175
רעדאגירונגען
←"אלקא דמאיר ענני": הגהה
(←"אלקא דמאיר ענני": הגהה) צייכנס: וויזועלע רעדאגירונג רויע רעדאגירונג |
(←"אלקא דמאיר ענני": הגהה) |
||
| שורה 18: | שורה 18: | ||
=="אלקא דמאיר ענני"== | =="אלקא דמאיר ענני"== | ||
עס איז אן אנגענומענער מנהג, אין א עת צרה אדער ווען מען דארף א ישועה, צו געבן צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר בעל הנס און זאגן דריי מאל "אלקא דמאיר ענני" (ג-ט פון מאיר, ענטפער מיר), און דאס געלט געבט מען פאר ארעמעלייט אין ארץ ישראל. | עס איז אן אנגענומענער מנהג, אין א עת צרה אדער ווען מען דארף א ישועה, צו געבן צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר בעל הנס און זאגן דריי מאל "אלקא דמאיר ענני" (ג-ט פון מאיר, ענטפער מיר<ref>לויט דער מהרש"א, באציט זיך "דמאיר" צו השי"ת וואס איז "מאיר לארץ וְלַדָרִים עליה" און וואס האט אונז "באלויכטן" און געראטעוועט ביי דעם נס פון חנוכה ([https://www.sefaria.org.il/Chidushei_Agadot_on_Avodah_Zarah.18b.1 חידושי אגדות על מסכת עבודה זרה] דף יח ע"ב).</ref>), און דאס געלט געבט מען פאר ארעמעלייט אין ארץ ישראל. | ||
דער מקור פון דער תפילה "אלקא דמאיר ענני" קומט פון א געשיכטע אין גמרא{{הערה|עבודה זרה י"ח ע"א-ע"ב.}}. ווען די רוימער האבן גע'הרג'עט [[רבי חנינא בן תרדיון]] און פאראורטיילט זיין טאכטער צו א בית זונות, האט איר שוועסטער, ברוריא, געבעטן איר מאן, רבי מאיר, איר צו ראטעווען. רבי מאיר איז געגאנגען געקליידעט ווי א רוימישער סאלדאט, מיט געלט. ער האט פארגעשלאגן פארן שומר געלט איר צו באפרייען. דער שומר האט זיך געזארגט וואס וועט זיין ווען דאס געלט ענדיגט זיך, האט אים רבי מאיר געהייסן זאגן "אלקא דמאיר ענני" אויב ער וועט זיין אין צרה. רבי מאיר האט אים באוויזן די כח פון די ווערטער, זאגנדיג די פראזע צו הינט וואס האבן אים אטאקירט, און זיי האבן אים אפגעלאזט. | דער מקור פון דער תפילה "אלקא דמאיר ענני" קומט פון א געשיכטע אין גמרא{{הערה|עבודה זרה י"ח ע"א-ע"ב.}}. ווען די רוימער האבן גע'הרג'עט [[רבי חנינא בן תרדיון]] און פאראורטיילט זיין טאכטער צו א בית זונות, האט איר שוועסטער, ברוריא, געבעטן איר מאן, רבי מאיר, איר צו ראטעווען. רבי מאיר איז געגאנגען געקליידעט ווי א רוימישער סאלדאט, מיט געלט. ער האט פארגעשלאגן פארן שומר געלט איר צו באפרייען. דער שומר האט זיך געזארגט וואס וועט זיין ווען דאס געלט ענדיגט זיך, האט אים רבי מאיר געהייסן זאגן "אלקא דמאיר ענני" אויב ער וועט זיין אין צרה. רבי מאיר האט אים באוויזן די כח פון די ווערטער, זאגנדיג די פראזע צו הינט וואס האבן אים אטאקירט, און זיי האבן אים אפגעלאזט. | ||
