אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אילן רמון"
ק (1 רעוויזיע אימפארטירט: אימפארטירט פון די יידישע וויקיפעדיע, זע ביישטייערער ליסטע) |
צייכן: רויע רעדאגירונג |
||
| (15 מיטלסטע ווערסיעס פון 6 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|ישראל לופטפלאט פילאט און ערשטער ישראלדיקער אסטראנויט}} | |||
[[טעקע:Ilan Ramon.jpg|קליין]] | [[טעקע:Ilan Ramon.jpg|קליין]] | ||
'''אילן רמון''' (''אילאַן ראַמאָן''; געבוירן מיטן נאמען '''אילן | '''אילן רמון''' (''אילאַן ראַמאָן''; געבוירן מיטן נאמען '''אילן וואָלפערמאַן'''; [[20סטן יוני]] [[1954]] - [[1טן פעברואר]] [[2003]]) איז געווען אַן [[מדינת ישראל]]'דיגער [[ישראל לופטפלאט|לופטפלאָט]] פּילאָט און דער ערשטער ישראלדיקער [[אסטראנאט|אַסטראָנויט]]. | ||
ער איז געווען דער לאַסט ספּעציעליסט {{ענ|Payload specialist}} | ער איז געווען דער לאַסט ספּעציעליסט {{ענ|Payload specialist}} פון [[קאסמאס שאטל קאלאמביע|קאָסמאָס שאַטל קאָלאָמביע]] ביי מיסיע [[STS-107]] און איז אומגעקומען צוזאַמען מיט זעקס אַנדערע אַסטראָנויטן אין די [[קאסמאס שאטל קאלאמביע קאטאסטראפע|צוריקקער אַקצידענט]]. | ||
== | == ביאָגראַפיע == | ||
רמון איז געבוירן געוואָרן אין [[רמת גן]], ישראל צו טאָניע (1929 - 2003) און אליעזר (1923 - 2006) | רמון איז געבוירן געוואָרן אין [[רמת גן]], ישראל צו טאָניע (1929 - 2003) און אליעזר (1923 - 2006) וואָלפערמאַן, און איז ערצויגן געוואָרן אין [[באר שבע]]. זיין פאָטער איז געווען פון [[נאצי דייטשלאנד|דייטשלאַנד]] און זיין משפחה האָבן געלאָפן פון נאַצי אַרעסט אין 1935. זיינע מוטער און באָבע זענען געווען [[שארית הפליטה|חורבן-איבערלעבער]] פון [[אוישוויץ]]. זיי האָבן עמיגרירט צו ישראל אין 1949. אילן האָט געטוישט זיין משפחה נאָמען צו רמון ווען ער האָט מיטגעגאַנגען דער ישראלישער לופטפלאָט. | ||
רמון האָט גראַדואירט | רמון האָט גראַדואירט פון מיטלשולע אין 1972. אין 1987 האָט ער גראַדואירט פונעם [[תל אביבער אוניווערסיטעט|תל אַביבער אוניווערסיטעט]] מיט אַ הויכער טיטל אין עלעקטראָניק און קאָמפּיוטער אינזשעניריע. | ||
== | == לופטפלאָט קאַריערע == | ||
[[טעקע:IAF-F-16A-243-by-Zachi-Evenor.jpg|קליין|350px|דער [[F-16 פייטינג פאלקאן|F-16A]] | [[טעקע:IAF-F-16A-243-by-Zachi-Evenor.jpg|קליין|350px|דער [[F-16 פייטינג פאלקאן|F-16A]] פאַלק 243 וואָס רמון האָט געפלויגן אין אָפּעראַציע אָפּערע]] | ||
אילן רמון איז געווען אַ קאָלאָנעל ([[העברעאיש]]: ''אלוף משנה'') און | אילן רמון איז געווען אַ קאָלאָנעל ([[העברעאיש]]: ''אלוף-משנה'') און קעמפער-פּילאָט אינעם ישראלישער לופטפלאָט, מיט טויזנטער שעה'ס פלי געניטשאַפט. אין 1974 האָט ער גראַדואירט אַלס אַ פּילאָט פונעם ישראל לופטפלאָט פלי-אַקאַדעמיע. | ||
