אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:פאראייניגטע שטאטן"

| שטאַט = פאַראײניגטע שטאַטן פון אַמעריקע

| פרעזידענט = [[דזשאו ביידן|דזשאָזעף בײדען]]

| פראדוקט ווערדע = $22.68 טריליאן{{הערה|=IMF_GDP|{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=51&pr.y=7&sy=2012&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=111&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=United States |publisher=אינטערנאציאנאלער געלדפאנד |accessdate={{ר}}16טן אפריל, 2013}}}}

די '''פאַראײניגטע שטאַטן פון אַמעריקע''' ({{שפראך-en|United States of America}})—געווענליך גערופן בלויז די '''פאַראײניגטע שטאַטן'''—זענען אַ [[פעדעראליזם|פעדעראַלע]] [[דעמאקראטיע|דעמאָקראַטישע]] [[רעפובליק|רעפּובליק]] אין [[צפון אמעריקע]] װאָס זענען געגרינדעט געװאָרן אין יאָר [[1776]]. זייער הויפּשטאָט איז [[װאַשינגטאָן די. סי.]] די רעפּובליק נעמט ארײן 50 שטאַטן און דעם פעדעראלן [[דיסטריקט פון קאלומביע|דיסטריקט פון קאָלומביע]]. דער גרעסטער שטאַט איז [[אלאסקע]] אין צפון-מערב פון דעם קאָנטינענט פון צפון אמעריקע. דער שטאַט [[האוואי]] איז אין דעם [[פאציפישער אקעאן|פּאציפישן אָקעאן]]. די אנדערע 48 שטאטן מיט דעם דיסטריקט פון קאָלומביע געפינען זיך צווישן [[קאנאדע]] אין צפון און [[מעקסיקא]] אין דרום. אין מזרח איז א בארטן מיטן [[אטלאנטישער אקעאן|אטלאנטישן אָקעאן]] און אין מערב מיטן פּאציפישן אָקעאן. אויך האָט די מדינה פינף באוואוינטע און נײן נישט־באוואוינטע אינזלען אינעם פּאציפישן און אינעם [[קאראאיבישער ים|קאראאיבישן ים]].

דער ערשטער פּרעזידענט איז געווען [[דזשארזש וואשינגטאן|דזשאָרדזש וואַשינגטאָן]].  

די פאראייניגטע שטאטן צוזאַמען, מיט א שטח פון 9.83 מיליאָן קוואדראט ק"מ (3.79 מיליאָן קוואדראט  מײל), זענען דאָס  דריטע אָדער פערטע גרעסטע לאנד לויטן טאָטאלן שטח, און דאָס דריטע גרעסטע לויטן שטח פון דער יבשה. די באפעלקערונג נאך די 2020 צענזוס איז איבער 331 מיליאָן אײנוואוינער, דאָס דריטע גרעסטע אין דער וועלט.

דאָס לאנד האָט זיך אנטוויקלט פון די 13 בריטישע קאָלאָניעס אויפן אטלאנטישן בארטן אינעם 18טן יאָרהונדערט. צוליב אמפערייען צווישן דער בריטישער רעגירונג אין די קאָלאָניעס איז געשען די [[אמעריקאנישע רעוואלוציע]]. דעם [[4טן יולי]] [[1776]] האָבן דעלעגאטן פון די 13 קאָלאָניעס ארויסגעגעבן זייער [[דעקלאראציע פון אומאפהענגיקייט (פאראייניגטע שטאטן)|דעקלאראציע פון אומאָפּהענגיקייט]], וואָס האָט געגרינדעט די מדינה.

