אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "תמוז"
(פארברייטערט) |
אין תקציר עריכה |
||
| (13 מיטלסטע ווערסיעס פון 2 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|צענטער חודש ציילנדיג פון תשרי, פערטער ציילנדיג פון ניסן}} | |||
{{לוח חודשי עברי בחמש שנים|10}} | {{לוח חודשי עברי בחמש שנים|10}} | ||
'''תמוז''' איז דער [[10 (נומער)|צענטער]] [[חודש]] אין דער [[אידישער לוח|אידישער יאר]], ציילנדיג פון [[תשרי]], און דער [[4 (נומער)|פערטער]] חודש ציילנדיג פון [[ניסן]]. | |||
חודש תמוז פאלט געווענליך אויס אין פאראלעל מיט די מאנאטן [[יוני]]-[[יולי]] אין [[גרעגאריאנישער קאלענדאר|גרעגאריאנישן קאלענדאר]], און עס באצייכנט דער אנהויב פון [[זומער]] אין דעם [[צפון האלבקיילעך]] און פון [[ווינטער]] אין דעם [[דרום האלבקיילעך]] (וואו עס איז גלייך צו חודש [[טבת]] אין צפון האלבקיילעך). | |||
אין רוב יארן, פאלט אויס [[פיר תקופות|תקופת תמוז]] אין דעם חודש. | |||
== אין דער לוח == | == אין דער לוח == | ||
אין דער באשטימטער [[אידישער לוח]], איז תמוז אלעמאל א "חודש חסר" פון [[29 (נומער)|29]] טעג{{הערה|שם=קידהח|{{רמב"ם|קידוש החודש|ח|ד|ה}}}}. דער [[סיון|פאריגער חודש]] איז אלעמאל א "חודש מלא", מיט דרייסיג טעג, און [[ראש חודש]] תמוז באשטייט דעריבער פון צוויי טעג: [[ל' סיון]] און [[א' תמוז]]{{הערה|שם=קידהח}}. דער חודש קען זיך אנהייבן אין א [[זונטאג]], [[דינסטאג]], [[דאנערשטאג]] אדער [[פרייטאג]]{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תכח|ב}}}}. | אין דער באשטימטער [[אידישער לוח]], איז תמוז אלעמאל א "חודש חסר" פון [[29 (נומער)|29]] טעג{{הערה|שם=קידהח|{{רמב"ם|קידוש החודש|ח|ד|ה}}}}. דער [[סיון|פאריגער חודש]] איז אלעמאל א "חודש מלא", מיט דרייסיג טעג, און [[ראש חודש]] תמוז באשטייט דעריבער פון צוויי טעג: [[ל' סיון]] און [[א' תמוז]]{{הערה|שם=קידהח}}. דער חודש קען זיך אנהייבן אין א [[זונטאג]], [[דינסטאג]], [[דאנערשטאג]] אדער [[פרייטאג]]{{הערה|{{שלחן ערוך|אורח חיים|תכח|ב}}}}. | ||
אין די צייטן וואס מען האט [[קידוש החודש|באשטימט די חדשים]] על פי הראייה, פלעגן די שליחים פון בית דין נישט ארויספארן צו די ווייטע פלעצער מודיע צו זיין ווען מען האט באשטימט ראש חודש תמוז, וויבאלד דער [[תענית]] פון [[שבעה עשר בתמוז]] איז אין יענע צייטן געווען בלויז א רשות{{הערה|{{בבלי|ראש השנה|יח|א}}}}. | |||
== נאמען == | == נאמען == | ||
[[טעקע:Roberts Siege and Destruction of Jerusalem.jpg|קליין|לינקס|אין חודש תמוז האט די [[רוימישע אימפעריע|רוימישע ארמיי]] געבראכן די מויערן פון [[ירושלים]] און איינגענומען דעם שטאט]] | |||