אין 1981 איז ער געווען דער יונגסטער פּילאָט וואָס האָט באַטייליקט אין [[אפעראציע אפערע|אָפּעראַציע אָפּערע]], די ישראלישע אַטאַקע קעגן [[איראק|איראַק]]'ס נישט- | אין 1981 איז ער געווען דער יונגסטער פּילאָט וואָס האָט באַטייליקט אין [[אפעראציע אפערע|אָפּעראַציע אָפּערע]], די ישראלישע אַטאַקע קעגן [[איראק|איראַק]]'ס נישט-פאַרטיקער [[קערן-רעאקטאר|קערן־רעאַקטאָר]] "אָסיראַק". ווען דער אַפּאַראַט איז צעשטערט געוואָרן, זענען צען איראַקער סאָלדאַטן און איין פראַנצויזער פאָרשער אומגעקומען. | ||
נאָך וואָס ער האָט געלערנט ביים תל אַביבער אוניווערסיטעט האָט ער געדינט אַלס דעפּוטעט עסקאַדראָן קאָמאַנדיר A, עסקאַדראָן 119, אין וועלכע ער האָט | נאָך וואָס ער האָט געלערנט ביים תל אַביבער אוניווערסיטעט האָט ער געדינט אַלס דעפּוטעט עסקאַדראָן קאָמאַנדיר A, עסקאַדראָן 119, אין וועלכע ער האָט געפלויגן דעם F-4 פאַנטאָם (1988 - 1990). אין 1990 האָט ער באַטייליקט אינעם עסקאַדראָן קאָמאַנדירן קורס, און ביז 1992 איז ער געווען קאָמאַנדיר פון עסקאַדראָן 117 מיטן F-16. אין 1994 איז ער געוואָרן קאָלאָנעל און באַשטימט געווען אַלס שעף פונעם געצייג-דעפּאַרטמענט. ער האָט געבליבן אינעם ראָלע ביז 1998. | ||
רמון האָט אַקומולירט העכער 3,000 | רמון האָט אַקומולירט העכער 3,000 פלי שעה'ס אין די עראָפּלאַנען A-4, מיראַזש III-C און F-4, און העכער 1,000 שעה'ס אינעם F-16. | ||
== ערשטער ישראלדיקער אַסטראָנויט == | == ערשטער ישראלדיקער אַסטראָנויט == | ||
[[טעקע:Ilan Ramon, NASA photo portrait in orange suit.jpg|קליין|רמון אין נאָוועמבער 2001]] | [[טעקע:Ilan Ramon, NASA photo portrait in orange suit.jpg|קליין|רמון אין נאָוועמבער 2001]] | ||
דער | דער לופטפלאָט האָט דערוויילט רמון צו ווערן דער ערשטער ישראלדיקער אַסטראָנויט, נאָך אַן אָפּמאַך צווישן ישראל און די פאַראייניקטע שטאַטן אין 1995 צו איינפאַסן אַן ישראלי אין אַ קאָסמאָס פלוג פון [[NASA]]. די [[ישראלישע קאסמאס אגענטור|ישראלישע קאָסמאָס אַגענטור]] האָט זיך געוואָנדן צו דער לופטפלאָט מיט אַ באַפעל צו קלייבן דער באַטייליקטער, און אין 1997 איז רמון דערוויילט געוואָרן. אין 1998 האָט רמון זיך איבערגעקליבן צו דעם אַסטראָנויטן-טרענירונג אַפּאַראַט אין די פאַראייניקטע שטאַטן צוזאַמען מיט זיין משפחה - זיין ווייב [[רונה רמון|רונה]] און זייערע פיר קינדער. רמונ'ס טרענירונג איידער דער פלוג איז באַשערט געווען צו דויערן בערך אַ יאָר, אָבער NASA האָט אַ סך מאָל דחה געווען די צעשיגונג פון קאָלאָמביע. | ||
אין זיין ראָלע ביים מיסיע STS-107 האָט רמון באַטייליקט אינעם | אין זיין ראָלע ביים מיסיע STS-107 האָט רמון באַטייליקט אינעם אויספיר פונעם ישראלישער שטויב עקספּערימענט, וואָס איז פּלאַנירט געוואָרן ביים תל אַביבער אוניווערסיטעט צו פאָרשן דער אויסווירק פון זאַמד-שטורעמס אויפן [[מיטל מזרח]], און אויך אַנדערע עקספּערימענטן אין ביאָלאָגיע און פיזיק. | ||
