175
רעדאגירונגען
קוק, וועסטו זען
(←"אלקא דמאיר ענני": הגהה) |
(קוק, וועסטו זען) צייכנס: וויזועלע רעדאגירונג: געטוישט רויע רעדאגירונג |
||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
==אידענטיטעט== | ==אידענטיטעט== | ||
[[טעקע:PikiWiki Israel 11872 tomb of rabbi meir in tiberias.jpg|קליין|קבר רבי מאיר בעל הנס אין טבריא, תשע"א]] | [[טעקע:PikiWiki Israel 11872 tomb of rabbi meir in tiberias.jpg|קליין|קבר רבי מאיר בעל הנס אין טבריא, תשע"א]] | ||
די | דער אנגענומענער שטעלונג איז, אים צו אידענטיפיצירן מיט דעם תנא [[רבי מאיר]]. אזוי קומט אויס אויך פון די תפילה "אלקא דמאיר עננו" (זע ווייטער), וואס באציט זיך אויפן תנא רבי מאיר. עס איז אבער נישט באקאנט פון חז"ל אז רבי מאיר זאל באטיטלט ווערן "בעל הנס". | ||
דער | דער ערשטער מקור וואס דערמאנט בכלל אזא נאמען ווי "רבי מאיר בעל הנס", איז דער ספר "יחוס הצדיקים" (רשימות פון די קברים אין ארץ ישראל, געדרוקט צוערשט רפ"ז) וואס באצייכנט צווישן די קברים אין גוש חלב דעם קבר פון "רבי מאיר בעל הנס"{{הערה|יחוס הצדיקים, מנטובה שכ"א, דף י"ז ע"ב}}. ער מיינט אבער זיכער נישט דעם תנא רבי מאיר, וועמען ער באצייכנט באזונדער אז זיין קבר געפינט זיך הינטער טבריא. | ||
אויך די אנדערע רשימות פון די קברי צדיקים אין ארץ ישראל צייכענען רבי מאיר'ס קבר נעבן טבריה<ref>זע די ליסטע ביי מיללער, הערה 93</ref>. דער [[רוי:אר"י הקדוש|אר"י הקדוש]] האט באשטעטיגט די מסורה{{הערה|[https://www.sefaria.org/Sha%27ar_HaGilgulim.37.52?lang=bi&with=all&lang2=en שער הגלגולים], הקדמה ל"ז. ער לייגט אויך צו אז רבי מאיר איז באגראבן געווארן שטייענדיג.}}. לויט דעם איז דער קבר אין טבריה, וואס איז היינט אנגעגעבן אלס "קבר רבי מאיר בעל הנס", טאקע דער קבר פונעם תנא רבי מאיר, אבער האט גארנישט מיט רבי מאיר "בעל הנס"{{הערה|זע ישעיה אשר זעליג מיללער, אין קובץ [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=56124#p=233 אור ישראל], עמ' רלג-רלו.}}. | |||
ווער איז יא דער רבי מאיר בעל הנס? דער יחוס הצדיקים רעכנט אים לכאורה אלס א שפעטערדיגער חכם<ref>זע מיללער, עמ' רלד, וואס ווייזט אויף אז ער רעכנט אים אלס א שפעטערדיגער, פון דעם וואס ער ברענגט נישט קיין מאמרים פון רבי מאיר פון משנה און תלמוד, ווי ער טוט ביי אנדערע תנאים אז ער ברענגט מאמרים פון זיי. אבער ביי רבי מאיר פון טבריא ברענגט ער יא א ריי מאמרים.</ref>. אין די רייזע-באריכט פון רבי יעקב, דער שליח פון [[רבי יחיאל מפאריז]]{{הערה|געברענגט אין [https://www.hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=2933&st=&pgnum=69 אוצר מסעות, זייט 69]}}, שרייבט ער אויף דעם רבי מאיר פון גוש חלב "רבינו מאיר קאצון ואשתו זצ"ל" (פון די [[תוספות|בעלי התוספות]])<ref>ענליך שטייט אויך אין "תוצאות ארץ ישראל" לתלמיד הרמב"ן. זע אויך אוצר הגדולים ח"ו מערכת מ אות קז.</ref>. אין עדן ציון<ref>עמ' פז הערה א</ref> שטייט אז דאס איז רבי מאיר בעל האקדמות. אנדערע זאגן אז דאס איז רבי מאיר בן רבי יעקב וואס איז ארויף קיין ארץ ישראל אינאיינעם מיט [[רבי יחיאל מפאריז]]<ref>מיללער, הערה 92</ref>. | |||
דער "אגרת מספרת יחוסתא דצדיקיא" ברענגט פונעם יחוס הצדיקים אז אין גוש חלב איז דער קבר פון רבי מאיר בעל הנס, און לייגט צו "רבי יצחק מגוש חלב"<ref>זע מיללער, הערה 90</ref>. | |||
אין " | היינט געפונט זיך אין גוש חלב א גרויסע מצבה, אויף וועלכע עס איז אויסגעקריצט א צומישעניש פון אלע גירסאות: "בית קברות עתיק-ימים בו טמונים גאונים וצדיקים, מיוחס גם כקברו של רבי מאיר ברבי יצחק ש"ץ מחבר האקדמות, ולפי מסורת אחרת קבריהם של רבי מאיר קצין המכונה 'רבי מאיר בעל הנס הצרפתי' ואשתו ז"ל". פון די אנדערע זייט איז אויסגעקריצט: "קבר המיוחס לרבי יצחק מגוש חלב [ו]בעל האקדמות". | ||
טראץ וואס עס איז נישט קלאר ווער דער רבי מאיר בעל הנס איז, איז ער אבער ווארשיינליך נישט דער תנא רבי מאיר<ref>טייל טענה'ן אז עס האט בכלל נישט עקזיסטירט איינער מיט דעם נאמען, און שפעקולירן אז דאס איז געשאפן פון א טעות. צוליב וואס די צדקה קאסעס האט דער [[רמב"ן]] געשטעלט צו שטיצן דעם ישוב אין ארץ ישראל, און זיי זענען גערופן געווארן אויף זיין נאמען. שפּעטער האט מען אומריכטיג פארשטאנען די ראשי תיבות "רמב"ן" אלס "רבי מאיר בעל [ה]נס" (ראובן מרגליות, [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=33639#p=24&fitMode=fitwidth&hlts=&ocr= לחקר שמות וכינויים בתלמוד], עמוד כ"ה). זע מיללער, הערה 100, וואס ווענדט שארף אפ די טעאריע.</ref>. | |||
=="אלקא דמאיר ענני"== | =="אלקא דמאיר ענני"== | ||
עס איז אן | עס איז אן אנגענומענע סגולה, אין א עת צרה אדער ווען מען דארף א ישועה, צו געבן צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר בעל הנס און זאגן דריי מאל "אלקא דמאיר ענני" (ג-ט פון מאיר, ענטפער מיר<ref>לויט דער מהרש"א, באציט זיך "דמאיר" צו השי"ת וואס איז "מאיר לארץ וְלַדָרִים עליה" און וואס האט אונז "באלויכטן" און געראטעוועט ביי דעם נס פון חנוכה ([https://www.sefaria.org.il/Chidushei_Agadot_on_Avodah_Zarah.18b.1 חידושי אגדות על מסכת עבודה זרה] דף יח ע"ב).</ref>), און דאס געלט געבט מען פאר ארעמעלייט אין ארץ ישראל. | ||
דער מקור פון דער תפילה "אלקא דמאיר ענני" קומט פון א געשיכטע אין גמרא{{הערה|עבודה זרה י"ח ע"א-ע"ב.}}. ווען די רוימער האבן גע'הרג'עט [[רבי חנינא בן תרדיון]] האבן זיי פאראורטיילט זיין טאכטער צו א בית זונות. איר שוועסטער ברוריא, די ווייב פון רבי מאיר, האט דאן געבעטן איר מאן איר צו ראטעווען. רבי מאיר האט זיך געקליידעט ווי א רוימישער סאלדאט, און האט פארגעשלאגן פארן שומר געלט איר צו באפרייען. האלב געלט אונטערצוקויפן זיינע אויבערהארן, און האלב פאר אים. דער שומר האט זיך געזארגט וואס וועט זיין ווען דאס געלט ענדיגט זיך, אויב מען וועט אים כאפן. האט אים רבי מאיר געהייסן זאגן "אלקא דמאיר ענני" אויב ער וועט זיין אין צרה. רבי מאיר האט אים געוויזן די כח פון די ווערטער, זאגנדיג די פראזע צו הינט וואס האבן אים אטאקירט, און זיי האבן אים אפגעלאזט. | |||