דער [[רבי חיים יוסף דוד אזולאי|חיד"א]] צייכנט צו אז די געשיכטע איז דער מקור פארן מנהג צו זאגן "אלקא דמאיר ענני" אין א צרה, און צוזאגן אויל (ליכט) אדער צדקה פאר די נשמה פון רבי מאיר{{הערה|חיד"א, [https://www.sefaria.org.il/Petach_Einayim_on_Avodah_Zarah.18b.7 פתח עינים], על מסכת עבודה זרה דף י"ח ע"ב: "מזה נשתרבב המנהג בכל גלילותנו דעל כל צרה שמתפלל האדם אומר אלקא דר"מ ענני, ונודרים שמן או צדקה לנשמתו של ר"מ". אינטערעסאנט איז אז ער לייגט צו "רבי" - "אלקא דרבי מאיר ענני".}}. | דער [[רבי חיים יוסף דוד אזולאי|חיד"א]] צייכנט צו אז די געשיכטע איז דער מקור פארן מנהג צו זאגן "אלקא דמאיר ענני" אין א צרה, און צוזאגן אויל (ליכט) אדער צדקה פאר די נשמה פון רבי מאיר{{הערה|חיד"א, [https://www.sefaria.org.il/Petach_Einayim_on_Avodah_Zarah.18b.7 פתח עינים], על מסכת עבודה זרה דף י"ח ע"ב: "מזה נשתרבב המנהג בכל גלילותנו דעל כל צרה שמתפלל האדם אומר אלקא דר"מ ענני, ונודרים שמן או צדקה לנשמתו של ר"מ". אינטערעסאנט איז אז ער לייגט צו "רבי" - "אלקא דרבי מאיר ענני".}}. דאס צייגט אז רבי מאיר בעל הנס איז טאקע פארבינדן מיטן תנא רבי מאיר. | ||
דאס צייגט אז רבי מאיר בעל הנס איז טאקע פארבינדן מיטן תנא רבי מאיר. | |||
דער צוזאמענשטעל פון צדקה פאר רבי מאיר בעל הנס מיט "אלקא דמאיר עננו" ווערט שוין געברענגט אין ספר "כתר שם טוב" (תקנ"ד){{הערה|שם=כשט}}, בשם דעם [[בעל שם טוב]], ווי פאלגנד: "ווער עס איז אין א סכנה אדער ער ברויך א נס, זאל ער געבן 18 גדולים (גילדן) פאר ליכט אין בית הכנסת, און ער זאל ארויסזאגן מיטן מויל: אני מנדר אותן ח"י גדולים לנרות בשביל נשמת רבינו מאיר בעל הנס, אלקא דמאיר ענני אלקא דמאיר ענני אלקא דמאיר ענני, ובכן יהי רצון מלפניך ה' אלקינו ואלקי אבותינו כשם ששמעת את תפלת עבדך מאיר ועשית לו ניסים ונפלאות כן תעשה עמדי ועם כל ישראל עמך הצריכים לנסים נסתרים ונגלים אכי"ר." | דער צוזאמענשטעל פון צדקה פאר רבי מאיר בעל הנס מיט "אלקא דמאיר עננו" ווערט שוין געברענגט אין ספר "כתר שם טוב" (תקנ"ד){{הערה|שם=כשט}}, בשם דעם [[בעל שם טוב]], ווי פאלגנד: "ווער עס איז אין א סכנה אדער ער ברויך א נס, זאל ער געבן 18 גדולים (גילדן) פאר ליכט אין בית הכנסת, און ער זאל ארויסזאגן מיטן מויל: אני מנדר אותן ח"י גדולים לנרות בשביל נשמת רבינו מאיר בעל הנס, אלקא דמאיר ענני אלקא דמאיר ענני אלקא דמאיר ענני, ובכן יהי רצון מלפניך ה' אלקינו ואלקי אבותינו כשם ששמעת את תפלת עבדך מאיר ועשית לו ניסים ונפלאות כן תעשה עמדי ועם כל ישראל עמך הצריכים לנסים נסתרים ונגלים אכי"ר." | ||
