אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אבר מן החי"

פון המכלול
קפיצה לניווט קפיצה לחיפוש
(פון דער ייִדישער פאָלקס־ענציקלאָפּעדיע. החלפות (וו, אידן), צוגעלייגט אינטערשפראך לינק, צוגעלייגט דעסקריפציע, הגהה)
צייכן: רויע רעדאגירונג
 
אין תקציר עריכה
צייכן: רויע רעדאגירונג
 
(7 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.)
שורה 1: שורה 1:
{{דעסקריפציע|גליד גענומען פון א בעל חי ביים לעבן}}
{{דעסקריפציע|גליד גענומען פון א בעל חי ביים לעבן}}
'''אבר מן החי''' ("א שטיק פלייש, וואס איז אפגעשניטן געווארן פון א לעבעדיגער זאך"). אויף דעם פסוק אין חומש דברים י"ב ,לא תאכל הנפש עם הבשר" (דו זאלסט נישט עסן דעם נפש מיטן פלייש) זאגט די גמרא חולין ק"ב, אז דאס איז דער טייטש, אז מען טאר נישט עסן קיין אבר מן החי. לויט דער גמרא סנהדרין נט איז נישט נאר פאר אידן פארבאטן צו עסן אבר מן החי, נאר אויך פאר נישט-אידן, ווייל דאס איז פון די [[שבע מצות בני נח]], די זיבן מצוות וואס אויך די בני נח, דאס הייסט, נישט-אידן, זענען מחויב מקיים צו זיין.
{{מצוה אינפאקעסטל
| עשה/לאו = לאו
| שם = אבר מן החי
| מצווים = אלע מענטשן
| תקופה = אלעמאל
| מקום = איבעראל
| עונש במזיד = מלקות
| בין = אדם למקום
| ספר המצוות = קפב
| ספר החינוך = תנב
| סמ"ג = קלו
| מקרא = {{תנ"ך|בראשית|ט|ד}}; {{תנ"ך|דברים|יב|כג}}
| משנה תורה = {{רמב"ם|מאכלות אסורות|ה|נאמען=ניין}}
| שולחן ערוך = {{שלחן ערוך|יורה דעה|סב|אן=נאמען}}
}}
[[טעקע:Cow_female_black_white.jpg|לינקס|קליין|250px|די קוה ווערט מותר צו עסן דורך שחיטה - ווי אנדערע טהור'ע [[בהמה|בהמות]], [[חיה|חיות]] און [[פויגל|עופות]]. עסן א גליד פון איר ווען זי איז ביים לעבן, איז אסור צוליב "אבר מן החי".]]
'''אבר מן החי''' איז א [[לא תעשה|פארבאט]] צו עסן פון א [[גליד]] וואס איז אראפגענומען געווארן ביים לעבן פון א [[בעל חי]], אויך ווען דער באשעפעניש איז דערנאך געשטארבן. דער איסור ווערט אויך אויסגערעכנט צווישן די [[שבע מצות בני נח]], און נישט-אידן זענען אויך באפוילן דערויף.


{{קרד/פאלקס-ענצ}}
אבר מן החי איז מותר בהנאה, און מעג ווערן געניצט פאר אנדערע געברויכן חוץ פון עסן{{הערה|{{בבלי|פסחים|כב|ב}}}}.
 
==מקור און טעם==
דער איסור ערשיינט ערשט צווישן די [[שבע מצות בני נח]] צוזאמען מיט'ן היתר צו עסן [[פלייש]]: {{מנוקד|"אַךְ בָּשָׂר בְּנַפְשׁוֹ דָמוֹ לֹא תֹאכֵלוּ"}}{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ט|ד}}}}. עס ווערט ווידער דערמאנט באזונדער פאר אידן אין [[ספר דברים]], ביי די פסוקים וועלכע ערלויבן "בשר חולין": {{מנוקד|"וְלֹא תֹאכַל הַנֶּפֶשׁ עִם הַבָּשָׂר"}}{{הערה|{{תנ"ך|דברים|יב|כג}}; {{ספרי|1=ראה|4=עו|לאנג=יא}}}}. דער איסור איז געבליבן אויך פאר נישט-אידן{{הערה|{{בבלי|סנהדרין|נט|א}}}}.
 
