אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:לבנה"

אזוי ווי די לבנה איז גאנץ נאנט צו דער ערד איז זי אויך דער איינציקע [[הימלישער קערפער]] צו וועמען מען האט געשיקט מענטשן. אין 1959 האט דער [[ראטנפארבאנד]] געשיקט דריי סאטעליטן צו פארשן די לבנה: [[לונא 1]], [[לונא 2]] און [[לונא 3]]. דאַס ערשטע מענטשליך געמאכטע אָביעקט צו לאנדן אויף דער לבנה איז געווען "לונאַ 2". דאס ערשטע בילד (פאָטאָגראפיע) פון דער זונסט אַנזיכטבארער וויַיטער זייט פון דער לבנה איז געמאכט געווארן פון "לונאַ 3" דאס זעלבע יאר. דער אמעריקאנישער [[אפאלא פראגראם]] איז דער איינציגסטער פראגראם וואס האט געשיקט מענטשן צו לאנדן אויף דער לבנה. די ערשטע לייט אויף דער לבנה זענען געווען די [[אסטראנויט|אַסטראָנויט]]ן פון "[[אַפאָלאָ 11]]" אין 1969. צווישן די יארן 1969 ביז 1972 האט דער אפאלא פראגראם אויסגעפירט לאנדן אויף דער לבנה זעקס מאל.

די לבנה איז דער הימלישער קערפער וואס איז דער נענטסטער צו דער [[ערד-פלאנעט|ערד]], און דער דורכשניטליכער ווייט פון איר צענטער צום צענטער פון דער ערד איז אומגעפער 384,403 קילאמעטער, וואס איז 30 מאל אזוי פיל ווי דער דיאמעטער פון דער ערד, בערך, מיט א וואריאציע צווישן 363 טויזנט קילאמעטער (ביים [[אפאגיי און פעריגיי|פעריגיי]] – דער נענטסטער פונקט אין דעם ארביט פון דער לבנה צו דער ערד) און עטליכע 405 טויזנט ק"מ (ביים אפאגיי – דער ווייטסטער פונקט פון דער ערד אין דער לבנה'ס ארביט). אין [[1969]] האבן די אסטראנויטן פון [[אפאלא 11]] אויפגעשטעלט אויף דעם אייבערפלאך פון דער לבנה א ליכט־רעפלעקסיע סיסטעם וואס איז געווען אנגעצייכנט רעפלעקטירן  לייזער ליכט. זייט דעמאלסט האט מען געמאסטן אז די לבנה דערווייטערט זיך פון דעם ערד־פלאנעם מיט דורכשניטלעך 3.8 צענטימעטער א יאר.{{הערה|{{צייגט וועב|author=ד"ר מאיר ברק|title=מדוע הירח מתרחק מכדור הארץ?|url=http://davidson.weizmann.ac.il/online/askexpert/astrophysics/מדוע-הירח-מתרחק-מכדור-הארץ-אברהם|date={{ר}}1טן סעפטעמבער 2009|מידע נוסף=דוידסון Online{{ר}}}} {{לינקשפראך|העברעיש}}}}.

די לבנה גייט ארום א גאנצן ארביט ארום דער ערד יעדע 27.3 טעג, בערך, (א [[שטערן-מאנאט]]). דער ערד-פלאנעט פראגרעסירט אויף זיין ארביט ארום דער זון אין לויף פונעם שטערן-מאנאט, דערפאר קומט די לבנה נישט צוריק צו איר פאַזע נאך איין ארביט. די צייט וואס עס דויערט צווישן גלייכע לבנה־פאזעס, למשל צווישן איין מולד פון דער לבנה ביז דעם נעקסטן, איז אומגעפער 29.5 טעג ([[סינאדישער מאנאט]]). דער אונטערשייד צווישן די צוויי סארטן מאנאטן שטאמט פון די פארשיידענע סיסטעמען - דער שטערן־מאנאט איז די צייט פון אן ארביט אין דער סיסטעם וואו די שטערן רוען, און דער סינאדישער מאנאט איז די צייט פון אן ארביט אין דער סיסטעם וואו די ערד רוט.  