די [[עקאנאמיע פון די פאראייניגטע שטאטן|עקאָנאָמיע פון די פאראייניגטע שטאטן]] איז די גרעסטע נאציאָנאלע [[עקאנאמיע]] אין דער וועלט, און זייער [[ברוטא אינלענדישער פראדוקט|ברוטאָ אינלענדישער פּראָדוקט]] (בא"פ) פאר 2012 ווערט געשאצט צו 15.6 טריליאָן [[אמעריקאנער דאלאר|דאָלאר]] – 19% פונעם גלאָבאלן בא"פ לויט [[ליסטע פון לענדער לויט פראדוקט ווערדע|קויפקראפט פּאריטעט]], פון 2011.<ref name="IMF_GDP" /><ref name=autogenerated2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2011/02/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=111&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CPPPSH%2CLP&grp=0&a=&pr.x=35&pr.y=14

|accessdate=11טן סעפטעמבער, 2011}}</ref><ref>דער  [[אייראפעישער פארבאנד]] האט טאקע א גרעסערע קאלעקטיווע עקאנאמיע, אבער ער איז נישט אן איינציקע מדינה.</ref>

די עקאָנאָמיע ווערט געטריבן פון א שפע פון נאטורליכע רעסורסן, א גוט־אנטוויקלטער אינפראסטרוקטור,<ref>[http://www.infrastructurereportcard.org/,2009 ]{{dead link|date=March 2013}}</ref> און הויכן פּראדוקטיוויטעט;<ref>{{cite web|author=|url=http://www.cbsnews.com/2100-500395_162-3228735.html |title=U.S. Workers World's Most Productive |publisher=CBS News |date=February 11, 2009 |accessdate=April 23, 2013}}</ref>. דאָס לאנד איז נאָך איינער פון דער וועלטס גרעסטע פאבריצירערס.<ref>Manufacturing, Jobs and the U.S. Economy, 2013, http://americanmanufacturing.org/category/issues/jobs-and-economy/manufacturing-jobs-and-us-economy</ref> עס גיט ארויס 39% פון דער גלאָבאלער מיליטערישער אויסגאבע,<ref>{{cite news |url= http://books.sipri.org/product_info?c_product_id=458 |title=Trends in world military expenditure, 2012 |work=SIPRI |date=April 15, 2013 |accessdate=April 15, 2013}}</ref> און איז א פּראָמינענטע עקאָנאָמישע, פּאָליטישע און קולטורעלע קראפט אין דער וועלט, ווי אויך א פירער אין וויסנשאפטליכער פאָרשונג און טעכנאָלאָגישער אינאָוואציע.<ref>{{cite news |author=Cohen, Eliot A. |location =Washington D.C. |url= http://www.foreignaffairs.com/articles/59919/eliot-a-cohen/history-and-the-hyperpower |title= History and the Hyperpower |work=Foreign Affairs |date=July/August 2004 |accessdate=July 14, 2006}}</ref><ref>{{cite news |url= http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1217752.stm |title=Country Profile: United States of America |work=BBC News |location =London |date=April 22, 2008 |accessdate=May 18, 2008}}</ref>

אין די צײטן פונעם מיטלאלטער האָט מען בכלל נישט געוואוסט פונעם אמעריקאנישן קאָנטינענט; מען האָט געמיינט, אז נאָך [[אייראפע|אייראָפּע]] גייט דער [[אטלאנטישער אקעאן|פּאצי]][[פאציפישער אקעאן|פישער אָקעאן]]. עס איז געווען א גרויסער שּפּאנישער [[מאטראס|מאטראָס]], וואָס האָט געהייסן [[קריסטאפער קאלומבוס|קריסטאָפער קאָלומבוס.]] ער האָט געהאלטן, אז אויב מען פאָרט לאנג אויפן אטלאנטישן אָקעאן, קומט מען אָן אין [[אינדיע]]. ער האָט געפּועלט בײ דער שפּאנישער קעניגין, אויב מען גיט אים איבער א גרויסע שיף מיט געלט און מענטשן, וועט ער מאכן א נסיעה און דערמיט פארקירצן דעם וועג קיין אינדיע. ער האָט אויפגעוויזן, אז דאָס וועט אויפהייבן דעם עקספּאָרט-אימפּאָרט פון איבעראל, און [[שפאניע|שפּאניע]], וואָס איז דאן געווען א וועלטמאכט, וועט דערפון שטארק בענעפיטירן.

