווי אין דער סוגיא אין {{בבלי|ראש השנה|כא|א}}}}.
 
דער שורש פונעם ווארט "תקופה" איז מלשון "הקפה" – ארומקרייזן, און עס מיינט "צוריקקומען צום אנהייב". טראצדעם וואס ביי דער תקופה קומט די זון נאכנישט צוריק צום אנהייב פון איר גאנג, נאר ענדיגט בלויז א פערטל דערפון, ווערט עס אבער אנגערופן א "תקופה", וויבאלד עס ענדיגט זיך איין טייל פון די פארשידענע טוישונגען אינעם יאר{{הערה|שם=עיבורב|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער שני|page=95}}: {{ציטוטון|ואנו קוראין לארבעת חלקי השנה תקופות, מפני שהזמן בכל התקופה מהן גומר את ענין אחד ממדת הלילה והיום בחסרונן או יתרונן ומתחיל בענין אחר, וכן במהלכה ובמעמדה מן הארץ; בכל תקופה ותקופה גומרת ענין אחד ומתחלת בענין אחר.}}}}.
 
תקופת תשרי איז אינמיטן הערבסט און איז איינס פון די צוויי מאל אין יאר ווען די זון איז אייניג מיט דער [[קו המשווה]]. תקופת טבת איז אינמיטן ווינטער, ווען די זון איז ביי איר סאמע צפון-פונקט, 23.44°N פון דער קו המשווה. תקופת ניסן איז אינמיטן פרילינג, דאס צווייטע מאל ווען די זון איז אייניג מיט דער קו המשווה. תקופת תמוז איז אינמיטן זומער, ווען די זון איז ביי איר סאמע דרום-פונקט, 23.44°S פון דער קו המשווה. תקופות תמוז און טבת זענען די קורצסטע און לענגסטע טעג אין יאר (Solstice), און תקופות ניסן און תשרי זענען די צוויי גלייכנעכט (Equinox){{הערה|שם=עיבורב}}. אזוי אויך איז תקופת ניסן די צייט ווען די זון דערגרייכט אנפאנג פון [[גלגל המזלות|מזל]] טלה{{ביאור|די נעמען פון די מזלות וואס ווערן דא דערמאנט, זענען געבארגטע טערמינען פאר פאזיציעס פון דער זון איבערן {{קישור שפה|עברית|מישור המילקה|עקליפטיק}}, אבער די עצם שטערן גרופעס נאך וועמען זיי הייסן זענען שוין פון לאנג אפגערוקט{{הערה|{{רמב"ם|יסודי התורה|ג|ז}}}}.}}, תקופת תמוז איז ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל סרטן, תקופת תשרי ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל מאזנים, און תקופת טבת ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל גדי{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|ט|ג}}}}.
 
די גענויע צייט ווען די זון קומט באמת אן צו א ווענדפונקט איז באקאנט אלס די "תקופה האמיתית", אבער טעכניש ווערן די תקופות ביי אידן גערעכנט דורכן צעטיילן די אומגעפערע לענג פונעם יאר אויף פיר גלייכע טיילן, באקאנט אלס די "תקופה האמצעית"{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|י|ז}}; '''פירוש''', {{רמב"ם|קידוש החודש|יג|יא|מפרש=ר׳ דוד בר' עובדיה}}; י. אייכנשטיין, "מבוא לתקופת הרמב"ם", '''לוח דבר בעתו''' תשע"ג, בני ברק, תשע"ג, זייט 34.}}.


דער שורש פונעם ווארט "תקופה" איז מלשון "הקפה" – ארומקרייזן, און עס מיינט "צוריקקומען צום אנהייב". טראצדעם וואס ביי דער תקופה קומט די זון נאכנישט צוריק צום אנהייב פון איר גאנג, נאר ענדיגט בלויז א פערטל דערפון, ווערט עס אבער אנגערופן א "תקופה", וויבאלד עס ענדיגט זיך איין טייל פון די פארשידענע טוישונגען אינעם יאר{{הערה|שם=עיבורב|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער שני|95}}: {{ציטוטון|ואנו קוראין לארבעת חלקי השנה תקופות, מפני שהזמן בכל התקופה מהן גומר את ענין אחד ממדת הלילה והיום בחסרונן או יתרונן ומתחיל בענין אחר, וכן במהלכה ובמעמדה מן הארץ; בכל תקופה ותקופה גומרת ענין אחד ומתחלת בענין אחר.}}}}.
אַסטראָנאָמיש גערעדט, איז דער צייט-אפשניט ווילאנג עס געדויערט פאר דער זון אנצוקומען פון איין ווענדפונקט צום צווייטן נישט אייביג אייניג, וויבאלד די זון גייט אמאל שנעלער און אמאל שטאטער. אזוי אויך איז די לענג פונעם טראָפּישן יאר נישט אלץ די זעלבע. די תקופות וואס מ'ניצט ווערן דעריבער אנגערופן "תקופות אמצעיות", דהיינו אז דאס איז בלויז דער דורכשניט ווען מ'רעכנט צוזאם א לאנגן צייט-אפשניט. דער [[רמב"ם]] אין הלכות קידוש החודש<ref>פרק יג.</ref> גיבט א וועג ווי אזוי אויסצורעכענען די "תקופה אמיתית", ד"ה דאס גענויע ארט וואו די זון איז באמת. פארשידענע מחברים האבן לויט דעם אויסגעארבעט די תקופת הרמב"ם. די אידישע חשבונות ווערן אפט פארגליכן צו וואס עס איז אנגענומען היינט ביי אסטראנאמער.


תקופת תשרי איז אינמיטן הערבסט און איז איינס פון די צוויי מאל אין יאר ווען די זון איז אייניג מיט דער [[קו המשווה]]. תקופת טבת איז אינמיטן ווינטער, ווען די זון איז ביי איר סאמע צפון-פונקט, 23.5°N פון דער קו המשווה. תקופת ניסן איז אינמיטן פרילינג, דאס צווייטע מאל ווען די זון איז אייניג מיט דער קו המשווה. תקופת תמוז איז אינמיטן זומער, ווען די זון איז ביי איר סאמע דרום-פונקט, 23.5°S פון דער קו המשווה. תקופות תמוז און טבת זענען די קורצסטע און לענגסטע טעג אין יאר (Solstices), און תקופות ניסן און תשרי זענען די צוויי גלייכנעכט (Equinoxes){{הערה|שם=עיבורב}}. אזוי אויך איז תקופת ניסן די צייט ווען די זון דערגרייכט אנפאנג פון [[גלגל המזלות|מזל]] טלה{{ביאור|די נעמען פון די מזלות וואס ווערן דא דערמאנט, זענען געבארגטע טערמינען פאר פאזיציעס פון דער זון איבערן [[מילך וועג]], אבער די עצם שטערן גרופעס נאך וועמען זיי הייסן זענען שוין פון לאנג אפגערוקט{{הערה|{{רמב"ם||יסודי התורה|ג|ז}}}}.}}; תקופת תמוז איז ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל סרטן; תקופת תשרי, ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל מאזנים; און תקופת טבת ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל גדי{{הערה|{{רמב"ם||קידוש החודש|ט|ג}}}}.
לויט די וויסנשאפטלער, טוישט זיך כסדר די לענג פונעם יאר, און איז אינעם 21סטן יארהונדערט ארום 365 טעג, 5 שעה, 48 מינוט און 45.2553 סעקונדעס{{הערה|שם=אש"ה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 671}}. דער צייט-אפשניט פון איין ווענדפונקט צום צווייטן זענען נישט אייניג און טוישן זיך אויך: תקופת תמוז איז 93.647 טעג, תקופת תשרי 89.836, און זיי ווערן אלץ לענגער; תקופת טבת איז 88.997 טעג, תקופת ניסן 92.764, און זיי ווערן אלץ קירצער{{הערה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 623}}.


די צייט אפשניט ווילאנג עס געדויערט פאר דער זון אנצוקומען פון איין ווענדפונקט צום צווייטן איז לאו דווקא אייניג. די גענויע צייט ווען די זון קומט באמת אן צו א ווענדפונקט איז באקאנט אלס די "תקופה האמיתית", אבער טעכניש ווערן די תקופות ביי אידן גערעכנט דורכן צעטיילן די אומגעפערע לענג פונעם יאר אויף פיר גלייכע טיילן, באקאנט אלס די "תקופה האמצעית"{{הערה|{{רמב"ם||קידוש החודש|י|ז}}; '''המפרש על הרמב"ם''', הלכות קידוש החודש, [https://beta.hebrewbooks.org/rambam.aspx?sefer=3&rtype=צורת%20הדף&hilchos=19&perek=13&halocha=11 פרק י"ג, הלכה י"א]; י. אייכנשטיין, "מבוא לתקופת הרמב"ם", '''לוח דבר בעתו''' תשע"ג, בני ברק, תשע"ג, זייט 34.}}.
== אין הלכה ==
=== מעבר זיין דאס יאר ===
אין די צייטן ווען מ'פלעגט באשטימען אן [[עיבור יאר|עיבור-יאר]] לויט א פאקטישן חשבון, איידער מ'האט אוועקגעשטעלט דעם קביעות'דיגן חשבון אין יאר [[ד'קי"ט]], איז די תקופה געווען איינער פון די שטארקע פאקטארן ביים באשטימען אן עיבור יאר. דאס האט געארבעט אז בית דין האט אויסגערעכנט ווען תקופת ניסן גייט אויספאלן, און אויב האבן זיי געזען אז ס'וועט זיין פון ט"ז ניסן (דער צווייטער טאג פסח) און ווייטער, האבן זיי באשטימט מ'זאל צולייגן נאך א חודש אדר, צו מאכן די תקופה פריער<ref>רמב"ם קידוש החודש ד,ב. </ref>. לויט טייל ראשונים איז דער 19-יעריגער מחזור פון עיבור-יארן אויך געבויט לויט די תקופות{{הערה|שם=ראשונים|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער חמישי|page=109}} בשם רבינו חסאן הדיין, און רבינו יצחק בן ברוך אלבאליה; {{היברובוקס|רבינו יצחק הישראלי|יסוד עולם|23867|מאמר ד', פרק ב'|page=128}}}}.


