אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:ארץ יהודה"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
ק (קאארדינאט) |
||
| (18 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{Coord|31.698889|35.306389|display=title}}{{דעסקריפציע||ענגליש = region of ancient Israel|העב=חבל ארץ במרכז ארץ ישראל, המכיל את האתרים הקדושים ביותר ליהדות|דייטש=Gebiet in der Levante am östlichen Mittelmeer|}} | |||
'''ארץ יהודה''', איז די [[לאנד]] פון שבט [[יהודה]], וואס זיי האבן איינגענומען ביי די יידישע אפענסיווע, אינאיינעם מיט [[יהושע בן נון]], און די טייל איז געגעבן געווארן צו די שבט. | '''ארץ יהודה''', איז די [[לאנד]] פון שבט [[יהודה]], וואס זיי האבן איינגענומען ביי די יידישע אפענסיווע, אינאיינעם מיט [[יהושע בן נון]], און די טייל איז געגעבן געווארן צו די שבט. | ||
== | == גרעניצן == | ||
די | די גרעניצן פון יהודה רעכענען אריין, די באדן פון שבט [[בנימין]], וואס נאך [[שלמה המלך]], האבן זיך די צוויי שבטים פאראייניגט, און זענען רעגירט געווארן דורך [[מלכות יהודה|מלכי יהודה]]. | ||
די אור אלטע | די אור אלטע גרעניצן זענען געווען, פון [[חברון]] געגנט אין דרום. בית חורון געגנט אין צפון. [[ירדן טייך]] צו מזרח. און צו מערב איז [[לאטראן]], (אדער גערופן עמאוס), וואס געפונט זיך בערך צוואנציג [[קילאמעטער]], פון [[ירושלים]]. | ||
[[יוסיפון]], דערמאנט די | [[יוסיפון]], דערמאנט די גרעניצן פון יהודה, אין א גרעסערע שטח. ער רעכנט אריין גרויסע געגנטער פון וואס איז היינט אין [[מערב ברעג]] פון צפון, און פון דרום רעכנט ער אריין [[באר שבע]], פון מערב רעכנט ער די [[מיטלענדישער ים]]. | ||
== פריע היסטאריע == | == פריע היסטאריע == | ||
נאכדעם וואס שלמה המלך איז געשטארבן, האט זיך אנגעהויבן א קאנפליקט, צווישן די שבטים איבער ווער עס רעגירט איבערן לאנד. שבט יהודה, אריינרעכנדיק בנימין, האבן אויפגענומען [[רחבעם]] אלס זייער קעניג. און די אנדערע שבטים האבן אויפגענומען [[ירבעם בן נבט]], אלס זייער קעניג, און מיטדעם געגרינדעט די [[מלכות ישראל]]. דערביי געבנדיק פאר ארץ יהודה א סטאטוס פון אן אייגן לאנד. | נאכדעם וואס שלמה המלך איז געשטארבן, האט זיך אנגעהויבן א קאנפליקט, צווישן די שבטים איבער ווער עס רעגירט איבערן לאנד. שבט יהודה, אריינרעכנדיק בנימין, האבן אויפגענומען [[רחבעם]] אלס זייער קעניג. און די אנדערע שבטים האבן אויפגענומען [[ירבעם בן נבט]], אלס זייער קעניג, און מיטדעם געגרינדעט די [[מלכות ישראל]]. דערביי געבנדיק פאר ארץ יהודה א סטאטוס פון אן אייגן לאנד. | ||
ווען מלכות ישראל איז געקומען צו אן ענדע, דורך די קעניגן פון אשור, האט די יהודה קעניגרייך געצאלט צינזן פאר אשור, און דערביי פארזיכערט זייער | ווען מלכות ישראל איז געקומען צו אן ענדע, דורך די קעניגן פון אשור, האט די יהודה קעניגרייך געצאלט צינזן פאר אשור, און דערביי פארזיכערט זייער זעלבסטשטענדיגקייט. שפעטער איז די אשור אימפעריע צעפאלן, און יהודה האט געמוזט אנגעהערן צו די קעניגן פון מצרים. און דערנאך צו [[בבל]], וואס האט שפעטער פארניכטעט די יידישע קעניגרייך, און פארטריבן די אידן אין [[גלות]]. | ||