נאָך א לאנגער נסיעה איז ער אָנגעקומען צו דער טרוקעניש און האָט דאָרט געטראפן א סך אומצוויליזירטע מענטשן. ער און זײנע מענטשן האָבן געמיינט, אז זיי האָבן אנטדעקט א קורצן וועג קיין אינדיע, דערפאר האָט ער אָנגערופן די מענטשן אינדיאנער. דאָס איז געווען אין 1492.  

א ביסל שפּעטער איז אָנגעקומען אויף דער טעריטאָריע, וואָס איז הײנט [[דרום אמעריקע]], א גענעראל מיטן נאָמען [[אמעריגאָ וועספוטשי|אמעריגאָ וועספּוטשי]], און האָט אנטדעקט, אז דאָס איז בכלל נישט אינדיע, נאָר א נײער קאָנטינענט. דעריבער רופט מען עס אויף זײן נאמען אמעריקע.  

אויך אנדערע אייראָפּעישע לענדער האָבן אָנגעהויבן זיך אינטערעסירן אין דעם נײעם קאָנטינענט: ענגלאנד, [[פראנקרייך|פראנקרײך]] און [[האלאנד|האָלאנד]].

[[ענגלאנד]] האָט אויפגעשטעלט [[ווירדזשיניע]] אין 1620, דערנאָך [[מאסאטשוסעטס]], און נאָך דעם – [[פענסילוועניע|פּענסילוועניע]]. די פראנצויזן האָבן געבויט אינעם צפונדיגן טייל פון נאָרד–אמעריקע די שטעט [[קוויבעק]] און [[מאנטריאל|מאָנטרעאל]], און די האָלענדער האָבן געבויט''' ניו אמסטערדאם,''' וואו עס געפינט זיך הײנט ניו יאָרק. אָבער די ענגלענדער האָבן געקעמפט, אז זיי זאָלן זײן די בעלי בתים, און ניו יאָרק איז גאָר שנעל אריבער צו זיי פון האָלאנד. אין יאָר [[ה'תקכ"ג]] איז אויך קאנאדע אריבער, אזוי אז גרויסבריטאניע (ענגלאנד) האָט אײנגענומען אלע [[שטח|שטחים,]] וואָס זענען געשטיצט געווארן בײ אנדערע [[לענדער]].

אזוי ווי ענגלאנד איז פאקטיש געווען דער בעל הבית אויף דער טעראטאָריע האָט זי פרובירט דאָס אויסניצן צום מאקסימום. דער דעמאלטדיגער ענגלישער קעניג [[געארגג דער דריטער|געאָרג דער דריטער]] האָט ארויפגעלייגט שווערע שטײערן אויף די אײנוואוינער. די אײנוואוינער האָבן פארלאנגט, אז אזוי ווי זיי זענען א חלק פונעם ענגלישער קעניגרײך, זאָלן זיי קענען וויילן א פארטרעטערשאפט אין דעם ענגלישן פּארלאמענט, וואָס זאָל זיך אָננעמען פאר זיי, און נישט דערלאָזן די אומיושרדיגע שטײערן. דער קעניג האָט זיי דאָס נישט געוואָלט נאָכגעבן. דאָס האָט געברענגט דערצו, אז אין דער צווייטער העלפט פונעם 17טן יאָרהונדערט האָט זיך אָנגעהויבן א באוועגונג, וואָס זי האָט זיך אָנגערופן "די אמעריקאנישע [[רעוואלוציע]]" . די מענטשן האָבן אָנגעהויבן פארלאנגען מער פרײהייט, ענגלאנד איז נישט גרייט געווען זיי דאָס צו געבן, אזוי אז אין יאָר 1763 האָבן זיך צוזאמען גענומען דרײצן [[קאלאניע|קאָלאָניע]]ס, וואָס האָבן נישט געוואָלט זײן אונטער בריטאניע און אין אפּריל 1775 האָט די מלחמה פאר [[אומאפהענגיקייט|אומאָפּהענגיקייט]] אויסגעבראכן אונטער [[גענעראל]] [[דזשארזש וואשינגטאן|דזשאָרזש וואשינגטאָן]] און דעם [[4טן יולי]] 1776 האָט [[טאמעס זשעפערסאן|טאָמעס זשעפערסאָן]] אָנגעשריבן די [[דעקלאראציע פון אומאפהענגיקייט|דעקלאראציע פון אומאָפּהענגיקייט]] פאר די פאראייניגטע שטאטן פון אמעריקע.

