אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אדם בעל שם"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 03:23, 7 פעברואר 2025

רבי אדם בעל שם (ה'ת' יארן; 17טער י"ה) איז געווען א מקובל און בעל שם, בעיקר באקאנט פארן שיקן כתבים אין קבלה צום בעל שם טוב, ווי עס ווערט פארציילט אין ספר שבחי הבעש"ט.

צווישן די היסטאריקער זענען פארהאן מיינונגס-פארשידנהייטן און שפעקולאציעס איבער זיין אידענטיטעט. אין ליובאוויטש איז אנגענומען א מסורה מיט מער דעטאלן איבער אים, צווישן אנדערן אז ער האט געוואוינט אין ראפשיץ, געווען א תלמיד פון רבי יואל בעל שם און געפירט א חבורה פון צדיקים נסתרים. אין דער כערסאנער גניזה זענען פארהאן עטליכע בריוו פון אים צום בעל שם טוב.

לעבן און שאפן

דער עלטסטער מקור איבער רבי אדם בעל שם איז א קליין אידיש ביכל געדרוקט אינעם 17'טן יארהונדערט אין פראג און אין אמסטערדאם, אנגעבליך עטליכע יאר נאך זיין הסתלקות. דער ביכל, "איין מעכטיג שין מעשה אשׂ גישעהן איז צו ווין אונ' צו פראג דורך איין בעל שם דער האט גיהיישׂן ר' אדם ווינג"^[1], דערציילט פארשידענע וואונדער וואס ער האט באוויזן פארן קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער. צווישן אנדערן, אז ער האט אריבערגעברענגט א גאנצן פאלאץ פון שפאניע קיין פראג, בעהמען. לויט יענעם ביכל, איז אדם בעל שם געבוירן און באגראבן געווארן אין ווינג (Bingen) נעבן ווארמס; אבער זיין שטענדיגער וואוינארט איז געווען פּראג.

די דאזיגע געשיכטע, מיט מינדערוויכטיגע שינויים, ווערט אויך געברענגט אין שבחי הבעש"ט פון רבי דוב בער פון ליניץ. אויך ווערט דארט דערציילט, בשם רבי אברהם שמשון פון ראשקוב, אז רבי אדם האט געטראפן אין א הייל כתבים פון "רזין וסתרין דאורייתא", און אויף זיין שאלת חלום פאר וועם זיי איבערצוגעבן, האט מען אים געענטפערט דאס איבערצוגעבן "ישראל בן אליעזר פון אקופ". איידער זיין פטירה האט ער געהייסן זיין זון צו גיין קיין אקופ און דאס איבערגעבן פאר דער בעל שם טוב, וועלכער איז דאן געווען בלויז פערצן יאר אלט. עס ווערט דארט ווייטער געשילדערט באריכות וויאזוי דער זון האט אויסגעפירט די צוואה^[2].

אין ליובאוויטש איז אנגענומען א מסורה אז רבי אדם האט צוערשט געלערנט ביי רבי שלמה שמואל אין פאלאצק (העב') און ווען ער איז געווען דריי און דרייסיג יאר אלט איז ער אריבער צו דער ישיבה פון רבי יואל בעל שם אין זאמאשטש, דארט האט ער געלערנט קבלה און געווארן א מיטגליד אין א חבורה צדיקים נסתרים גערופן "מחנה ישראל". די חבורה איז אריגינעל געגרינדעט געווארן דורך רבי אליהו בעל שם פון ווירמייזא, דערנאך האט רבי יואל בעל שם איבערגענומען די פירערשאפט. שפעטער, אין יאר תנ"ח, האט רבי אדם דאס איבערגענומען^[3], אבער אויף דער אנווייזונג פון אחיה השילוני האט ער זיך אפגעזאגט פון פירן די חבורה און איבערגעגעבן די פירערשאפט צום בעל שם טוב^[4]. אין דער כערסאנער גניזה זענען דא עטליכע בריוו אין וועלכע רבי אדם דרוקט אויפ'ן בעל שם טוב נתגלה צו ווערן^[5]. ווי עס איז אבער משמע אין די בריוו, האבן זיי זיך קיינמאל פערזענליך געטראפן^[6].

לויט'ן שבחי הבעש"ט, איז רבי אדם נסתלק געווארן ווען דער בעל שם טוב איז געווען פערצן יאר אלט^[7], דאס קומט אויס צווישן שנת תס"ד און שנת תע"ד. אין סדר הדורות החדש שטייט אבער אז רבי אדם האט געלעבט אסאך איידער'ן בעל שם טוב^[8]. אין דער כערסאנער גניזה, וועלכע ווערט ביי אסאך אנגענומען אלס פאלש^[9], זענען די בריוו פון רבי אדם דאטירט ביז אייר שנת ה'תצ"ה^[10].

דער בעל שם טוב האט, לויט איין מקור, געהאט א תהלים פון רבי אדם בעל שם^[8].

אידענטיטעט

א מאנומענט אינעם אידישן בית החיים אין ראהאטין, וועלכע קאנצענטרירט זיך איבער רבי דוד משה אברהם, גערופן רבי אד"ם, אינדענטיפיצירט אלס רבי אדם בעל שם דורך רבי ראובן מרגליות

דער חוקר שמואל אבא האראדעצקי האט געטענה'ט אז מען טרעפט נישט קיין בעל שם, און בכלל א איד, מיטן ערשטן נאמען אדם^[11]^[12]. יהושע מונדשיין מערקט אָן אז דער טיטל "בעל שם" ערשיינט בלויז אין דער אידישער ווערסיע פון שבחי הבעש"ט און אז אין דער לשון-קודש'דיגער ווערסיע, וואס לויט אים איז דער אריגינעלער, ערשיינט עס נישט^[13].

