35,369
רעדאגירונגען
{{קרד/ויקי/יידיש}}
ק (←לאנדווירטשאפט) |
({{קרד/ויקי/יידיש}}) |
||
| (16 מיטלסטע ווערסיעס פון 5 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע||ענגליש = country in South America|העב=מדינה בדרום אמריקה|דייטש=Staat in Südamerika|}} | |||
{{מדינה | {{מדינה | ||
| נאמען = טשילע | | נאמען = טשילע | ||
| שורה 28: | שורה 29: | ||
| באמערקונגען = | | באמערקונגען = | ||
}} | }} | ||
'''טשילע''' ({{שפראך-es|Chile}}), אפיציעל די '''רעפובליק פון טשילע''' ({{שפראך-es|República de Chile}}), איז אַ לאַנד אין דער מערב זייט פון [[דרום אַמעריקע]]. איר [[ | '''טשילע''' ({{שפראך-es|Chile}}), אפיציעל די '''רעפובליק פון טשילע''' ({{שפראך-es|República de Chile}}), איז אַ לאַנד אין דער מערב זייט פון [[דרום אַמעריקע]]. איר [[הויפּטשטאָט]] איז [[סאַנטיאַגאָ]]. זי באדעקט א לאנגן שמאלן שטח צווישן די [[אנדן]] אין מזרח און דעם [[פאציפישער אקעאן|פאציפישן אקעאן]] אין מערב. זי גרעניצט [[פערו]] צו צפון, [[באליוויע]] צו צפון־מזרח און ארגענטינע אין [[מזרח]]. די פאציפישע בארטן־ליניע איז לאנג 6,435 ק"מ. | ||
דער צענטער טייל פון טשילע האט צוויי גרויסע שטעט, סאנטיאגא און [[וואלפארייסא]], און האט א מיטלענדישן קלימאט, מיט דורכשניט טעמפעראטורן פון 28°C אין יאנואר און 11°C אין יולי. | דער צענטער טייל פון טשילע האט צוויי גרויסע שטעט, סאנטיאגא און [[וואלפארייסא]], און האט א מיטלענדישן קלימאט, מיט דורכשניט טעמפעראטורן פון 28°C אין [[יאנואר]] און 11°C אין יולי. | ||
טשילע"ס [[אטאקאמא|צפון מדבר]] אנטהאלט גרויסע מינעראל-פארמעגן, בעיקר [[קופער]]. דרום טשילע איז רייך אין וועלדער און האט א קייט פון [[וואולקאן|וואולקאנען]] און אזערעס. דער דרום בארטן שליסט איין א סך קאנאלן, [[האלבאינזל]]ען און [[אינזל]]ען. | טשילע"ס [[אטאקאמא|צפון מדבר]] אנטהאלט גרויסע מינעראל-פארמעגן, בעיקר [[קופער]]. דרום טשילע איז רייך אין וועלדער און האט א קייט פון [[וואולקאן|וואולקאנען]] און אזערעס. דער דרום בארטן שליסט איין א סך קאנאלן, [[האלבאינזל]]ען און [[אינזל]]ען. | ||
| שורה 36: | שורה 37: | ||
דעם 22סטן אפריל 2015 האט זיך אויפגעריסן דער [[קאלבוקא]] וואולקאן. | דעם 22סטן אפריל 2015 האט זיך אויפגעריסן דער [[קאלבוקא]] וואולקאן. | ||
די באפעלקערונג פון טשילע איז 16.9 מיליאן (2009); פון זיי וואוינען 10 מיליאן אין צענטער טייל פון לאנד. א גרויסער טייל פון דער באפעלקערונג קומט פון איטאלינעשער און שפאנישער אפשטאמונג. 63% זענען [[קאטאליציזם|קאטאליקן]], 10% [[פראטעסטאנטן]], און א קליינער טייל זענען [[ | די באפעלקערונג פון טשילע איז 16.9 מיליאן (2009); פון זיי וואוינען 10 מיליאן אין צענטער טייל פון לאנד. א גרויסער טייל פון דער באפעלקערונג קומט פון איטאלינעשער און שפאנישער אפשטאמונג. 63% זענען [[קאטאליציזם|קאטאליקן]], 10% [[פראטעסטאנטן]], און א קליינער טייל זענען [[איד]]ן. | ||
[[טעקע: Pueblo de San Pedro de Atacama 2013-09-21 11-52-31.jpg |קליין|250px|]] | [[טעקע: Pueblo de San Pedro de Atacama 2013-09-21 11-52-31.jpg |קליין|250px|]] | ||
| שורה 48: | שורה 49: | ||
=== לאנדווירטשאפט === | === לאנדווירטשאפט === | ||