לויט די וויסנשאפטלער, טוישט זיך כסדר די לענג פונעם יאר און איז אינעם 21'סטן יארהונדערט ארום 365 טעג, 5 שעה, 48 מינוט און 45.2553 סעקונדעס{{הערה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 671}}. די לענג פון די תקופות זענען נישט אייניג און טוישן זיך אויך מיט די צייט: זומער איז 93.647 טעג, הערבסט 89.836, און זיי ווערן אלץ לענגער; ווינטער איז 88.997 טעג, פרילינג 92.764, און זיי ווערן אלץ קורצער{{הערה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 623}}.
דער רמב"ם שרייבט אז ביי עיבור השנה האט גערעכנט לויט תקופת רב אדא{{הערה|שם=רמבםיו|{{רמב"ם|קידוש החודש|י|ו}}}}. עס איז דער איינציגסטע אזא פלאץ, ביי אלע אנדערע זאכן רעכנט מען מיט תקופת שמואל.


=== אין הלכה ===
=== תענית גשמים ===
אין די צייטן ווען מ'פלעגט באשטימען אן [[עיבור יאר]] לויט א פאקטישן חשבון, איידער מ'האט אוועקגעשטעלט דעם קביעות'דיגן חשבון אין יאר ד'קי"ט, איז די תקופה געווען איינער פון די שטארקע פאקטארן ביים באשטימען אן עיבור יאר, ד.ה. מען מאכט אן עיבור יאר כדי אז פסח זאל אויסקומען נאך תקופת ניסן{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|כא|א}}}} און סוכות נאך תקופת תשרי{{הערה|שם=סנהדריג}}. לויט טייל ראשונים איז דער 19 יאריגער מחזור פון עיבור יארן אויך געבויט לויט די תקופות.
אין די צייטן פון חז"ל פלעגט מען גוזר תענית זיין אין ארץ ישראל אויב ס'איז געווען אן "עצירת גשמים". כאטש מ'האט נאר גוזר געווען א געוויסן סכום פון תעניתים, קען ווער ס'וויל צולייגן אן אייגענע תענית ביז תקופת ניסן{{הערה|{{שוע|אורח חיים|תקעה|ז}}}}.


אין "חוץ לארץ" הייבט מען אן זאגן "ותן טל ומטר" אינעם זעכציגסטן טאג נאך תקופת תשרי{{הערה|{{שוע|אורח חיים|קיז|א}}}}; און טאמער קומט נישט קיין רעגן, קען מען פאסטן אויפן "עצירת גשמים" נאר ביז תקופת ניסן{{הערה|{{שוע|אורח חיים|תקעה|ז}}}}.
=== ותן טל ומטר ===
אין חוץ לארץ הייבט מען אן זאגן "ותן טל ומטר" אינעם זעכציגסטן טאג נאך תקופת תשרי{{הערה|{{שוע|אורח חיים|קיז|א}}}}. דאס קומט אויס אין רוב יארן די נאכט פאר דעצעמבער 5, אבער אויב דער נאכפאלגנדער [[פעברואר]] פארמאגט 29 טעג איז עס די נאכט פאר דעצעמבער 6.


די צייט צו זאגן ברכת החמה איז אינעם "יום התקופה" פון תקופת ניסן, רעכענענדיג לויט תקופת שמואל{{הערה|{{בבלי|ברכות|נט|ב}}}}.
=== ברכת החמה ===
איינמאל אין 28 יאר, ווען תקופת ניסן לויט שמואל פאלט אויס דינסטאג אוונט, מאכט מען א ברכה אויף דער זון עוֹשֵׂה מַעֲשֵׂה בְרֵאשִׁית<ref>{{בבלי|ברכות|נט|ב}}</ref>. דאס קומט אויס אלעמאל אין א [[מיטוואך]] אום אפּריל 8. דאס לעצטע מאל מ'האט געמאכט די ברכה איז געווען ערב פסח תשס"ט, און דאס קומענדיגע מאל וועט זיין כ"ג ניסן תשצ"ז.
 
=== ניטל ===
ביי די אשכנזים, וועלכע שטאמען פון די אייראפעאישע קריסטליכע לענדער, פירט מען זיך נישט צו לערנען אין נאכט פון ניטל, ווען ס'איז די קריסטליכע חגא. ביי רוב קהילות איז ניטל די נאכט פאר יאנואר 7, דער טאג ווען ס'איז געווענליך תקופת טבת. די קהילות וואס שטאמען פון רוסלאנד/אוקראינע, וואו די ארטיגע פּראַוואָסלאַוונע קריסטן האלטן חגא לויט'ן יוליאנישן קאלענדאר, לערנען נישט די נאכט צו דעצעמבער 25.
 
=== טרינקען וואסער ===
עס איז פארהאן אן אור-אלטער מנהג נישט צו טרינקען וואסער אין דער צייט פון דער תקופה<ref>רמ"א יו"ד קטז,ה.</ref>.


עס איז פארהאן אן אור-אלטער מנהג נישט צו טרינקען וואסער אין דער צייט פון דער תקופה{{העב|איסור שתיית מים בחילופי תקופות}}{{הערה|[[רמ"א]] אין {{שוע|יורה דעה|קטז|ה}}}}.
=== אין אגדת חז"ל ===
=== אין אגדת חז"ל ===
פון [[חז"ל]] זעט אויס אז באלד פון [[ששת ימי בראשית]] איז דער גאנג פון דער זון געווען לויט די תקופות. אין [[פרקי דרבי אליעזר]]{{הערה|[[S:פרקי_דרבי_אליעזר_פרק_ח|פרק ח]]}} ווערט פארציילט אז באלד ווען דער אייבערשטער האט באשאפן די זון, האט ער איינגעארדנט די תקופות און איבערגעגעבן די חשבונות פאר אדם הראשון, ווי עס שטייט אין פסוק "זה ספר תולדות אדם"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ה|א}}}}. אזוי אויך, ברענגט די גמרא א [[ברייתא]] וואס דערציילט אז ווען [[אדם הראשון]] האט געזען אין די טעג פאר תקופת טבת ווי די טעג ווערן אלץ קורצער, האט ער געמיינט אז דאס איז א שטראף אויפן [[חטא עץ הדעת]] און דעריבער האט ער געפאסט אכט טעג; נאך דער תקופה, ווען ער האט געזען ווי די טעג הייבן ווידער אן גרעסער ווערן, האט ער פארשטאנען אז דאס איז דער שטייגער פון דער וועלט און ער האט דאן געמאכט אכט טעג א יום טוב. דעם קומענדיגן יאר האט ער געהאלטן אלע זעכצן טעג א יום טוב. שפעטער, האבן די גויים קובע געווען אין די טעג חגאות פאר זייערע עבודה זרה'ס, די רוימישע "סטרנורא" און "קלנדא"{{הערה|{{בבלי|עבודה זרה|ח|א}}}}.
פון [[חז"ל]] זעט אויס אז באלד פון [[ששת ימי בראשית]] איז דער גאנג פון דער זון געווען לויט די תקופות. אין [[פרקי דרבי אליעזר]]{{הערה|[[שית:Pirkei_DeRabbi_Eliezer/8|פרק ח]]}} ווערט פארציילט אז באלד ווען דער אויבערשטער האט באשאפן די זון, האט ער איינגעארדנט די תקופות און איבערגעגעבן די חשבונות פאר אדם הראשון, ווי עס שטייט אין פסוק "זה ספר תולדות אדם"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ה|א}}}}. אויך ברענגט די גמרא א [[ברייתא]] וואס דערציילט אז ווען [[אדם הראשון]] האט געזען אין די טעג פאר תקופת טבת ווי די טעג ווערן אלץ קירצער, האט ער געמיינט אז דאס איז א שטראף אויפן [[חטא עץ הדעת]], אז דער טאג גייט ווערן קלענער און קלענער ביז די וועלט ווען חרוב ווערן, און דעריבער האט ער געפאסט אכט טעג. נאך תקופת טבת, ווען ער האט געזען ווי די טעג הייבן ווידער אן גרעסער ווערן, האט ער פארשטאנען אז דאס איז דער שטייגער פון דער וועלט און ער האט דאן געמאכט אכט טעג א יום טוב. דעם קומענדיגן יאר האט ער געהאלטן אלע זעכצן טעג א יום טוב. שפעטער האבן די גוים קובע געווען אין די טעג חגאות פאר זייערע עבודה זרה'ס, די רוימישע "סטרנורא" און "קלנדא"{{הערה|{{בבלי|עבודה זרה|ח|א}}}}.