אין יאר תשכ"ג האט דער חוקר חנא שמערוק באקאנט געמאכט אין אן ארטיקל אז אינעם 16'טן יארהונדערט האט עקזיסטירט א בעל מופת רבי אדם בעל שם און אז ביכלעך איבער זיינע וואונדער זענען געדרוקט געווארן, וואס צוויי אזעלכע ביכלעך געפינען זיך אין אקספארד, אין דער באדלעיאן ביבליאטעק^[14]. דאס טוט טאקע פעסטשטעלן אז רבי אדם בעל שם האט עקזיסטירט^[13], אבער לויט די ביכלעך, האט ער געלעבט אין די צייטן פון קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער, אומגעפער 150 יאר איידער דעם בעל שם טוב^[15].

אין די טשערנאבילער הויפן איז אנגענומען אז רבי אדם וואס האט געשיקט די כתבים צום בעל שם טוב, איז געווען "רבי נחום גאון", דער זיידע פון רבי מנחם נחום מטשערנאביל^[16]; און לויט אן אנדערער גירסא איז ער געווען "רבי נחום שוסטאק", א זון פון רבי נחום גאון (געבוירן נאך זיין פטירה)^[17]^[18]. אין דער כערסאנער גניזה ווערט ער באצייכנט ווי "אדם בעל שם מרופשיץ".

הרב ראובן מרגליות האט אידענטיפיצירט רבי אדם אלס רבי דוד משה אברהם פון ראהאטין (העב') (נפטר ה'תק"י^[19]), מחבר פון ספר מרכבת המשנה אויף מכילתא און תולדות אדם אויף ספרי^[12]^[20]. ער איז באקאנט געווען מיטן צונאמען ר' אד"ם וואס איז די ראשי תיבות פון זיין נאמען, און דער בעל שם טוב האט ביי אים געטון שימוש חכמים^[21].

פראפעסאר גרשום שלום האט גע'טענה'ט אז רבי אדם און זיינע כתבים, זענען א שלייער פאר די כתבים פון רבי העשיל צורף וואס זענען געווען ביים בעל שם טוב און מתנגדים האבן שפעטער באשולדיגט אז עס האט שבתאי'שע אינהאלט^[15]. הרב מרגליות^[20], רובינשטיין^[22] און מונדשיין^[13] האבן שטארק קריטיקירט שלומ'ס באהויפטונג, וועלכנס מאטיוו קומט פון זיינע פערזענליכע נייגונגען, מיט כראנאלאגישע און לאגישע טענות.

ביבליאגראפיע

רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד, פרק ע"ד
משה הלל, "רבי אדם בעל שם", בעלי שם, מכון בני יששכר: ירושלים, תשנ"ג, אויף אוצר החכמה (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
חנא שמרוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט", ציון כח, עמ' 86–105‏, JSTOR 23552161
מנשה אונגער, ר' ישראל בעל שם טוב, ניו יארק, תשכ"ג, עמ' 105-120
יעקב אלבוים, "הבעש"ט ובנו של ר' אדם — עיון בסיפור משבחי הבעש"ט", מחקרי ירושלים בפולקלור יהודי גיליון 14 כרך ב, תשמ"ב, עמ' 66-79‏, JSTOR 23356208

רעפערענצן

↑ אראפגעברענגט בשלימות דורך משה הלל, בעלי שם, ירושלים, תשנ"ג, זייט 217 און ווייטער (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)
↑ רבי דוב בער מלינץ, שבחי הבעש"ט, קאפושט, תקע"ה, דף א עמוד ב
↑ רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה; רבי יוסף יצחק שניאורסאן, לקוטי דיבורים ג, עמ' תנשא (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות, צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ט (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ איגוד תלמידי התמימים, קובץ התמים חוברת ב', ווארשא, תרצ"ו.
↑ רבי מנחם מענדל שניאורסאהן, ליקוטי שיחות כרך כג, ניו יארק: קה"ת, תש"ס. זייט 333
↑ רבי דוב בער מלינץ, שבחי הבעש"ט, קאפושט, תקע"ה, דף ב עמוד א
↑ ^8.0 ^8.1 מנחם מנדל בודק, סדר הדורות החדש, סאטמאר, תש"א, דף ב עמוד א
↑ זע אויספירליכע באריכט דורך יצחק רפאל, "גניזת חרסון", סיני פא, מוסד הרב קוק, תשל"ז (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).
↑ איגוד תלמידי התמימים, קובץ התמים חוברת ד', ווארשא, תרצ"ז. עמוד ט
↑ ספר שבחי הבעש"ט: ערוך ומסודר מחדש בצרוף מבוא והערות מאת ש"א הורודצקי, ברלין, תרפ"ב, עמ' קלא
↑ ^12.0 ^12.1 יצחק אלפסי, היחיד בדורות, תשנ"ז, עמ' 76-78 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ ^13.0 ^13.1 ^13.2 יהושע מונדשיין, שבחי הבעש"ט, ירושלים, תשמ"ב, זייט 58–67
↑ חנא שמערוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט", ציון כח, עמ' 86–105‏, JSTOR 23552161
↑ ^15.0 ^15.1 גרשם שלום, "התנועה השבתאית בפולין", אין: ישראל היילפרין (רעדאקטאר), בית ישראל בפולין ב, ירושלים תשי"ד, עמ' 52;
גרשום שלום, "הנביא השבתאי ר' העשיל צורף - ר' אדם בעל שם" אין: דוד אסף און אסתר ליבס (רעדאקטארן), השלב האחרון - מחקרי חסידות של גרשום שלום, הוצאת מאגנס, 2008, עמ' 41–63
↑ מקורות צוזאמענגענומען אינעם ארטיקל פון הרב שלמה אבי"ש, "רבותיו וכתביו של רבינו הבעש"ט הקדוש זיע"א", היכל הבעש"ט יג, היכל מנחם, תשס"ז, הערה 16
↑ בצלאל לנדוי, הבעש"ט ובני היכלו, בני ברק: נצח, תשכ"א. זייט ש"מ
↑ רבי חיים יוסף אריה פראגער, כתבי ר' יאשע שו"ב, עמוד קיא
↑ ספר קהילה, רוהאטין - קהילת רוהאטין והסביבה (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
↑ ^20.0 ^20.1 ראובן מרגליות, "לזהותו של "ר' אדם"", במישור שנה ב, גליון ס"ד, תש"א
↑ יהודה ראטען, מרכבת המשנה, לעמבערג, תרנ"ה, עמ' א, הקדמת המביא לבית הדפוס; רבי חיים קרייזווירטה, הקדמה לשו"ת רבינו חיים כהן, לאנדאן, תשי"ז
↑ אברהם חיים רובינשטיין, "על רבו של הבעש"ט ועל הכתבים שמהם למד הבעש״ט", תרביץ מח (תשל״ט), עמ׳ 146–158‏, JSTOR 23594334

