29
רעדאגירונגען
אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "באַניצער:יצחק/ויכוח הרמב"ן"
רעדאגירונג
ק (←דרויסנדיגע לינקס: ה"ב) |
יצחק (שמועס | ביישטייערונגען) (רעדאגירונג) |
||
| שורה 5: | שורה 5: | ||
די '''ויכוח הרמב"ן''', (אויך באוואוסט אלס '''ויכוח בארצעלאנע'''), איז געווען א פארמאלע דעבאטע צווישן דער [[רמב"ן]], א פירנדער ראשון, פילאזאף, דאקטער, מקובל און מפרש התנ"ך, און דער [[דאמיניקאנער]] מאָנאַך פּאַבלאָ (פּאולוס) קריסטיאני, א משומד וועם דער רמב"ן רופט "פראי פול". עס איז פארגעקומען אין קעניגליכן פאלאץ פון דזשעימס (חיימע) דער ערשטער, קעניג פון [[אראגאן|אַראַגאָן]] (היסטארישער געביט אין שפאניע) אין אנוועזנהייט פונעם קעניג, זיין הויף, און פילע פּראמינענטע קירכליכע מכובדים און ריטער. | די '''ויכוח הרמב"ן''', (אויך באוואוסט אלס '''ויכוח בארצעלאנע'''), איז געווען א פארמאלע דעבאטע צווישן דער [[רמב"ן]], א פירנדער ראשון, פילאזאף, דאקטער, מקובל און מפרש התנ"ך, און דער [[דאמיניקאנער]] מאָנאַך פּאַבלאָ (פּאולוס) קריסטיאני, א משומד וועם דער רמב"ן רופט "פראי פול". עס איז פארגעקומען אין קעניגליכן פאלאץ פון דזשעימס (חיימע) דער ערשטער, קעניג פון [[אראגאן|אַראַגאָן]] (היסטארישער געביט אין שפאניע) אין אנוועזנהייט פונעם קעניג, זיין הויף, און פילע פּראמינענטע קירכליכע מכובדים און ריטער. | ||
די דעבאטע איז אפגעהאלטן געווארן במשך 4 טעג אין יולי 1263 (ה'כ"ג) אין שטאט [[בארצעלאנע]] אין קאטאלאניע, און עס האט זיך געענדיגט מיט א זיג פאר'ן רמב"ן. אבער שפעטער האט דער רמב"ן צוליב דעם געדארפט אנטלויפן פון שפאניע און ער איז ארויפגעגאנגען קיין ארץ ישראל. דער רמב"ן אליינס באשרייבט דעם גאנצן ויכוח אין זיין "ספר הוויכוח" | די דעבאטע איז אפגעהאלטן געווארן במשך 4 טעג אין יולי 1263 (ה'כ"ג) אין שטאט [[בארצעלאנע]] אין קאטאלאניע, און עס האט זיך געענדיגט מיט א זיג פאר'ן רמב"ן. אבער שפעטער האט דער רמב"ן צוליב דעם געדארפט אנטלויפן פון שפאניע און ער איז ארויפגעגאנגען קיין ארץ ישראל. דער רמב"ן אליינס באשרייבט דעם גאנצן ויכוח אין זיין "ספר הוויכוח". | ||
==הינטערגרונד== | ==הינטערגרונד== | ||
אין יענער תקופה האט געהערשט א שטארקע פארדאכט און האס צווישן די קריסטליכע באפעלקערונג איבער דעם אידישן [[גמרא|תלמוד]], ווי עס איז אויך געקומען צום אויסדרוק מיט 23 יאר פריער ביים [[משפט פאריז]], וואס האט זיך געענדיגט מיט'ן [[שריפת התלמוד]] אויף די גאסן פון [[פאריז]]. אנדערש ווי ביים משפט פאריז וואס איז געווען ווייניגער א ויכוח און מער א משפט, האט דער רמב"ן דא באקומען דעם פולן רעכט פונעם קעניג אויפצוברענגען סיי-וואס ער שפירט אז עס וועט אים העלפן אין דער ויכוח. | אין יענער תקופה האט געהערשט א שטארקע פארדאכט און האס צווישן די קריסטליכע באפעלקערונג איבער דעם אידישן [[גמרא|תלמוד]], ווי עס איז אויך געקומען צום אויסדרוק מיט 23 יאר פריער ביים [[משפט פאריז]], וואס האט זיך געענדיגט מיט'ן [[שריפת התלמוד]] אויף די גאסן פון [[פאריז]]. אנדערש ווי ביים משפט פאריז וואס איז געווען ווייניגער א ויכוח און מער א משפט, האט דער רמב"ן דא באקומען דעם פולן רעכט פונעם קעניג אויפצוברענגען סיי-וואס ער שפירט אז עס וועט אים העלפן אין דער ויכוח. | ||
קריסטיאני פלעגט פרעדיגן צו די אידן פון [[פראווענצע|פּראָווענצע]]. ער האט זיך פארלאזט אויף די איינגעהאלטנקייט וואס זיינע קעגנער וועלן מוזן ארויסווייזן אויס מורא פונעם צארן פון די קריסטליכע אדללייט, און האט פארזיכערט דעם קעניג אז ער קען אויפווייזן די ווארהייט פון קריסטנטום פון די גמרא און אנדערע חז"ל שריפטן. דער רמב"ן האט איינגעשטימט צו אנטיילנעמען און ער איז געגעבן געווארן פרייהייט צו רעדן ווי ער | קריסטיאני פלעגט פרעדיגן צו די אידן פון [[פראווענצע|פּראָווענצע]]. ער האט זיך פארלאזט אויף די איינגעהאלטנקייט וואס זיינע קעגנער וועלן מוזן ארויסווייזן אויס מורא פונעם צארן פון די קריסטליכע אדללייט, און האט פארזיכערט דעם קעניג אז ער קען אויפווייזן די ווארהייט פון קריסטנטום פון די גמרא און אנדערע חז"ל שריפטן. דער רמב"ן האט איינגעשטימט צו אנטיילנעמען און ער איז געגעבן געווארן פרייהייט צו רעדן ווי ער באגערט. | ||