די ערשטע דרײצן לענדער, וואָס האָבן זיך דערקלערט אומאָפּהענגיק און זענען געוואָרן א חלק פון דער נײער מדינה, זענען [[דעלאווער]], [[פענסילוועניע|פּענסילוועניע]], [[ניו דזשערסי]], [[דזשארזשיע (שטאט)|דזשארזיע]], [[קאנעטיקעט|קאָנעטיקעט]], [[מאסאטשוסעטס]], [[מערילענד]], [[דרום קאראליינע]], [[ניו העמפשער|ניו העמפּשער]], [[ווירדזשיניע]], [[ניו יארק|ניו יאָרק]], [[צפון קאראליינע]] און [[ראוד איילענד|ראוד אײלענד]].

די [[מלחמה]] האָט אָנגעהאלטן ביזן [[3טן אויגוסט]] 1782. דעם [[3טן סעפטעמבער|3טן סעפּטעמבער]] 1783 האָט ענגלאנד אונטערגעשריבן א [[שלום]] אָפּמאך מיט אמעריקע. כאטש געאָרג דער דריטער פון ענגלאנד האָט נאָך געוואָלט אָנהאלטן די מלחמה, האָט ער פארלוירן אינעם פּארלאמענט זײנע שטיצער, און מען האָט דורכגעפירט א רעזאָלוציע אינעם פּארלאמענט פאר [[שלום]].  

פון דאן אָן האָבן די דערמאנטע דרײצן קאָלאָניעס באקומען א פולקומע זעלבשטענדיקייט. דזשאָרזש וואשינגטאָן איז געוואָרן אויסדערוועלט אלס דער ערשטער פּרעזידענט פון די פאראייניגטע שטאטן.

פון 1803 צו 1848 האָט זיך אמעריקע'ס גרויס געטריפלט ווײל אמעריקע'ס [[אידיאלאגיע|אידיאָלאָגיע]] איז געווען זיך אויסשפּרייטן ווי מער, וואָס צוליב דעם האָט אויסגעבראכן אין יענע יאָרן צוויי מלחמות:

די ערשטע: אמעריקע האָט דערקלערט קריג קעגן בריטאניע דעם 18טן יוני 1812, צוליב דער נישט פרײער באוועגונג פון אמעריקע ארום דער וועלט און צוליב אירע פישכאפּערס, וואָס מען האָט זיי נישט געלאָזט האנדלען א.ד.ג. און אנדערע ווערטער פרײע האנדל - וואָס דאָס איז געווען דער רעזולטאט פון דער [[מלחמה]] פון [[ענגלאנד]] און [[פראנקרייך|פראנקרײך]] - איינזעענדיג אז ס'איז נישט [[רעאליסטיש]] זיך צו שלאָגן קעגן אזא [[אימפעריע|אימפּעריע]], האָט מען באשלאָסן אײנצונעמען [[קאנאדע]], וואָס איז געווען אונטער בריטאניע.