[1] אראפגעברענגט בשלימות דורך משה הלל, בעלי שם, ירושלים, תשנ"ג, זייט 217 און ווייטער (באגרעניצט צו באַצאָלטע אַבאָנענטן)

[שבחי-2] רבי דוב בער מלינץ, שבחי הבעש"ט, קאפושט, תקע"ה, דף א עמוד ב

[3] רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה; רבי יוסף יצחק שניאורסאן, לקוטי דיבורים ג, עמ' תנשא (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[4] רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות, צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ט (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[5] איגוד תלמידי התמימים, קובץ התמים חוברת ב', ווארשא, תרצ"ו.

[6] רבי מנחם מענדל שניאורסאהן, ליקוטי שיחות כרך כג, ניו יארק: קה"ת, תש"ס. זייט 333

[7] רבי דוב בער מלינץ, שבחי הבעש"ט, קאפושט, תקע"ה, דף ב עמוד א

[סדהד-8] 8.0 ^8.1 מנחם מנדל בודק, סדר הדורות החדש, סאטמאר, תש"א, דף ב עמוד א

[9] זע אויספירליכע באריכט דורך יצחק רפאל, "גניזת חרסון", סיני פא, מוסד הרב קוק, תשל"ז (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע).

[10] איגוד תלמידי התמימים, קובץ התמים חוברת ד', ווארשא, תרצ"ז. עמוד ט

[11] ספר שבחי הבעש"ט: ערוך ומסודר מחדש בצרוף מבוא והערות מאת ש"א הורודצקי, ברלין, תרפ"ב, עמ' קלא

[אלפסי-12] 12.0 ^12.1 יצחק אלפסי, היחיד בדורות, תשנ"ז, עמ' 76-78 (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[מונד-13] 13.0 ^13.1 ^13.2 יהושע מונדשיין, שבחי הבעש"ט, ירושלים, תשמ"ב, זייט 58–67

[14] חנא שמערוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט", ציון כח, עמ' 86–105‏, JSTOR 23552161

[שלום-15] 15.0 ^15.1 גרשם שלום, "התנועה השבתאית בפולין", אין: ישראל היילפרין (רעדאקטאר), בית ישראל בפולין ב, ירושלים תשי"ד, עמ' 52;
גרשום שלום, "הנביא השבתאי ר' העשיל צורף - ר' אדם בעל שם" אין: דוד אסף און אסתר ליבס (רעדאקטארן), השלב האחרון - מחקרי חסידות של גרשום שלום, הוצאת מאגנס, 2008, עמ' 41–63

[16] מקורות צוזאמענגענומען אינעם ארטיקל פון הרב שלמה אבי"ש, "רבותיו וכתביו של רבינו הבעש"ט הקדוש זיע"א", היכל הבעש"ט יג, היכל מנחם, תשס"ז, הערה 16

[17] בצלאל לנדוי, הבעש"ט ובני היכלו, בני ברק: נצח, תשכ"א. זייט ש"מ

[18] רבי חיים יוסף אריה פראגער, כתבי ר' יאשע שו"ב, עמוד קיא

[19] ספר קהילה, רוהאטין - קהילת רוהאטין והסביבה (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)

[מרגליות-20] 20.0 ^20.1 ראובן מרגליות, "לזהותו של "ר' אדם"", במישור שנה ב, גליון ס"ד, תש"א

[21] יהודה ראטען, מרכבת המשנה, לעמבערג, תרנ"ה, עמ' א, הקדמת המביא לבית הדפוס; רבי חיים קרייזווירטה, הקדמה לשו"ת רבינו חיים כהן, לאנדאן, תשי"ז