ווידעראום, אין טייל מפרשים אויפן פסוק "עוד כל ימי הארץ זרע וקציר וקר וחם וקיץ וחרף ויום ולילה לא ישבתו"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}}, ווערט ערקלערט אז ביזן [[מבול]] איז דער גאנג פון דער זון אלץ געווען העכער דער קו המשווה, אזויווי אין תקופת ניסן, און נאר נאכן מבול האט איר קרייז אוועקגענויגט פון דער קו המשווה וואס האט געברענגט צו פיר תקופות אין יאר{{הערה|[[ספורני]], ספר בראשית, [[S:ספורנו/בראשית/ח#כב|פרק ח', פסוק כ"ב]]}}. א ראיה דערצו ווערט געברענגט פונעם מדרש{{הערה|בראשית רבה, [[S:בראשית_רבה_לד#יא|פרשה ל"ד, פסקה י"א]]}} אויף דעם פסוק וואס זאגט אז ביזן מבול איז אלעמאל געווען "א שיינער וועטער אזויווי אין תקופת ניסן"{{הערה|[[S:מלבי"ם_על_בראשית_ח#פסוק_כב|מלבי"ם]]; [https://library.alhatorah.org/?r1=R._S.R._Hirsch_Bereshit_8 רש"ר הירש] ביי alhatorah}}
ווידעראום אין טייל מפרשים אויפן פסוק "עוד כל ימי הארץ זרע וקציר וקר וחם וקיץ וחרף ויום ולילה לא ישבתו"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}}, ווערט ערקלערט אז ביזן [[מבול]] איז דער גאנג פון דער זון אלץ געווען העכער דער קו המשווה, אזויווי אין תקופת ניסן, און נאר נאכן מבול האט איר קרייז אוועקגענויגט פון דער קו המשווה וואס האט געברענגט צו פיר תקופות אין יאר{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב|מפרש=ספורנו}}}}. א ראיה דערצו ווערט געברענגט פונעם מדרש{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|לד|יא}}}} אויף דעם פסוק וואס זאגט אז ביזן מבול איז אלעמאל געווען "א שיינער וועטער אזויווי אין תקופת ניסן"{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב|מפרש=מלבי"ם}}; [https://library.alhatorah.org/?r1=R._S.R._Hirsch_Bereshit_8 רש"ר הירש] ביי alhatorah}}.


==תקופת שמואל==
== די פארשידענע תקופות ==
'''תקופת שמואל''' איז די שיטה פונעם [[אמורא]] [[שמואל]] אנבאלאנגט דער לענג פון די פיר תקופות. דאס אנהייבן זאגן "ותן טל ומטר" און די צייט פון מאכן ברכת החמה, ווענדן זיך ביידע אין תקופת שמואל{{הערה|{{שוע|אורח חיים|קיז|א}} און {{שוע|אורח חיים|רכט|ב|ללא=שם}}}}. די שיטה איז געבויט בעיקר אויף א מימרא פון שמואל אין מסכת עירובין{{הערה|{{בבלי|עירובין|נו|א}}}}, וואו עס קומט אויס אז א יאר איז 365 טעג און 6 שעה, און יעדע פון די פיר תקופות איז 91 טעג און 7.5 שעה.  
[[טעקע:לוח דבר בעתו.jpg|ממוזער|שמאל|אינעם [[לוח]] "דבר בעתו" ווערט יערליך אנגעצייכנט די גענויע דאטומען און צייטן פון די תקופות, לויט עטליכע שיטות. דער לוח דבר בעתו פון יאר [[תשע"ה]]]]
עס זענען פארהאן מערערע שיטות וויאזוי אויסצורעכענען די צייט פון דער תקופה. באקאנט זענען די צוויי שיטות גערופן "תקופת שמואל" און "תקופת רב אדא".
=== תקופת שמואל ===
{{הויפט ארטיקל|תקופת שמואל}}
די שיטה פונעם [[אמורא]] [[שמואל]] אנבאלאנגט דער לענג פון די פיר תקופות ווערט גערופן "תקופת שמואל". דאס אנהייבן זאגן "ותן טל ומטר" און די צייט פון מאכן ברכת החמה, ווענדן זיך ביידע אין תקופת שמואל{{הערה|{{שוע|אורח חיים|קיז|א}} און {{שוע|אורח חיים|רכט|ב|אן=נאמען}}}}. די שיטה איז געבויט בעיקר אויף א מימרא פון שמואל אין מסכת עירובין{{הערה|{{בבלי|עירובין|נו|א}}}}, וואו עס קומט אויס אז א יאר איז 365 טעג און 6 שעה, און יעדע פון די פיר תקופות איז 91 טעג און 7.5 שעה.


די שיטה איז בעצם אומפונקטליך, ווייל עס איז בעיקר געמאכט פאר דעם המון עם וואס קען נישט דערהייבן שווערע חשבונות, און די [[סנהדרין]] האבן געהאט א באזונדערן פונקטליכן חשבון, "תקופת רב אדא", וועלכן מ'האט נישט ארויסגעגעבן פארן ברייטן המון{{הערה|שו"ת ה[[תשב"ץ]], [[S:שו"ת_רשב"ץ_(תשב"ץ)/חלק_א/קח|חלק א', סימן ק"ח]]; {{היברובוקס|אבן עזרא|ספר העבור|21162|ליק, תרל"ד, דף ח' עמוד ב'|31|ללא=שם}} און אין זיין פירוש הארוך אויף שמות [[S:אבן_עזרא_על_שמות_יב|פרק י"ב, פסוק ב']]}}{{הערה|שם=ראבחה}}.
די שיטה איז בעצם אומפינקטליך, ווייל עס איז בעיקר געמאכט פאר דעם המון עם וואס קען נישט דערהייבן שווערע חשבונות, און די [[סנהדרין]] האבן געהאט די "תקופת רב אדא", וואס איז יא פינקטליך, וועלכן מ'האט נישט ארויסגעגעבן פארן ברייטן המון<ref>ספר העיבור לראב"ח ג,ה.</ref>.


דער חשבון אויסצורעכענען ווען א געוויסע תקופה וועט אויסקומען לויט תקופת שמואל, ווערט געברענגט אין די ראשונים{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער שלישי|עמוד=97}}; {{רמב"ם||קידוש החודש|ט|ד}}; {{היברובוקס|אבן עזרא|ספר העבור|21162|ליק, תרל"ד, דף ב' עמוד ב'|עמוד=19}}}}. די שיטה נעמט אן אז די ערשטע תקופת ניסן פונעם וועלט באשאף איז געווען מיטוואך אנהייב מעת לעת, דאס מיינט דינסטאג נאכט 6:00, און דער מולד פון חודש ניסן איז געווען 7 טעג, 9 שעה און 642 חלקים שפעטער, ד.ה. מיטוואך פארטאגס{{הערה|ברייתא דסוד העיבור אין '''מסכת כותים''' עם פירוש מצרף ומטהר להגר"ח קניבסקי, בני ברק תשכ"ה; {{רמב"ם||יסודי התורה|ט|ג}}}}. פארשידענע הסברים זענען געזאגט געווארן דערויף{{הערה|סמ"ג עשין מז; '''יסוד עולם''' לרבינו יצחק הישראלי מאמר ד פרק יד; רבי אברהם ישעיה קרליץ, '''חזון איש''', חלק אורח חיים, מועד, בני ברק, תשל"ד, סימן קלח אות א}} און טייל ראשונים האלטן אז די שיטה גייט נאר לויט דער דעה אז "בתשרי נברא העולם", ווען דער חילוק צווישן דער תקופה און מולד איז געווען קלענער{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=לתקופות}}}}.
דער חשבון אויסצורעכענען ווען א געוויסע תקופה וועט אויסקומען לויט תקופת שמואל, ווערט געברענגט אין די ראשונים{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער שלישי|page=97}}; {{רמב"ם|קידוש החודש|ט|ד}}; {{היברובוקס|אבן עזרא|ספר העבור|21162|ליק, תרל"ד, דף ב' עמוד ב'|page=19}}}}. די שיטה נעמט אן אז די ערשטע תקופת ניסן פונעם וועלט באשאף איז געווען מיטוואך אנהייב מעת לעת, דאס מיינט דינסטאג נאכט 6:00, און דער [[מולד]] פון חודש ניסן איז געווען 7 טעג, 9 שעה און 642 חלקים שפעטער, ד"ה מיטוואך פארטאגס{{הערה|ברייתא דסוד העיבור אין '''מסכת כותים''' עם פירוש מצרף ומטהר להגר"ח קניבסקי, בני ברק תשכ"ה; {{רמב"ם|יסודי התורה|ט|ג}}}}. פארשידענע הסברים זענען געזאגט געווארן דערויף{{הערה|{{סמ"ג|עשה|מז}}; {{היברובוקס|רבינו יצחק הישראלי|יסוד עולם|23867|מאמר ד', פרק י"ד|page=162}}; {{היברובוקס|רבי אברהם ישעיה קרליץ|חזון איש|14336| חלק אורח חיים, מועד, סימן קל"ח, אות א'|page=458}}}} און טייל ראשונים האלטן אז די שיטה גייט נאר לויט דער דעה אז "בתשרי נברא העולם", ווען דער חילוק צווישן דער תקופה און [[מולד]] איז געווען קלענער{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|ח|א|מפרש=תוספות|ד"ה=לתקופות}}}}.