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש הרביעי"{{הערה|{{תנ"ך|ירמיהו|לט|ב}}}}. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "תמוז" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש Dumuzi{{הערה|{{צ-מאמר|שם=The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|קישור=https://www.jstor.org/stable/3259081|כתב עת=Journal of Biblical Literature|שנת הוצאה=1892|עמ=72–94|כרך=11|doi=10.2307/3259081|מחבר=W. Muss-Arnolt}}|כיוון=שמאל}}, און אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז עס אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}. | אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש הרביעי"{{הערה|{{תנ"ך|ירמיהו|לט|ב}}}}. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "תמוז" אין [[בבל]] און אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, פון אכד'יש Dumuzi{{הערה|{{צ-מאמר|שם=The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|קישור=https://www.jstor.org/stable/3259081|כתב עת=Journal of Biblical Literature|שנת הוצאה=1892|עמ=72–94|כרך=11|doi=10.2307/3259081|מחבר=W. Muss-Arnolt}}|כיוון=שמאל}}, און אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] איז עס אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ{{הערה|{{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}. | ||
"תמוז" איז געווען דער נאמען פון א מעסאפאטאמישער אפגאט, וואס ווערט אויך דערמאנט אין פסוק: {{ציטוטון|וַיָּבֵא אֹתִי אֶל פֶּתַח שַׁעַר בֵּית ה' אֲשֶׁר אֶל הַצָּפוֹנָה וְהִנֵּה שָׁם הַנָּשִׁים יֹשְׁבוֹת מְבַכּוֹת אֶת הַ'''תַּמּוּז'''}}{{הערה|{{תנ"ך|יחזקאל|ח|יד}}}}. לויט | "תמוז" איז געווען דער נאמען פון א מעסאפאטאמישער אפגאט, וואס ווערט אויך דערמאנט אין פסוק: {{ציטוטון|וַיָּבֵא אֹתִי אֶל פֶּתַח שַׁעַר בֵּית ה' אֲשֶׁר אֶל הַצָּפוֹנָה וְהִנֵּה שָׁם הַנָּשִׁים יֹשְׁבוֹת מְבַכּוֹת אֶת הַ'''תַּמּוּז'''}}{{הערה|{{תנ"ך|יחזקאל|ח|יד}}}}, און אויף זיין נאמען האבן די געצנדינער גערופן דעם מאנאט{{הערה|רכב אלקים מהדורת רצאבי, עמ' 53; אמת ליעקב (קאמינעצקי), פרשת בא}}. דער אידישער חודש הייסט אויך אזוי, ווייל אין דעם חודש האבן אידן [[חטא העגל|געמאכט דעם עגל]]{{הערה|מדרש שמות החדשים, געדרוקט אין ספר תורה שלמה, כרך י-יא עמ' קע"ז}}. לויט טייל מפרשים שטאמט דער טערמין פון [[אראמיש]] פאר "אנהייצן", ווייל דעם אפגאט פלעגט מען הייצן פון אינעווייניג{{הערה|{{תנ"ך|יחזקאל|ח|יד|מפרש=רש"י}}}}. אויך דער חודש קען אזוי הייסן ביי אידן צוליב די [[היץ]] פון זומער, און נישט אויפן נאמען פון די [[עבודה זרה]]{{הערה|{{אוצר החכמה|קלמן אליעזר פרנקל|עולת החודש|12832|page=85}}}}. | ||
די פאלאשן רופן דעם חודש תמוס. | דער נאמען ווערט אויסגעטייטשט אין [[חסידות|ספרי חסידות]] אלס [[רמז]] צו די צייטן פון [[תשובה]] וועלכע דערנענטערן זיך, זייענדיג [[ראשי תיבות]] "'''ז'''מני '''ת'''שובה '''מ'''משמשין '''ו'''באין"{{הערה|אור למאיר, פרשת שלח}}, אדער "'''ז'''ריזים '''מ'''קדימים '''ו'''עושים '''ת'''שובה"{{הערה|קדוש ישראל, פרק י"ד}}. | ||
די פאלאשן רופן דעם חודש 'תמוס'. | |||
תמוז איז אויך דער נאמען פאר דער מאנאט פון [[יולי]] אין פילע לענדער אין [[מיטל מזרח]]. | תמוז איז אויך דער נאמען פאר דער מאנאט פון [[יולי]] אין פילע לענדער אין [[מיטל מזרח]]. | ||
