אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "הבל"
קפיצה לניווט
קפיצה לחיפוש
ק (←אריינפיר: הגהה) |
קאין תקציר עריכה |
||
| (12 מיטלסטע ווערסיעס פון 2 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|צווייטער זון פון אדם הראשון און חוה}} | {{דעסקריפציע|צווייטער זון פון אדם הראשון און חוה}}{{אישיות תנ"כית | ||
{{אישיות תנ"כית | |||
| תאריך לידה עברי = [[א' תשרי]], {{לינק צו אידיש יאר|2}} | | תאריך לידה עברי = [[א' תשרי]], {{לינק צו אידיש יאר|2}} | ||
| תאריך פטירה עברי = עטליכע דיעות | | תאריך פטירה עברי = עטליכע דיעות | ||
| שורה 8: | שורה 7: | ||
| מאמע = [[חוה]] | | מאמע = [[חוה]] | ||
| בן זוג = צווילינג שוועסטער | | בן זוג = צווילינג שוועסטער | ||
| עיסוק = [[פאסטוך]] | |||
| בתנ"ך = {{תנ"ך|בראשית|ד}} | | בתנ"ך = {{תנ"ך|בראשית|ד}} | ||
}} | }} | ||
| שורה 13: | שורה 13: | ||
==ביאגראפיע== | ==ביאגראפיע== | ||
הבל איז געווען דער צווייטער | הבל איז געווען דער צווייטער זון פון [[אדם הראשון]] און [[חוה]]. לויט טייל איז ער געווען א [[צווילינג]] ברודער פון [[קין]], וועלכער איז געבוירן געווארן אין [[פרייטאג]], די זעקסטע טאג פונעם [[בריאה]]{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כב|ב}}}}, יאר {{לינק צו אידיש יאר|1}} לאדם{{ביאור|דאס הייסט, לויט'ן ציילונג באניצט אין סדר הדורות און אין אנדערע ספרים אויף אידישע כראנאלאגיע, וועלכע הייבן אן פון טאג ווען [[אדם הראשון]] איז באשאפן געווארן, אין צווייטן יאר לבריאת העולם (דער ערשטער יאר לבריאת העולם, גערופן "שנת תוהו", האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג). לויט די רעכענונג וואס איז היינט אנגענומען (אין וועלכע דער יעצטיגער יאר איז {{תאריך עברי נוכחי|xhxjY}}), וואס הייבט זיך אן פון ערשטן טאג צום [[בריאת העולם]], דארף מען צולייגן איין יאר צום חשבון.}}. לויט אנדערע איז ער נישט געווען קיין צווילינג{{הערה|{{בבלי|סנהדרין|לח|ב|מפרש=תוספות|ד"ה=וירדו}}, לויט די גמרא דארט}}, און ער איז געבוירן געווארן צוויי וואכן שפעטער, אין [[ט"ו תשרי]] אדער [[ט"ו ניסן]]{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כב|ד}}, זעט דארט [[רבי זאב וואלף איינהארן|פירוש מהרז"ו]] און ביאור מהרי"פ בשם נזר הקודש.}}. צוזאמען מיט הבל זענען געבוירן געווארן נאך צוויי שוועסטערס{{הערה|שם=א|{{מדרש אגדה|בראשית|ד|ב}}}}. לויט א מדרש איז הבל געווען [[ברית מילה|גע'מל'עט]] ביים געבורט{{הערה|שם=בר}}. אין זוהר שטייט אז ער האט אויסגעקוקט ענליך צו די "דיוקנא העליונה"{{הערה|{{זוהר|א|נד|א}}}}. | ||