זייענדיג אנגענומען אויך ביי אנדערע פעלקער, איז תקופת שמואל גלייך צום אסטראנאמישן באזיס פונעם יוליאנער קאלענדער, אזוי אז אין כמעט אלע יארן פאלן די תקופות אויס אין די זעלבע יוליאנער דאטומען. דאס ווערט געניצט דורך די פוסקים אלס א סימן ווען מען הייבט אן זאגן "ותן טל ומטר"{{הערה|בית יוסף אויף {{טור|או"ח|קיז}} בשם דעם [[אבודרהם]] (ירושלים תשכ"ג זייט ק"י); שו"ת התשב"ץ [[S:שו"ת_רשב"ץ_(תשב"ץ)/חלק_ג/קכג|חלק ג', סימן קכ"ג]]}}.
זייענדיג אנגענומען אויך ביי אנדערע פעלקער, איז תקופת שמואל גלייך צום אסטראנאמישן באזיס פונעם יוליאנישן קאלענדאר, אזוי אז אין כמעט אלע יארן פאלן די תקופות אויס אין די זעלבע יוליאנער דאטומען. דאס ווערט געניצט דורך די פוסקים אלס א סימן ווען מען הייבט אן זאגן "ותן טל ומטר"{{הערה|{{טור|אורח חיים|קיז|מפרש=בית יוסף}} בשם דעם [[רבי דוד אבודרהם|אבודרהם]] (ירושלים תשכ"ג זייט ק"י); שו"ת התשב"ץ [[שית:Sefer_HaTashbetz,_Part_III/123|חלק ג', סימן קכ"ג]]}}.


==תקופת רב אדא==
לויטן גרעגאריאנישן קאלענדאר טוישן זיך דאטומען יעדע 100 אדער 200 יאר. די יעצטיגע דאטומען זענען גילטיג פון 1901 ביז 2099 למספרם. דער סדר גייט אין א "מחזור קטן" פון פיר יאר, אנגעפאנגען פון שנת א'. דער לעצטער מחזור האט זיך אנגעהויבן ניסן תשפ"א און וועט זיך ענדיגן טבת תשפ"ו.
'''תקופת רב אדא''' איז די שיטה פון דער אמורא [[רב אדא בר אהבה]] אנבאלאנגט דער לענג פונעם יאר און די תקופות. לויט דער שיטה זענען פארהאן גענוי 235 חדשים אין 19 זון-יארן. לויט טייל ראשונים, שטיצט זיך דערויף אונזער סדר פון עיבור יארן{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער חמישי|109|ללא=שם}} בשם רבינו חסאן הדיין, און רבינו יצחק בן ברוך אלבאליה; '''יסוד עולם''' לרבינו יצחק הישראלי, מאמר ד, פרק ב}}. די לענג פון א יאר איז לויט דעם 365 טעג, 5 שעה, 997 חלקים און 48 רגעים, און יעדע פון די פיר תקופות איז לאנג 91 טעג, 7 שעה, 519 חלקים און 31 רגעים{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|י|א}}}}.
{| class="wikitable"
|+
!
!תקופת ניסן
!תקופת תמוז
!תקופת תשרי
!תקופת טבת
|-
|1
|אַפּריל 7
6:00 PM
|יולי 8
7:30 AM
|אָקטאָבער 7
9:00 AM
|יאַנואר 6
4:30 PM
|-
|2
|אַפּריל 8
12:00 AM
|יולי 8
1:30 PM
|אָקטאָבער 7
3:00 PM
|יאַנואר 6
10:30 PM
|-
|3
|אַפּריל 8
6:00 AM
|יולי 8
1:30 PM
|אָקטאָבער 7
9:00 PM
|יאַנואר 7
4:30 AM
|-
|4
|אַפּריל 7
12:00 PM
|יולי 7
7:30 PM
|אָקטאָבער 7
3:00 AM
|יאַנואר 6
10:30 AM
|}


דער רמב"ם זאגט אז דעם חשבון האבן די סנהדרין גענוצט{{הערה|{{רמב"ם||קידוש החודש|י|ו}}}}, און רבי אברהם בן חייא הנשיא זאגט אז עס איז מקובל [[הלכה למשה מסיני]]{{הערה|שם=ראבחה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער חמישי|109}}}}. די תקופה איז אנגענומען צו זיין פונקטליכער ווי תקופת שמואל, און לויט טייל ראשונים איז עס די אמת'דיגע און פונקטליכע{{הערה|שם=ראבחה}}; אבער פילע ראשונים האלטן אז עס איז אויך נישט דער גענויער חשבון, נאר בלויז א געוויסער דורכשניט{{הערה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 671}}. דער חשבון איז זייער נאנט צום חשבון פונעם גריכישן [[היפארכוס]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער ראשון|93}}}}.
=== תקופת רב אדא ===
{{הויפט ארטיקל|תקופת רב אדא}}
די שיטה פון דער אמורא [[רב אדא בר אהבה]] אנבאלאנגט דער לענג פונעם יאר און די תקופות ווערט גערופן "תקופת רב אדא". לויט דער שיטה זענען פארהאן גענוי 235 חדשים אין 19 זון-יארן. לויט טייל ראשונים שטיצט זיך דערויף אונזער סדר פון עיבור יארן{{הערה|שם=ראשונים}}. די לענג פון א יאר איז לויט דעם 365 טעג, 5 שעה, 997 חלקים און 48 רגעים, וואס א רגע איז 1/76 פון א חלק, און יעדע פון די פיר תקופות איז לאנג 91 טעג, 7 שעה, 519 חלקים און 31 רגעים{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|י|א}}}}. אין היינטיגע צייט-רעכענונגען איז א טראָפּיש יאר לויט רב אדא 365 טעג, 5 שעה, 55 מינוט, און בערך 25 סעקונדעס, און א תקופה איז 91 טעג, 7 שעה, 28 מינוט, און בערך 52 סעקונדעס.


די תקופה ווערט צום ערשט דערמאנט דורך די ראשונים בשם רב אדא'ס ברייתא וואס איז היינט פארלוירן{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער רביעי|103}}}}, און מ'טרעפט עס די פריסטע אין אן אראבישן חיבור פון יאר ד'תקפ"ד{{הערה|איבערגעזעצט דורך צבי לנגרמן, "אימתי נוסד הלוח העברי?", מאיר בניהו (רעדאקטאר), '''אסופות''' א', ירושלים, תשמ"ז, זייט קנ"ט-קס"ח}}.
דער רמב"ם זאגט אז דעם חשבון האבן די סנהדרין גענוצט{{הערה|שם=רמבםיו}}, און רבי אברהם בן חייא הנשיא זאגט אז עס איז מקובל [[הלכה למשה מסיני]]{{הערה|שם=ראבחה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער חמישי|page=109}}}}. די תקופה איז אנגענומען צו זיין פינקטליכער ווי תקופת שמואל, און לויט טייל ראשונים איז עס די אמת'ע און פינקטליכע{{הערה|שם=ראבחה}}. אבער פיל ראשונים האלטן אז עס איז אויך נישט דער גענויער חשבון, נאר בלויז א געוויסער דורכשניט{{הערה|שם=אש"ה}}. דער חשבון איז זייער נאנט צום חשבון פונעם גריכישן [[היפארכוס]]{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער ראשון|page=93}}}}.


==תקופת הרמב"ם==
די תקופה ווערט צום ערשט דערמאנט דורך די ראשונים בשם רב אדא'ס ברייתא וואס איז היינט פארלוירן{{הערה|{{היברובוקס|רבי אברהם בר חייא הנשיא|ספר העבור|21292|מאמר שלישי, שער רביעי|page=103}}}}, און מ'טרעפט עס דאס פריסטע אין אן אראבישן חיבור פון יאר ד'תקפ"ד{{הערה|איבערגעזעצט דורך צבי לנגרמן, "אימתי נוסד הלוח העברי?", מאיר בניהו (רעדאקטאר), '''אסופות''' א', ירושלים, תשמ"ז, זייט קנ"ט-קס"ח}}.
אינעם צווייטן טייל פון הלכות קידוש החודש (פון פרק י"א און ווייטער) ברענגט דער רמב"ם די חשבונות הראיה, וואו פרק י"ג איז געווידמעט פאר דער זונ'ס פאזיציע. וויבאלד די זון קרייזט ארום די וועלט אין אן עקסצענטרישער קרייז, איז די שנעלקייט פון איר גאנג אומאייניג דורכאויס דעם יאר. דער רמב"ם געבט דעם טעגליכן דורכשניט, מיט וואס מען רעכנט אויס דעם "מקום השמש האמצעי", און דערנאך זאגט ער וויאזוי עס צו פאררעכטן צו דעם "מקום השמש האמיתי" לויט א ליסטע פון "מנות". ביים ענדע פונעם פרק זאגט דער רמב"ם אז מיט די דאזיגע חשבונות קען מען אויסרעכענען די "תקופה האמיתי"{{הערה|{{רמב"ם||קידוש החודש|יג|יא}}}}.
 
