אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:אב הרחמים"
(פון דער ייִדישער פאָלקס־ענציקלאָפּעדיע. החלפות (וואו, וו, אידן), צוגעלייגט דעסקריפציע, צוגעלייגט אינטערשפראך לינק, אויסשטעל, פארברייטערט, להשלים) צייכן: רויע רעדאגירונג |
ק (החלפת טקסט – "דרויסנדע" ב־"דרויסנדיגע") |
||
| (2 צווישנדיגע ווערסיעס פונעם זעלבן באַניצער נישט געוויזן) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|תפילה געזאגט שבת נאך קריאת התורה}} | {{דעסקריפציע|תפילה געזאגט שבת נאך קריאת התורה}} | ||
'''אב הרחמים''' (אידיש: "דער פאָטער פון דערבארעמונג") איז א [[תפילה]] וואס ווערט געזאָגט אום שבת נאך [[קריאת התורה]] אין די [[אשכנזים|אשכנז'ישע]] קהילות. צו דער [[תפילה]] איז | {{חלונית | ||
|ניקוד=כן | |||
|כותרת=אב הרחמים | |||
| תוכן = אָב הָרַחֲמִים שׁוֹכֵן מְרוֹמִים. בְּרַחֲמָיו הָעֲצוּמִים הוּא יִפְקֹד בְּרַחֲמִים הַחֲסִידִים וְהַיְשָׁרִים וְהַתְּמִימִים. קְהִלּוֹת הַקֹּדֶשׁ שֶׁמָּסְרוּ נַפְשָׁם עַל קְדֻשַּׁת הַשֵּׁם. הַנֶּאֱהָבִים וְהַנְּעִימִים בְּחַיֵּיהֶם וּבְמוֹתָם לא נִפְרָדוּ. מִנְּשָׁרִים קַלּוּ וּמֵאֲרָיוֹת גָּבֵרוּ{{הערה|{{תנ"ך|שמואל ב|א|כג}}}} לַעֲשׂוֹת רְצוֹן קוֹנָם וְחֵפֶץ צוּרָם. יִזְכְּרֵם אֱלֹקֵינוּ לְטוֹבָה עִם שְׁאָר צַדִּיקֵי עוֹלָם. וְיִנְקֹם בְּיָמֵינוּ לְעֵינֵינוּ{{הערה|די ווערטער "בימינו לעינינו", אדער איין פון זיי, זענען ארויסגענומען געווארן אין טייל שפעטערע סידורים דורך דער [[צענזור]], אדער צוליב דרכי שלום (סדר עבודת ישראל, סוף שחרית לשבת).}} נִקְמַת דַּם עֲבָדָיו הַשָּׁפוּךְ. כַּכָּתוּב בְּתוֹרַת מֹשֶׁה אִישׁ הָאֱלֹקִים. הַרְנִינוּ גוֹיִם עַמּוֹ כִּי דַם עֲבָדָיו יִקֹּם וְנָקָם יָשִׁיב לְצָרָיו וְכִפֶּר אַדְמָתוֹ עַמּוֹ:{{הערה|{{תנ"ך|דברים|לב|מג}}}} וְעַל יְדֵי עֲבָדֶיךָ הַנְּבִיאִים כָּתוּב לֵאמֹר. וְנִקֵּיתִי דָּמָם לֹא נִקֵּיתִי וַ-ה' שֹׁכֵן בְּצִיּוֹן:{{הערה|{{תנ"ך|יואל|ד|כא}}}} וּבְכִתְבֵי הַקֹּדֶשׁ נֶאֱמַר לָמָּה יֹאמְרוּ הַגּוֹיִם אַיֵּה אֱלֹקֵיהֶם, יִוָּדַע בַּגּוֹיִם לְעֵינֵינוּ נִקְמַת דַּם עֲבָדֶיךָ הַשָּׁפוּךְ:{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|עט|י}}}} וְאוֹמֵר, כִּי דוֹרֵשׁ דָּמִים אוֹתָם זָכָר לא שָׁכַח צַעֲקַת עֲנָוִים:{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|ט|יג}}}} וְאוֹמֵר, יָדִין בַּגּוֹיִם מָלֵא גְוִיּוֹת מָחַץ רֹאשׁ עַל אֶרֶץ רַבָּה. מִנַּחַל בַּדֶּרֶךְ יִשְׁתֶּה עַל כֵּן יָרִים רֹאשׁ:{{הערה|{{תנ"ך|תהלים|קי|ו|ז}}}} | |||