אסטראנאמען האלטן היינט אז דער ארביט פארלענגערט זיך ביסלעכווייז דורך דער היסטאריע (מיט איין סעקונדע יעדע 500 יאר) צוליב דעם וואס די לבנה דערווייטערט זיך ביסלעכווייז פון דער ערד.

די לבנה דרייט זיך אין א סינכאנער ראטאציע: זי דרייט זיך ארום איר אַקס אין דער זעלבער צייט ווי זי ארביטירט די ערד. אזוי ווייזט די לבנה כמעט דאס זעלבן פנים קעגן דער ערד.  אסטראנאמען האלטן אז אמאל האט די לבנה זיך געדרייט גיכער, אבער מיט א צייט צוריק איז די ראטאציע געווארן פאמעליכער און האט זיך פארשלאסן מיט ים־פלייץ. די זייט פון דער לבנה וואס ווייזט א פנים צו דער ערד רופט מען די נאענטע זייט, און די צווייטע זייט די ווייטע זייט. טייל רופן די ווייטע זייט די "טונקעלע זייט", אבער דאס איז א טעות ווייל די ווייטע זייט באקומעט ליכט פון דער זון איין מאל א חודש, ביים מולד, גענוי ווי די נאענטע זייט.

פארשטיין די ציקלען פון דער לבנה איז געווען פון די ערשטע אנטוויקלונגען פון אסטראנאמיע: דורך די {{נישט וויקלען|5טער יארהונדערט}} פאר דער ציווילער רעכענונג, האבן די בבלישע אסטראנאמען באריכטעט דעם 18-יעריגן [[סאראס ציקל]] פון [[ליקוי לבנה]]ס,<ref>{{cite journal|doi=10.2307/1006543|title=Saros Cycle Dates and Related Babylonian Astronomical Texts|first1=A. |last1 = Aaboe|first2= J. P. |last2 =Britton|first3= J. A. |last3 =Henderson, |first4= Otto|last4 = Neugebauer| authorlink4 = Otto Neugebauer |first5= A. J. |last5 =Sachs|journal=Transactions of the American Philosophical Society |volume=81|issue=6 |date=1991|pages=1–75 |publisher=[[American Philosophical Society]]|quote=One comprises what we have called "Saros Cycle Texts", which give the months of eclipse possibilities arranged in consistent cycles of 223&nbsp;months (or 18&nbsp;years).|postscript=<!--None-->|jstor=1006543}}</ref> <!--The texts discussed in that article are more recent than 490 BC and, as mentioned in the paper, the observations can have occurred no earlier than that. The earliest reference for the Metonic cycle in Neugubauer's (1957) ''The Exact Sciences in Antiquity'' is 380 BC (p. 140).--> און אינדישע אסטראנאמען האבן באשריבן דער לבנה'ס מאנאטליכע פארלענגערונג.<ref name="Sarma-Ast-Ind" /> דער כינעזישער אסטראנאם [[שי שען]] {{נישט וויקלען|(4טער יארהונדערט)}} פאר דער ציווילער רעכענונג האט געגעבן אנווייזונגען פאראויסזאגן ליקויי חמה און ליקויי לבנה.{{sfn|Needham|1986|p=411}}

== די לבנה אין דער יידישער מסורה ==

אין דער יידישער מסורה איז די לבנה א וויכטיגער סימבאָל. עס זענען דאס ענדע און דער תחילה פאָן דעם מונטאטען: דער "[[ראש חודש]]". אין דעם אידישן לוח רעכענט מען די חדשים לויט די לבנה. א געווענליך יאר האט צוועלף [[חדש]]ים, און אן [[עיבור יאר|עיבור־יאָר]] האט דרייצן.