א וויכטיגער קאפּיטל אין דער געשיכטע פון די פאראייניגטע שטאטן איז דער בירגער-קריג, וואָס האָט אויסגעבראָכן אין יאָר [[ה'תרכ"א]], עס איז באקאנט מיטן נאָמען '''דער קאמף פון דעם צפון מיטן דרום'''. די דרומדיגע לענדער פון די פאראייניגטע שטאטן האָבן באשעפטיגט איבער א מיליאָן שווארצע קנעכט, די זענען געווען שווארצע מענטשן, וואָס מען האָט געצוואונגענערהייט געברענגט פון [[אפריקע]]. די דרום שטאטן האָבן געהאט א סך פעלדער אין זייער באנוץ, און עס איז זיי געווען וויכטיג צו האָבן אסאך ארבעטערס פאר די תבואה און פרוכטן. די צפון אײנוואוינער אין שפיץ פונעם פּרעזידענט [[אברהם לינקאלן|אברהם לינקאָלן]] האָבן אויפגעפאָדערט די דרום לענדער צו באפרײען די קנעכט, וויבאלד דאָס איז קעגן דעם מענטשליכן מאָראל און קעגן די פארשריפטן פון דער דעקלעראציע פון אומאָפּהענגיקייט פון די פאראייניגונג, וואס לויטעט, אז אלע מענטשן זענען באשאפן געוואָרן פרײ. די דרומדיגע האָבן זיך נישט וויסנדיג געמאכט פון דעם פרעזידענטס פאָדערונג, זיי זענען געגאנגען א טריט ווײטער און האבן דערוויילט א נײעם פּרעזידענט, מיטן נאמען [[זשעפערסאן דעוויס|זשעפערסאָן דעוויס]], זיי האָבן געלאָזט וויסן אז זיי טיילן זיך אָפּ פון די פאראייניגטע שטאטן. לינקאָלן האָט דאָס נישט צוגעלאָזט און איז ארויס מיט א בלוטיגן קאמף קעגן די דרום שטאטן, עס האָט זיך געצויגן פיר יאָר, און איבער זעקס הונדערט טויזענט סאָלדאטן זענען געהרגעט געוואָרן. צום סוף האָבן זיך די דרום'דיגע אונטערגעגעבן, די יוניאָן האָט זיך צוריק פאראייניגט, און די שווארצע קנעכט זענען ארויס פרײ. (פרעזידענט לינקאָלן איז דערמאָרדערט געוואָרן איינצלנע טעג נאָך דעם, וואָס די דרום'דיגע לענדער האָבן זיך אונטערגעגעבן).

די פאָן אין אמעריקע האָט דרײ קאָלירן: רויט, בלוי, און ווײס. עס האָט דרײצן פּאסן, טייל רויט און טייל ווײס, דאָס סימבאָליזירט די דרײצן גרינדעדע קאָלאָניעס, און עס האָט פופציג ווײסע שטערן אויף א בלויען גראדעקיגן הינטערגרונט, דאָס זענען די פופציג שטאטן וואָס זענען דערין פאראייניגט.

די פאראייניגטע שטאטן איז א פאָלק, וואָס איז צוזאמענגעשטעלט פון אלע סאָרט מענטשן אין דער וועלט. פון די פארצײטישע אײנוואוינער די אינדיאנער זענען געבליבן עטליכע הונדערט טויזנט אלס אָנדענק, פון זיי זענען דא אזעלכע וואָס לעבן נאָך ביז הײנט אין ספּעציעלע רעזערוואציעס. די רעגירונג גיט זיי נאך אסאך בענעפיטן, כדי זיי צו פארגיטיגן פאר וואָס מען האָט פון זיי צוגענומען זייער לאנד, ווי דאָס אז זיי מוזן נישט צאָלן קיין שטײערן. אָבער די מערהייט פון דער באפעלקערונג פון די פאראייניגטע שטאטן זענען ווײסע מענטשן אָפּשטאמיגע פון אייראָפּע און אזיע, אָבער עס זענען אויך פאראן מיליאָנען שווארצע וואָס זענען קינדער פון די וועלכע זענען געברענגט געוואָרן געצוואונגענערהייט פון [[אפריקע]] צו דינען אלס קנעכט פאר די ערשטע באוואוינער. אין די שנייאיגע געביטן אין [[אלאסקע]] טרעפט מען נאָך די עסקימאָסישע שבטים.

