בדוקי עריכות אוטומטית, אינטערפעיס רעדאקטארן, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, סיסאפן, מייבאים, מעדכנים, מייבא, אספקלריה רעדאקטארן
46,368
רעדאגירונגען
ק
החלפת טקסט – "׳" ב־"'"
ק (החלפת טקסט – "״" ב־""") |
ק (החלפת טקסט – "׳" ב־"'") |
||
| שורה 3: | שורה 3: | ||
== דער נאָמען "אשכנז" == | == דער נאָמען "אשכנז" == | ||
מיט דעם וואָרט "אשכנז" האָט מען אין מיטל־עלטערער ליטעראַטור באַצייכענט אַלע דייטש־ריידנדיקע לענדער, און אַזוי האָבן די יידן, וואָס האָבן אין די דאָזיקע שטחים געוואוינט, באַקומען זייער נאָמען. די דייטשע אשכנזים (אשכנז | מיט דעם וואָרט "אשכנז" האָט מען אין מיטל־עלטערער ליטעראַטור באַצייכענט אַלע דייטש־ריידנדיקע לענדער, און אַזוי האָבן די יידן, וואָס האָבן אין די דאָזיקע שטחים געוואוינט, באַקומען זייער נאָמען. די דייטשע אשכנזים (אשכנז א') האָבן דעם נאָמען איבערגעטראָגן אויף מזרח, צוזאַמען מיט זיין קולטור.<ref name=Weinreich73/><ref name=Katz98/> | ||
לכתחילה איז "אשכנז" געווען אַ נאָמען פון אַ [[תנ"ך|תנ"כישער]] פּערזענלעכקייט און אַ פאָלק. אין [[ספר בראשית]] איז אשכנז איינער פון די זין פון [[גומר]], דעם [[יפת]]ס זון. | לכתחילה איז "אשכנז" געווען אַ נאָמען פון אַ [[תנ"ך|תנ"כישער]] פּערזענלעכקייט און אַ פאָלק. אין [[ספר בראשית]] איז אשכנז איינער פון די זין פון [[גומר]], דעם [[יפת]]ס זון. | ||
== שפּראַכן == | == שפּראַכן == | ||
ס'רוב אשכנזים פלעגן ריידן [[יידיש]] פאַר דער [[צווייטע וועלט מלחמה|צווייטער וועלט מלחמה]]. היינט ריידן זיי בדרך כלל אַנדערע שפּראַכן ([[ענגליש]], [[רוסיש]] וכדומה) אין די לענדער פון [[גלות]] און מאָדערנעם [[העברעאיש]] אין [[מדינת ישראל]], הגם יידיש איז נאָך די שפּראַך פון פרומע קרייזן און אויך פון עלטערן דור. אין מערב־אייראָפּע האָבן די אשכנזים אויפגעהערט צו נוצן יידיש אַפילו פריער, אונטער דער השפּעה פון דער [[השכלה]].<ref name=Weinreich73/> | |||
פאַרן יידיש פלעגן די (פּרע־)אשכנזים באַנוצן [[לעזיש]]ע שפּראַכן אין מערב־אייראָפּע, בעת די יידן אין סלאַווישע לענדער ([[כנען (מיטל־עלטערישע לענדער)|כנענים]]), וואָס זיינען שפּעטער אַסימילירט געוואָרן דורך אשכנזים, האָבן גערעדט אַפּנים סלאַווישע שפּראַכן.<ref name=Weinreich73/><ref name=Jacobs05/><ref name=Wexler87/> לויט די טעאָריעס פון [[הירשע דוד קאַץ]] האָבן אַ טייל אשכנזים אין [[מיטל־עלטער]] גערעדט אַן אַנדער דייטשיש־באַזירטע שפּראַך (די אַזוי גערופענע "בני־הית", אַריינגערעכנט יידישע ישובים אין [[לותיר]] <ref name=Weinreich58/>) און יידיש גופא איז אָנהייבס גערעדט געוואָרן אין דרום־מזרחדיק דייטשלאַנד, וואו די יידן האָבן פריער באַנוצט [[אַראַמיש]] אַלץ זייער טאָגטעגלעכע שפּראַך.<ref name=Katz85/><ref name=Katz91/> (חוץ דעם, עטלעכע אַנדערע מחברים האַלטן, אַז יידיש איז יאָ געבאָרן געוואָרן אויף [[דוניי]] ברעגן.<ref name=King92/><ref name=Eggers98/>) | פאַרן יידיש פלעגן די (פּרע־)אשכנזים באַנוצן [[לעזיש]]ע שפּראַכן אין מערב־אייראָפּע, בעת די יידן אין סלאַווישע לענדער ([[כנען (מיטל־עלטערישע לענדער)|כנענים]]), וואָס זיינען שפּעטער אַסימילירט געוואָרן דורך אשכנזים, האָבן גערעדט אַפּנים סלאַווישע שפּראַכן.<ref name=Weinreich73/><ref name=Jacobs05/><ref name=Wexler87/> לויט די טעאָריעס פון [[הירשע דוד קאַץ]] האָבן אַ טייל אשכנזים אין [[מיטל־עלטער]] גערעדט אַן אַנדער דייטשיש־באַזירטע שפּראַך (די אַזוי גערופענע "בני־הית", אַריינגערעכנט יידישע ישובים אין [[לותיר]] <ref name=Weinreich58/>) און יידיש גופא איז אָנהייבס גערעדט געוואָרן אין דרום־מזרחדיק דייטשלאַנד, וואו די יידן האָבן פריער באַנוצט [[אַראַמיש]] אַלץ זייער טאָגטעגלעכע שפּראַך.<ref name=Katz85/><ref name=Katz91/> (חוץ דעם, עטלעכע אַנדערע מחברים האַלטן, אַז יידיש איז יאָ געבאָרן געוואָרן אויף [[דוניי]] ברעגן.<ref name=King92/><ref name=Eggers98/>) | ||