דער | דער צוזאמענשטעל פון צדקה פאר "רבי מאיר בעל הנס" מיט די תפילה "אלקא דמאיר ענני" ווערט צום ערשט געברענגט אין ספר "כתר שם טוב" (תקנ"ד){{הערה|[https://chabadlibrary.org/books/300010467 כתר שם טוב (הוצאת קה"ת)] חלק ב, סימן שפח}}, בשם דעם [[בעל שם טוב]], ווי פאלגנד: "ווער עס איז אין א סכנה אדער ער ברויך א נס, זאל ער געבן 18 גדולים (גילדן) פאר ליכט אין בית הכנסת, און ער זאל ארויסזאגן מיטן מויל: אני מנדר אותן ח"י גדולים לנרות בשביל נשמת רבינו מאיר בעל הנס, אלקא דמאיר ענני אלקא דמאיר ענני אלקא דמאיר ענני, ובכן יהי רצון מלפניך ה' אלקינו ואלקי אבותינו כשם ששמעת את תפלת עבדך מאיר ועשית לו ניסים ונפלאות כן תעשה עמדי ועם כל ישראל עמך הצריכים לנסים נסתרים ונגלים אכי"ר." | ||
דער [[רבי חיים יוסף דוד אזולאי|חיד"א]] צייכנט צו אז די געשיכטע איז דער מקור פארן מנהג צו זאגן "אלקא דמאיר ענני" אין א צרה, און צוזאגן אויל (ליכט) אדער צדקה פאר די נשמה פון רבי מאיר{{הערה|חיד"א, [https://www.sefaria.org.il/Petach_Einayim_on_Avodah_Zarah.18b.7 פתח עינים], על מסכת עבודה זרה דף י"ח ע"ב: "מזה נשתרבב המנהג בכל גלילותנו דעל כל צרה שמתפלל האדם אומר אלקא דר"מ ענני, ונודרים שמן או צדקה לנשמתו של ר"מ". | דער [[רבי חיים יוסף דוד אזולאי|חיד"א]] אין פתח עינים (תק"נ) צייכנט שוין צו אז די אויבנדערמאנטע געשיכטע איז דער מקור פארן מנהג צו זאגן "אלקא דמאיר ענני" אין א צרה, און צוזאגן אויל (ליכט פארן בית הכנסת) אדער צדקה פאר די נשמה פון רבי מאיר{{הערה|חיד"א, [https://www.sefaria.org.il/Petach_Einayim_on_Avodah_Zarah.18b.7 פתח עינים], על מסכת עבודה זרה דף י"ח ע"ב: "מזה נשתרבב המנהג בכל גלילותנו דעל כל צרה שמתפלל האדם אומר אלקא דר"מ ענני, ונודרים שמן או צדקה לנשמתו של ר"מ". באמערקט אז ער לייגט אריין "רבי" אין "אלקא ד'''רבי''' מאיר ענני". גראדע ער דערמאנט טאקע "רבי מאיר" אבער נישט "בעל הנס".}}. אין זיין ספר כף אחת (תקס"ב), ברענגט ער פארשידענע סגולות פארבינדן מיטן צוזאגן אויל לעילוי נשמת רבי מאיר בעל הנס{{הערה|חיד"א, [https://www.sefaria.org/Kaf_Achat.3?lang=bi&lookup=iman%203&with=Lexicon&lang2=en כף אחת סימן ג]: "יום שתטבול האשה יתן שמן לעילוי נשמת ר"מ, ויאמר קודם: 'הריני מנדב שמן זה למאור לעילוי נשמת רבי מאיר בעל הנס, כדי שהקב"ה בזכות ר"מ יזכני להוליד הלילה הזו הבאה לשלום ותתעבר אשתי פב"פ מבן זכר לחיי״ט ולקיימא זרע אנשים לעבודתו יתברך, אלהא דרבי מאיר ענני'... אם נראה