[22] אברהם חיים רובינשטיין, "על רבו של הבעש"ט ועל הכתבים שמהם למד הבעש״ט", תרביץ מח (תשל״ט), עמ׳ 146–158‏, JSTOR 23594334

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

@@ שורה 1: / שורה 1: @@
-רבי אדם בעל שם (16-17'טן יארהונדערט) איז געווען א [[מקובל]] און בעל מופת, און איז בעיקר באקאנט פארן שיקן כתבים אין קבלה צום [[בעל שם טוב]], ווי עס ווערט פארציילט אין ספר שבחי בעל שם טוב.
+{{דעסקריפציע|מקובל און בעל מופת}}
-פילע [[היסטאריע|היסטאריקער]] האלטן אז "רבי אדם בעל שם" איז א צונאמען פאר עמיצער אנדערש, און פארשידענע שפעקולאציעס זענען אויפגעברענגט געווארן דערוועגן. משכיל'ישע פארשער האבן פרובירט צו זאגן אז ער באהאלט אונטער זיך א קשר צווישן חסידות און [[שבתי צבי|שבתאות]] אדער [[יעקב פראנק|פראנקיזם]].
+'''רבי אדם בעל שם''' (ה'ת' יארן; 17טער י"ה) איז געווען א [[מקובל]] און [[בעל שם]], בעיקר באקאנט פארן שיקן כתבים אין קבלה צום [[בעל שם טוב]], ווי עס ווערט פארציילט אין ספר [[שבחי הבעש"ט]].
-אין [[ליובאוויטש]] איז אנגענומען א מסורה, וואס געבט איבער מער דעטאלן איבער אים, צווישן אנדערע אז ער האט געוואוינט אין ראפשיץ, איז געווען א תלמיד פון [[רבי יואל בעל שם]], און האט געפירט א חבורה פון צדיקים נסתרים. אין די חערסאנער גניזה זענען דא עטליכע בריוו פון אים צום בעל שם טוב.
+צווישן די היסטאריקער זענען פארהאן מיינונגס-פארשידנהייטן און שפעקולאציעס איבער זיין אידענטיטעט. אין [[ליובאוויטש (חסידות)|ליובאוויטש]] איז אנגענומען א מסורה מיט מער דעטאלן איבער אים, צווישן אנדערן אז ער האט געוואוינט אין [[ראפשיץ]], געווען א תלמיד פון [[רבי יואל בעל שם]] און געפירט א חבורה פון צדיקים נסתרים. אין דער [[כערסאנער גניזה]] זענען פארהאן עטליכע בריוו פון אים צום בעל שם טוב.
 ==לעבן און שאפן==
-דער עלטסטער מקור איבער רבי אדם בעל שם איז אין א ביכל געדרוקט אינעם [[16'טן יארהונדערט|16'ען יארהונדערט]] אין פראג און אין אמסטערדאם{{הערה|"איין מעכטיג שין מעשה", אראפגעברענגט בשלמות דורך משה הלל, '''בעלי שם''', מכון בני יששכר: ירושלים, תשנ"ג. זייט 217 און ווייטער}}, אנגעבליך עטליכע יאר נאך זיין הסתלקות, וואו עס ווערט דערציילט פארשידנע וואונדער וואס ער האט באוויזן פארן קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער. צווישן אנדערע ווערט פארציילט דארט אז ער האט אריבערגעברענגט א גאנצע פאלאץ פון שפאניע קיין פראג. דער געשיכטע, מיט מינדערוויכטיגע שינויים, ווערט געברענגט אין שבחי בעל שם טוב אויך{{הערה|שם=שבחי|רבי דוב בער מלינץ, '''שבחי הבעש"ט''', קאפושט, תקע"ה, דף א עמוד ב}}.לויט ווי עס שטייט דארט, איז ער געבוירן געווארן אין א שטעטל ווינג נעבן פראנקפורט.
+דער עלטסטער מקור איבער רבי אדם בעל שם איז א קליין אידיש ביכל געדרוקט אינעם 17'טן יארהונדערט אין פראג און אין אמסטערדאם, אנגעבליך עטליכע יאר נאך זיין הסתלקות. דער ביכל, "איין מעכטיג שין מעשה אשׂ גישעהן איז צו ווין אונ' צו פראג דורך איין בעל שם דער האט גיהיישׂן ר' אדם ווינג"{{הערה|אראפגעברענגט בשלימות דורך {{אוצר החכמה|משה הלל|בעלי שם|621795|ירושלים, תשנ"ג, זייט 217 און ווייטער|page=217}}}}, דערציילט פארשידענע וואונדער וואס ער האט באוויזן פארן קייזער [[מאקסימיליאן דער צווייטער]]. צווישן אנדערן, אז ער האט אריבערגעברענגט א גאנצן פאלאץ פון [[שפאניע]] קיין [[פראג]], בעהמען. לויט יענעם ביכל, איז אדם בעל שם געבוירן און באגראבן געווארן אין ווינג (Bingen) נעבן [[ווארמס]]; אבער זיין שטענדיגער וואוינארט איז געווען פּראג.