=== די תקופה לויטן רמב"ם ===
אינעם צווייטן טייל פון הלכות קידוש החודש (פון פרק י"א און ווייטער) ברענגט דער רמב"ם די חשבונות הראיה, וואו פרק י"ג איז געווידמעט פאר דער זונ'ס פאזיציע. וויבאלד די זון קרייזט ארום די וועלט אין אן עקסצענטרישער קרייז, איז די שנעלקייט פון איר גאנג אומאייניג דורכאויס דעם יאר. דער רמב"ם געבט דעם טעגליכן דורכשניט, מיט וואס מען רעכנט אויס דעם "מקום השמש האמצעי", און דערנאך זאגט ער וויאזוי עס צו פאררעכטן צו דעם "מקום השמש האמיתי" לויט א ליסטע פון "מנות". ביים ענדע פונעם פרק זאגט דער רמב"ם אז מיט די דאזיגע חשבונות קען מען אויסרעכענען די "תקופה האמיתי"{{הערה|{{רמב"ם|קידוש החודש|יג|יא}}}}.


דער חשבון פון דער תקופה גייט אבער פארקערט פון די חשבונות הראיה: מ'דארף אויסרעכענען ווען די זון וועט זיין אין א געוויסער פלאץ, אנשטאט וואו די זון וועט זיין א געוויסע צייט; און די מפרשי הרמב"ם האבן לויט דעם אויסגעארבעט דעם גענויעם חשבון{{הערה|[[רפאל הלוי]] פון [[האנאווער]], '''תכונות שמים''', אמסטרדם, תקט"ז, דף יב עמוד ב; איתן ציקינובסקי, '''חזון שמים''', תשנ"א, זייט נ"ה}}.
דער חשבון פון דער תקופה גייט אבער פארקערט פון די חשבונות הראיה: מ'דארף אויסרעכענען ווען די זון וועט זיין אין א געוויסער פלאץ, אנשטאט וואו די זון וועט זיין א געוויסע צייט; און די מפרשי הרמב"ם האבן לויט דעם אויסגעארבעט דעם גענויעם חשבון{{הערה|[[רפאל הלוי]] פון [[האנאווער]], '''תכונות שמים''', אמסטרדם, תקט"ז, דף יב עמוד ב; איתן ציקינובסקי, '''חזון שמים''', תשנ"א, זייט נ"ה}}.
שורה 53: שורה 126:
דער רמב"ם שרייבט וויפיל מעלות די זון רוקט זיך פאראויס אין א רייע צייט אפשניטן, אבער די נומערן שטימען נישט גענוי איינער מיטן צווייטן. אין רוב פעלער קען מען פארענטפערן אז דער רמב"ם האט געקיילעכט די נומערן, אבער די דיפערענץ צווישן דעם נומער פאר 10,000 טעג און 354 טעג איז צו גרויס. למעשה, אן קיין קלארע הכרעה, זענען פארהאן צוויי מהלכים וואס ווערן אנגערופן "תקופת הרמב"ם": איינע ("שיטה א'") איז באזירט אויף די נומערן פאר 354 טעג, און די צווייטע ("שיטה ב'") איז באזירט אויף די נומערן פאר 10,000{{הערה|י. אייכנשטיין, "מבוא לתקופת הרמב"ם", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''לוח דבר בעתו''' תשע"ג, בני ברק, תשע"ג}}.
דער רמב"ם שרייבט וויפיל מעלות די זון רוקט זיך פאראויס אין א רייע צייט אפשניטן, אבער די נומערן שטימען נישט גענוי איינער מיטן צווייטן. אין רוב פעלער קען מען פארענטפערן אז דער רמב"ם האט געקיילעכט די נומערן, אבער די דיפערענץ צווישן דעם נומער פאר 10,000 טעג און 354 טעג איז צו גרויס. למעשה, אן קיין קלארע הכרעה, זענען פארהאן צוויי מהלכים וואס ווערן אנגערופן "תקופת הרמב"ם": איינע ("שיטה א'") איז באזירט אויף די נומערן פאר 354 טעג, און די צווייטע ("שיטה ב'") איז באזירט אויף די נומערן פאר 10,000{{הערה|י. אייכנשטיין, "מבוא לתקופת הרמב"ם", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''לוח דבר בעתו''' תשע"ג, בני ברק, תשע"ג}}.


לויט שיטה א', איז א יאר 365 טעג, 5 שעה, 46 מינוט און 24 סעקונדעס, גענוי ווי די מיינוג פונעם אראבישן אלבאתאני. דאס איז מיט 2 מינוט און 22 סעקונדעס קורצער פון וויפיל ס'ווערט היינט גערעכנט ביי וויסנשאפטלער. לויט שיטה ב' איז א יאר 365 טעג, 5 שעה, 48 מינוט און 49.6 סעקונדעס; בלויז 4 סעקונדעס לענגער ווי דאס וויסנשאפטליכע יאר{{הערה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 693}}. [[רפאל הלוי]] פון [[האנאווער]] האט געהאלטן אז דער רמב"ם האט אויסגעטראפן אן אייגענעם חשבון, פיל פינקטליכער פון דער וויסנשאפט אין זיין צייט, אבער אנדערע ווייזן אן אז ס'נעמט זיך פון קיילעכונגען וואס דער רמב"ם האט געמאכט אויף די נומערן פון אלבאתאני{{הערה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 703}}.
לויט שיטה א', איז א יאר 365 טעג, 5 שעה, 46 מינוט און 24 סעקונדעס, גענוי ווי די מיינוג פונעם אראבישן אלבאתאני. דאס איז מיט ארום 2.5 מינוט קורצער פון וויפיל ס'ווערט היינט גערעכנט ביי וויסנשאפטלער. לויט שיטה ב' איז א יאר 365 טעג, 5 שעה, 48 מינוט און 49.6 סעקונדעס; בלויז 4.2 סעקונדעס לענגער ווי דאס וויסנשאפטליכע יאר{{הערה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 693}}. [[רפאל הלוי]] פון [[האנאווער]] האט געהאלטן אז דער רמב"ם האט אויסגעטראפן אן אייגענעם חשבון, פיל פינקטליכער פון דער וויסנשאפט אין זיין צייט, אבער אנדערע ווייזן אן אז ס'נעמט זיך פון קיילעכונגען וואס דער רמב"ם האט געמאכט אויף די נומערן פון אלבאתאני{{הערה|יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), '''ברכת החמה בתקופתה''', בני ברק, תשס"ט, זייט 703}}.


אין לוח דבר בעתו ווערט יעדעס יאר, זינט תשע"ג, פארצייכנט די תקופות הרמב"ם אין די פאסיגע טעג.
אין לוח דבר בעתו ווערט יעדעס יאר, זינט תשע"ג, פארצייכנט די תקופות הרמב"ם אין די פאסיגע טעג.
==ביי דער כת פון קומראן==
 
אין עטליכע פון די [[מגילות ים המלח]] ווערט געשילדערט איבער א לוח וואס איז געבויט בלויז אויפן זון-יאר. דער אסטראנאמישער באזיס פאר דעם לוח ווערט געברענגט אין "ספר מהלך המאורות" וואס אין ספר חנוך א'{{הערה|"ספר חנוך" איבערגעזעצט דורך אברהם כהנא, '''הספרים החיצונים''', ירושלים, תש"ל, קאפיטל עב, עה און פב}}. עס ווערט אויך דערמאנט אין ספר היובלים{{הערה|"ספר היובלים" איבערגעזעצט דורך משה גולדמאן, אברהם כהנא (רעדאקטאר), '''הספרים החיצונים''', ירושלים, תש"ל, קאפיטל ו'}}. לויט זיי, איז א יאר 364 טעג לאנג, צעטיילט אויף פיר תקופות פון 91 טעג; יעדע תקופה האט דריי חדשים פון 30 טעג און נאך איין איבריגן טאג. די תקופות הייסן ביי זיי (פון ניסן צו טבת): "קציר", "קיץ", "זרע" און "דשא"{{הערה|[https://he.wikisource.org/wiki/מגילות%20ים%20המלח/1Q28a%20סרך%20היחד סרך היחד]}}.
== ביי דער כת פון קומראן ==
אין עטליכע פון די [[מגילות ים המלח]] ווערט געשילדערט איבער א לוח וואס איז געבויט בלויז אויפן זון-יאר. דער אסטראנאמישער באזיס פאר דעם לוח ווערט געברענגט אין "ספר מהלך המאורות" וואס אין ספר חנוך א'{{הערה|"ספר חנוך" איבערגעזעצט דורך אברהם כהנא, '''הספרים החיצונים''', ירושלים, תש"ל, קאפיטל עב, עה און פב}}. עס ווערט אויך דערמאנט אין ספר היובלים{{הערה|"ספר היובלים" איבערגעזעצט דורך משה גולדמאן, אברהם כהנא (רעדאקטאר), '''הספרים החיצונים''', ירושלים, תש"ל, קאפיטל ו'}}. לויט זיי, איז א יאר 364 טעג לאנג, צעטיילט אויף פיר תקופות פון 91 טעג; יעדע תקופה האט דריי חדשים פון 30 טעג און נאך איין איבריגן טאג. די תקופות הייסן ביי זיי (פון ניסן צו טבת): "קציר", "קיץ", "זרע" און "דשא"{{הערה|[[S:מגילות מדבר יהודה/1Q28a סרך היחד|סרך היחד]]}}.
 