שנתעברה כל מ' יום כל יום יתן פרוטה לצדקה לעילוי נשמתו של ר"מ כדי שיהיה בן זכר. אלהא דר"מ ענני". און אין [https://www.sefaria.org/Kaf_Achat.32.2?lang=bi סימן לב]: "לרפואה ולכל דבר יאמר: הריני מתנדב שמן למאור לעילוי נשמתו של רבי מאיר בעל הנס, כדי שהקב"ה בזכות רבי מאיר בעל הנס יצילני לי ולאשתי מכל חולי ומכל כאב ונהיה בריאים דשנים ורעננים ושקטים ויצילנו מכל צרה ומכל מיני פורענות ויאריך ימינו בטוב ושנותינו בנעימים לעבודתו יתברך, אלהא דרבי מאיר ענני (ג״פ)..."}}. | ||
דאס אז מען פארבינדט רבי מאיר בעל הנס צו די תפילה "אלקא דמאיר ענני", צייגט אז מען האט אנגעקוקט רבי מאיר בעל הנס אלס דער תנא רבי מאיר<ref>אדער אפשר האט מען אויסגעבארגט דעם אויסדרוק אויף א צווייטן רבי מאיר (מיללער, הערה 96)</ref>. | |||
[[רבי יעקב שאלתיאל ניניו]] ערקלערט דעם מנהג צו געבן צדקה אויפן נאמען פון רבי מאיר, לויט דער גמרא אז באמת וואלט מען נישט געמעגט געבן צדקה ווייל השי"ת האט יענעם בדווקא פארארעמט און ער וויל נישט אז מ'זאל אים אויפרעכטן. אבער נאר אויב אידן הייסן "בנים למקום" וויל דער אויבערשטער אז מ'זאל זיי העלפן<ref>בבא בתרא י' ע"א: "וזו שאלה שאל טורנוסרופוס הרשע את ר"ע: אם אלהיכם אוהב עניים הוא מפני מה אינו מפרנסם, א"ל כדי שניצול אנו בהן מדינה של גיהנם, א"ל [אדרבה] זו שמחייבתן לגיהנם אמשול לך משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם שכעס על עבדו וחבשו בבית האסורין וצוה עליו שלא להאכילו ושלא להשקותו והלך אדם אחד והאכילו והשקהו כששמע המלך לא כועס עליו ואתם קרוין עבדים שנאמר כי לי בני ישראל עבדים. אמר לו ר"ע אמשול לך משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם שכעס על בנו וחבשו בבית האסורין וצוה עליו שלא להאכילו ושלא להשקותו והלך אדם אחד והאכילו והשקהו כששמע המלך לא דורון משגר לו ואנן קרוין בנים דכתיב בנים אתם לה' אלהיכם."</ref>. דערפאר צוליב וואס רבי מאיר האלט אז "בין כך ובין כך קרויים בנים" - אידן ווערן אלעמאל באטראכט ווי ג-ט'ס קינדער, אומאפהענגיג פון זייערע מעשים{{הערה|{{בבלי|קידושין|לו|א}}.}}, איז לשיטתו געבן צדקה א מעלה און א זכות<ref>{{צ-בוך|מחבר=רבי יעקב שאלתיאל ניניו|נאמען=אמת ליעקב|עמ=מערכת רי"ש, עץ חיים אות עד, דף צ"א ע"א|קישור=https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22599&st=&pgnum=192&hilite=}}</ref>. | [[רבי יעקב שאלתיאל ניניו]] ערקלערט דעם מנהג צו געבן צדקה אויפן נאמען פון רבי מאיר, לויט דער גמרא אז באמת וואלט מען נישט געמעגט געבן צדקה ווייל השי"ת האט יענעם בדווקא פארארעמט און ער וויל נישט אז מ'זאל אים אויפרעכטן. אבער נאר אויב אידן הייסן "בנים למקום" וויל דער אויבערשטער אז מ'זאל זיי העלפן<ref>בבא בתרא י' ע"א: "וזו שאלה שאל טורנוסרופוס הרשע את ר"ע: אם אלהיכם אוהב עניים הוא מפני מה אינו מפרנסם, א"ל כדי שניצול אנו בהן