[[לאנדווירטשאפט]] אין טשילע שפארט איין א ברייטע רייע פון פארשידענע טעטיקייטן צוליב איר [[געאגראפיע]], [[קלימאט]] און [[געאלאגיע]]. היסטאריש איז לאנדווירטשאפט איינע פון די יסודות פון | [[לאנדווירטשאפט]] אין טשילע שפארט איין א ברייטע רייע פון פארשידענע טעטיקייטן צוליב איר [[געאגראפיע]], [[קלימאט]] און [[געאלאגיע]]. היסטאריש איז לאנדווירטשאפט איינע פון די יסודות פון טשילע'ס עקאנאמיע. היינטיגע צייטן ביישטייערן לאנדווירטשאפט צוזאמען מיט [[פישעריי]] און [[וואלד|וועלדער]] נאר 4.9% פונעם [[ברוטא אינלענדישער פראדוקט|בא"פ]] און באארבעטן 13.6% פונעם לאנד'ס ארבעט-קראפט. טשילע איז איינער פון דער וועלט'ס גרעסטע פראדוצירער פון [[קארש|קארשן]] און [[יאגדע|יאגדעס]], און איינער פון די 10 גרעסטע וועלט־פראדוצירער פון [[וויינטרויבן|טרויבן]], [[עפל]], [[קיווי יאגדע|קיווי]], [[פערשקע|פערשקעס]], [[פלוים|פלוימען]] און ניסלעך.<ref>[http://www.fao.org/faostat/en/#data/QCL/ Agriculture in Chile, by FAO]</ref> אנדערע הויפט לאנדווירטשאפט פראדוקטן זענען בארן, [[ציבל]], [[ווייץ]], [[קוקורוזע]], [[האבער]], [[קנאבל]], [[אספארגוס]], [[באנדלעך]], רינדער [[פלייש]], עופות, וואל, פיש, האלץ און העמפ. טשילע באניצט 14,015 העקטארן פון לאנדווירטשאפט באדן.<ref>{{Cite web|url=https://data.oecd.org/chile.htm|title=Chile – OECD Data|website=theOECD|language=en|access-date=2 November 2018}}</ref> | ||
== פאליטיק == | == פאליטיק == | ||
טשילע האט אן | טשילע האט אן אומאפהענגיגע געריכטיקע מאכט כולל אן אפעליר־געריכט און דאס [[העכסטע געריכט פון טשילע]]. | ||
== דעמאגראפיע == | == דעמאגראפיע == | ||
אין דעם צענזוס פון 2002 האט טשילע געהאט א באפעלקערונג פון 15.1 מיליאן מענטשן. פון זיי וואוינען 40% אין [[סאנטיאגא]] און די ארומיקע געגנטן. | אין דעם צענזוס פון 2002 האט טשילע געהאט א באפעלקערונג פון 15.1 מיליאן מענטשן. פון זיי וואוינען 40% אין [[סאנטיאגא]] און די ארומיקע געגנטן. | ||
טשילע האט א פילעטנישע געזעלשאפט. א מערהייט פון דער באפעלקערונג האבן אן אייראפעאישן אפשטאם, בעיקר [[שפאניער]], ווי אויך [[דייטשע]], [[איטאליענער]], [[אירישע]], [[בריטישע]], [[שווייצער]] און [[קראאטן]]. לויט גענעטישע אונטערזוכונגען האט אן ערך איין העלפט פון דער באפעלקערונג | טשילע האט א פילעטנישע געזעלשאפט. א מערהייט פון דער באפעלקערונג האבן אן אייראפעאישן אפשטאם, בעיקר [[שפאניער]], ווי אויך [[דייטשע]], [[איטאליענער]], [[אירישע]], [[בריטישע]], [[שווייצער]] און [[קראאטן]]. לויט גענעטישע אונטערזוכונגען האט אן ערך איין העלפט פון דער באפעלקערונג זענען [[מעטיס]]ן, וואס הייסט אז האבן אויך אורעלטערן צווישן אינדיאנער מיט נאך א קליינעם בייטראג פון [[אפריקאנער]]. בלויז 8% זענען געהערן צו אבאריגענען, דערהויפּט [[מאפוטשע]] אינדיאנער. | ||
די דייטשע אימיגראנטן וואס זענען געקומען אין טשילע אין די 1850ער יארן האבן זיך באזעצט אין דרום טייל פון לאנד, בעיקר אין [[וואלדיוויא]] און [[לאס אנכעלעס, טשילע|לאס אנכעלעס]]. | די דייטשע אימיגראנטן וואס זענען געקומען אין טשילע אין די 1850ער יארן האבן זיך באזעצט אין דרום טייל פון לאנד, בעיקר אין [[וואלדיוויא]] און [[לאס אנכעלעס, טשילע|לאס אנכעלעס]]. | ||
| שורה 65: | שורה 66: | ||
[[קאַטעגאָריע:טשילע|*]] | [[קאַטעגאָריע:טשילע|*]] | ||
{{דרום | {{שטומף|געאגראפיע פון דרום אמעריקע}} | ||
[[he:צ'ילה]] | |||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | |||