אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "פאליש"

קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
41 בייטן אראפגענומען ,  פֿאַר 10 חדשים
אין תקציר עריכה
שורה 17: שורה 17:


==פונקציע און באניץ==
==פונקציע און באניץ==
דער פאליש דינט אלס א פלאץ פאר אינערליכער צוגרייטונג און קאנצענטראציע איידער מען גייט אריין אין שול. עס דינט אויך דארט אנצוטון דעם [[טלית]] און לייגן [[תפילין]], אנשטאט וואס אמאל פלעגט מען זיי אנטון אין הויז און אזוי קומען אין שול{{הערה|שם=קאמארנא|שלחן הטהור, סי' קנ סעיף ד}}{{הערה|שו"ת שבט הלוי חלק י' סימן ל"ג אות ז'}}{{הערה|שם=קאמארנא}}. צומאל פלעגט זיין א באזונדערן פאליש וואו די בעלי מלאכה אדער קלעזמער שפילער האבן געדאוונט וואס מ'האט גערופן דאס טרעגערישע פאליש, שניידערישע פאליש{{הערה|{{אוצר החכמה|ספר קהילה|פנקס הרובישוב|155660|page=43|עמ=78}}}}, יד חרוצים{{הערה|{{אוצר החכמה|2=בית הכנסת שבבעלזא|3=83943|page=86|מו"ל=מכון שמן רוקח|עמ=פד}}, לגבי די שול אין יאברוב.}}, און אמאל פלעגט די פאליש פון שטאטישער שול דינען אלס חסידישער שטיבל{{הערה|1={{אוצר החכמה|ספר קהילה|סאקאלאוו פאדליאסק|616989|page=41|עמ=43}}}}.
דער פאליש דינט אלס א פלאץ פאר אינערליכער צוגרייטונג און קאנצענטראציע איידער מען גייט אריין אין שול. עס דינט אויך דארט אנצוטון דעם [[טלית]] און לייגן [[תפילין]], אנשטאט וואס אמאל פלעגט מען זיי אנטון אין הויז און אזוי קומען אין שול{{הערה|שם=קאמארנא|שלחן הטהור, סי' קנ סעיף ד}}{{הערה|שו"ת שבט הלוי חלק י' סימן ל"ג אות ז'}}. צומאל פלעגט זיין א באזונדערן פאליש וואו די בעלי מלאכה אדער קלעזמער שפילער האבן געדאוונט וואס מ'האט גערופן דאס טרעגערישע פאליש, שניידערישע פאליש{{הערה|{{אוצר החכמה|ספר קהילה|פנקס הרובישוב|155660|page=43|עמ=78}}}}, יד חרוצים{{הערה|{{אוצר החכמה|2=בית הכנסת שבבעלזא|3=83943|page=86|מו"ל=מכון שמן רוקח|עמ=פד}}, לגבי די שול אין יאברוב.}} אד"ג, און אמאל פלעגט די פאליש פון שטאטישער שול דינען אלס חסידישער שטיבל{{הערה|1={{אוצר החכמה|ספר קהילה|סאקאלאוו פאדליאסק|616989|page=41|עמ=43}}}}.