איידער זיין רייזע איז רמון אינטערעסירט געווען ווי צו מקיים זיין מצוות אין קאָסמאָס. ווען ער האָט | איידער זיין רייזע איז רמון אינטערעסירט געווען ווי צו מקיים זיין מצוות אין קאָסמאָס. ווען ער האָט געפרעגט וועגן שמירת שבת אין קאָסמאָס האָבן רבנים געענטפערן אַז ער דאַרף ציילן זעקס פּעריאָדן פון 24 שעה'ס און מקיים זיין שבת ביים זיבנטער פּעריאָד, ווי דעם הלכישן מנהג ביי די פּאָלן וואו דער זון שיינט נישט פאַר אַ סך מאָנאַטן. | ||
נאָך אַ סך אָפּלייגן | נאָך אַ סך אָפּלייגן פון די צעשיגונג איז קאָלאָמביע געשיקט געווען דעם 16טן יאַנואַר 2003 פונעם [[קענעדי קאסמאס צענטער|קענעדי קאָסמאָס צענטער]] צו אַ 16 טעג מיסיע אין קאָסמאָס. | ||
דעם 1טן | דעם 1טן פעברואַר 2003 איז רמון אומגעקומען צוזאַמען מיט די זעקס אַנדערע מאַנשאַפט מיטגלידער ווען די שאַטל איז זיך צעפאַלן ביים צוריקקומען אינעם ערד'ס אַטמאָספער. די סיבה פאַר דעם אַקצידענט איז געווען אַז אַ טייל פון איזאָלירונג שוים איז געבראָכן ביים צעשיגונג און האָט געקלאַפּט די היץ-באַשיצונג קאַכלס אויפן לינקער פליגל פונעם שאַטל. ביים צוריקקומען אינעם אַטמאָספער האָט דער באַשעדיקטער פליגל זיך צעהיצט און איז צולעצט געבראָכן, וואָס האָט אין גאַנצן צעשטערט די שאַטל. | ||
[[טעקע:Keverramon.jpg|קליין|אילן רמונ'ס קבר אין [[נהלל]]]] | [[טעקע:Keverramon.jpg|קליין|אילן רמונ'ס קבר אין [[נהלל]]]] | ||
== | ==פילם== | ||
"'''קאלאמביע - דער טראגישער פארלוסט'''" ([[ענגליש]]: ''Columbia - The Tragic Loss''; [[העברעאיש]]: ''אנחנו נגיע בזמן'') איז א [[ישראל]]ישער [[דאקומענטארער פילם]] אויף [[ענגליש]] און [[העברעאיש]] פון [[2004]] וועגן דער ישראלדיקער [[אסטראנאט]] [[אילן רמון]], וועלכער איז אומגעקומען ביי דער [[קאסמאס שאטל קאלאמביע קאטאסטראפע]]. דער פילם איז רעזשיסירט געווארן דורך [[נפתלי גליקסבערג]] און איז געוויזן געווארן ביי פילע [[איד]]ישע [[פילם פעסטיוואל]]ן. | |||
* [http://spaceflight.nasa.gov/shuttle/archives/sts-107/memorial/ramon.html אילן רמונ'ס STS-107 | |||
דורכאויס דעם פילם רעדט מען צו זיינע קרובים, ווי אויך די [[ווייב]] פון אן אנדער אסטראנאט, און צו באאמטע פון NASA. ער ברענגט אויך ציטאטן פון זיין טאג-בוך וואס מען האט געטראפן צווישן די ברוכווארג. | |||
טייל אינטערוויוער אינעם פילם, אריינגערעכנט זיין טאטע און געוויסע באאמטע, טוען שטארק קריטיקירן די נאכלעסיגקייט פון NASA צו פארפעלן נאכצוקוקן און זיכער מאכן אז זיי זענען טאקע זיכער צוריקצוקומען צו דער ערד. | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
* [http://spaceflight.nasa.gov/shuttle/archives/sts-107/memorial/ramon.html אילן רמונ'ס STS-107 מאַנשאַפט פאַראייביגונג בלאַט] {{לינקשפראך|ענגליש}} | |||