}} | |||
'''אב הרחמים''' (אידיש: "דער פאָטער פון דערבארעמונג") איז א [[תפילה]] וואס ווערט געזאָגט אום שבת נאך [[קריאת התורה]] אין די [[אשכנזים|אשכנז'ישע]] קהילות. צו דער [[תפילה]] איז פארהאן א ספּעציעלע מעלאָדיע. | |||
די תפילה [[הזכרת נשמות|דערמאנט די נשמות]] פון די אידן וואָס זענען אומגעברענגט געוואָרן אויף [[קידוש השם]], און בעט אז השי"ת זאל זיך נוקם זיין פאר זייער פארגאסן בלוט. | די תפילה [[הזכרת נשמות|דערמאנט די נשמות]] פון די אידן וואָס זענען אומגעברענגט געוואָרן אויף [[קידוש השם]], און בעט אז השי"ת זאל זיך נוקם זיין פאר זייער פארגאסן בלוט. | ||
| שורה 6: | שורה 11: | ||
==היסטאריע== | ==היסטאריע== | ||
{{להשלים|מער איבער הינטערגרונט}} | {{להשלים|מער איבער הינטערגרונט}} | ||
ווען די תפילה איז פארפאסט געוואָרן, און ווער איר מחבר איז, איז נישט באקאנט. דאָס ערשטע מאָל געפינט מען די תפילה אין א [[מחזור]] אין כתב יד פון יאָר 1270. מען | ווען די תפילה איז פארפאסט געוואָרן, און ווער איר מחבר איז, איז נישט באקאנט. דאָס ערשטע מאָל געפינט מען די תפילה אין א [[מחזור]] אין כתב יד פון יאָר 1270. מען גלייבט, אז זי איז פארפאסט געוואָרן אין [[דייטשלאנד]] נאָך [[גזירות תתנ"ו|די שחיטות]] פון יאָר ד'תתנ"ו (1096) אין די צייטן פון די [[קרייצצוג|קרייצציגלער]]. | ||
==צייטן ווען עס ווערט געזאגט== | ==צייטן ווען עס ווערט געזאגט== | ||
{{ | לויט דער מנהג פון מערב דייטשלאנד, האט מען געזאגט אב הרחמים בלויז צוויי שבתים אין יאר: [[שבת חזון]] און דער שבת בעפאר [[שבועות]]; אין די [[פוילן|פוילישע קהילות]] איז געווארן איינגעפירט עס צו זאגן יעדן שבת{{הערה|[http://hebrewbooks.org/42807 סדר עבודת ישראל], רעדלהיים תרכ"ח, [http://hebrewbooks.org/pdfpager.aspx?req=42807&st=&pgnum=252 עמ' 233]}}. | ||
אין רוב אשכנז'ישע קהילות פירט מען זיך צו זאגן די תפילה יעדן שבת נאך קריאת התורה, איידער מען טראגט צוריק די [[ספר תורה]] צום [[ארון הקודש]]. אויסנאמען זענען [[ברכת החודש|שבת מברכים]], שבת וואס געפאלט אין [[ראש חודש]] אדער [[יום טוב]], אדער ווען עס איז פארהאן א [[חתונה|חתן]] אדער בעל [[ברית מילה]] צווישן די מתפללים. אין די טרויער טעג פון [[ספירת העומר]] אדער קומענדיג נאנט צו די [[ניין טעג]] גייען נישט אן - לויט טייל מקורות - טייל פון די אויסנאמען{{הערה|זעט {{שלחן ערוך|אורח חיים|רפד|ז||מפרש=רמ"א}}, און די נושאי כלים.}}. | |||