דער עונש פאר איינער וואס איז עובר דעם לאו, און עסט דערפון א כזית, איז [[מלקות]]{{הערה|{{משנה|טהרות|א|א}}}}.
 
דער טעם פונעם מצוה איז: ״כדי מיר זאלן זיך נישט איינגעוואוינען מיט די מידה פון אכזריות, וואס איז א געמיינע מידה, און באמת איז נישט פארהאן נאך אזא אכזריות אין די וועלט ווי אפשניידן א גליד אדער פלייש פון א לעבעדיגע באשעפעניש און דאס עסן...״{{הערה|{{ספר החינוך|תנב}}}}.
 
==דינים==
===די בעלי חיים===
עס איז פארהאן א מחלוקת תנאים ביי וועלכע בעלי חיים עס גייט אן דער איסור פון אבר מן החי{{הערה|{{תוספתא|חולין|ז|ט}}; {{בבלי|חולין|קא|ב}} - {{בבלי|חולין|קב|א|אן=מסכת}}}}:
# [[רבי יהודה]] און [[רבי אלעזר בן שמוע|רבי אלעזר]] האלטן אז דער איסור גייט אן ביי טהור'ע און טמא'נע [[בהמה|בהמות]], [[חיה|חיות]] און [[פויגל|עופות]] צוגלייך.
# די חכמים האלטן אז עס גייט אן נאר ביי טהור'ע בהמות חיות און עופות.
# [[רבי מאיר]] האלט אז נאר ביי טהור'ע בהמות.
מיר נעמען אן אז דער איסור גייט אן בלויז ביי טהור'ע - בהמות, חיות און עופות{{הערה|{{שלחן ערוך|יורה דעה|סב|א}}}}. עס גייט אבער נישט אן ביי טמא'נע באשעפענישן, וויבאלד זיי ווערן נישט מותר מיט [[שחיטה]], און אויך נישט ביי [[פיש]] און [[היישעריק]]{{הערה|{{תוספתא|תרומות|ט|ו}}}}, וויבאלד זיי דארפן נישט האבן קיין שחיטה{{הערה|{{רמב"ם|שחיטה|א|ג}}. זעט אבער {{בבלי|שבת|צ|ב}} אז מען טאר נישט עסן פון א לעבעדיגע היישעריק צוליב [[בל תשקצו]].}}. דער איסור גייט דעריבער אויך נישט אן ביי א [[בן פקועה]], וואס דארף אויך נישט גע'שחט'ן ווערן{{הערה|{{שלחן ערוך|יורה דעה|יג|מפרש=טורי זהב|סק=ג}}}}.
 
עס איז פארהאן א מחלוקת ראשונים צי עס גייט אן דער איסור אבר מן החי ביי גלידער פון א לעבעדיגער מענטש{{הערה|{{שיתופתא|Minchat_Chinukh/452|מנחת חינוך, תנ"ב}}}}. טייל ראשונים האלטן אז וויבאלד עס ווערט נישט מותר נאכ'ן טויט, איז אבר מן החי נישט פעליג{{הערה|{{היברובוקס|2=שו"ת הרשב"א|3=1376|page=155|באנד=ח"א|לינק טעקסט=סימן שס"ד}}}}, אבער אנדערע ראשונים האלטן אז דער איסור גייט אן אויך ביי א מענטש{{הערה|{{בבלי|כתובות|ס|א|מפרש=ריטב"א}}}}.
 
===דאס לעבן===
{{להשלים|עובר, אבר המדולדל}}
עס איז פארהאן א מחלוקת תנאים איבער די שטאנד פון א לעבעדיגע בהמה. צי "בהמה בחייה לאברים עומדת", אז פונקט ווי נאכ'ן שחיטה, שטייט א בהמה פון געבוירן אָן, אויפ'ן ציל צו ווערן געשניטן אויף באזונדערע גלידער צום עסן; אדער "בהמה בחייה לאו לאברים עומדת", דאס הייסט, ווי לאנג זי איז נאך ביים לעבן ווערט זי נאכנישט באטראכט ווי אברים, נאר נאכ'ן פאקטיש אראפנעמען דערפון אן אבר.
 