* [http://www.jewishbrevard.com/templates/articlecco_cdo/aid/632846/jewish/Ilan-Ramon-Columbia.htm א בילד פון אילן רמון מיט הרב צבי קאָניקאָוו] | * [http://www.jewishbrevard.com/templates/articlecco_cdo/aid/632846/jewish/Ilan-Ramon-Columbia.htm א בילד פון אילן רמון מיט הרב צבי קאָניקאָוו] | ||
* [https://www.science.co.il/Ilan-Ramon/ | * [https://www.science.co.il/Ilan-Ramon/ פאַראייביגונג בלעטער פאַר אילן רמון בי די ישראל וויסנשאַפטן און טעכנאָלאָגיע דירעקטאָריע] {{לינקשפראך|ענגליש}} | ||
* [http://www.spacefacts.de/bios/international/english/ramon_ilan.htm | * [http://www.spacefacts.de/bios/international/english/ramon_ilan.htm ביאָגראַפיע פון אילן רמון ביי Spacefacts] {{לינקשפראך|ענגליש}} | ||
* [http://www.aish.com/jewishissues/israeldiary/Ilan_Ramons_Diary.asp סעגמענטן | * [http://www.aish.com/jewishissues/israeldiary/Ilan_Ramons_Diary.asp סעגמענטן פון אילן רמונ'ס טאָגבוך] {{לינקשפראך|ענגליש}} | ||
* https://variety.com/2004/film/reviews/columbia-the-tragic-loss-1200532974/ | |||
* http://www.ruthfilms.com/films/docs/israeli-mosaic/columbia-the-tragic-loss.html | |||
* http://www.fandango.com/columbia:thetragicloss_88383/movieoverview | |||
* סצענעס פונעם פילם https://www.youtube.com/watch?v=0vcxTDq5gfA | |||
{{DEFAULTSORT:רמון, אילן}} | {{DEFAULTSORT:רמון, אילן}} | ||
[[קאטעגאריע: | [[קאטעגאריע:אסטראנאטן]] | ||
[[קאטעגאריע:פילאטן]] | [[קאטעגאריע:פילאטן]] | ||
[[קאטעגאריע:ישראלים]] | [[קאטעגאריע:ישראלים]] | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||
[[he:אילן רמון]] | |||
[[קאַטעגאָריע:וויקידאטא דעסקריפציע]] | |||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 21:14, 8 אויגוסט 2024
אילן רמון (אילאַן ראַמאָן; געבוירן מיטן נאמען אילן וואָלפערמאַן; 20סטן יוני 1954 - 1טן פעברואר 2003) איז געווען אַן מדינת ישראל'דיגער לופטפלאָט פּילאָט און דער ערשטער ישראלדיקער אַסטראָנויט.
ער איז געווען דער לאַסט ספּעציעליסט (ענ') פון קאָסמאָס שאַטל קאָלאָמביע ביי מיסיע STS-107 און איז אומגעקומען צוזאַמען מיט זעקס אַנדערע אַסטראָנויטן אין די צוריקקער אַקצידענט.
ביאָגראַפיע
רמון איז געבוירן געוואָרן אין רמת גן, ישראל צו טאָניע (1929 - 2003) און אליעזר (1923 - 2006) וואָלפערמאַן, און איז ערצויגן געוואָרן אין באר שבע. זיין פאָטער איז געווען פון דייטשלאַנד און זיין משפחה האָבן געלאָפן פון נאַצי אַרעסט אין 1935. זיינע מוטער און באָבע זענען געווען חורבן-איבערלעבער פון אוישוויץ. זיי האָבן עמיגרירט צו ישראל אין 1949. אילן האָט געטוישט זיין משפחה נאָמען צו רמון ווען ער האָט מיטגעגאַנגען דער ישראלישער לופטפלאָט.