==נאטיצן==
==נאטיצן==
{{ביאורים}}
{{ביאורים}}
==רעפערענצן==
==רעפערענצן==
{{הערות שוליים}}
{{הערות שוליים}}
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
[[קאַטעגאָריע:הלכה]]
[[קאַטעגאָריע:צייט]]
[[קאַטעגאָריע:ערד וויסנשאפטן]]
[[קאַטעגאָריע:לוח]]
{{אבן הפינה ארטיקל}}
[[he:ארבע התקופות]]

יעצטיגע רעוויזיע זינט 18:22, 29 מאי 2024

דער זון אויפגאנג אין "סטאנהענדזש", ענגלאנד, אינעם לענגסטן טאג פון יאר (תקופת תמוז)

די פיר תקופות זענען די פיר צייטן אין יאר ווען די זון קומט אן צו איינעם פון אירע ווענדפונקטן. דאס איז שטארק נוגע פאר די חשבונות פונעם אידישן לוח און דאס זאגן "ותן טל ומטר" און ברכת החמה. אין די צייטן ווען בית דין האט מעבר געווען יארן לויט א חשבון יעדן יאר, נישט דורך א באשטימטן לוח ווי מיר האבן היינט, האט די תקופה געשפילט די גרעסטע ראלע אינעם מעבר זיין דאס יאר.

אין גמרא און אין די ראשונים ווערן געברענגט פארשידענע חשבונות אויסצורעכענען ווען די תקופה קומט אויס. באקאנט זענען תקופת שמואל און תקופת רב אדא, וועלכע זענען צוויי מהלכים איבער דער לענג פונעם טראָפּישן יאר און די תקופות. אין דעם מחלוקת איז אויך געוואנדן ווען מ'רעכנט די ערשטע תקופה.

דער רמב"ם אין הלכות קידוש החודש, אינמיטן שילדערן די חשבונות הראיה, ערווענט אז לויט זיינע חשבונות קען מען אויסרעכענען די "אמת'ע תקופה" און פארשידענע מחברים האבן לויט דעם אויסגעארבעט די תקופת הרמב"ם. די אידישע חשבונות ווערן אפט פארגליכן צו וואס עס איז אנגענומען היינט ביי אסטראנאמער.

די תקופה האט אויך געשפילט א גרויסע ראלע אין דעם לוח פון די לכאורה-איסיים פון קומראן, וועלכע האבן געבויט זייערע חשבונות אויף דער אסטראנאמיע וואס ווערט געברענגט אין ספר חנוך א'.

נאמען און באדייט

די פיר תקופות זענען אין צענטער פון די פיר סעזאנען, און טיילן איין דאס טראָפּישע יאר אויף פיר. זיי ווערן אנגערופן נאך דעם חודש ווען זיי געפאלן אממערסטנס אויס: תשרי, טבת, ניסן און תמוז. דער טאג פון א תקופה ווערט אנגערופן אין גמרא "יום תקופה"[1], א טערמין וואס מ'טרעפט אויך אין די מגילות ים המלח[2]. דאס ווארט "תקופה" קען זיך אויך באציען צום צייט-אפשניט פון איין תקופה צו דער צווייטער, און עס ווערט גערופן אויפן נאמען פון דער תקופה וואס האט עס אנגעהויבן[3].

דער שורש פונעם ווארט "תקופה" איז מלשון "הקפה" – ארומקרייזן, און עס מיינט "צוריקקומען צום אנהייב". טראצדעם וואס ביי דער תקופה קומט די זון נאכנישט צוריק צום אנהייב פון איר גאנג, נאר ענדיגט בלויז א פערטל דערפון, ווערט עס אבער אנגערופן א "תקופה", וויבאלד עס ענדיגט זיך איין טייל פון די פארשידענע טוישונגען אינעם יאר[4].

תקופת תשרי איז אינמיטן הערבסט און איז איינס פון די צוויי מאל אין יאר ווען די זון איז אייניג מיט דער קו המשווה. תקופת טבת איז אינמיטן ווינטער, ווען די זון איז ביי איר סאמע צפון-פונקט, 23.44°N פון דער קו המשווה. תקופת ניסן איז אינמיטן פרילינג, דאס צווייטע מאל ווען די זון איז אייניג מיט דער קו המשווה. תקופת תמוז איז אינמיטן זומער, ווען די זון איז ביי איר סאמע דרום-פונקט, 23.44°S פון דער קו המשווה. תקופות תמוז און טבת זענען די קורצסטע און לענגסטע טעג אין יאר (Solstice), און תקופות ניסן און תשרי זענען די צוויי גלייכנעכט (Equinox)[4]. אזוי אויך איז תקופת ניסן די צייט ווען די זון דערגרייכט אנפאנג פון מזל טלה[א], תקופת תמוז איז ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל סרטן, תקופת תשרי ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל מאזנים, און תקופת טבת ווען זי דערגרייכט אנפאנג מזל גדי[6].

די גענויע צייט ווען די זון קומט באמת אן צו א ווענדפונקט איז באקאנט אלס די "תקופה האמיתית", אבער טעכניש ווערן די תקופות ביי אידן גערעכנט דורכן צעטיילן די אומגעפערע לענג פונעם יאר אויף פיר גלייכע טיילן, באקאנט אלס די "תקופה האמצעית"[7].

אַסטראָנאָמיש גערעדט, איז דער צייט-אפשניט ווילאנג עס געדויערט פאר דער זון אנצוקומען פון איין ווענדפונקט צום צווייטן נישט אייביג אייניג, וויבאלד די זון גייט אמאל שנעלער און אמאל שטאטער. אזוי אויך איז די לענג פונעם טראָפּישן יאר נישט אלץ די זעלבע. די תקופות וואס מ'ניצט ווערן דעריבער אנגערופן "תקופות אמצעיות", דהיינו אז דאס איז בלויז דער דורכשניט ווען מ'רעכנט צוזאם א לאנגן צייט-אפשניט. דער רמב"ם אין הלכות קידוש החודש[8] גיבט א וועג ווי אזוי אויסצורעכענען די "תקופה אמיתית", ד"ה דאס גענויע ארט וואו די זון איז באמת. פארשידענע מחברים האבן לויט דעם אויסגעארבעט די תקופת הרמב"ם. די אידישע חשבונות ווערן אפט פארגליכן צו וואס עס איז אנגענומען היינט ביי אסטראנאמער.

לויט די וויסנשאפטלער, טוישט זיך כסדר די לענג פונעם יאר, און איז אינעם 21סטן יארהונדערט ארום 365 טעג, 5 שעה, 48 מינוט און 45.2553 סעקונדעס[9]. דער צייט-אפשניט פון איין ווענדפונקט צום צווייטן זענען נישט אייניג און טוישן זיך אויך: תקופת תמוז איז 93.647 טעג, תקופת תשרי 89.836, און זיי ווערן אלץ לענגער; תקופת טבת איז 88.997 טעג, תקופת ניסן 92.764, און זיי ווערן אלץ קירצער[10].

אין הלכה

מעבר זיין דאס יאר

אין די צייטן ווען מ'פלעגט באשטימען אן עיבור-יאר לויט א פאקטישן חשבון, איידער מ'האט אוועקגעשטעלט דעם קביעות'דיגן חשבון אין יאר ד'קי"ט, איז די תקופה געווען איינער פון די שטארקע פאקטארן ביים באשטימען אן עיבור יאר. דאס האט געארבעט אז בית דין האט אויסגערעכנט ווען תקופת ניסן גייט אויספאלן, און אויב האבן זיי געזען אז ס'וועט זיין פון ט"ז ניסן (דער צווייטער טאג פסח) און ווייטער, האבן זיי באשטימט מ'זאל צולייגן נאך א חודש אדר, צו מאכן די תקופה פריער[11]. לויט טייל ראשונים איז דער 19-יעריגער מחזור פון עיבור-יארן אויך געבויט לויט די תקופות[12].

דער רמב"ם שרייבט אז ביי עיבור השנה האט גערעכנט לויט תקופת רב אדא[13]. עס איז דער איינציגסטע אזא פלאץ, ביי אלע אנדערע זאכן רעכנט מען מיט תקופת שמואל.

תענית גשמים

אין די צייטן פון חז"ל פלעגט מען גוזר תענית זיין אין ארץ ישראל אויב ס'איז געווען אן "עצירת גשמים". כאטש מ'האט נאר גוזר געווען א געוויסן סכום פון תעניתים, קען ווער ס'וויל צולייגן אן אייגענע תענית ביז תקופת ניסן[14].

ותן טל ומטר

אין חוץ לארץ הייבט מען אן זאגן "ותן טל ומטר" אינעם זעכציגסטן טאג נאך תקופת תשרי[15]. דאס קומט אויס אין רוב יארן די נאכט פאר דעצעמבער 5, אבער אויב דער נאכפאלגנדער פעברואר פארמאגט 29 טעג איז עס די נאכט פאר דעצעמבער 6.

ברכת החמה

איינמאל אין 28 יאר, ווען תקופת ניסן לויט שמואל פאלט אויס דינסטאג אוונט, מאכט מען א ברכה אויף דער זון עוֹשֵׂה מַעֲשֵׂה בְרֵאשִׁית[16]. דאס קומט אויס אלעמאל אין א מיטוואך אום אפּריל 8. דאס לעצטע מאל מ'האט געמאכט די ברכה איז געווען ערב פסח תשס"ט, און דאס קומענדיגע מאל וועט זיין כ"ג ניסן תשצ"ז.

ניטל

ביי די אשכנזים, וועלכע שטאמען פון די אייראפעאישע קריסטליכע לענדער, פירט מען זיך נישט צו לערנען אין נאכט פון ניטל, ווען ס'איז די קריסטליכע חגא. ביי רוב קהילות איז ניטל די נאכט פאר יאנואר 7, דער טאג ווען ס'איז געווענליך תקופת טבת. די קהילות וואס שטאמען פון רוסלאנד/אוקראינע, וואו די ארטיגע פּראַוואָסלאַוונע קריסטן האלטן חגא לויט'ן יוליאנישן קאלענדאר, לערנען נישט די נאכט צו דעצעמבער 25.