אין [[ספר הישר (אגדה)|ספר הישר]] שטייט אז חוה האט אים גערופן "הבל" ווייל זי האט געזאגט: {{ציטוטון|בהבל באנו בארץ ובהבל נוקח ממנה}}{{הערה|{{היברובוקס||ספר הישר|44477|page=17}}}}; ענליך שרייבט דער [[רמב"ן]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ד|ב|מפרש=רמב"ן}}}}, אז זי האט אים אזוי גערופן ווייל {{ציטוטון|אדם להבל דמה}}{{הערה|{{תנ"ך|תהילים|קמד|ד}}}}. אנדערע ערקלערן אז ער האט געהייסן הבל ווייל ער האט געלעבט ווייניג, און אדם אדער חוה האבן אים געגעבן דעם נאמען מיט [[רוח הקודש]]{{הערה|רלב"ג און ר"ן אויף בראשית ד, ב}}, אדער האט ער באקומען דעם נאמען נאכן שטארבן{{הערה|שד"ל}}; אדער האט זי אים אזוי גערופן ווייל ער איז געווען [[קארליק|קליין אין געוואוקס]] קעגן קין וועלכער איז געבוירן געווארן גרויס ווי אן ערוואקסענער{{הערה|רבינו אפרים און רלב"ג אויף בראשית ד, ב}}; אדער אלס אנדענק צו דעם וואס זיי זענען פארטריבן געווארן פון [[גן עדן]]{{הערה|בכור שור און רד"ק אויף בראשית ד, ב}}. טייל זאגן אז די תורה געבט אים דעם נאמען ווייל ער האט געיאגט נאך [[כבוד]], וואס איז הבל{{הערה|[[רבי יצחק אברבנאל]] אויף בראשית ד}}; אדער האבן אים מענטשן אזוי גערופן, ווייל זיין פאך איז ביי זיי געווען אראפגעקוקט קעגן קין'ס פעלד ארבעט{{הערה|מלבי"ם אויף בראשית ד, ב}}. | |||
ער האט | וויבאלד די ערד איז געשאלטן געווארן נאך וואס אדם האט געגעסן פונעם [[עץ הדעת]]{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ג|יז}}}}, האט ער נישט געוואלט ארבעטן מיט די ערד, און האט געארבעט אלס א [[פאסטוך]] פון [[שאף]] און [[רינדער]]{{הערה|שם=א}}, אן ארבעט וואס פאדערט מער חכמה ווי ערד ארבעט{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ד|ב|מפרש=ספורנו}}}}. | ||
ער האט געהייראט איינע פון זיינע צוויי צווילינג שוועסטער. טייל זאגן אז זי האט געהייסן בלבירא{{הערה|{{היברובוקס||אברבנאל|14387|page=124}} אין נאמען פון די ספרי האומות.}}, אדער חומקמה{{הערה|מדרש כת"י, סוף ספר "מגן וחרב" פון רבי יהודה אריה ממודנה}}, אדער דבורה{{הערה|"דברי הימים" פון [[ירחמיאל בן שלמה]]}}. | |||
קין איז געווארן זייער געטשעפעט, ער האט גערופן הבל אויף א שפאציר אין | ==זיין קרבן און טויט== | ||
{{הויפט ארטיקל|קין און הבל}} | |||
ווען עס איז געווען {{ציטוטון|{{טערמין|מקץ ימים|ביים "ענדע פון די טעג"}}}}{{ביאור|דער {{תנ"ך|בראשית|ד|ד|מפרש=אבן עזרא}} און דער [[חזקוני]] זאגן אז דאס מיינט איין גאנצע יאר. [[רב סעדיה גאון]] טייטשט: נאך עטליכע טעג. לויט דעם מדרש ({{מדרש רבה|בראשית|כב|ד}}) איז דאס געווען נישט מער (לויט א גירסא אין חידושי הרד"ל: נישט ווייניגער) ווי פופציג טעג (לויט אן אנדערע גירסא: ניינציג טעג [{{היברובוקס||סדר הדורות|46817|page=41}}]). דער [[אר"י]] שרייבט אז ער האט געלעבט פונקט 49 טעג (שער הפסוקים, בראשית דרוש ד'), און לויט דעם איז ער אומגעברענגט געווארן [[י"ט חשון]] ([[רבי יעקב צבי יאליש]], קהלת יעקב, אות הא ערך הבל). לויט אנדערע דיעות האט הבל געלעבט 16 אדער 17 שעות (זעט {{היברובוקס||מדרש תלפיות|44320|ערך הריגת הבל|page=266}}), אדער פערציג יאר ({{תנחומא|בראשית|ט}}). אין {{פרקי דרבי אליעזר|כא}}, שטייט אז די מעשה האט פאסירט אין יום טוב [[פסח]].}} האבן קין און הבל געברענגט [[קרבן|קרבנות]] פארן באשעפער{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ד|ג|ד}}}}. קין האט געברענגט פון זיינע ערד פלאנצונגען, און הבל האט געברענגט פון די בעסטע פון זיינע [[שאף]]. צו הבל'ס קרבן איז אראפגעקומען א פייער פון הימל, אבער צו קין'ס קרבן נישט. | |||