== סימבאלן == | == סימבאלן און אייגנשאפטן == | ||
דער [[גלגל המזלות|מזל]] פון דעם חודש איז מזל סרטן{{הערה|[[ספר יצירה]] [https://www.sefaria.org.il/Otzar_Midrashim%2C_Sefer_Yetzirah.5.11 פרק ה' משנה י']}}, צוליב א שטערן גרופע וואס האט אמאל געדינט אלס הינטערגרונט צו די [[זון]] אין דעם חודש{{ביאור|די נעמען פון די מזלות וואס ווערן דא דערמאנט, זענען געבארגטע טערמינען פאר פאזיציעס פון דער זון איבערן {{קישור שפה|עברית|מישור המילקה|עקליפטיק}}, אבער די עצם שטערן גרופעס נאך וועמען זיי הייסן זענען שוין פון לאנג אפגערוקט{{הערה|{{רמב"ם|יסודי התורה|ג|ז}}}}.}}. אין די [[ים המלח מגילות]] פון דער כת פון קומראן איז מזל אריה דער מזל פון חודש תמוז. | דער [[גלגל המזלות|מזל]] פון דעם חודש איז [[מזל סרטן]]{{הערה|שם=יצירה|[[ספר יצירה]] [https://www.sefaria.org.il/Otzar_Midrashim%2C_Sefer_Yetzirah.5.11 פרק ה' משנה י']}}, צוליב א שטערן גרופע וואס האט אמאל געדינט אלס הינטערגרונט צו די [[זון]] אין דעם חודש{{ביאור|די נעמען פון די מזלות וואס ווערן דא דערמאנט, זענען געבארגטע טערמינען פאר פאזיציעס פון דער זון איבערן {{קישור שפה|עברית|מישור המילקה|עקליפטיק}}, אבער די עצם שטערן גרופעס נאך וועמען זיי הייסן זענען שוין פון לאנג אפגערוקט{{הערה|{{רמב"ם|יסודי התורה|ג|ז}}}}.}}. אין די [[ים המלח מגילות]] פון דער כת פון קומראן איז [[מזל אריה]] דער מזל פון חודש תמוז. | ||
לויט דער [[זוהר]], איז חודש תמוז קעגן [[שבט יהודה]]{{הערה|{{זוהר|א|קעג|א}}. אזוי שטייט אויך אין מגלה עמוקות, פרשת בא.}}. לויט אנדערע, איז עס קעגן [[שבט ראובן]]{{הערה|{{ילקוט שמעוני|שמות|תיח}}; מאמר כליל תכלת להאר"י, סוף ספר יצירה; פירוש הגר"א, סוף ספר יצירה; פרי צדיק, מאמרי ראש חודש אייר.}}, אדער קעגן [[שבט נפתלי]]{{הערה|יערות דבש חלק א', סוף דרוש ב'}}. | |||
חודש תמוז איז קעגן דעם אות [[ח]]{{הערה|שם=יצירה}}. | |||
דער צירוף פון [[שם הוי"ה]] אין דעם חודש איז הוה"י{{הערה|[[אר"י]], פרי עץ חיים, שער י"ט פרק ג'}}, וואס גייט ארויס פון פסוק {{ציטוטון|זֶ'''ה''' אֵינֶנּ'''וּ''' שֹׁוֶ'''ה''' לִ'''י'''}}{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ה|יג}}ִ}}. | |||
חודש תמוז איז דער עיקר צייט פון "קיץ" וואס ווערט דערמאנט אין פסוק{{הערה|{{תנ"ך|בראשית|ח|כב}}}} {{ציטוטון|זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ}}{{הערה|{{בבלי|בבא מציעא|קו|ב}}}}. | |||
== מנהגים == | |||
א מענטש זאל נישט זיצן אונטער די זון אין די חדשים פון תמוז און [[אב]]{{הערה|צוואת רבי אליעזר הגדול, אות כ"ה}}. | |||
לויט טייל [[ראשונים]], זאל מען נישט נעמען בלוט פון א מענטש אין דעם חודש{{הערה|ראבי"ה הלכות שבת, סימן רעו; ראב"ן שבת, סימן שעא; ספר חסידים, אזהרות נוספות לצוואת רבי יהודה החסיד אות י"א. דער ראבי"ה שרייבט דארט אז ער האט נישט געהערט קיין קלארן טעם דערצו.}}. | |||
טייל פירן זיך נישט צו פראווען קיין [[חתונה]] אין גאנץ חודש תמוז{{הערה|זעט שאלות ותשובות מנחת אלעזר, חלק ג' סימן ס"ו}}. | |||