טרינקען וואסער

עס איז פארהאן אן אור-אלטער מנהג נישט צו טרינקען וואסער אין דער צייט פון דער תקופה[17].

אין אגדת חז"ל

פון חז"ל זעט אויס אז באלד פון ששת ימי בראשית איז דער גאנג פון דער זון געווען לויט די תקופות. אין פרקי דרבי אליעזר[18] ווערט פארציילט אז באלד ווען דער אויבערשטער האט באשאפן די זון, האט ער איינגעארדנט די תקופות און איבערגעגעבן די חשבונות פאר אדם הראשון, ווי עס שטייט אין פסוק "זה ספר תולדות אדם"[19]. אויך ברענגט די גמרא א ברייתא וואס דערציילט אז ווען אדם הראשון האט געזען אין די טעג פאר תקופת טבת ווי די טעג ווערן אלץ קירצער, האט ער געמיינט אז דאס איז א שטראף אויפן חטא עץ הדעת, אז דער טאג גייט ווערן קלענער און קלענער ביז די וועלט ווען חרוב ווערן, און דעריבער האט ער געפאסט אכט טעג. נאך תקופת טבת, ווען ער האט געזען ווי די טעג הייבן ווידער אן גרעסער ווערן, האט ער פארשטאנען אז דאס איז דער שטייגער פון דער וועלט און ער האט דאן געמאכט אכט טעג א יום טוב. דעם קומענדיגן יאר האט ער געהאלטן אלע זעכצן טעג א יום טוב. שפעטער האבן די גוים קובע געווען אין די טעג חגאות פאר זייערע עבודה זרה'ס, די רוימישע "סטרנורא" און "קלנדא"[20].

ווידעראום אין טייל מפרשים אויפן פסוק "עוד כל ימי הארץ זרע וקציר וקר וחם וקיץ וחרף ויום ולילה לא ישבתו"[21], ווערט ערקלערט אז ביזן מבול איז דער גאנג פון דער זון אלץ געווען העכער דער קו המשווה, אזויווי אין תקופת ניסן, און נאר נאכן מבול האט איר קרייז אוועקגענויגט פון דער קו המשווה וואס האט געברענגט צו פיר תקופות אין יאר[22]. א ראיה דערצו ווערט געברענגט פונעם מדרש[23] אויף דעם פסוק וואס זאגט אז ביזן מבול איז אלעמאל געווען "א שיינער וועטער אזויווי אין תקופת ניסן"[24].

די פארשידענע תקופות

אינעם לוח "דבר בעתו" ווערט יערליך אנגעצייכנט די גענויע דאטומען און צייטן פון די תקופות, לויט עטליכע שיטות. דער לוח דבר בעתו פון יאר תשע"ה

עס זענען פארהאן מערערע שיטות וויאזוי אויסצורעכענען די צייט פון דער תקופה. באקאנט זענען די צוויי שיטות גערופן "תקופת שמואל" און "תקופת רב אדא".

תקופת שמואל

Postscript-viewer-blue.svg תקופת שמואל

די שיטה פונעם אמורא שמואל אנבאלאנגט דער לענג פון די פיר תקופות ווערט גערופן "תקופת שמואל". דאס אנהייבן זאגן "ותן טל ומטר" און די צייט פון מאכן ברכת החמה, ווענדן זיך ביידע אין תקופת שמואל[25]. די שיטה איז געבויט בעיקר אויף א מימרא פון שמואל אין מסכת עירובין[26], וואו עס קומט אויס אז א יאר איז 365 טעג און 6 שעה, און יעדע פון די פיר תקופות איז 91 טעג און 7.5 שעה.

די שיטה איז בעצם אומפינקטליך, ווייל עס איז בעיקר געמאכט פאר דעם המון עם וואס קען נישט דערהייבן שווערע חשבונות, און די סנהדרין האבן געהאט די "תקופת רב אדא", וואס איז יא פינקטליך, וועלכן מ'האט נישט ארויסגעגעבן פארן ברייטן המון[27].

דער חשבון אויסצורעכענען ווען א געוויסע תקופה וועט אויסקומען לויט תקופת שמואל, ווערט געברענגט אין די ראשונים[28]. די שיטה נעמט אן אז די ערשטע תקופת ניסן פונעם וועלט באשאף איז געווען מיטוואך אנהייב מעת לעת, דאס מיינט דינסטאג נאכט 6:00, און דער מולד פון חודש ניסן איז געווען 7 טעג, 9 שעה און 642 חלקים שפעטער, ד"ה מיטוואך פארטאגס[29]. פארשידענע הסברים זענען געזאגט געווארן דערויף[30] און טייל ראשונים האלטן אז די שיטה גייט נאר לויט דער דעה אז "בתשרי נברא העולם", ווען דער חילוק צווישן דער תקופה און מולד איז געווען קלענער[31].

זייענדיג אנגענומען אויך ביי אנדערע פעלקער, איז תקופת שמואל גלייך צום אסטראנאמישן באזיס פונעם יוליאנישן קאלענדאר, אזוי אז אין כמעט אלע יארן פאלן די תקופות אויס אין די זעלבע יוליאנער דאטומען. דאס ווערט געניצט דורך די פוסקים אלס א סימן ווען מען הייבט אן זאגן "ותן טל ומטר"[32].

לויטן גרעגאריאנישן קאלענדאר טוישן זיך דאטומען יעדע 100 אדער 200 יאר. די יעצטיגע דאטומען זענען גילטיג פון 1901 ביז 2099 למספרם. דער סדר גייט אין א "מחזור קטן" פון פיר יאר, אנגעפאנגען פון שנת א'. דער לעצטער מחזור האט זיך אנגעהויבן ניסן תשפ"א און וועט זיך ענדיגן טבת תשפ"ו.

תקופת ניסן תקופת תמוז תקופת תשרי תקופת טבת
1 אַפּריל 7

6:00 PM

יולי 8

7:30 AM

אָקטאָבער 7

9:00 AM

יאַנואר 6

4:30 PM

2 אַפּריל 8

12:00 AM

יולי 8

1:30 PM

אָקטאָבער 7

3:00 PM

יאַנואר 6

10:30 PM

3 אַפּריל 8

6:00 AM

יולי 8

1:30 PM

אָקטאָבער 7

9:00 PM

יאַנואר 7

4:30 AM

4 אַפּריל 7

12:00 PM

יולי 7

7:30 PM

אָקטאָבער 7

3:00 AM

יאַנואר 6

10:30 AM

תקופת רב אדא

Postscript-viewer-blue.svg תקופת רב אדא

די שיטה פון דער אמורא רב אדא בר אהבה אנבאלאנגט דער לענג פונעם יאר און די תקופות ווערט גערופן "תקופת רב אדא". לויט דער שיטה זענען פארהאן גענוי 235 חדשים אין 19 זון-יארן. לויט טייל ראשונים שטיצט זיך דערויף אונזער סדר פון עיבור יארן[12]. די לענג פון א יאר איז לויט דעם 365 טעג, 5 שעה, 997 חלקים און 48 רגעים, וואס א רגע איז 1/76 פון א חלק, און יעדע פון די פיר תקופות איז לאנג 91 טעג, 7 שעה, 519 חלקים און 31 רגעים[33]. אין היינטיגע צייט-רעכענונגען איז א טראָפּיש יאר לויט רב אדא 365 טעג, 5 שעה, 55 מינוט, און בערך 25 סעקונדעס, און א תקופה איז 91 טעג, 7 שעה, 28 מינוט, און בערך 52 סעקונדעס.

דער רמב"ם זאגט אז דעם חשבון האבן די סנהדרין גענוצט[13], און רבי אברהם בן חייא הנשיא זאגט אז עס איז מקובל הלכה למשה מסיני[34]. די תקופה איז אנגענומען צו זיין פינקטליכער ווי תקופת שמואל, און לויט טייל ראשונים איז עס די אמת'ע און פינקטליכע[34]. אבער פיל ראשונים האלטן אז עס איז אויך נישט דער גענויער חשבון, נאר בלויז א געוויסער דורכשניט[9]. דער חשבון איז זייער נאנט צום חשבון פונעם גריכישן היפארכוס[35].

די תקופה ווערט צום ערשט דערמאנט דורך די ראשונים בשם רב אדא'ס ברייתא וואס איז היינט פארלוירן[36], און מ'טרעפט עס דאס פריסטע אין אן אראבישן חיבור פון יאר ד'תקפ"ד[37].

די תקופה לויטן רמב"ם

אינעם צווייטן טייל פון הלכות קידוש החודש (פון פרק י"א און ווייטער) ברענגט דער רמב"ם די חשבונות הראיה, וואו פרק י"ג איז געווידמעט פאר דער זונ'ס פאזיציע. וויבאלד די זון קרייזט ארום די וועלט אין אן עקסצענטרישער קרייז, איז די שנעלקייט פון איר גאנג אומאייניג דורכאויס דעם יאר. דער רמב"ם געבט דעם טעגליכן דורכשניט, מיט וואס מען רעכנט אויס דעם "מקום השמש האמצעי", און דערנאך זאגט ער וויאזוי עס צו פאררעכטן צו דעם "מקום השמש האמיתי" לויט א ליסטע פון "מנות". ביים ענדע פונעם פרק זאגט דער רמב"ם אז מיט די דאזיגע חשבונות קען מען אויסרעכענען די "תקופה האמיתי"[38].