דער פאליש דינט אויך פאר פארשידענע געלעגנהייטן און צוועקן. צומאל האט דאס אינדערוואכן געדינט פאר א [[חדר]] פאר קינדער{{הערה|{{אוצר החכמה|ספר קהילה|סאקאלאוו פאדליאסק|616989|page=72|עמ=74}};{{ש}}{{אוצר החכמה|ספר קהילה|נובהרדוק - פנקס נאווארעדאק|155656|page=67|עמ=68}}}}, אדער – ווי אין געוויסע פּוילישע קהילות – ווי אַן אכסניה (אדער אפילו אַן ארט צום האנדלען) פאר וואנדערער{{הערה|שם=דאוויד}}. מען פלעגט דארט אוועקלייגן די ווייץ און די מיל פאר די מצות מצוה אין פאליש{{הערה|[[רבי אברהם דוד וואהרמאן]], אשל אברהם, או"ח סי' קנד, א}}. צומאל טוט מען דארט אויך דאווענען{{הערה|שו"ת בית שלמה, או"ח סימן כ"ח;{{ש}}{{אוצר החכמה|יזכור בוך|וואיסלאוויץ|613743|page=104|קעפל=שול, פאליש און בית המדרש|עמ=104}}}}, און די פוסקים זענען דן אויב האט עס א דין קדושת בית הכנסת{{הערה|{{אוצר החכמה|ר' יצחק שמואל שעכטער|שו"ת ישיב יצחק|640865|page=45|באנד=לג|עמ=מה}};{{ש}}{{אוצר החכמה|ר' יעקב ישראל שמערלער|דבריו ליעקב|676302|page=73|באנד=ב}}}}.
דער פאליש דינט אויך פאר פארשידענע געלעגנהייטן און צוועקן. צומאל האט דאס אינדערוואכן געדינט פאר א [[חדר]] פאר קינדער{{הערה|{{אוצר החכמה|ספר קהילה|סאקאלאוו פאדליאסק|616989|page=72|עמ=74}};{{ש}}{{אוצר החכמה|ספר קהילה|נובהרדוק - פנקס נאווארעדאק|155656|page=67|עמ=68}}}}, אדער – ווי אין געוויסע פּוילישע קהילות – ווי אַן אכסניה (אדער אפילו אַן ארט צום האנדלען) פאר וואנדערער{{הערה|שם=דאוויד}}. מען פלעגט אוועקלייגן די ווייץ און די מיל פאר די מצות מצוה אין פאליש{{הערה|[[רבי אברהם דוד וואהרמאן]], אשל אברהם, או"ח סי' קנד, א}}. וויבאלד צומאל דאוונט מען דארט אויך{{הערה|שו"ת בית שלמה, או"ח סימן כ"ח;{{ש}}{{אוצר החכמה|יזכור בוך|וואיסלאוויץ|613743|page=104|קעפל=שול, פאליש און בית המדרש|עמ=104}}}} זענען די פוסקים דן צי עס האט א דין קדושת בית הכנסת{{הערה|{{אוצר החכמה|ר' יצחק שמואל שעכטער|שו"ת ישיב יצחק|640865|page=45|באנד=לג|עמ=מה}};{{ש}}{{אוצר החכמה|ר' יעקב ישראל שמערלער|דבריו ליעקב|676302|page=73|באנד=ב}}}}.


אין די צייטן פון [[ועד ארבע ארצות]] אין פוילן האט דער "בית-דין היהודים" – די צווייטע אין ראנג געריכטליכע אינסטיטוציע נאכן געווענליכן קהילה-בית-דין – וועלכער האט זיך פארנומען מיט הארבע פארברעכנס צווישן אידן און מיט סכסוכים צווישן אידן און קריסטן, על-פּי-רוב אפּגעהאלטן זיינע זיצונגען אין שול-פּאליש (אדער אין קהילה-בנין נעבן דער שול). צווישן די קערפּערליכע שטראפן, פארבונדן מיט דער בית-דין, איז געווען דאס שטיין אין דער "קונע", א שאנד-סלופּ וואס איז געווען אראנזשירט אין שול-פּאליש{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=דוד דאווידאוויטש|נאמען=שולן אין פוילן|מקום הוצאה=בוענאָס-איירעס|שנת הוצאה=תשכ"א|עמ=333}}}}.
אין די צייטן פון [[ועד ארבע ארצות]] אין פוילן האט דער "בית-דין היהודים" – די צווייטע אין ראנג געריכטליכע אינסטיטוציע נאכן געווענליכן קהילה-בית-דין – וועלכער האט זיך פארנומען מיט הארבע פארברעכנס צווישן אידן און מיט סכסוכים צווישן אידן און קריסטן, על-פּי-רוב אפּגעהאלטן זיינע זיצונגען אין שול-פּאליש (אדער אין קהילה-בנין נעבן דער שול). צווישן די קערפּערליכע שטראפן, פארבונדן מיט דער בית-דין, איז געווען דאס שטיין אין דער "קונע", א שאנד-סלופּ וואס איז געווען אראנזשירט אין שול-פּאליש{{הערה|{{צ-בוך|מחבר=דוד דאווידאוויטש|נאמען=שולן אין פוילן|מקום הוצאה=בוענאָס-איירעס|שנת הוצאה=תשכ"א|עמ=333}}}}.

נאוויגאציע מעניו