[[רבי יעקב שאלתיאל ניניו]] ערקלערט דעם מנהג צו געבן צדקה אויפן נאמען פון רבי מאיר, לויט דער גמרא אז באמת וואלט מען נישט געמעגט געבן צדקה ווייל השי"ת האט יענעם בדווקא פארארעמט און ער וויל נישט אז מ'זאל אים אויפרעכטן. אבער נאר אויב אידן הייסן "בנים למקום" וויל דער אויבערשטער אז מ'זאל זיי העלפן<ref>בבא בתרא י' ע"א: "וזו שאלה שאל טורנוסרופוס הרשע את ר"ע: אם אלהיכם אוהב עניים הוא מפני מה אינו מפרנסם, א"ל כדי שניצול אנו בהן מדינה של גיהנם, א"ל [אדרבה] זו שמחייבתן לגיהנם אמשול לך משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם שכעס על עבדו וחבשו בבית האסורין וצוה עליו שלא להאכילו ושלא להשקותו והלך אדם אחד והאכילו והשקהו כששמע המלך לא כועס עליו ואתם קרוין עבדים שנאמר כי לי בני ישראל עבדים. אמר לו ר"ע אמשול לך משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם שכעס על בנו וחבשו בבית האסורין וצוה עליו שלא להאכילו ושלא להשקותו והלך אדם אחד והאכילו והשקהו כששמע המלך לא דורון משגר לו ואנן קרוין בנים דכתיב בנים אתם לה' אלהיכם."</ref>. דערפאר צוליב וואס רבי מאיר האלט אז "בין כך ובין כך קרויים בנים" - אידן ווערן אלעמאל באטראכט ווי ג-ט'ס קינדער, אומאפהענגיג פון זייערע מעשים{{הערה|{{בבלי|קידושין|לו|א}}.}}, איז לשיטתו געבן צדקה א מעלה און א זכות<ref>{{צ-בוך|מחבר=רבי יעקב שאלתיאל ניניו|נאמען=אמת ליעקב|עמ=מערכת רי"ש, עץ חיים אות עד, דף צ"א ע"א|קישור=https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22599&st=&pgnum=192&hilite=}}</ref>. | [[רבי יעקב שאלתיאל ניניו]] ערקלערט דעם מנהג צו געבן צדקה אויפן נאמען פון רבי מאיר, לויט דער גמרא אז באמת וואלט מען נישט געמעגט געבן צדקה ווייל השי"ת האט יענעם בדווקא פארארעמט און ער וויל נישט אז מ'זאל אים אויפרעכטן. אבער נאר אויב אידן הייסן "בנים למקום" וויל דער אויבערשטער אז מ'זאל זיי העלפן<ref>בבא בתרא י' ע"א: "וזו שאלה שאל טורנוסרופוס הרשע את ר"ע: אם אלהיכם אוהב עניים הוא מפני מה אינו מפרנסם, א"ל כדי שניצול אנו בהן מדינה של גיהנם, א"ל [אדרבה] זו שמחייבתן לגיהנם אמשול לך משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם שכעס על עבדו וחבשו בבית האסורין וצוה עליו שלא להאכילו ושלא להשקותו והלך אדם אחד והאכילו והשקהו כששמע המלך לא כועס עליו ואתם קרוין עבדים שנאמר כי לי בני ישראל עבדים. אמר לו ר"ע אמשול לך משל למה הדבר דומה למלך בשר ודם שכעס על בנו וחבשו בבית האסורין וצוה עליו שלא להאכילו ושלא להשקותו והלך אדם אחד והאכילו והשקהו כששמע המלך לא דורון משגר לו ואנן קרוין בנים דכתיב בנים אתם לה' אלהיכם."</ref>. דערפאר צוליב וואס רבי מאיר האלט אז "בין כך ובין כך קרויים בנים" - אידן ווערן אלעמאל באטראכט ווי ג-ט'ס קינדער, אומאפהענגיג פון זייערע מעשים{{הערה|{{בבלי|קידושין|לו|א}}.}}, איז לשיטתו געבן צדקה א מעלה און א זכות<ref>{{צ-בוך|מחבר=רבי יעקב שאלתיאל ניניו|נאמען=אמת ליעקב|עמ=מערכת רי"ש, עץ חיים אות עד, דף צ"א ע"א|קישור=https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=22599&st=&pgnum=192&hilite=}}</ref>. | ||