אין גמרא{{הערה|{{בבלי|חולין|קב|ב}}—{{בבלי|חולין|קג|א|אן=מסכת}}}} ווערט אויסגערעכנט צוויי אקטועלע מחלוקת'ן וואס קומען ארויס פון די צוויי קוק־ווינקלען: די ערשטע איז א מחלוקת ביי א מענטש וואס שלינגט איין א גאנצע לעבעדיגע באשעפעניש. [[רבי אלעזר ברבי שמעון]] האלט אז "לאברים עומדת", און דערפאר האט ער עובר געווען אויפ'ן איסור אבר מן החי. ווידער [[רבי יהודה הנשיא|רבי]], האלט אז "לאו לאברים עומדת", און מען איז נישט עובר דערויף.
 
נאך א מחלוקת קומט ארויס, ווען איינער עסט אן אבר פון א באשעפעניש וואס איז [[טריפה]], וואס [[רבי יוחנן]] האלט אז מען איז עובר סיי אלס טריפה און סיי אלס אבר מן החי, און [[ריש לקיש]] האלט מען איז עובר נאר אויף טריפה. לויט איין ערקלערונג אין גמרא איז די מחלוקת אפהענגיג אין די וועג א לעבעדיגע באשעפעניש ווערט באטראכט. לויט רבי יוחנן איז זי "לאברים עומדת", און גראד ביים געבוירן ווערן, איז פעליג דערויף ביידע איסורים, טריפה און אבר מן החי; ווידער ריש לקיש האלט "לאו לאברים עומדת", און וויבאלד דער כלל לויטעט אז "[[אין איסור חל על איסור]]" איז דער איסור פון טריפה גלייך פעליג, אבער די איסור אבר מן החי האט געזאלט שפעטער צוקומען ביים אפרייסן די גליד.
 
א טויטע באשעפעניש וואס ווארפט זיך נאך, אויב איז עס כשר גע'שחט'ן געווארן איז עס מותר געווארן מיט'ן שחיטה, און עס איז נישטא דערביי דער איסור אבר מן החי; אויב איז עס נישט כשר גע'שחט'ן געווארן איז א מחלוקת אין גמרא{{הערה|{{בבלי|חולין|קכא|ב}}}} צי עס הייסט נאך לעבעדיג און מען איז עובר אדער נישט{{קלאר אויס|ריכטיג?}}.
 
===חידוש===
{{להשלים}}
 
==בני נח==
{{להשלים|בעלי חיים, מפרכס, שיעור}}
אבר מן החי איז פון די [[זיבן מצוות בני נח]]{{הערה|{{בבלי|סנהדרין|נו|א}}}}. פארהאן וואס לערנען דאס ארויס פון פסוק: אָכֹל תֹּאכֵל{{הערה|{{תנך|בראשית|ב|טז}}}}, נאר א זאך וואס שטייט צום עסן מעג מען עסן{{הערה|{{בבלי|סנהדרין|נו|ב}} ורש"י ד"ה אכול}}. לויט דעם איז מען שוין פארבאטן געווארן פון אבר מן החי זינט אדם הראשון; אנדערע לערנען דאס ארויס פונעם פסוק וואס איז געזאגט געווארן צו נח: אַךְ בָּשָׂר בְּנַפְשׁוֹ דָמוֹ לֹא תֹאכֵלוּ{{הערה|{{תנך|בראשית|ט|ד}}. {{בבלי|סנהדרין|נז|א}}; {{רמב"ם|מאכלות אסורות|ה|א}}}}. לויט דעם איז אבר מן החי נאר פארבאטן געווארן פון נח און ווייטער{{הערה|{{רמבם|מלכים|ט|א}}}}.
 
==דרויסנדיגע לינקס==
* {{מיקרופדיה}}
* [http://www.daat.ac.il/encyclopedia/value.asp?id1=258 אבר מן החי] אויף "דעת" זייטל.
 