קין איז געווארן זייער געטשעפעט, און ער האט גערופן הבל אויף א שפאציר אין פעלד. לויט געוויסע מקורות זענען זיי געווען א מהלך פון צוויי טעג צו מזרח פון [[חברון]]{{הערה|רבי גרשון יידלש, אגרת הקודש עמ' ט"ז; סדר הדורות בשם גלילות ארץ ישראל.}}, ווען מיטאמאל איז קין אויפגעשטאנען און [[מארד|גע'הרג'עט]] הבל - דער ערשטער [[טויט]] דערמאנט אין תנ"ך. לויט א מדרש איז הבל געווען שטערקער, און ער איז שוין געווען איבער קין און אים אנגעהאלטן, ווען פאר קין איז געלונגען אים צו [[מאניפולאציע|מאניפולירן]] און באקומען דעם אויבערהאנט{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כב|ז}}|שם=בר}}. חז"ל דערמאנען אז קין האט נישט געוואוסט וויאזוי א מענטש שטארבט: ער האט געמאכט וואונדן פאר הבל דורכאויס זיין קערפער ביז ער איז אנגעקומען צום [[האלז]]{{הערה|{{בבלי|סנהדרין|לז|ב}}}}, אדער אים איבעראל געביסן ווי א [[שלאנג]] ביז ער איז אויסגעגאנגען{{הערה|{{זוהר|א|נד|ב}}}}; לויט אנדערע האט ער זיך צוגעקוקט ווען זיין טאטע האט גע'שחט'ן א קרבן און זיך געלערנט{{הערה|שם=בר}}. | |||
חז"ל דערציילן אז דער הונט וואס הבל האט גענוצט ביים פאשען די שאף האט געהיטן זיין קערפער נאך זיין טויט, און אדם און חוה זענען געזעסן און [[אבל|געקלאגט]] און נישט געוואוסט וואס זיי דארפן טון, ביז ווען א ראבפויגל האט באערדיגט זיין טויטן חבר און אדם האט זיך פון אים געלערנט [[קבורה]]{{הערה|{{ילקוט שמעוני|בראשית|לח}}}}. לויט א צווייטער מקור, האבן אים באגראבן כשר'ע חיות און עופות{{הערה|{{מדרש רבה|בראשית|כב|ח}}}}. | |||
לויט א מדרש, וואלטן פיר משפחות געדארפט ארויסקומען פון הבל{{הערה|מדרש ילמדנו, בתי מדרשות קמ"ז}}. זיין טויט איז געקומען צוליב דעם וואס בשעת זיין קרבן איז אנגענומען געווארן האט ער געקוקט און געזען מער ווי מען מעג{{הערה|תוספות השלם און ריקאנטי אויף בראשית ד, און נאנט דערצו אין {{זוהר|תיקונים|קב|א}}.}}. | |||
==נאטיצן== | ==נאטיצן== | ||
| שורה 32: | שורה 39: | ||
{{אילן יוחסין של דמויות ספר בראשית}} | {{אילן יוחסין של דמויות ספר בראשית}} | ||
{{ספר בראשית}} | {{ספר בראשית}} | ||
[[ | |||
[[ | [[קאַטעגאָריע:פרשת בראשית]] | ||
[[קאַטעגאָריע:פערזאנען אין ספר בראשית]] | |||
[[קאַטעגאָריע:מארד קרבנות אין תנ"ך]] | |||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | |||
[[he:הבל]] | [[he:הבל]] | ||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 12:34, 28 יולי 2024
| געבורט | א' תשרי, ב' |
|---|---|
| נרצח | עטליכע דיעות |
| גיל פטירה | עטליכע דיעות |
| טאטע | אדם הראשון |
| מאמע | חוה |
| בן זוג | צווילינג שוועסטער |
| עיסוק | פאסטוך |
| בתנ"ך | בראשית ד |
הֶבֶל איז געווען א זון פון אדם הראשון און חוה, וועלכער איז אומגעברענגט געווארן דורך זיין ברודער קין.