צווישן די קריסטליכע דיספּוטאנטן זענען געווען די הויפטן פון די קירכע אין שפיץ פון רעימאנד דע-פעניאפארט, דער הויפט פון די דאמיניקאנער גלחים, וועלכער האט אראנזשירט דעם ויכוח. דער איינציגער פאָרשטייער פאר דער אידישער זייט איז געווען דער רמב"ן. די פיר סעסיעס פונעם ויכוח זענען פארגעקומען יולי 20, 27, 30 און 31, 1263 (לויט אן אנדער רעכענונג, יולי 20, 23, 26 און 27). | צווישן די קריסטליכע דיספּוטאנטן זענען געווען די הויפטן פון די קירכע אין שפיץ פון רעימאנד דע-פעניאפארט, דער הויפט פון די דאמיניקאנער גלחים, וועלכער האט אראנזשירט דעם ויכוח. דער איינציגער פאָרשטייער פאר דער אידישער זייט איז געווען דער רמב"ן. די פיר סעסיעס פונעם ויכוח זענען פארגעקומען יולי 20, 27, 30 און 31, 1263 (לויט אן אנדער רעכענונג, יולי 20, 23, 26 און 27). | ||
| שורה 32: | שורה 32: | ||
דעם צווייטן טאג איז דער ויכוח אפגעראכטן געווארן אין זייער "קלישטרויש" (געבעט הויז), וואו עס זענען זיך צוזאממגעקומען דער גאנצער שטאט, אידן און גוים. דער משומד האט ווייטער געברענגט ראיות פון מדרשים, און דער רמב"ן האט געגעבן א גאנצע ערקלערונג וויאזוי צו פארשטיין מדרשים פון חז"ל. | דעם צווייטן טאג איז דער ויכוח אפגעראכטן געווארן אין זייער "קלישטרויש" (געבעט הויז), וואו עס זענען זיך צוזאממגעקומען דער גאנצער שטאט, אידן און גוים. דער משומד האט ווייטער געברענגט ראיות פון מדרשים, און דער רמב"ן האט געגעבן א גאנצע ערקלערונג וויאזוי צו פארשטיין מדרשים פון חז"ל. | ||
דאן האט דער רמב"ן מאריך געווען אז דער אמת'ע מחלוקה צווישן די קריסטן און די אידן איז נישט בלויז צי משיח איז שוין געקומען צי נישט, נאר איבער די עצם באגריף פון משיח. ער האט געזאגט פאר'ן קעניג: "דו ביזט אויפגעוואקסן א נוצרי בן נוצרי און האסט זיך אנגעהערט אלע יארן פון די גלחים זאכן וואס ווען נישט דו הערסט עס פון קינדווייז אן וואלסטו עס קיינמאל נישט געקענט גלייבן. | דאן האט דער רמב"ן מאריך געווען אז דער אמת'ע מחלוקה צווישן די קריסטן און די אידן איז נישט בלויז צי משיח איז שוין געקומען צי נישט, נאר איבער די עצם באגריף פון משיח. ער האט געזאגט פאר'ן קעניג: "דו ביזט אויפגעוואקסן א נוצרי בן נוצרי און האסט זיך אנגעהערט אלע יארן פון די גלחים זאכן וואס ווען נישט דו הערסט עס פון קינדווייז אן וואלסטו עס קיינמאל נישט געקענט גלייבן". | ||
{{ציטוט|תוכן=אבל הדבר אשר את מאמינים, והוא עיקר אמונתכם, לא יקבל אותו השכל, והטבע אינו נותן, והנביאים מעולם לא אמרו כן, גם הפלא אינו יכול להתפשט בדבר ההוא, כאשר אבאר בראיות גמורות במקומו ובשעתו, שיהיה בורא השמים והארץ [וכל אשר בם] חוזר [עובר] בבטן יהודית אחת ויגדל בו ז' חודשים ויולד קטן, ואחר כך יגדל ואחר כך יימסר ביד שונאיו וישפטוהו משפט מות וימיתוהו, ואחר כך תאמרו שחיה וחזר למקומו הראשון. לא יסבול דעת יהודי ושום אדם.}} | {{ציטוט|תוכן=אבל הדבר אשר את מאמינים, והוא עיקר אמונתכם, לא יקבל אותו השכל, והטבע אינו נותן, והנביאים מעולם לא אמרו כן, גם הפלא אינו יכול להתפשט בדבר ההוא, כאשר אבאר בראיות גמורות במקומו ובשעתו, שיהיה בורא השמים והארץ [וכל אשר בם] חוזר [עובר] בבטן יהודית אחת ויגדל בו ז' חודשים ויולד קטן, ואחר כך יגדל ואחר כך יימסר ביד שונאיו וישפטוהו משפט מות וימיתוהו, ואחר כך תאמרו שחיה וחזר למקומו הראשון. לא יסבול דעת יהודי ושום אדם.}} | ||