אב הרחמים ווערט אויך געזאָגט אין די [[ימים טובים]] ווען מען איז [[הזכרת נשמות|מזכיר נשמות]]. | אב הרחמים ווערט אויך געזאָגט אין די [[ימים טובים]] ווען מען איז [[הזכרת נשמות|מזכיר נשמות]]. | ||
==צו ליינען מער== | |||
* אפרים מאיר מעט, "קונטרס אש תמיד" מקור והלכות תפילת אב הרחמים ופירושים ודיוקים בה, אין: '''תולדות האש''', עמ' תרמ"ז-תרס"ג. | |||
*{{אקדמיה|אפרים קרנפוגל|"על נוסחה ומקורה של תפילת אב הרחמים"|36023205|אין: [[ישורון]]|חלק כז עמ' תתע"א-תתע"ח, ירושלים תשע"ב}} | |||
==דרויסנדיגע לינקס== | |||
* {{אנצ דעת|250}} | |||
* {{יוטיוב|bwom17kFOb0|שם=די הורוויץ ברידער זינגען אב הרחמים אין אוישוויץ}} | |||
==רעפערענצן== | |||
{{רעפערענצן}} | |||
{{סדר התפילה}} | |||
{{קרד/פאלקס-ענצ}} | |||
[[קאַטעגאָריע:תפילות]] | |||
[[קאַטעגאָריע:שבת]] | |||
[[he:אב הרחמים]] | [[he:אב הרחמים]] | ||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 08:49, 8 יולי 2024
אב הרחמים
|
|---|
|
אָב הָרַחֲמִים שׁוֹכֵן מְרוֹמִים. בְּרַחֲמָיו הָעֲצוּמִים הוּא יִפְקֹד בְּרַחֲמִים הַחֲסִידִים וְהַיְשָׁרִים וְהַתְּמִימִים. קְהִלּוֹת הַקֹּדֶשׁ שֶׁמָּסְרוּ נַפְשָׁם עַל קְדֻשַּׁת הַשֵּׁם. הַנֶּאֱהָבִים וְהַנְּעִימִים בְּחַיֵּיהֶם וּבְמוֹתָם לא נִפְרָדוּ. מִנְּשָׁרִים קַלּוּ וּמֵאֲרָיוֹת גָּבֵרוּ[1] לַעֲשׂוֹת רְצוֹן קוֹנָם וְחֵפֶץ צוּרָם. יִזְכְּרֵם אֱלֹקֵינוּ לְטוֹבָה עִם שְׁאָר צַדִּיקֵי עוֹלָם. וְיִנְקֹם בְּיָמֵינוּ לְעֵינֵינוּ[2] נִקְמַת דַּם עֲבָדָיו הַשָּׁפוּךְ. כַּכָּתוּב בְּתוֹרַת מֹשֶׁה אִישׁ הָאֱלֹקִים. הַרְנִינוּ גוֹיִם עַמּוֹ כִּי דַם עֲבָדָיו יִקֹּם וְנָקָם יָשִׁיב לְצָרָיו וְכִפֶּר אַדְמָתוֹ עַמּוֹ:[3] וְעַל יְדֵי עֲבָדֶיךָ הַנְּבִיאִים כָּתוּב לֵאמֹר. וְנִקֵּיתִי דָּמָם לֹא נִקֵּיתִי וַ-ה' שֹׁכֵן בְּצִיּוֹן:[4] וּבְכִתְבֵי הַקֹּדֶשׁ נֶאֱמַר לָמָּה יֹאמְרוּ הַגּוֹיִם אַיֵּה אֱלֹקֵיהֶם, יִוָּדַע בַּגּוֹיִם לְעֵינֵינוּ נִקְמַת דַּם עֲבָדֶיךָ הַשָּׁפוּךְ:[5] וְאוֹמֵר, כִּי דוֹרֵשׁ דָּמִים אוֹתָם זָכָר לא שָׁכַח צַעֲקַת עֲנָוִים:[6] וְאוֹמֵר, יָדִין בַּגּוֹיִם מָלֵא גְוִיּוֹת מָחַץ רֹאשׁ עַל אֶרֶץ רַבָּה. מִנַּחַל בַּדֶּרֶךְ יִשְׁתֶּה עַל כֵּן יָרִים רֹאשׁ:[7] |
אב הרחמים (אידיש: "דער פאָטער פון דערבארעמונג") איז א תפילה וואס ווערט געזאָגט אום שבת נאך קריאת התורה אין די אשכנז'ישע קהילות. צו דער תפילה איז פארהאן א ספּעציעלע מעלאָדיע.