=== פערסישע צייטן === | === פערסישע צייטן === | ||
[[כורש]] קעניג פון פרס און מדי, האט געגעבן ערלויבעניש פאר די | [[כורש]] קעניג פון פרס און מדי, האט געגעבן ערלויבעניש פאר די אידן זיך אומצוקערן קיין ארץ ישראל, און אויפבויען די צווייטע [[בית המקדש]], דאס אלעס איז געווען אן [[אטאנאמיע]], אונטערן [[פערסישע אימפעריע]], אויף [[אראמיש]] איז די שטאַט גערופן געווארן '''יהוד מדינתא''', דאס לאנד יהודה. | ||
דאס לאנד האט אנגעהאלטן, ביז ווען [[ | דאס לאנד האט אנגעהאלטן, ביז ווען [[אלכסנדר מוקדון]], האט באזיגט די פערסישע אימפעריע, און האט איינגענומען די לענדער, וואס האבן זיך געפונען אין ארץ ישראל. אונטער די פערסן האבן די אידן געהאט א פילע אטאנאמיע, ווי ארויסגעבן געלטער, און פרייהייט פון רעליגיע. | ||
=== גריכישע צייטן === | === גריכישע צייטן === | ||
אונטער די גריכן, האבן די | אונטער די גריכן, האבן די אידן וואס האבן זיך געפונען אין ארץ יהודה, פון אנהייב געהאט ברייטע פרייהייט, ביז ווען די סירישע קייזער אנטיוכוס אפיפאנס, איז געקומען צו די מאכט, ער האט אונטערדריקט די יידישע זעלבסטהערשאפט, און אוועק גענומען זייער פרייהייט פון רעליגיע. דערמיט האט זיך אנגעפאנגען די אויפשטאנד פון די [[חשמונאים]], וואס האבן זיגרייך ארויסגשטויסן די סירישע ארמייען, און געמאכט ארץ יהודה געצליך זעלבסטשטענדיק, און געגרינדעט די דינאסטיע פון די חשמונאים. | ||
די חשמונאים האבן פון אנהייב פארזיכערט די | די חשמונאים האבן פון אנהייב פארזיכערט די גרעניצן פון יהודה, און דערנאך אנגעהויבן עס צו פארברייטערן, ווען יעדע קעניג פירט אן א סעריע פון מלחמות קעגן די שטעט, און אנעקסירט זיי, צו ארץ יהודה, דער הויכפונקט פון די קעניגרייך איז געווען, ווען [[אלכסנדר ינאי]] האט איינגענומען דאס רוב פון ארץ ישראל, אריינגערעכנט די בארטן פלאך, אנקומענדיג קיין דאר, א שטאט נעבן היינטיגן [[חיפה]], און שטייענדיק איבער די בארטן שטאט [[עכו]]. פון צפון [[אשדוד]], [[אשקלון]], און [[עזה]] פון דרום. די [[גלעד]] געגנט, און אנדערע טעריטאריעס פון מזרח זייט [[ירדן טייך]], און גרויסע שטרעקעס פון די [[אדום|אדומיים]] פון דרום. | ||
== רוימישע צייטן און חורבן == | == רוימישע צייטן און חורבן == | ||
נאכדעם וואס ינאי איז געשטארבן, האט זיין ווייב [[שלומציון המלכה]] איבערגענומען, און האט געקעניגט פאר כמעט א צענדליק יאר, פון יאר 76 ביז יאר 67 פארן ציווילע ציילונג. ווען זי איז געשטארבן האט האט אויסגעבראכן א [[בירגער קריג]], צווישן אירע צוויי זין, [[יוחנן הורקנוס דער צווייטער]] און [[יהודה אריסטובולוס דער צווייטער]], און זיי האבן אריינגעשלעפט די [[רוימישע אימפעריע]], אין זייער געשלעג איבער ווער עס זאל קעניגן איבער יהודה. | נאכדעם וואס ינאי איז געשטארבן, האט זיין ווייב [[שלומציון המלכה]] איבערגענומען, און האט געקעניגט פאר כמעט א צענדליק יאר, פון יאר 76 ביז יאר 67 פארן ציווילע ציילונג. ווען זי איז געשטארבן האט האט אויסגעבראכן א [[בירגער קריג]], צווישן אירע צוויי זין, [[יוחנן הורקנוס דער צווייטער]] און [[יהודה אריסטובולוס דער צווייטער]], און זיי האבן אריינגעשלעפט די [[רוימישע אימפעריע]], אין זייער געשלעג איבער ווער עס זאל קעניגן איבער יהודה. | ||