מדינה של גיהנם, א"ל [אדרבה] זו שמחייבתן לגיהנם אמשול לך משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם שכעס על עבדו וחבשו בבית האסורין וצוה עליו שלא להאכילו ושלא להשקותו והלך אדם אחד והאכילו והשקהו כששמע המלך לא כועס עליו ואתם קרוין עבדים שנאמר כי לי בני ישראל עבדים. אמר לו ר"ע אמשול לך משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם שכעס על בנו וחבשו בבית האסורין וצוה עליו שלא להאכילו ושלא להשקותו והלך אדם אחד והאכילו והשקהו כששמע המלך לא דורון משגר לו ואנן קרוין בנים דכתיב בנים אתם לה' אלהיכם."</ref>. דערפאר צוליב וואס רבי מאיר האלט אז "בין כך ובין כך קרויים בנים" - אידן ווערן אלעמאל באטראכט ווי ג-ט'ס קינדער, אומאפהענגיג פון זייערע מעשים{{הערה|{{בבלי|קידושין|לו|א}}.}}, איז לשיטתו געבן צדקה א מעלה און א זכות<ref>{{צ-בוך|מחבר=רבי יעקב שאלתיאל ניניו|נאמען=אמת ליעקב|עמ=מערכת רי"ש, עץ חיים אות עד, דף צ"א ע"א|קישור=https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22599&st=&pgnum=192&hilite=}}</ref>. | ||
דער [[רוי:רבי חיים אלעזר שפירא|מונקאטשער רב]] ברענגט איבער דעם [[רוי:רבי צבי הירש אייכנשטיין|עטרת צבי]], אז זייענדיג קראנק ל"ע אזש ער איז שוין געווען אין א מצב פון גסיסה, האט ער אנגעוויזן צו געבן צדקה פאר | דער [[רוי:רבי חיים אלעזר שפירא|מונקאטשער רב]] ברענגט איבער דעם [[רוי:רבי צבי הירש אייכנשטיין|עטרת צבי]], אז זייענדיג קראנק ל"ע אזש ער איז שוין געווען אין א מצב פון גסיסה, האט ער אנגעוויזן צו געבן צדקה פאר דער רבי מאיר בעל הנס פושקע, אנגעבנדיג א הסבר, ווייל דער כלל איז "רוב גוססין למיתה"<ref>גיטין כ"ח ע"א</ref>, אבער רבי מאיר איז "חושש למיעוטא", ער גייט נישט דווקא מיטן רוב<ref>יבמות קי"ט ע"א</ref>. דערפאר נוצט מען רבי מאיר'ס זכות און שיטה וואס נעמט ערנסט דעם מיעוט, אז אפילו א גוסס קען איבערלעבן. דער [[רוי:רבי שלמה שפירא|שם שלמה]] האט צוגעלייגט צו דעם אויך ווען דער מענטש פארמאגט רוב זינד, וועט דער זכות פון רבי מאיר איבערוועגן די מיעוט מצוות און ער וועט פאררעכנט ווערן אלס ערליכער איד{{הערה|1=[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=4706&st=&pgnum=20&hilite= דברי תורה, מהדורה קמא אות ט.]}}. | ||
געבן צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר איז אויך אנגענומען אלס א סגולה | געבן צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר איז אויך אנגענומען אלס א סגולה צו געפינען פארלוירענע חפצים. עס ווערט שוין געברענגט דורך דעם [[רבי אליהו הכהן האיתמרי|שבט מוסר]] א סגולה צו טרעפן אן אבידה דורך צוזאגן ליכט לע"נ רבי מאיר{{הערה|[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=20804&st=&pgnum=21&hilite= מדרש תלפיות], ענף אבידה ומציאה}}. | ||
==כוללים און פּושקעס== | ==כוללים און פּושקעס== | ||