+די דאזיגע געשיכטע, מיט מינדערוויכטיגע שינויים, ווערט אויך געברענגט אין שבחי הבעש"ט פון רבי דוב בער פון ליניץ. אויך ווערט דארט דערציילט, בשם רבי אברהם שמשון פון ראשקוב, אז רבי אדם האט געטראפן אין א הייל כתבים פון "רזין וסתרין דאורייתא", און אויף זיין שאלת חלום פאר וועם זיי איבערצוגעבן, האט מען אים געענטפערט דאס איבערצוגעבן "ישראל בן אליעזר פון אקופ". איידער זיין פטירה האט ער געהייסן זיין זון צו גיין קיין אקופ און דאס איבערגעבן פאר דער בעל שם טוב, וועלכער איז דאן געווען בלויז פערצן יאר אלט. עס ווערט דארט ווייטער געשילדערט באריכות וויאזוי דער זון האט אויסגעפירט די צוואה{{הערה|שם=שבחי|רבי דוב בער מלינץ, '''שבחי הבעש"ט''', קאפושט, תקע"ה, דף א עמוד ב}}.
+אין ליובאוויטש איז אנגענומען א מסורה אז רבי אדם האט צוערשט געלערנט ביי רבי שלמה שמואל אין פאלאצק {{העב|פולאצק}} און ווען ער איז געווען דריי און דרייסיג יאר אלט איז ער אריבער צו דער ישיבה פון [[רבי יואל בעל שם]] אין [[זאמאשטש]], דארט האט ער געלערנט קבלה און געווארן א מיטגליד אין א חבורה [[ל"ו צדיקים|צדיקים נסתרים]] גערופן "מחנה ישראל". די חבורה איז אריגינעל געגרינדעט געווארן דורך [[רבי אליהו לואנץ|רבי אליהו בעל שם]] פון [[ווירמייזא]], דערנאך האט רבי יואל בעל שם איבערגענומען די פירערשאפט. שפעטער, אין יאר תנ"ח, האט רבי אדם דאס איבערגענומען{{הערה|רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה; {{אוצר החכמה|רבי יוסף יצחק שניאורסאן|לקוטי דיבורים|650254|page=43|באנד=ג|עמ=תנשא}}}}, אבער אויף דער אנווייזונג פון [[אחיה השילוני]] האט ער זיך אפגעזאגט פון פירן די חבורה און איבערגעגעבן די פירערשאפט צום בעל שם טוב{{הערה|{{אוצר החכמה|רבי יוסף יצחק שניאורסאהן|ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות|143302|צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ט|page=113}}}}. אין דער כערסאנער גניזה זענען דא עטליכע בריוו אין וועלכע רבי אדם דרוקט אויפ'ן בעל שם טוב נתגלה צו ווערן{{הערה|איגוד תלמידי התמימים, קובץ '''התמים''' חוברת ב', ווארשא, תרצ"ו.}}. ווי עס איז אבער משמע אין די בריוו, האבן זיי זיך קיינמאל פערזענליך געטראפן{{הערה|רבי מנחם מענדל שניאורסאהן, '''ליקוטי שיחות''' כרך כג, ניו יארק: קה"ת, תש"ס. זייט 333}}.
-אין ליובאוויטש איז אנגענומען א מסורה, אז רבי אדם האט צוערשט געלערנט ביי רבי שלמה שמואל אין פאלאצק, און ווען ער איז געווען דריי און דרייסיג איר אלט איז ער אריבער צום ישיבה פון רבי יואל בעל שם אין זאמאשטש, וואו ער האט געלערנט קבלה און געווארן א מיטגליד אין א חבורה צדיקים נסתרים. די חבורה איז ארגענעל געגרינדערט געווארן דורך רבי אליהו בעל שם פון ווירמייזא, רבי יואל בעל שם האט פון אים איבערגענומען די פירערשאפט דערפון, און אין יאר תנ"ח האט רבי אדם איבערגענומען{{הערה|רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ה}}.
+לויט'ן שבחי הבעש"ט, איז רבי אדם נסתלק געווארן ווען דער בעל שם טוב איז געווען פערצן יאר אלט{{הערה|רבי דוב בער מלינץ, '''שבחי הבעש"ט''', קאפושט, תקע"ה, דף ב עמוד א}}, דאס קומט אויס צווישן שנת תס"ד און שנת תע"ד. אין סדר הדורות החדש שטייט אבער אז רבי אדם האט געלעבט אסאך איידער'ן בעל שם טוב{{הערה|שם=סדהד}}. אין דער כערסאנער גניזה, וועלכע ווערט ביי אסאך אנגענומען אלס פאלש{{הערה|זע אויספירליכע באריכט דורך {{אוצר החכמה|יצחק רפאל|סיני|16250|מוסד הרב קוק, תשל"ז|page=133|קעפל=גניזת חרסון|באנד=פא}}.}}, זענען די בריוו פון רבי אדם דאטירט ביז אייר שנת [[ה'תצ"ה]]{{הערה|איגוד תלמידי התמימים, קובץ '''התמים''' חוברת ד', ווארשא, תרצ"ז. עמוד ט}}.
-==זיין שייכות מיט דער בעל שם טוב==
+דער בעל שם טוב האט, לויט איין מקור, געהאט א תהלים פון רבי אדם בעל שם{{הערה|שם=סדהד|מנחם מנדל בודק, '''סדר הדורות החדש''', סאטמאר, תש"א, דף ב עמוד א}}.