די תפילה דערמאנט די נשמות פון די אידן וואָס זענען אומגעברענגט געוואָרן אויף קידוש השם, און בעט אז השי"ת זאל זיך נוקם זיין פאר זייער פארגאסן בלוט.
היסטאריע
ווען די תפילה איז פארפאסט געוואָרן, און ווער איר מחבר איז, איז נישט באקאנט. דאָס ערשטע מאָל געפינט מען די תפילה אין א מחזור אין כתב יד פון יאָר 1270. מען גלייבט, אז זי איז פארפאסט געוואָרן אין דייטשלאנד נאָך די שחיטות פון יאָר ד'תתנ"ו (1096) אין די צייטן פון די קרייצציגלער.
צייטן ווען עס ווערט געזאגט
לויט דער מנהג פון מערב דייטשלאנד, האט מען געזאגט אב הרחמים בלויז צוויי שבתים אין יאר: שבת חזון און דער שבת בעפאר שבועות; אין די פוילישע קהילות איז געווארן איינגעפירט עס צו זאגן יעדן שבת[8].
אין רוב אשכנז'ישע קהילות פירט מען זיך צו זאגן די תפילה יעדן שבת נאך קריאת התורה, איידער מען טראגט צוריק די ספר תורה צום ארון הקודש. אויסנאמען זענען שבת מברכים, שבת וואס געפאלט אין ראש חודש אדער יום טוב, אדער ווען עס איז פארהאן א חתן אדער בעל ברית מילה צווישן די מתפללים. אין די טרויער טעג פון ספירת העומר אדער קומענדיג נאנט צו די ניין טעג גייען נישט אן - לויט טייל מקורות - טייל פון די אויסנאמען[9].
אב הרחמים ווערט אויך געזאָגט אין די ימים טובים ווען מען איז מזכיר נשמות.
צו ליינען מער
- אפרים מאיר מעט, "קונטרס אש תמיד" מקור והלכות תפילת אב הרחמים ופירושים ודיוקים בה, אין: תולדות האש, עמ' תרמ"ז-תרס"ג.
- אפרים קרנפוגל, "על נוסחה ומקורה של תפילת אב הרחמים", אין: ישורון, חלק כז עמ' תתע"א-תתע"ח, ירושלים תשע"ב, אויף Academia.edu
דרויסנדיגע לינקס
- אב הרחמים, אין "אנציקלופדיה יהודית" אויף "דעת"
די הורוויץ ברידער זינגען אב הרחמים אין אוישוויץ אויף יוטיוב
רעפערענצן
- ↑ שמואל ב' א, כג
- ↑ די ווערטער "בימינו לעינינו", אדער איין פון זיי, זענען ארויסגענומען געווארן אין טייל שפעטערע סידורים דורך דער צענזור, אדער צוליב דרכי שלום (סדר עבודת ישראל, סוף שחרית לשבת).
- ↑ דברים לב, מג
- ↑ יואל ד, כא
- ↑ תהלים עט, י
- ↑ תהלים ט, יג
- ↑ תהלים קי, ו–ז
- ↑ סדר עבודת ישראל, רעדלהיים תרכ"ח, עמ' 233
- ↑ זעט רמ"א, אורח חיים, סימן רפ"ד, סעיף ז', און די נושאי כלים.
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!