קאנאדע-פאראייניגטע שטאטן [[גרענעץ]], וואָס איז באשטימט געוואָרן אין דעם מיטן פונעם [[19טן י"ה|19טן יאָרהונדערט]], ציט זיך אין א גראדער ליניע לענגאויס דעם 49סטן [[גארטל ליניע (געאגראפיע)|גארטל ליניע]] צפון, אריבערגייענדיג טײכן און אָזערעס (פיר פון די [[גרויסע אזערעס|גרויסע אָזערעס]] זענען צעטיילט צווישן די צוויי לענדער, און נאָר [[מישיגן אזערע|מיטשיגאן אָזערע]] געהערט אין גאנצן צו די פאראייניגטע שטאטן), אָן צו בארעכענען מיט טאָפּאָגראפישע ליניעס. די גרענעץ שאפט נישט קיין פּראבלעמען; די צוויי זײטן פון דער גרענעץ האָבן א גרויסע ענלעכקייט אין קולטור, שפּראך, טראדיציע און לעבנסשטייגער. די דרום גרענעץ מיט מעקסיקא איז העלפט פון דער לענג פון דער גרענעץ מיט קאנאדע, און גייט מערסטנס דורך מדבר־געגנטן.

אין מזרח ליגן די פאראייניגטע שטאטן אויפן ברעג פונעם [[אטלאנטישער אקעאן|אטלאנטישן אָקעאן]]; דער ברעג איז צוויי מאָל אזוי לאנג ווי דער מערב ברעג אויפן [[פאציפישער אקעאן|פּאציפישן אָקעאן]]. די אונטערשייד איז צוליב א סך טיפע אײנגוסן, וואָס געפינען זיך אין דעם צפון טייל פונעם מזרח בארטן, און טאקע דאָרט געפינען זיך די גרויסע פּאָרטן פון די פאראייניגטע שטאטן ([[באסטאן|באָסטאָן]], [[ניו יארק סיטי|ניו יאָרק]], [[פילאדעלפיע]], און [[באלטימאר|באלטימאָר]]). דער דרום טייל פונעם בארטן איז פלאך און נישט באקוועם פאר שיפן. דער איינציגער גרויסער פּאָרט אין דרום איז דער פּאָרט פון [[ניו ארלינס|ניו-אָרלינס]], וואָס ליגט אין דער מיסיסיפּי דעלטע, וואָס ווערט שטענדיג פארשטאָפּט מיט דער עראָזיע פונעם טײך, און פאָדערט טײערע און רעגולערע אויפהאלטן טאטן.

די נידעריקסטע און העכסטע פּונקטן אויף דער יבשה פון די פאראייניגטע שטאטן זענען ביידע אינעם שטאט [[קאליפארניע]], נישט מער ווי  130 ק"מ ווײט איינס פון דער אנדערע. דער העכסטער שפּיץ אינעם לאנד, אין אין גאנץ [[צפון אמעריקע]], איז [[מאקינלי בארג]], הויך 6,194 מעטער. טעטיקע [[וואולקאן|וואולקאנען]] געפינען זיך אין אלאסקע דורכאויס די [[אלעקסאנדער ארכיפעלאג|אלעקסאנדער]] און [[אלעאוטישע אינזלען]], און האוואי באשטייט פון וואולקאנישע אינזלען.