דער [[רוי:רבי חיים אלעזר שפירא|מונקאטשער רב]] ברענגט איבער דעם [[רוי:רבי צבי הירש אייכנשטיין|עטרת צבי]], אז זייענדיג קראנק ל"ע אזש ער איז שוין געווען אין א מצב פון גסיסה, האט ער אנגעוויזן צו געבן צדקה פאר רמבעה"ן פושקע, אנגעבנדיג א הסבר, ווייל דער כלל איז "רוב גוססין למיתה"<ref>גיטין כ"ח ע"א</ref>, אבער רבי מאיר איז "חושש למיעוטא", ער גייט נישט דווקא מיטן רוב<ref>יבמות קי"ט ע"א</ref>. דערפאר נוצט מען רבי מאיר'ס זכות און שיטה וואס נעמט ערנסט דעם מיעוט, אז אפילו א גוסס קען איבערלעבן. דער [[רוי:רבי שלמה שפירא|שם שלמה]] האט צוגעלייגט צו דעם אויך ווען דער מענטש פארמאגט רוב זינד, וועט דער זכות פון רבי מאיר איבערוועגן די מיעוט מצוות און ער וועט פאררעכנט ווערן אלס ערליכער איד{{הערה|1=[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=4706&st=&pgnum=20&hilite= דברי תורה, מהדורה קמא | דער [[רוי:רבי חיים אלעזר שפירא|מונקאטשער רב]] ברענגט איבער דעם [[רוי:רבי צבי הירש אייכנשטיין|עטרת צבי]], אז זייענדיג קראנק ל"ע אזש ער איז שוין געווען אין א מצב פון גסיסה, האט ער אנגעוויזן צו געבן צדקה פאר רמבעה"ן פושקע, אנגעבנדיג א הסבר, ווייל דער כלל איז "רוב גוססין למיתה"<ref>גיטין כ"ח ע"א</ref>, אבער רבי מאיר איז "חושש למיעוטא", ער גייט נישט דווקא מיטן רוב<ref>יבמות קי"ט ע"א</ref>. דערפאר נוצט מען רבי מאיר'ס זכות און שיטה וואס נעמט ערנסט דעם מיעוט, אז אפילו א גוסס קען איבערלעבן. דער [[רוי:רבי שלמה שפירא|שם שלמה]] האט צוגעלייגט צו דעם אויך ווען דער מענטש פארמאגט רוב זינד, וועט דער זכות פון רבי מאיר איבערוועגן די מיעוט מצוות און ער וועט פאררעכנט ווערן אלס ערליכער איד{{הערה|1=[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=4706&st=&pgnum=20&hilite= דברי תורה, מהדורה קמא אות ט.]}}. | ||
געבן צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר איז אויך אנגענומען אלס א סגולה ספעציעל צו געפינען פארלוירענע חפצים. | געבן צדקה לעילוי נשמת רבי מאיר איז אויך אנגענומען אלס א סגולה ספעציעל צו געפינען פארלוירענע חפצים. | ||
| שורה 37: | שורה 34: | ||
==כוללים און פּושקעס== | ==כוללים און פּושקעס== | ||
עס האט זיך איינגעפירט אז צדקה פאר ארעמע בני תורה אין ארץ ישראל טראגט דעם נאמען "רבי מאיר בעל הנס". פון די ת"ק יארן און ווייטער האט זיך דער "רבי מאיר בעל הנס פושקע" געפונען כמעט אין יעדן אידישן הויז. בעיקר פלעגט אריינווארפן געלט אין דער פושקע באלד פארן צינדן שבת ליכט. די פושקע האט אויך סימבאליזירט די בענקשאפט נאך ארץ ישראל{{הערה|{{יודאיקה|Meir Havazelet|Meir Ba'al Ha-Nes, Tomb of|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/meir-baal-ha-nes-tomb}}|כיוון=שמאל}}. | עס