==רעפערענצן==
{{רעפערענצן}}
{{שבע מצוות בני נח}}
{{כשרות}}
{{הבהרה הלכתית}}
{{דרעפט}}
[[קאַטעגאָריע:תרי"ג מצוות]]
[[קאַטעגאָריע:מצוות לא תעשה]]
[[קאַטעגאָריע:כשרות]]
[[קאַטעגאָריע:פרשת נח]]
[[קאַטעגאָריע:פרשת ראה]]
[[he:אבר מן החי]]
[[he:אבר מן החי]]

יעצטיגע רעוויזיע זינט 05:51, 11 נאוועמבער 2024

אבר מן החי
מצוַת לא תעשה
דינים
מצווים אלע מענטשן
תקופה אלעמאל (גייט אן בזמן הזה)
מקום איבעראל
עונש במזיד מלקות
בין אדם למקום
מוני המצוות
ספר המצוות להרמב"ם ספר המצוות, לאו קפ"ב
ספר החינוך ספר החינוך, מצוה תנ"ב
סמ"ג סמ"ג לאו קל"ו
די מצוה אין ספר מצוות ה', אויף דעת זייטל
מקורות
מקרא בראשית ט, ד; דברים יב, כג
משנה תורה הלכות מאכלות אסורות, פרק ה'
שולחן ערוך יורה דעה, סימן ס"ב
די קוה ווערט מותר צו עסן דורך שחיטה - ווי אנדערע טהור'ע בהמות, חיות און עופות. עסן א גליד פון איר ווען זי איז ביים לעבן, איז אסור צוליב "אבר מן החי".

אבר מן החי איז א פארבאט צו עסן פון א גליד וואס איז אראפגענומען געווארן ביים לעבן פון א בעל חי, אויך ווען דער באשעפעניש איז דערנאך געשטארבן. דער איסור ווערט אויך אויסגערעכנט צווישן די שבע מצות בני נח, און נישט-אידן זענען אויך באפוילן דערויף.

אבר מן החי איז מותר בהנאה, און מעג ווערן געניצט פאר אנדערע געברויכן חוץ פון עסן[1].

מקור און טעם

דער איסור ערשיינט ערשט צווישן די שבע מצות בני נח צוזאמען מיט'ן היתר צו עסן פלייש: "אַךְ בָּשָׂר בְּנַפְשׁוֹ דָמוֹ לֹא תֹאכֵלוּ"[2]. עס ווערט ווידער דערמאנט באזונדער פאר אידן אין ספר דברים, ביי די פסוקים וועלכע ערלויבן "בשר חולין": "וְלֹא תֹאכַל הַנֶּפֶשׁ עִם הַבָּשָׂר"[3]. דער איסור איז געבליבן אויך פאר נישט-אידן[4].

דער עונש פאר איינער וואס איז עובר דעם לאו, און עסט דערפון א כזית, איז מלקות[5].

דער טעם פונעם מצוה איז: ״כדי מיר זאלן זיך נישט איינגעוואוינען מיט די מידה פון אכזריות, וואס איז א געמיינע מידה, און באמת איז נישט פארהאן נאך אזא אכזריות אין די וועלט ווי אפשניידן א גליד אדער פלייש פון א לעבעדיגע באשעפעניש און דאס עסן...״[6].

דינים

די בעלי חיים

עס איז פארהאן א מחלוקת תנאים ביי וועלכע בעלי חיים עס גייט אן דער איסור פון אבר מן החי[7]:

  1. רבי יהודה און רבי אלעזר האלטן אז דער איסור גייט אן ביי טהור'ע און טמא'נע בהמות, חיות און עופות צוגלייך.
  2. די חכמים האלטן אז עס גייט אן נאר ביי טהור'ע בהמות חיות און עופות.
  3. רבי מאיר האלט אז נאר ביי טהור'ע בהמות.

מיר נעמען אן אז דער איסור גייט אן בלויז ביי טהור'ע - בהמות, חיות און עופות[8]. עס גייט אבער נישט אן ביי טמא'נע באשעפענישן, וויבאלד זיי ווערן נישט מותר מיט שחיטה, און אויך נישט ביי פיש און היישעריק[9], וויבאלד זיי דארפן נישט האבן קיין שחיטה[10]. דער איסור גייט דעריבער אויך נישט אן ביי א בן פקועה, וואס דארף אויך נישט גע'שחט'ן ווערן[11].