אנהייב איז יהודה געווען אונטערן פראטעקטאראט פון רוים, שפעטער מיט די צייט געווארן א פראווינץ. רוים האט איינגעטיילט ווער עס וועט הערשן, און צוביסלעך אוועקגענומען די יידישע | אנהייב איז יהודה געווען אונטערן פראטעקטאראט פון רוים, שפעטער מיט די צייט געווארן א פראווינץ. רוים האט איינגעטיילט ווער עס וועט הערשן, און צוביסלעך אוועקגענומען די יידישע זעלבסטשטענדיגקייט. די [[פאמיליע]] פון [[הורדוס]], האט געקעניגט איבער יהודה, מער דינענדיק די רוימישע אינטערעסן, וואס איז אלס געווארן שווערערע אין שווערער. | ||
אין יאר 66, האט אויסגעבראכן די גרויסע יידישע אויפשטאנד, וואס האט זיך | אין יאר 66, האט אויסגעבראכן די גרויסע יידישע אויפשטאנד, וואס האט זיך געענדיגט זיגרייך פאר די רוימישע ארמייען, וואס האבן איינגענומען ירושלים, וואס איז געווען [[הויפטשטאט]], און איר פארניכטעט, צוזאמען מיט די בית המקדש. | ||
== בר כוכבאס רעוואלט == | == בר כוכבאס רעוואלט == | ||
נאכן חורבן זענען געווען מערערע שטעט וואס זענען געווען פיל מיט | נאכן חורבן זענען געווען מערערע שטעט וואס זענען געווען פיל מיט אידן, ירושלים איז טאקע געווען חרוב, אבער יידישע אנוועזנהייט איז נישט קלענער געווארן. אין יאר 132, האט אויסגעבראכן די יידישע רעוואלט אונטער [[בר כוכבא]], קעגן רוים. די יידישע לאנד האט געהאט צייטווייליקע זעלבסטהערשאפט פון דריי יאר, און האט פאראורזאכט שווערע פארלוסטן פאר די רוימישע [[מיליטער]]. צום סוף אבער האבן די רוימער בייגעקומען די יידישע קעמפער, און אונטערגעברענגט די רעשטלעך אידן, וואס זענען פארבליבן אין ארץ ישראל. דערמיט האבן די אידן זיך גענומען פארלאזן די געגנט פון יהודה, און די אנדערע געגנטער. און געגאנגען צו אנדערע יידישע ערטער אין גלות. | ||
[[אדאריאניס קייסער]], וועלכע איז געווען קייסער ביים רעוואלט, און איר אונטערדריקט, האט ווידעראמאל אויפגעשטעלט ירושלים, אבער פארבאטן איינטריט צו | [[אדאריאניס קייסער]], וועלכע איז געווען קייסער ביים רעוואלט, און איר אונטערדריקט, האט ווידעראמאל אויפגעשטעלט ירושלים, אבער פארבאטן איינטריט צו אידן, און האט גערופן די שטאט איליא קאפיטאלינא. און האט געביטן די נאמען פון יהודה, צו פראווינקיא סיריע פאלעסטינע. | ||
[[קאַטעגאָריע:ארץ ישראל]] | [[קאַטעגאָריע:ארץ ישראל]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע]] | [[קאַטעגאָריע:אידישע היסטאריע|װ]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:יהודה (חבל ארץ)]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 01:32, 8 דעצעמבער 2023
ארץ יהודה, איז די לאנד פון שבט יהודה, וואס זיי האבן איינגענומען ביי די יידישע אפענסיווע, אינאיינעם מיט יהושע בן נון, און די טייל איז געגעבן געווארן צו די שבט.