ביאגראפיע
הבל איז געווען דער צווייטער זון פון אדם הראשון און חוה. לויט טייל איז ער געווען א צווילינג ברודער פון קין, וועלכער איז געבוירן געווארן אין פרייטאג, די זעקסטע טאג פונעם בריאה[1], יאר א' לאדם[א]. לויט אנדערע איז ער נישט געווען קיין צווילינג[2], און ער איז געבוירן געווארן צוויי וואכן שפעטער, אין ט"ו תשרי אדער ט"ו ניסן[3]. צוזאמען מיט הבל זענען געבוירן געווארן נאך צוויי שוועסטערס[4]. לויט א מדרש איז הבל געווען גע'מל'עט ביים געבורט[5]. אין זוהר שטייט אז ער האט אויסגעקוקט ענליך צו די "דיוקנא העליונה"[6].
אין ספר הישר שטייט אז חוה האט אים גערופן "הבל" ווייל זי האט געזאגט: ”בהבל באנו בארץ ובהבל נוקח ממנה”[7]; ענליך שרייבט דער רמב"ן[8], אז זי האט אים אזוי גערופן ווייל ”אדם להבל דמה”[9]. אנדערע ערקלערן אז ער האט געהייסן הבל ווייל ער האט געלעבט ווייניג, און אדם אדער חוה האבן אים געגעבן דעם נאמען מיט רוח הקודש[10], אדער האט ער באקומען דעם נאמען נאכן שטארבן[11]; אדער האט זי אים אזוי גערופן ווייל ער איז געווען קליין אין געוואוקס קעגן קין וועלכער איז געבוירן געווארן גרויס ווי אן ערוואקסענער[12]; אדער אלס אנדענק צו דעם וואס זיי זענען פארטריבן געווארן פון גן עדן[13]. טייל זאגן אז די תורה געבט אים דעם נאמען ווייל ער האט געיאגט נאך כבוד, וואס איז הבל[14]; אדער האבן אים מענטשן אזוי גערופן, ווייל זיין פאך איז ביי זיי געווען אראפגעקוקט קעגן קין'ס פעלד ארבעט[15].
וויבאלד די ערד איז געשאלטן געווארן נאך וואס אדם האט געגעסן פונעם עץ הדעת[16], האט ער נישט געוואלט ארבעטן מיט די ערד, און האט געארבעט אלס א פאסטוך פון שאף און רינדער[4], אן ארבעט וואס פאדערט מער חכמה ווי ערד ארבעט[17].
ער האט געהייראט איינע פון זיינע צוויי צווילינג שוועסטער. טייל זאגן אז זי האט געהייסן בלבירא[18], אדער חומקמה[19], אדער דבורה[20].
זיין קרבן און טויט
ווען עס איז געווען ”מקץ ימים”[ב] האבן קין און הבל געברענגט קרבנות פארן באשעפער[21]. קין האט געברענגט פון זיינע ערד פלאנצונגען, און הבל האט געברענגט פון די בעסטע פון זיינע שאף. צו הבל'ס קרבן איז אראפגעקומען א פייער פון הימל, אבער צו קין'ס קרבן נישט.
קין איז געווארן זייער געטשעפעט, און ער האט גערופן הבל אויף א שפאציר אין פעלד. לויט געוויסע מקורות זענען זיי געווען א מהלך פון צוויי טעג צו מזרח פון חברון[22], ווען מיטאמאל איז קין אויפגעשטאנען און גע'הרג'עט הבל - דער ערשטער טויט דערמאנט אין תנ"ך. לויט א מדרש איז הבל געווען שטערקער, און ער איז שוין געווען איבער קין און אים אנגעהאלטן, ווען פאר קין איז געלונגען אים צו מאניפולירן און באקומען דעם אויבערהאנט[5]. חז"ל דערמאנען אז קין האט נישט געוואוסט וויאזוי א מענטש שטארבט: ער האט געמאכט וואונדן פאר הבל דורכאויס זיין קערפער ביז ער איז אנגעקומען צום האלז[23], אדער אים איבעראל געביסן ווי א שלאנג ביז ער איז אויסגעגאנגען[24]; לויט אנדערע האט ער זיך צוגעקוקט ווען זיין טאטע האט גע'שחט'ן א קרבן און זיך געלערנט[5].