עס איז פארהאן א מחלוקת ראשונים צי עס גייט אן דער איסור אבר מן החי ביי גלידער פון א לעבעדיגער מענטש[12]. טייל ראשונים האלטן אז וויבאלד עס ווערט נישט מותר נאכ'ן טויט, איז אבר מן החי נישט פעליג[13], אבער אנדערע ראשונים האלטן אז דער איסור גייט אן אויך ביי א מענטש[14].

דאס לעבן

עס איז פארהאן א מחלוקת תנאים איבער די שטאנד פון א לעבעדיגע בהמה. צי "בהמה בחייה לאברים עומדת", אז פונקט ווי נאכ'ן שחיטה, שטייט א בהמה פון געבוירן אָן, אויפ'ן ציל צו ווערן געשניטן אויף באזונדערע גלידער צום עסן; אדער "בהמה בחייה לאו לאברים עומדת", דאס הייסט, ווי לאנג זי איז נאך ביים לעבן ווערט זי נאכנישט באטראכט ווי אברים, נאר נאכ'ן פאקטיש אראפנעמען דערפון אן אבר.

אין גמרא[15] ווערט אויסגערעכנט צוויי אקטועלע מחלוקת'ן וואס קומען ארויס פון די צוויי קוק־ווינקלען: די ערשטע איז א מחלוקת ביי א מענטש וואס שלינגט איין א גאנצע לעבעדיגע באשעפעניש. רבי אלעזר ברבי שמעון האלט אז "לאברים עומדת", און דערפאר האט ער עובר געווען אויפ'ן איסור אבר מן החי. ווידער רבי, האלט אז "לאו לאברים עומדת", און מען איז נישט עובר דערויף.

נאך א מחלוקת קומט ארויס, ווען איינער עסט אן אבר פון א באשעפעניש וואס איז טריפה, וואס רבי יוחנן האלט אז מען איז עובר סיי אלס טריפה און סיי אלס אבר מן החי, און ריש לקיש האלט מען איז עובר נאר אויף טריפה. לויט איין ערקלערונג אין גמרא איז די מחלוקת אפהענגיג אין די וועג א לעבעדיגע באשעפעניש ווערט באטראכט. לויט רבי יוחנן איז זי "לאברים עומדת", און גראד ביים געבוירן ווערן, איז פעליג דערויף ביידע איסורים, טריפה און אבר מן החי; ווידער ריש לקיש האלט "לאו לאברים עומדת", און וויבאלד דער כלל לויטעט אז "אין איסור חל על איסור" איז דער איסור פון טריפה גלייך פעליג, אבער די איסור אבר מן החי האט געזאלט שפעטער צוקומען ביים אפרייסן די גליד.

א טויטע באשעפעניש וואס ווארפט זיך נאך, אויב איז עס כשר גע'שחט'ן געווארן איז עס מותר געווארן מיט'ן שחיטה, און עס איז נישטא דערביי דער איסור אבר מן החי; אויב איז עס נישט כשר גע'שחט'ן געווארן איז א מחלוקת אין גמרא[16] צי עס הייסט נאך לעבעדיג און מען איז עובר אדער נישט[אויסקלארונג פארלאנגט].

חידוש

בני נח

אבר מן החי איז פון די זיבן מצוות בני נח[17]. פארהאן וואס לערנען דאס ארויס פון פסוק: אָכֹל תֹּאכֵל[18], נאר א זאך וואס שטייט צום עסן מעג מען עסן[19]. לויט דעם איז מען שוין פארבאטן געווארן פון אבר מן החי זינט אדם הראשון; אנדערע לערנען דאס ארויס פונעם פסוק וואס איז געזאגט געווארן צו נח: אַךְ בָּשָׂר בְּנַפְשׁוֹ דָמוֹ לֹא תֹאכֵלוּ[20]. לויט דעם איז אבר מן החי נאר פארבאטן געווארן פון נח און ווייטער[21].

דרויסנדיגע לינקס

רעפערענצן

קלארשטעלונג: די אינפארמאציע אויף המכלול איז בלויז פאר בארייכערונג און זאל נישט געזען ווערן ווי א פסק הלכה.