דער חשבון פון דער תקופה גייט אבער פארקערט פון די חשבונות הראיה: מ'דארף אויסרעכענען ווען די זון וועט זיין אין א געוויסער פלאץ, אנשטאט וואו די זון וועט זיין א געוויסע צייט; און די מפרשי הרמב"ם האבן לויט דעם אויסגעארבעט דעם גענויעם חשבון[39].

דער רמב"ם שרייבט וויפיל מעלות די זון רוקט זיך פאראויס אין א רייע צייט אפשניטן, אבער די נומערן שטימען נישט גענוי איינער מיטן צווייטן. אין רוב פעלער קען מען פארענטפערן אז דער רמב"ם האט געקיילעכט די נומערן, אבער די דיפערענץ צווישן דעם נומער פאר 10,000 טעג און 354 טעג איז צו גרויס. למעשה, אן קיין קלארע הכרעה, זענען פארהאן צוויי מהלכים וואס ווערן אנגערופן "תקופת הרמב"ם": איינע ("שיטה א'") איז באזירט אויף די נומערן פאר 354 טעג, און די צווייטע ("שיטה ב'") איז באזירט אויף די נומערן פאר 10,000[40].

לויט שיטה א', איז א יאר 365 טעג, 5 שעה, 46 מינוט און 24 סעקונדעס, גענוי ווי די מיינוג פונעם אראבישן אלבאתאני. דאס איז מיט ארום 2.5 מינוט קורצער פון וויפיל ס'ווערט היינט גערעכנט ביי וויסנשאפטלער. לויט שיטה ב' איז א יאר 365 טעג, 5 שעה, 48 מינוט און 49.6 סעקונדעס; בלויז 4.2 סעקונדעס לענגער ווי דאס וויסנשאפטליכע יאר[41]. רפאל הלוי פון האנאווער האט געהאלטן אז דער רמב"ם האט אויסגעטראפן אן אייגענעם חשבון, פיל פינקטליכער פון דער וויסנשאפט אין זיין צייט, אבער אנדערע ווייזן אן אז ס'נעמט זיך פון קיילעכונגען וואס דער רמב"ם האט געמאכט אויף די נומערן פון אלבאתאני[42].

אין לוח דבר בעתו ווערט יעדעס יאר, זינט תשע"ג, פארצייכנט די תקופות הרמב"ם אין די פאסיגע טעג.

ביי דער כת פון קומראן

אין עטליכע פון די מגילות ים המלח ווערט געשילדערט איבער א לוח וואס איז געבויט בלויז אויפן זון-יאר. דער אסטראנאמישער באזיס פאר דעם לוח ווערט געברענגט אין "ספר מהלך המאורות" וואס אין ספר חנוך א'[43]. עס ווערט אויך דערמאנט אין ספר היובלים[44]. לויט זיי, איז א יאר 364 טעג לאנג, צעטיילט אויף פיר תקופות פון 91 טעג; יעדע תקופה האט דריי חדשים פון 30 טעג און נאך איין איבריגן טאג. די תקופות הייסן ביי זיי (פון ניסן צו טבת): "קציר", "קיץ", "זרע" און "דשא"[45].

נאטיצן

  1. ↑ די נעמען פון די מזלות וואס ווערן דא דערמאנט, זענען געבארגטע טערמינען פאר פאזיציעס פון דער זון איבערן עקליפטיק (עב'), אבער די עצם שטערן גרופעס נאך וועמען זיי הייסן זענען שוין פון לאנג אפגערוקט[5].

רעפערענצן

  1. ↑ סנהדרין יג, א
  2. ↑ מגילה 4Q324d
  3. ↑ ווי אין דער סוגיא אין ראש השנה כא, א
  4. ↑ 4.0 4.1 רבי אברהם בר חייא הנשיא, ספר העבור, מאמר שלישי, שער שני: ”ואנו קוראין לארבעת חלקי השנה תקופות, מפני שהזמן בכל התקופה מהן גומר את ענין אחד ממדת הלילה והיום בחסרונן או יתרונן ומתחיל בענין אחר, וכן במהלכה ובמעמדה מן הארץ; בכל תקופה ותקופה גומרת ענין אחד ומתחלת בענין אחר.”
  5. ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות יסודי התורה, פרק ג', הלכה ז'
  6. ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק ט', הלכה ג'
  7. ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק י', הלכה ז'; פירוש, ר׳ דוד בר' עובדיה אויפ'ן רמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק יג, הלכה יא; י. אייכנשטיין, "מבוא לתקופת הרמב"ם", לוח דבר בעתו תשע"ג, בני ברק, תשע"ג, זייט 34.
  8. ↑ פרק יג.
  9. ↑ 9.0 9.1 יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), ברכת החמה בתקופתה, בני ברק, תשס"ט, זייט 671
  10. ↑ יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), ברכת החמה בתקופתה, בני ברק, תשס"ט, זייט 623
  11. ↑ רמב"ם קידוש החודש ד,ב.
  12. ↑ 12.0 12.1 רבי אברהם בר חייא הנשיא, ספר העבור, מאמר שלישי, שער חמישי בשם רבינו חסאן הדיין, און רבינו יצחק בן ברוך אלבאליה; רבינו יצחק הישראלי, יסוד עולם, מאמר ד', פרק ב'
  13. ↑ 13.0 13.1 משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק י', הלכה ו'
  14. ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקע"ה, סעיף ז'
  15. ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן קי"ז, סעיף א'
  16. ↑ ברכות נט, ב
  17. ↑ רמ"א יו"ד קטז,ה.
  18. ↑ פרק ח
  19. ↑ בראשית ה, א
  20. ↑ עבודה זרה ח, א
  21. ↑ בראשית ח, כב
  22. ↑ ספורנו, בראשית ח, כב
  23. ↑ בראשית רבה, פרשה ל"ד, פסקה י"א
  24. ↑ מלבי"ם, בראשית ח, כב; רש"ר הירש ביי alhatorah
  25. ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן קי"ז, סעיף א' און אורח חיים, סימן רכ"ט, סעיף ב'
  26. ↑ עירובין נו, א
  27. ↑ ספר העיבור לראב"ח ג,ה.
  28. ↑ רבי אברהם בר חייא הנשיא, ספר העבור, מאמר שלישי, שער שלישי; משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק ט', הלכה ד'; אבן עזרא, ספר העבור, ליק, תרל"ד, דף ב' עמוד ב'
  29. ↑ ברייתא דסוד העיבור אין מסכת כותים עם פירוש מצרף ומטהר להגר"ח קניבסקי, בני ברק תשכ"ה; משנה תורה לרמב"ם, הלכות יסודי התורה, פרק ט', הלכה ג'
  30. ↑ סמ"ג עשה מ"ז; רבינו יצחק הישראלי, יסוד עולם, מאמר ד', פרק י"ד; רבי אברהם ישעיה קרליץ, חזון איש, חלק אורח חיים, מועד, סימן קל"ח, אות א'
  31. ↑ תוספות, ראש השנה ח, א, ד"ה לתקופות
  32. ↑ בית יוסף, אורח חיים, סימן קי"ז בשם דעם אבודרהם (ירושלים תשכ"ג זייט ק"י); שו"ת התשב"ץ חלק ג', סימן קכ"ג
  33. ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק י', הלכה א'
  34. ↑ 34.0 34.1 רבי אברהם בר חייא הנשיא, ספר העבור, מאמר שלישי, שער חמישי
  35. ↑ רבי אברהם בר חייא הנשיא, ספר העבור, מאמר שלישי, שער ראשון
  36. ↑ רבי אברהם בר חייא הנשיא, ספר העבור, מאמר שלישי, שער רביעי
  37. ↑ איבערגעזעצט דורך צבי לנגרמן, "אימתי נוסד הלוח העברי?", מאיר בניהו (רעדאקטאר), אסופות א', ירושלים, תשמ"ז, זייט קנ"ט-קס"ח
  38. ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק י"ג, הלכה י"א
  39. ↑ רפאל הלוי פון האנאווער, תכונות שמים, אמסטרדם, תקט"ז, דף יב עמוד ב; איתן ציקינובסקי, חזון שמים, תשנ"א, זייט נ"ה
  40. ↑ י. אייכנשטיין, "מבוא לתקופת הרמב"ם", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), לוח דבר בעתו תשע"ג, בני ברק, תשע"ג
  41. ↑ יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), ברכת החמה בתקופתה, בני ברק, תשס"ט, זייט 693
  42. ↑ יעקב חיימאוויטש, "אורך שנת החמה", מרדכי גנוט (רעדאקטאר), ברכת החמה בתקופתה, בני ברק, תשס"ט, זייט 703
  43. ↑ "ספר חנוך" איבערגעזעצט דורך אברהם כהנא, הספרים החיצונים, ירושלים, תש"ל, קאפיטל עב, עה און פב
  44. ↑ "ספר היובלים" איבערגעזעצט דורך משה גולדמאן, אברהם כהנא (רעדאקטאר), הספרים החיצונים, ירושלים, תש"ל, קאפיטל ו'
  45. ↑ סרך היחד

גענומען פון "https://yi.hamichlol.org.il/w/index.php?title=פיר_תקופות&oldid=319852"