די פאראייניגטע שטאטן איז א טייל פון דעם נײעם אנטדעקטן קאָנטינענט [[אמעריקא|אמעריקע]], ביידע טיילן דרום און צפון גרעניצן זיך מזרח זייט מיטן [[אטלאנטישן אקעאן|אטלאנטישן אָקעאן]] און מערב מיטן [[פאציפישער אקעאן|שטילן אָקעאן]]. אויך בײם מערב ברעג איז דאָ בײ ביידע טיילן די הויכע בערג וואָס זענען פארדעקט מיט אייביגע שנייען ווי די '''[[ראקי בערג|ראָקי בערג]]''' און די '''[[אנדן]]''', אָבער זי טיילט זיך אָפּ מיט איר קלימאט פון [[דרום אמעריקע]]. דער קלימאט אין די פאראייניגטע שטאטן איז אין אלגעמיין מיטלמעסיג און באקוועם, באלאנסירט צווישן צפון זײט וואו עס הערשט זייער א קאלטער וועטער, און דאקעגן דרום און [[צענטראלע אמעריקע]] וואס דער וועטער איז אין אלגעמיין טראָפּיש און א שווערע היץ און הויכע פײכטקייט נעמט איר ארום.

די פאראייניגטע שטאטן איז פון די רײכסטע קאָנטינענטן אין נאטורליכע וואונדער, עס געפינען זיך דאָרטן בערג און טאָלן גרין פארדעקט מיט ריזיגע וועלדער, עס זענען דאָ אין אירע גרינע ביימער וואָס בליען און שפּראצן לויט די אָפּשאצונגען איבער צוויי טויזנט יאָר. הויכע ציכטיגע ווײסע בערג שפּיצן מיט שניי א גאנץ יאָר, טרוקענע וויסטענישן וואָס באקומען נישט קיין רעגן כמעט א גאנץ יאָר, און דערקעגן פייכטע נאסע געגנטן מיט שלאקרעגנס א גאנץ יאָר. עס געפינט זיך דאָרטן די גרעסטע זיסע וואסערזאמלונגען אין דער וועלט, אויך האָט זי נאטורליכע מינעראלן.

צוליב זײן ריזיגן פארנעם און דער אייניקייט פון דעם גרויסן לאנד, איז זײן קלימאט פארשידנארטיג. אין קאליפארניע און אין דעם פלאָרידע האלב אינזל איז דער ווינטער זייער איינגענעם, אָבער אין זומער איז זייער הייס מיט א הויכע מאס פײכקייט, דאקעגן אינעם צפונדיגן טייל פונעם לאנד איז דער זומער הייס אָבער צום אויסהאלטן, אָבער דער ווינטער איז זייער א קאלטער צוליב די פראָסטיגע ווינטן וואָס קומען ארײן פונעם [[צפון פאלוס]].

[[ארבעטלאזיקײט]] און [[אינפלאציע]] זענען גאנץ נידעריג.

צווישן די ראסן זעט מען אן אפשטאנד אין דער איינקונפט פון אפריקאנע אפשטאמיגע און היספאנישע (מערסטנס מעקסיקאנער) אנגעשטעלטע קעגן אייראפעישע און אזיאטישע (מערסטנס פון דעם ווייטן מזרח). די דורכשניטליכע איינקונפט פאר אן אזיאטישן פאמיליע איז די גרעסטע, $57,518, פאר ווייסע $48,977 און פאר אפריקאנער $30,134.

די פאראייניגטע שטאטן איז א פירער אין וויסנשאפטליכער פארשונג זײט דעם סוף פונעם 19טן יארהונדערט. אין 1876 האט [[אלעקסאנדער גרעהעם בעל]] באקומען דעם ערשטן אמעריקאנישן [[פאטענט]] פארן [[טעלעפאן]]. [[טאמעס עדיסאן|טאמעס עדיסאנס]] לאבאראטאריע האט אנטוויקלט דעם [[פאנאגראף]], דעם ערשטן עלעקטרישן לאמפ, און דעם ערשטן [[קינעטאסקאפ|פילם קאמערע]]. [[ניקאלא טעסלא]] האט פיאנירט [[בייטשטראם]] און [[ראדיא]]. די אויטאמאביל פירמע פון [[הענרי פארד]] האט געמאכט פאפולער די [[מאנטאזש-ליניע]]. אין 1903 האבן די [[רייט ברידער]] געמאכט די ערשטע קאנטראלירטע פלי.