גרעניצן
די גרעניצן פון יהודה רעכענען אריין, די באדן פון שבט בנימין, וואס נאך שלמה המלך, האבן זיך די צוויי שבטים פאראייניגט, און זענען רעגירט געווארן דורך מלכי יהודה.
די אור אלטע גרעניצן זענען געווען, פון חברון געגנט אין דרום. בית חורון געגנט אין צפון. ירדן טייך צו מזרח. און צו מערב איז לאטראן, (אדער גערופן עמאוס), וואס געפונט זיך בערך צוואנציג קילאמעטער, פון ירושלים.
יוסיפון, דערמאנט די גרעניצן פון יהודה, אין א גרעסערע שטח. ער רעכנט אריין גרויסע געגנטער פון וואס איז היינט אין מערב ברעג פון צפון, און פון דרום רעכנט ער אריין באר שבע, פון מערב רעכנט ער די מיטלענדישער ים.
פריע היסטאריע
נאכדעם וואס שלמה המלך איז געשטארבן, האט זיך אנגעהויבן א קאנפליקט, צווישן די שבטים איבער ווער עס רעגירט איבערן לאנד. שבט יהודה, אריינרעכנדיק בנימין, האבן אויפגענומען רחבעם אלס זייער קעניג. און די אנדערע שבטים האבן אויפגענומען ירבעם בן נבט, אלס זייער קעניג, און מיטדעם געגרינדעט די מלכות ישראל. דערביי געבנדיק פאר ארץ יהודה א סטאטוס פון אן אייגן לאנד.
ווען מלכות ישראל איז געקומען צו אן ענדע, דורך די קעניגן פון אשור, האט די יהודה קעניגרייך געצאלט צינזן פאר אשור, און דערביי פארזיכערט זייער זעלבסטשטענדיגקייט. שפעטער איז די אשור אימפעריע צעפאלן, און יהודה האט געמוזט אנגעהערן צו די קעניגן פון מצרים. און דערנאך צו בבל, וואס האט שפעטער פארניכטעט די יידישע קעניגרייך, און פארטריבן די אידן אין גלות.
פערסישע צייטן
כורש קעניג פון פרס און מדי, האט געגעבן ערלויבעניש פאר די אידן זיך אומצוקערן קיין ארץ ישראל, און אויפבויען די צווייטע בית המקדש, דאס אלעס איז געווען אן אטאנאמיע, אונטערן פערסישע אימפעריע, אויף אראמיש איז די שטאַט גערופן געווארן יהוד מדינתא, דאס לאנד יהודה.
דאס לאנד האט אנגעהאלטן, ביז ווען אלכסנדר מוקדון, האט באזיגט די פערסישע אימפעריע, און האט איינגענומען די לענדער, וואס האבן זיך געפונען אין ארץ ישראל. אונטער די פערסן האבן די אידן געהאט א פילע אטאנאמיע, ווי ארויסגעבן געלטער, און פרייהייט פון רעליגיע.
גריכישע צייטן
אונטער די גריכן, האבן די אידן וואס האבן זיך געפונען אין ארץ יהודה, פון אנהייב געהאט ברייטע פרייהייט, ביז ווען די סירישע קייזער אנטיוכוס אפיפאנס, איז געקומען צו די מאכט, ער האט אונטערדריקט די יידישע זעלבסטהערשאפט, און אוועק גענומען זייער פרייהייט פון רעליגיע. דערמיט האט זיך אנגעפאנגען די אויפשטאנד פון די חשמונאים, וואס האבן זיגרייך ארויסגשטויסן די סירישע ארמייען, און געמאכט ארץ יהודה געצליך זעלבסטשטענדיק, און געגרינדעט די דינאסטיע פון די חשמונאים.