-לויט די ליובאווישטער מסורה, האט רבי אדם בעל שם בעל שם טוב זיך אפגעזאגט פון די פירערשאפט פון די חבורה צדיקים נסתרים, און עס איבערגעגעבן צום בעל שם טוב, לויט'ן אנווייזונגען פון [[אחיה השילוני]]{{הערה|רבי יוסף יצחק שניאורסאהן, '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל, כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד. פרק ע"ט}}. ווי עס איז אבער משמע אין די חערסאנער בריוון, האט ער אים קיינמאל נישט באגעגנט{{הערה|רבי מנחם מענדל שניאורסאהן, '''ליקוטי שיחות''' כרך כג, ניו יארק: קה"ת, תש"ס. זייט 333}}.
-אין שבחי בעל שם טוב ווערט דערציילט אז רבי אדם האט געטראפן אין א הייל כתבים אין סודות התורה און קבלה מעשיות. און האט איידער זיין פטירה געהייסן זיין זון עס איבערצוגעבן צו "ישראל בן אליעזר פון אקופ", וואס דאס איז געווען דער בעל שם טוב. עס ווערט דארט ווייטער געשילדערט באריכות ווי אזוי דער זון האט אויסגעפירט די צוואה{{הערה|שם=שבחי}}. די בעל שם טוב האט אויך געהאט א תהלים פון רבי אדם בעל שם{{הערה|שם=סדהד}}.
+== אידענטיטעט ==
-אין די חערסאנער גניזה, וואס ווערט אין אלגעמיין פאררעכנט פאלש{{הערה|יצחק רפאל, "גניזת חרסון", '''סיני''' פא, מוסד הרב קוק, תשל"ז.}}, איז דא עטליכע בריוו אין וועלעכע רבי אדם דרוקט אויפן בעל שם טוב נתגלה צו ווערן{{הערה|איגוד תלמידי התמימים, קובץ '''התמים''' חוברת ב', ווארשא, תרצ"ו.}}.
+[[טעקע:Rohatyn Jewish Cemetery (8).jpg|קליין|לינקס|250px|א מאנומענט אינעם אידישן [[בית עלמין|בית החיים]] אין ראהאטין, וועלכע קאנצענטרירט זיך איבער רבי דוד משה אברהם, גערופן רבי אד"ם, אינדענטיפיצירט אלס רבי אדם בעל שם דורך רבי ראובן מרגליות]]
+דער חוקר [[שמואל אבא האראדעצקי]] האט געטענה'ט אז מען טרעפט נישט קיין בעל שם, און בכלל א איד, מיטן ערשטן נאמען אדם{{הערה|{{היברובוקס|2=ספר שבחי הבעש"ט''': ערוך ומסודר מחדש בצרוף מבוא והערות מאת ש"א הורודצקי'''|3=47023|page=157|מקום הוצאה=ברלין|שנת הוצאה=תרפ"ב|עמ=קלא}}}}{{הערה|שם=אלפסי|{{אוצר החכמה|יצחק אלפסי|היחיד בדורות|651798|page=76|שנת הוצאה=תשנ"ז|עמ=76-78}}}}. [[יהושע מונדשיין]] מערקט אָן אז דער טיטל "בעל שם" ערשיינט בלויז אין דער אידישער ווערסיע פון שבחי הבעש"ט און אז אין דער לשון-קודש'דיגער ווערסיע, וואס לויט אים איז דער אריגינעלער, ערשיינט עס נישט{{הערה|שם=מונד}}.
-==די יאר פון זיין פטירה==
+אין יאר תשכ"ג האט דער חוקר חנא שמערוק באקאנט געמאכט אין אן ארטיקל אז אינעם 16'טן יארהונדערט האט עקזיסטירט א בעל מופת רבי אדם בעל שם און אז ביכלעך איבער זיינע וואונדער זענען געדרוקט געווארן, וואס צוויי אזעלכע ביכלעך געפינען זיך אין [[אוניווערסיטעט פון אקספארד|אקספארד]], אין דער [[באדלעיאן ביבליאטעק]]{{הערה|{{צ-מאמר|חנא שמערוק|הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט|ציון|כח|עמ=86–105|JSTOR=23552161}}}}. דאס טוט טאקע פעסטשטעלן אז רבי אדם בעל שם האט עקזיסטירט{{הערה|שם=מונד}}, אבער לויט די ביכלעך, האט ער געלעבט אין די צייטן פון קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער, אומגעפער 150 יאר איידער דעם בעל שם טוב{{הערה|שם=שלום}}.
-לויט די שבחי בעל שם טוב, איז רבי אדם נסתלק געווארן ווען די בעל שם טוב איז געווען פערצן יאר אלט{{הערה|רבי דוב בער מלינץ, '''שבחי הבעש"ט''', קאפושט, תקע"ה, דף ב עמוד א}}, וואס קומט אויס צווישן שנת תס"ד און שנת תע"ד. אין סדר הדורות החדש שטייט אבער אז רבי אדם האט געלעבט אסאך איידער דער בעל שם טוב'ס צייטן{{הערה|שם=סדהד|מנחם מנדל בודק, '''סדר הדורות החדש''', סאטמאר, תש"א. דף ב עמוד א}} אין די חערסאנער גניזה אבער, זענען די בריוון פון רבי אדם דאטירט ביז אייר שנת תצ"ה{{הערה|איגוד תלמידי התמימים, קובץ '''התמים''' חוברת ד', ווארשא, תרצ"ז. עמוד ט}}.