האט זיך איינגעפירט אז צדקה פאר ארעמע בני תורה אין ארץ ישראל טראגט דעם נאמען "רבי מאיר בעל הנס". פון די ת"ק יארן און ווייטער האט זיך דער "רבי מאיר בעל הנס פושקע" געפונען כמעט אין יעדן אידישן הויז. בעיקר פלעגט אריינווארפן געלט אין דער פושקע באלד פארן צינדן שבת ליכט. די פושקע האט אויך סימבאליזירט די בענקשאפט נאך ארץ ישראל{{הערה|{{יודאיקה|Meir Havazelet|Meir Ba'al Ha-Nes, Tomb of|לינק=https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/meir-baal-ha-nes-tomb}}|כיוון=שמאל}}. | ||
פון [[רוי:רבי אהרן פון קארלין (צווייטער)|רבי אהרן קארלינער]] ווערט געברענגט צו געבן צדקה אינעם רבי מאיר בעל הנס פושקע פארן דאווענען, כדי דורכן געבן צדקה פאר תושבי ארץ ישראל זאל ער זיך דערמאנען אז די תפלה זאל גיין דורך ארץ ישראל, ווי עס שטייט "והתפללו דרך ארצם"<ref>[https://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=4706&st=&pgnum=24 דברי תורה], מהדורא קמא אות י"ד</ref>. | |||
טייל זאגן אז [[רבי משה אלשיך]] און דער [[רבי יוסף קארו|בית יוסף]] האבן ארויסגעגעבן א תקנה, אז געלט וואס איז געגעבן אויפן נאמען פון רבי מאיר זאל גיין בלויז פאר די ארעמע אין ארץ ישראל, אבער עס איז נישט באקאנט קיין שריפטליכער מקור דערפאר{{הערה|זעט: מחקרים בספרי התשובות, מעות רבי מאיר בעל הנס; קובץ היכל הבעל-שם-טוב, גיליון יא, עמוד 127; שדי חמד, אסיפת דינים, [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/26012/שדי_חמד/אסיפת_דינים/מערכת_ארץ_ישראל/אות_ז ארץ ישראל סימנים ז-ח].}}. | טייל זאגן אז [[רבי משה אלשיך]] און דער [[רבי יוסף קארו|בית יוסף]] האבן ארויסגעגעבן א תקנה, אז געלט וואס איז געגעבן אויפן נאמען פון רבי מאיר זאל גיין בלויז פאר די ארעמע אין ארץ ישראל, אבער עס איז נישט באקאנט קיין שריפטליכער מקור דערפאר{{הערה|זעט: מחקרים בספרי התשובות, מעות רבי מאיר בעל הנס; קובץ היכל הבעל-שם-טוב, גיליון יא, עמוד 127; שדי חמד, אסיפת דינים, [https://tashma.jewishoffice.co.il/books/learn/26012/שדי_חמד/אסיפת_דינים/מערכת_ארץ_ישראל/אות_ז ארץ ישראל סימנים ז-ח].}}. | ||
| שורה 73: | שורה 72: | ||
==ביבליאגראפיע== | ==ביבליאגראפיע== | ||
*ישעיה אשר זעליג מיללער, "על ה'סדר הדורות' מקורותיו ומהדורותיו (ב)", אין קובץ [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=56124#p=233 '''אור ישראל'''] נד, טבת תשס"ט, עמ' רלג–רלו. | *ישעיה אשר זעליג מיללער, "על ה'סדר הדורות' מקורותיו ומהדורותיו (ב)", אות לה - 'לא ידעתי כוונתו', אין קובץ [https://beta.hebrewbooks.org/reader/reader.aspx?sfid=56124#p=233 '''אור ישראל'''] נד, טבת תשס"ט, עמ' רלג–רלו. | ||
==לינקס== | ==לינקס== | ||