רמון האָט גראַדואירט פון מיטלשולע אין 1972. אין 1987 האָט ער גראַדואירט פונעם תל אַביבער אוניווערסיטעט מיט אַ הויכער טיטל אין עלעקטראָניק און קאָמפּיוטער אינזשעניריע.
לופטפלאָט קאַריערע
אילן רמון איז געווען אַ קאָלאָנעל (העברעאיש: אלוף-משנה) און קעמפער-פּילאָט אינעם ישראלישער לופטפלאָט, מיט טויזנטער שעה'ס פלי געניטשאַפט. אין 1974 האָט ער גראַדואירט אַלס אַ פּילאָט פונעם ישראל לופטפלאָט פלי-אַקאַדעמיע.
אין 1981 איז ער געווען דער יונגסטער פּילאָט וואָס האָט באַטייליקט אין אָפּעראַציע אָפּערע, די ישראלישע אַטאַקע קעגן איראַק'ס נישט-פאַרטיקער קערן־רעאַקטאָר "אָסיראַק". ווען דער אַפּאַראַט איז צעשטערט געוואָרן, זענען צען איראַקער סאָלדאַטן און איין פראַנצויזער פאָרשער אומגעקומען.
נאָך וואָס ער האָט געלערנט ביים תל אַביבער אוניווערסיטעט האָט ער געדינט אַלס דעפּוטעט עסקאַדראָן קאָמאַנדיר A, עסקאַדראָן 119, אין וועלכע ער האָט געפלויגן דעם F-4 פאַנטאָם (1988 - 1990). אין 1990 האָט ער באַטייליקט אינעם עסקאַדראָן קאָמאַנדירן קורס, און ביז 1992 איז ער געווען קאָמאַנדיר פון עסקאַדראָן 117 מיטן F-16. אין 1994 איז ער געוואָרן קאָלאָנעל און באַשטימט געווען אַלס שעף פונעם געצייג-דעפּאַרטמענט. ער האָט געבליבן אינעם ראָלע ביז 1998.
רמון האָט אַקומולירט העכער 3,000 פלי שעה'ס אין די עראָפּלאַנען A-4, מיראַזש III-C און F-4, און העכער 1,000 שעה'ס אינעם F-16.
ערשטער ישראלדיקער אַסטראָנויט
דער לופטפלאָט האָט דערוויילט רמון צו ווערן דער ערשטער ישראלדיקער אַסטראָנויט, נאָך אַן אָפּמאַך צווישן ישראל און די פאַראייניקטע שטאַטן אין 1995 צו איינפאַסן אַן ישראלי אין אַ קאָסמאָס פלוג פון NASA. די ישראלישע קאָסמאָס אַגענטור האָט זיך געוואָנדן צו דער לופטפלאָט מיט אַ באַפעל צו קלייבן דער באַטייליקטער, און אין 1997 איז רמון דערוויילט געוואָרן. אין 1998 האָט רמון זיך איבערגעקליבן צו דעם אַסטראָנויטן-טרענירונג אַפּאַראַט אין די פאַראייניקטע שטאַטן צוזאַמען מיט זיין משפחה - זיין ווייב רונה און זייערע פיר קינדער. רמונ'ס טרענירונג איידער דער פלוג איז באַשערט געווען צו דויערן בערך אַ יאָר, אָבער NASA האָט אַ סך מאָל דחה געווען די צעשיגונג פון קאָלאָמביע.
אין זיין ראָלע ביים מיסיע STS-107 האָט רמון באַטייליקט אינעם אויספיר פונעם ישראלישער שטויב עקספּערימענט, וואָס איז פּלאַנירט געוואָרן ביים תל אַביבער אוניווערסיטעט צו פאָרשן דער אויסווירק פון זאַמד-שטורעמס אויפן מיטל מזרח, און אויך אַנדערע עקספּערימענטן אין ביאָלאָגיע און פיזיק.