| שורה 15: | שורה 15: | ||
צוליב דער לאַנגער געשיכטע פון אשכנזישע יידן אין [[אייראָפּע]] און מטושטשע עטנישע באַציאונגען צווישן פאַרשיידענע יידישע עדות איז דאָס אַפּריאָרי אינגאַנצן ניט משמעות, אַז זייערע [[גענעטיק|גענעטישע]] וואָרצלען זאָלן זיין טאַקע אין [[מיטל מזרח|מיטלן מזרח]]. די דאָזיקע סיבה איז געוואָרן אַ תירוץ פאַר כלערלייע ספּעקולאַציעס (צומאָל מיטן [[אנטיסעמיטיזם|אַנטיסעמיטישן]] אָדער [[אנטיציוניזם|אַנטיציוניסטישן]] בכן) וועגן דעם ענין, אָבער אויך פאַר ערנסטע [[היסטאָריאָגראַפיע|היסטאָריאָגראַפישע]] און [[גענעטיק|גענעטישע]] אויספאָרשונגען. | צוליב דער לאַנגער געשיכטע פון אשכנזישע יידן אין [[אייראָפּע]] און מטושטשע עטנישע באַציאונגען צווישן פאַרשיידענע יידישע עדות איז דאָס אַפּריאָרי אינגאַנצן ניט משמעות, אַז זייערע [[גענעטיק|גענעטישע]] וואָרצלען זאָלן זיין טאַקע אין [[מיטל מזרח|מיטלן מזרח]]. די דאָזיקע סיבה איז געוואָרן אַ תירוץ פאַר כלערלייע ספּעקולאַציעס (צומאָל מיטן [[אנטיסעמיטיזם|אַנטיסעמיטישן]] אָדער [[אנטיציוניזם|אַנטיציוניסטישן]] בכן) וועגן דעם ענין, אָבער אויך פאַר ערנסטע [[היסטאָריאָגראַפיע|היסטאָריאָגראַפישע]] און [[גענעטיק|גענעטישע]] אויספאָרשונגען. | ||
פאַרשיידענע טעאָריעס פונעם אָפּשטאַם פון (מזרח־אייראָפּעאישע) אשכנזים זיינען ענג פאַרבונדן מיטן פאַקט, אַז די אשכנזים פון דייטשישע לענדער, וואָס האָבן מיסד געווען דעם "אשכנז | פאַרשיידענע טעאָריעס פונעם אָפּשטאַם פון (מזרח־אייראָפּעאישע) אשכנזים זיינען ענג פאַרבונדן מיטן פאַקט, אַז די אשכנזים פון דייטשישע לענדער, וואָס האָבן מיסד געווען דעם "אשכנז ב'" (די יידישע קהילה אין מזרח־אייראָפּע) האָבן דאָרטן באַגעגנט אַ יידישע באַפעלקערונג, אַפּנים אַזוי גערופענע [[כנען (מיטל־עלטערישע לענדער)|כנענים]]. מען האָט גאַנץ ווייניק ידיעות וועגן כנענים בכלל און זייער צאָל בפרט, אָבער דווקא דאָזיקע פּרע־אשכנזישע באַפעלקערונג, לויט די עטלעכע השערות, איז פאַראַנטוואָרטלעך פאַר דער היפּשער פאַרגרעסערונג פון אשכנז ב', וואָס מען ווייס שוין פון 16טן י"ה אָן, ווייל די דייטשישע קהילה איז געווען אַ קליינע אין צאָל. די דייטשישע אשכנזים אַליין, טראַכט מען, קומען פון [[צרפת]] און [[איטאַליע]], ד"ה פון דער ראָמאַנישער ספערע און תחילת פון [[ארץ ישראל]]. אָבער דער יחוס פון כנענישע יידן, וואָס זיינען קולטורעל אַסימילירט געוואָרן דורך דייטשישע אשכנזים, איז דאָ די הויפּט פראַגע. די עיקרדיקע עטנישע מקורות, וואָס מען איז זיי משער פאַר דער אורשפּרונג פון פּרע־אשכנזישע יידן אין מזרח־אייראָפּע, זיינען: | ||
* דייטשישע יידן וואָס זיינען פריער געקומען אין דאָזיקע שטחים<ref name=Weinreich73/><ref name=Straten04/>, | * דייטשישע יידן וואָס זיינען פריער געקומען אין דאָזיקע שטחים<ref name=Weinreich73/><ref name=Straten04/>, | ||
* [[ביזאנץ|ביזאַנטישע]] יידן<ref name=Kulik11/><ref name=Kulik08/>, | * [[ביזאנץ|ביזאַנטישע]] יידן<ref name=Kulik11/><ref name=Kulik08/>, | ||