חז"ל דערציילן אז דער הונט וואס הבל האט גענוצט ביים פאשען די שאף האט געהיטן זיין קערפער נאך זיין טויט, און אדם און חוה זענען געזעסן און געקלאגט און נישט געוואוסט וואס זיי דארפן טון, ביז ווען א ראבפויגל האט באערדיגט זיין טויטן חבר און אדם האט זיך פון אים געלערנט קבורה[25]. לויט א צווייטער מקור, האבן אים באגראבן כשר'ע חיות און עופות[26].
לויט א מדרש, וואלטן פיר משפחות געדארפט ארויסקומען פון הבל[27]. זיין טויט איז געקומען צוליב דעם וואס בשעת זיין קרבן איז אנגענומען געווארן האט ער געקוקט און געזען מער ווי מען מעג[28].
נאטיצן
- ↑ דאס הייסט, לויט'ן ציילונג באניצט אין סדר הדורות און אין אנדערע ספרים אויף אידישע כראנאלאגיע, וועלכע הייבן אן פון טאג ווען אדם הראשון איז באשאפן געווארן, אין צווייטן יאר לבריאת העולם (דער ערשטער יאר לבריאת העולם, גערופן "שנת תוהו", האט אנטהאלטן בלויז פינף טעג). לויט די רעכענונג וואס איז היינט אנגענומען (אין וועלכע דער יעצטיגער יאר איז ה'תשפ"ה), וואס הייבט זיך אן פון ערשטן טאג צום בריאת העולם, דארף מען צולייגן איין יאר צום חשבון.
- ↑ דער אבן עזרא, בראשית ד, ד און דער חזקוני זאגן אז דאס מיינט איין גאנצע יאר. רב סעדיה גאון טייטשט: נאך עטליכע טעג. לויט דעם מדרש (בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ד') איז דאס געווען נישט מער (לויט א גירסא אין חידושי הרד"ל: נישט ווייניגער) ווי פופציג טעג (לויט אן אנדערע גירסא: ניינציג טעג [סדר הדורות]). דער אר"י שרייבט אז ער האט געלעבט פונקט 49 טעג (שער הפסוקים, בראשית דרוש ד'), און לויט דעם איז ער אומגעברענגט געווארן י"ט חשון (רבי יעקב צבי יאליש, קהלת יעקב, אות הא ערך הבל). לויט אנדערע דיעות האט הבל געלעבט 16 אדער 17 שעות (זעט מדרש תלפיות, ערך הריגת הבל), אדער פערציג יאר (מדרש תנחומא פרשת בראשית פיסקא ט'). אין פרקי דרבי אליעזר, פרק כ"א, שטייט אז די מעשה האט פאסירט אין יום טוב פסח.
רעפערענצן
- ↑ בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ב'
- ↑ תוספות, סנהדרין לח, ב, ד"ה וירדו, לויט די גמרא דארט
- ↑ בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ד', זעט דארט פירוש מהרז"ו און ביאור מהרי"פ בשם נזר הקודש.
- ↑ 4.0 4.1 מדרש אגדה (באבער) בראשית ד, ב
- ↑ 5.0 5.1 5.2 בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ז'
- ↑ ספר הזוהר, חלק א, דף נ"ד, עמוד א'
- ↑ ספר הישר
- ↑ רמב"ן, בראשית ד, ב
- ↑ תהלים קמד, ד
- ↑ רלב"ג און ר"ן אויף בראשית ד, ב
- ↑ שד"ל
- ↑ רבינו אפרים און רלב"ג אויף בראשית ד, ב
- ↑ בכור שור און רד"ק אויף בראשית ד, ב
- ↑ רבי יצחק אברבנאל אויף בראשית ד
- ↑ מלבי"ם אויף בראשית ד, ב
- ↑ בראשית ג, יז
- ↑ ספורנו, בראשית ד, ב
- ↑ אברבנאל אין נאמען פון די ספרי האומות.