איידער זיין רייזע איז רמון אינטערעסירט געווען ווי צו מקיים זיין מצוות אין קאָסמאָס. ווען ער האָט געפרעגט וועגן שמירת שבת אין קאָסמאָס האָבן רבנים געענטפערן אַז ער דאַרף ציילן זעקס פּעריאָדן פון 24 שעה'ס און מקיים זיין שבת ביים זיבנטער פּעריאָד, ווי דעם הלכישן מנהג ביי די פּאָלן וואו דער זון שיינט נישט פאַר אַ סך מאָנאַטן.
נאָך אַ סך אָפּלייגן פון די צעשיגונג איז קאָלאָמביע געשיקט געווען דעם 16טן יאַנואַר 2003 פונעם קענעדי קאָסמאָס צענטער צו אַ 16 טעג מיסיע אין קאָסמאָס.
דעם 1טן פעברואַר 2003 איז רמון אומגעקומען צוזאַמען מיט די זעקס אַנדערע מאַנשאַפט מיטגלידער ווען די שאַטל איז זיך צעפאַלן ביים צוריקקומען אינעם ערד'ס אַטמאָספער. די סיבה פאַר דעם אַקצידענט איז געווען אַז אַ טייל פון איזאָלירונג שוים איז געבראָכן ביים צעשיגונג און האָט געקלאַפּט די היץ-באַשיצונג קאַכלס אויפן לינקער פליגל פונעם שאַטל. ביים צוריקקומען אינעם אַטמאָספער האָט דער באַשעדיקטער פליגל זיך צעהיצט און איז צולעצט געבראָכן, וואָס האָט אין גאַנצן צעשטערט די שאַטל.
פילם
"קאלאמביע - דער טראגישער פארלוסט" (ענגליש: Columbia - The Tragic Loss; העברעאיש: אנחנו נגיע בזמן) איז א ישראלישער דאקומענטארער פילם אויף ענגליש און העברעאיש פון 2004 וועגן דער ישראלדיקער אסטראנאט אילן רמון, וועלכער איז אומגעקומען ביי דער קאסמאס שאטל קאלאמביע קאטאסטראפע. דער פילם איז רעזשיסירט געווארן דורך נפתלי גליקסבערג און איז געוויזן געווארן ביי פילע אידישע פילם פעסטיוואלן.
דורכאויס דעם פילם רעדט מען צו זיינע קרובים, ווי אויך די ווייב פון אן אנדער אסטראנאט, און צו באאמטע פון NASA. ער ברענגט אויך ציטאטן פון זיין טאג-בוך וואס מען האט געטראפן צווישן די ברוכווארג.
טייל אינטערוויוער אינעם פילם, אריינגערעכנט זיין טאטע און געוויסע באאמטע, טוען שטארק קריטיקירן די נאכלעסיגקייט פון NASA צו פארפעלן נאכצוקוקן און זיכער מאכן אז זיי זענען טאקע זיכער צוריקצוקומען צו דער ערד.
דרויסנדיגע לינקס
- אילן רמונ'ס STS-107 מאַנשאַפט פאַראייביגונג בלאַט (ענגליש)
- א בילד פון אילן רמון מיט הרב צבי קאָניקאָוו
- פאַראייביגונג בלעטער פאַר אילן רמון בי די ישראל וויסנשאַפטן און טעכנאָלאָגיע דירעקטאָריע (ענגליש)
- ביאָגראַפיע פון אילן רמון ביי Spacefacts (ענגליש)
- סעגמענטן פון אילן רמונ'ס טאָגבוך (ענגליש)
- https://variety.com/2004/film/reviews/columbia-the-tragic-loss-1200532974/
- http://www.ruthfilms.com/films/docs/israeli-mosaic/columbia-the-tragic-loss.html
- http://www.fandango.com/columbia:thetragicloss_88383/movieoverview
- סצענעס פונעם פילם https://www.youtube.com/watch?v=0vcxTDq5gfA
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!