-==זיין אידענטיטעט==
-רבי אדם בעל שם איז יארן געווען באקאנט בלויז פון די ספר שבחי בעל שם טוב, און קיין שום אנדרערע מקור איבער אים איז נישט געווען. אזוי ארום, האט דער חוקר שמואל אבא האראדעצקי געלייקנט די גאנצע מעשה{{הערה|שם=אלפסי|יצחק אלפסי, "רבי ישראל בעל שם טוב - חייו ותורתו", '''שנה בשנה''' מ, היכל שלמה, תש"ס.}}.
-רבי ראובן מרגליות האט אים אידענטיפיצריט מיט רבי דוד משה אברהם פון ראהאטין, בעל מחבר ספר מרכבת המשנה אויף די מכילתא{{הערה|שם=אלפסי}}. רבי דוד משה אברהם איז באקאנט געווען מיטן צונאמען אד"ם וואס איז די ראשי תיבות פון זיי נאמען, און דער בעל שם טוב האט ביי אים געטון שימוש חכמים{{הערה|יהודה ראטען, '''מרכבת המשנה''', לעמבערג, תרנ"ה, הקדמת המביא לבית הדפוס.}}.
+אין די [[טשערנאבילער גזע|טשערנאבילער הויפן]] איז אנגענומען אז רבי אדם וואס האט געשיקט די כתבים צום בעל שם טוב, איז געווען "רבי נחום גאון", דער זיידע פון [[רבי מנחם נחום טווערסקי|רבי מנחם נחום מטשערנאביל]]{{הערה|מקורות צוזאמענגענומען אינעם ארטיקל פון הרב שלמה אבי"ש, "[https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=65707#p=123 רבותיו וכתביו של רבינו הבעש"ט הקדוש זיע"א]", '''היכל הבעש"ט''' יג, היכל מנחם, תשס"ז, הערה 16}}; און לויט אן אנדערער גירסא איז ער געווען "רבי נחום שוסטאק", א זון פון רבי נחום גאון (געבוירן נאך זיין פטירה){{הערה|בצלאל לנדוי, '''הבעש"ט ובני היכלו''', בני ברק: נצח, תשכ"א. זייט ש"מ}}{{הערה|רבי חיים יוסף אריה פראגער, '''כתבי ר' יאשע שו"ב''', עמוד קיא}}. אין דער כערסאנער גניזה ווערט ער באצייכנט ווי "אדם בעל שם מרופשיץ".
-אין טשערנאביל איז אנגענומען אז רבי נחום גאון, די זיידע פון רבי נחום טשערנאבלער, איז געווען רבי אדם בעל שם{{הערה|מקורות צוזאמען גענומען אינעם ארטיקל פון הרב שלמה אבי"ש, "רבותיו וכתביו של רבינו הבעש"ט הקדוש זיע"א", '''היכל הבעש"ט''' יג, היכל מנחם, תשס"ז. הערה 16}}. לויט אן אנדערע גירסא איז רבי אדם בעל שם רבי נחום שוסטאק, א זון פון רבי נחום גאון וואס איז געבוירן לאחר פטירתו.{{הערה|בצלאל לנדוי, '''הבעש"ט ובני היכלו''', בני ברק: נצח, תשכ"א. זייט ש"מ}}{{הערה|רבי חיים יוסף אריה פראגער, '''כתבי ר' יאשע שו"ב''', עמוד קיא}}.
+[[הרב ראובן מרגליות]] האט אידענטיפיצירט רבי אדם אלס רבי דוד משה אברהם פון ראהאטין {{העב|רבי דוד משה אברהם אשכנזי}} (נפטר [[ה'תק"י]]{{הערה|{{אוצר החכמה|ספר קהילה|רוהאטין - קהילת רוהאטין והסביבה|154373|page=84}}}}), מחבר פון ספר מרכבת המשנה אויף [[מכילתא דרבי ישמעאל|מכילתא]] און תולדות אדם אויף [[ספרי]]{{הערה|שם=אלפסי}}{{הערה|{{צ-מאמר|מחבר=[[ראובן מרגליות]]|שם=לזהותו של "ר' אדם"|כתב עת=במישור|כרך=שנה ב, גליון ס"ד|שנת הוצאה=תש"א}}|שם=מרגליות}}. ער איז באקאנט געווען מיטן צונאמען ר' אד"ם וואס איז די ראשי תיבות פון זיין נאמען, און דער בעל שם טוב האט ביי אים געטון שימוש חכמים{{הערה|{{היברובוקס|יהודה ראטען|מרכבת המשנה|37570|page=2|מקום הוצאה=לעמבערג|שנת הוצאה=תרנ"ה|עמ=א|הקדמת המביא לבית הדפוס}}; {{היברובוקס|רבי חיים קרייזווירטה|הקדמה לשו"ת רבינו חיים כהן|1111|page=3|מקום הוצאה=לאנדאן|שנת הוצאה=תשי"ז}}}}.
-פראפעסאר גרשום שלום האט גע'טענה'ט רבי אדם בעל שם און זיינע כתבים, זענען א שלייער פאר כתבים פון רבי העשיל צורף וואס די בעל שם טוב האט געהאט, וואס מתנגדים האבן שפעטער באשולדיגט אז עס האט שבתאי'שע אינהאלט{{הערה|שם=שלום|גרשום שלום, "התנועה השבתאית בפולין", ישראל הלפרין (רעדאקטאר), '''בית ישראל בפולין''' ב, המחלקה לעניני הנוער של ההסתדרות הציונית, תשי"ד}}. הרב ראובן מרגליות, אברהם רובינשטיין און הרב יהושע מונדשיין{{הערה|שם=מונד|יהושע מונדשיין, '''שבחי הבעש"ט''', ירושלים, תשמ"ב. זייט 58}} האבן שטארק קריטיקירט שלום'ס באהויפטונג, מיט כראנאלאגישע און לאגישע טענות.