- ↑ מדרש כת"י, סוף ספר "מגן וחרב" פון רבי יהודה אריה ממודנה
- ↑ "דברי הימים" פון ירחמיאל בן שלמה
- ↑ בראשית ד, ג–ד
- ↑ רבי גרשון יידלש, אגרת הקודש עמ' ט"ז; סדר הדורות בשם גלילות ארץ ישראל.
- ↑ סנהדרין לז, ב
- ↑ ספר הזוהר, חלק א, דף נ"ד, עמוד ב'
- ↑ ילקוט שמעוני, בראשית, רמז ל"ח
- ↑ בראשית רבה, פרשה כ"ב, פסקה ח'
- ↑ מדרש ילמדנו, בתי מדרשות קמ"ז
- ↑ תוספות השלם און ריקאנטי אויף בראשית ד, און נאנט דערצו אין תיקוני הזוהר, דף ק"ב, עמוד א'.
| ספר בראשית | ||
|---|---|---|
| פרשת בראשית | בריאת העולם • חטא עץ הדעת • רקיע • מים העליונים • בריאת אדם וחוה • אדם און חוה • נחש הקדמוני • קללת האדם והאשה • קין און הבל • שירת למך • בני האלהים | |
| פרשת נח | תיבת נח • מבול • שכרות נח • ברית הקשת • תולדות בני נח • מגדל בבל | |
| פרשת לך לך | אברהם'ס רייזע צו כנען • אברהם'ס אראפגאנג קיין מצרים • מריבת רועי אברהם ורועי לוט • מלחמת המלכים • מלכי צדק • בריחת הגר ולידת ישמעאל • ברית בין הבתרים • ברית המילה | |
| פרשת וירא | בשורת הבן לשרה • מהפכת סדום ועמורה • בנות לוט • ירידת אברהם לגרר • גירוש הגר וישמעאל • ברית אברהם ואבימלך • עקידת יצחק • עשרה נסיונות | |
| פרשת חיי שרה | רכישת מערת המכפלה • מציאת אישה ליצחק • אברהם און קטורה • תולדות ישמעאל | |
| פרשת תולדות | לידת יעקב ועשו • מכירת הבכורה • ירידת יצחק לגרר • הריב על הבארות • ברית יצחק ואבימלך • ברכות יצחק • בריחת יעקב מעשו | |
| פרשת ויצא | יעקב'ס חלום • נישואי יעקב עם רחל ולאה • מסירת הסימנים על ידי רחל • לידת בני יעקב • געשיכטע פון די דודאים • בריחת יעקב מלבן • ברית יעקב ולבן | |
| פרשת וישלח | פגישת יעקב ועשו • מאבק יעקב והמלאך • געשיכטע פון שכם און דינה • געשיכטע פון שמעון און לוי • קיום הנדר בבית אל • פטירה און קבורה פון רחל • געשיכטע פון ראובן און בלהה • תולדות עשו • שמונת מלכי אדום | |
| פרשת וישב | מכירת יוסף • געשיכטע פון יהודה און תמר • געבורט פון פרץ און זרח • יוסף און אשת פוטיפר • חלומות פון שר המשקים און שר האופים | |
| פרשת מקץ | פרעה'ס חלומות • מינוי יוסף למושל מצרים • זיבן זאטע יארן • שבע שנות הרעב במצרים • אראפגאנג פון יוסף'ס ברידער קיין מצרים | |
| פרשת ויגש | יוסף'ס אנטפלעקונג צו זיינע ברידער • יעקב'ס אראפגאנג קיין מצרים • יורדי מצרים • מכירת ארץ מצרים לפרעה | |
| פרשת ויחי | שבועת יוסף ליעקב • ברכת אפרים ומנשה • המלאך הגואל • ברכת יעקב • מות יעקב וקבורתו | |
| צענטראלע פערזאנען | אדם און חוה • קין און הבל • נח • אברהם און שרה • לוט • הגר און ישמעאל • יצחק אבינו און רבקה • עשו • יעקב, רחל און לאה • ראובן • שמעון • לוי • יהודה • תמר • יוסף • אפרים און מנשה | |