די חשמונאים האבן פון אנהייב פארזיכערט די גרעניצן פון יהודה, און דערנאך אנגעהויבן עס צו פארברייטערן, ווען יעדע קעניג פירט אן א סעריע פון מלחמות קעגן די שטעט, און אנעקסירט זיי, צו ארץ יהודה, דער הויכפונקט פון די קעניגרייך איז געווען, ווען אלכסנדר ינאי האט איינגענומען דאס רוב פון ארץ ישראל, אריינגערעכנט די בארטן פלאך, אנקומענדיג קיין דאר, א שטאט נעבן היינטיגן חיפה, און שטייענדיק איבער די בארטן שטאט עכו. פון צפון אשדוד, אשקלון, און עזה פון דרום. די גלעד געגנט, און אנדערע טעריטאריעס פון מזרח זייט ירדן טייך, און גרויסע שטרעקעס פון די אדומיים פון דרום.
רוימישע צייטן און חורבן
נאכדעם וואס ינאי איז געשטארבן, האט זיין ווייב שלומציון המלכה איבערגענומען, און האט געקעניגט פאר כמעט א צענדליק יאר, פון יאר 76 ביז יאר 67 פארן ציווילע ציילונג. ווען זי איז געשטארבן האט האט אויסגעבראכן א בירגער קריג, צווישן אירע צוויי זין, יוחנן הורקנוס דער צווייטער און יהודה אריסטובולוס דער צווייטער, און זיי האבן אריינגעשלעפט די רוימישע אימפעריע, אין זייער געשלעג איבער ווער עס זאל קעניגן איבער יהודה.
אנהייב איז יהודה געווען אונטערן פראטעקטאראט פון רוים, שפעטער מיט די צייט געווארן א פראווינץ. רוים האט איינגעטיילט ווער עס וועט הערשן, און צוביסלעך אוועקגענומען די יידישע זעלבסטשטענדיגקייט. די פאמיליע פון הורדוס, האט געקעניגט איבער יהודה, מער דינענדיק די רוימישע אינטערעסן, וואס איז אלס געווארן שווערערע אין שווערער.
אין יאר 66, האט אויסגעבראכן די גרויסע יידישע אויפשטאנד, וואס האט זיך געענדיגט זיגרייך פאר די רוימישע ארמייען, וואס האבן איינגענומען ירושלים, וואס איז געווען הויפטשטאט, און איר פארניכטעט, צוזאמען מיט די בית המקדש.
בר כוכבאס רעוואלט
נאכן חורבן זענען געווען מערערע שטעט וואס זענען געווען פיל מיט אידן, ירושלים איז טאקע געווען חרוב, אבער יידישע אנוועזנהייט איז נישט קלענער געווארן. אין יאר 132, האט אויסגעבראכן די יידישע רעוואלט אונטער בר כוכבא, קעגן רוים. די יידישע לאנד האט געהאט צייטווייליקע זעלבסטהערשאפט פון דריי יאר, און האט פאראורזאכט שווערע פארלוסטן פאר די רוימישע מיליטער. צום סוף אבער האבן די רוימער בייגעקומען די יידישע קעמפער, און אונטערגעברענגט די רעשטלעך אידן, וואס זענען פארבליבן אין ארץ ישראל. דערמיט האבן די אידן זיך גענומען פארלאזן די געגנט פון יהודה, און די אנדערע געגנטער. און געגאנגען צו אנדערע יידישע ערטער אין גלות.
אדאריאניס קייסער, וועלכע איז געווען קייסער ביים רעוואלט, און איר אונטערדריקט, האט ווידעראמאל אויפגעשטעלט ירושלים, אבער פארבאטן איינטריט צו אידן, און האט גערופן די שטאט איליא קאפיטאלינא. און האט געביטן די נאמען פון יהודה, צו פראווינקיא סיריע פאלעסטינע.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!