+פראפעסאר [[גרשום שלום]] האט גע'טענה'ט אז רבי אדם און זיינע כתבים, זענען א שלייער פאר די כתבים פון [[רבי העשיל צורף]] וואס זענען געווען ביים בעל שם טוב און [[מתנגדים]] האבן שפעטער באשולדיגט אז עס האט [[שבתאות|שבתאי'שע]] אינהאלט{{הערה|שם=שלום|גרשם שלום, [https://www.daat.ac.il/daat/vl/betisrael/betisrael16.pdf#page=17 "התנועה השבתאית בפולין"], אין: ישראל היילפרין (רעדאקטאר), '''בית ישראל בפולין''' ב, ירושלים תשי"ד, עמ' 52;{{ש}}{{צ-מאמר|מחבר=[[גרשום שלום]]|שם= הנביא השבתאי ר' העשיל צורף - ר' אדם בעל שם|קישור=https://humanities.tau.ac.il/sites/humanities.tau.ac.il/files/media_server/all-units/בית%20ספר%20למדעי%20היהדות/אירועים/אדם%20בעל%20שם.pdf}} אין: [[דוד אסף]] און אסתר ליבס (רעדאקטארן), '''השלב האחרון''' - מחקרי חסידות של גרשום שלום, הוצאת מאגנס, 2008, עמ' 41–63}}. הרב מרגליות{{הערה|שם=מרגליות}}, [[אברהם חיים רובינשטיין|רובינשטיין]]{{הערה|{{צ-מאמר|אברהם חיים רובינשטיין|על רבו של הבעש"ט ועל הכתבים שמהם למד הבעש״ט|JSTOR=23594334|תרביץ|מח (תשל״ט), עמ׳ 146–158}}}} און מונדשיין{{הערה|שם=מונד|{{היברובוקס|יהושע מונדשיין|שבחי הבעש"ט|24541|ירושלים, תשמ"ב, זייט 58–67|page=58}}}} האבן שטארק קריטיקירט שלומ'ס באהויפטונג, וועלכנס מאטיוו קומט פון זיינע פערזענליכע נייגונגען, מיט כראנאלאגישע און לאגישע טענות.
-אין יאר תשכ"ג האט דער חוקר חנא שמרוק באקאנט געמאכט אין אן ארטיקל{{הערה|חנא שמרוק, "הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש״ט", '''ציון''' כח. זייט 86–105.}}, אז אין די 16'טע יארהונדערט איז געווען א בעל מופת רבי אדם בעל שם, און ביכלעך איבער זיינע וואונדער זענען געדרוקט געווארן, און צוויי אזעלעכע ביכלעך געפונען זיך אין די בודילענער ביבליאטעק. דאס טוט פעסטשטעלן אז רבי אדם בעל שם האט אייגנטליך יא עקזיסטירט{{הערה|שם=מונד}}. דער פיגור האט אבער לויט דעם ביכל געלעבט אין די צייטן פון קייזער מאקסימיליאן דער צווייטער, אומגעפאר 150 יאר איידער דער בעל שם טוב'ס צייטן{{הערה|שם=שלום}}.
+==ביבליאגראפיע==
+*[[רבי יוסף יצחק שניאורסאהן]], [https://drive.google.com/file/d/1TgbPaBQzJcmwcjSOhVEHa24LkJUXWtWm/view '''ליובאוויטשער רבינ'ס זכרונות''' צווייטער טייל], כפר חב"ד: קה"ת, תשל"ד, פרק ע"ד
+*{{אוצר החכמה|משה הלל|בעלי שם|621795|מכון בני יששכר: ירושלים, תשנ"ג|page=190|כותרת=רבי אדם בעל שם|סופיקס=יא}}
+* {{צ-מאמר|מחבר=חנא שמרוק|שם=הסיפורים על ר׳ אדם בעל שם וגילגוליהם בנוסחאות ספר שבחי הבעש"ט|כתב עת=ציון|כרך=כח|עמ=86–105|JSTOR=23552161}}
+* {{היברובוקס|מנשה אונגער|ר' ישראל בעל שם טוב|49156|page=116|מקום הוצאה=ניו יארק|שנת הוצאה=תשכ"ג|עמ=105-120}}
+* {{צ-מאמר|[[יעקב אלבוים]]|הבעש"ט ובנו של ר' אדם — עיון בסיפור משבחי הבעש"ט|JSTOR=23356208|מחקרי ירושלים בפולקלור יהודי|גיליון 14 כרך ב |שנת הוצאה=תשמ"ב|עמ= 66-79}}
 ==רעפערענצן==
 {{הערות שוליים}}
+{{גרונטסארטיר:אדם בעל שם}}
+[[קאַטעגאָריע:חסידות]]
+[[קאַטעגאָריע:מקובלים]]
+[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]]
+[[קאַטעגאָריע:בעל שם טוב]]
+[[he:רבי אדם בעל שם]]

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אדם בעל שם"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 03:23, 7 פעברואר 2025

אינהאַלט

לעבן און שאפן

אידענטיטעט

ביבליאגראפיע

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רבי אדם בעל שם"

יעצטיגע רעוויזיע זינט 03:23, 7 פעברואר 2025

לעבן און שאפן

אידענטיטעט

ביבליאגראפיע

רעפערענצן

נאוויגאציע מעניו

זוכן