אין שפיץ פון לאנד שטייט א פרעזידענט וולעכער ווערט אויסדערוויילט אין דעמאקראטישע וואלן איינמאל אין פיר יאר, אין די הענט פונעם פרעזידענט איז קאנצעטרירט די רעגירונגס באפולמעכטיקונג, ער איז דער פאקטישער פירער פונעם לאנד. דאס איז אנדערש ווי רוב דעמאקראטישע מדינות וואס ביישטיין פון א פארלאמענט, און די רעגירונג אויטאריטעט איז אין די הענט פון דעם פרעמיער מיניסטער.

<li>[[ניו זשערסי]]

<li>[[אהאיא]]

== יידן אין די פאראייניגטע שטאטן ==

[[קריסטאפער קאלאמבוס]] איז אָנגעקומען אין די פאראייניגטע שטאטן אין יאָר [[ה'רנ"ב]], דאָס הייסט אין דעם יאָר ווען מען האָט ארויסגעטריבן די אידן פון [[שפאניע|שפּאניע]]. אידן זאגן, אז פון הימל האָט מען דאן צוגעגרייט א רעטונגס פּלאץ פאר די קומענדיקע יאָרן פאר די אידן.

די ערשטע יידישע אימיגראנטן זענען געקומען קיין אמעריקע פון [[אייראפע|אייראפּע]], הויפּטזעכליך שפּאנישע און פּאָרטוגעזישע אידן, וואָס זענען אנטלאָפן פון דער [[אינקוויזיציע]] צו דער נײער וועלט. יאָרן שפּעטער, ווען עס זענען פאָרגעקומען רדיפות אין [[דייטשלאנד]] און אין [[רוסלאנד]] קעגן אידן, די באוואוסטע פאָגראָמען, האָט זיך פארשטארקט דער אימיגראציע שטראָם פון דאָרט צו קומען צו די פאראייניגטע שטאטן.

נאָך דער [[צווייטן וועלט קריג|צווייטער וועלט–מלחמה]] זענען פיל געראטעוועטע פון די נאצישע אקופּירטע לענדער געקומען צו די פאראייניגטע שטאטן, און האָבן איבערגעבויעט און אויפגעלעבט פון דאסנײ די פארניכטעטע יידישע געמיינדעס פון זייער אלטער היים. מען האָט אויפגעשטעלט בליענדיגע יידישע געמיינדעס בתי מדרשים, ישיבות, כוללים, חסידישע הויפן, ליטווישע ישיבות, מיידל שולעס און תלמיד תורה'ס, עס ווירבלט אידישקייט אויפן העכסטן גראד.

היינט צו טאָג געפינט זיך דער גרעסטער יידישער יישוב אין די פאראייניגטע שטאטן, עס איז נישט דאָ קיין שטאַט, וואו עס וואוינען נישט אין איר קיין אידן. אָבער רוב פרומע אידן זענען קאָנצטעטרירט אין די גרויסע שטעט ווי ניו יאָרק, ניו דזשערסי, לאָס אנדזשעלס, אין אלגעמיין זענען די אידן גלײכבארעכטיגט ווי די איבעריגע באפעלקערונג, פיל גרויסע יידישע קהילות עקזיסטירן אין לאנד. אסאך פון זיי פירן זייערע קינדער און אייניקלעך אויף די אלטע וועגן גענוי ווי זייערע זיידעס האָבן זיך געפירט פאר הונדערטער יארן. אויך זענען די אמעריקאנער ײדן באוואוסט איבעראל פאר זייער מיטלייד און הילף פאר יעדן נויטבאדערפיגן.

{{רעפליסטע

<ref name=IMF_GDP>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/index.aspx |publisher=International Monetary Fund |title=World Economic Outlook Database: United States |date={{ר}}אקטאבער 2014 |accessdate=2טן נאוועמבער, 2014}}</ref>

}}

== וועבלינקען ==

{{קאמאנסקאט|{{#property:p373}}}}

[[קאַטעגאָריע:אומבאקוקט]]

[[קאַטעגאָריע:אויף יידיש]]