עס איז פארהאן א מנהג נישט צו עסן די סארט פיש וועלכע הייסן שלייען אדער ציגאנער-פיש אין די חדשים פון תמוז און אב, אבער מען קאכט זיי יא אינאיינעם מיט אנדערע פיש{{הערה|טעמי המנהגים, עניני שבת}}. | |||
== מועדים וזמנים == | == מועדים וזמנים == | ||
| שורה 27: | שורה 51: | ||
* יעקב ליכט, '''מועדי ישראל: זמנים ומועדים בתקופת המקרא ובימי בית־שני''', באנד 3 אין די סעריע "ספריית האנציקלופדיה המקראית", מוסד ביאליק, 1988. {{ISBN|9653425153}} | * יעקב ליכט, '''מועדי ישראל: זמנים ומועדים בתקופת המקרא ובימי בית־שני''', באנד 3 אין די סעריע "ספריית האנציקלופדיה המקראית", מוסד ביאליק, 1988. {{ISBN|9653425153}} | ||
* {{אוצר ישראל|י|284|תַּמּוּז|עמוד=270}} | * {{אוצר ישראל|י|284|תַּמּוּז|עמוד=270}} | ||
==נאטיצן== | ==נאטיצן== | ||
| שורה 37: | שורה 60: | ||
{{חדשים}} | {{חדשים}} | ||
[[קאַטעגאָריע:תמוז|*]] | [[קאַטעגאָריע:תמוז|*]] | ||
[[קאַטעגאָריע:המכלול ארטיקלען]] | |||
[[קאַטעגאָריע:חדשים]] | |||
[[he:תמוז]] | [[he:תמוז]] | ||
יעצטיגע רעוויזיע זינט 23:09, 12 נאוועמבער 2023
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
תמוז איז דער צענטער חודש אין דער אידישער יאר, ציילנדיג פון תשרי, און דער פערטער חודש ציילנדיג פון ניסן.
חודש תמוז פאלט געווענליך אויס אין פאראלעל מיט די מאנאטן יוני-יולי אין גרעגאריאנישן קאלענדאר, און עס באצייכנט דער אנהויב פון זומער אין דעם צפון האלבקיילעך און פון ווינטער אין דעם דרום האלבקיילעך (וואו עס איז גלייך צו חודש טבת אין צפון האלבקיילעך).
אין רוב יארן, פאלט אויס תקופת תמוז אין דעם חודש.
אין דער לוח
אין דער באשטימטער אידישער לוח, איז תמוז אלעמאל א "חודש חסר" פון 29 טעג[1]. דער פאריגער חודש איז אלעמאל א "חודש מלא", מיט דרייסיג טעג, און ראש חודש תמוז באשטייט דעריבער פון צוויי טעג: ל' סיון און א' תמוז[1]. דער חודש קען זיך אנהייבן אין א זונטאג, דינסטאג, דאנערשטאג אדער פרייטאג[2].
אין די צייטן וואס מען האט באשטימט די חדשים על פי הראייה, פלעגן די שליחים פון בית דין נישט ארויספארן צו די ווייטע פלעצער מודיע צו זיין ווען מען האט באשטימט ראש חודש תמוז, וויבאלד דער תענית פון שבעה עשר בתמוז איז אין יענע צייטן געווען בלויז א רשות[3].
נאמען
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן; דער חודש האט אלזא געהייסן "החודש הרביעי"[4]. דער רעלעוואנטער מאנאט איז גערופן געווארן "תמוז" אין בבל און אין מעסאפאטאמיע בכלל, פון אכד'יש Dumuzi[5], און אין די תקופה פון גלות בבל און שיבת ציון איז עס אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ[6].
"תמוז" איז געווען דער נאמען פון א מעסאפאטאמישער אפגאט, וואס ווערט אויך דערמאנט אין פסוק: ”וַיָּבֵא אֹתִי אֶל פֶּתַח שַׁעַר בֵּית ה' אֲשֶׁר אֶל הַצָּפוֹנָה וְהִנֵּה שָׁם הַנָּשִׁים יֹשְׁבוֹת מְבַכּוֹת אֶת הַתַּמּוּז”[7], און אויף זיין נאמען האבן די געצנדינער גערופן דעם מאנאט[8]. דער אידישער חודש הייסט אויך אזוי, ווייל אין דעם חודש האבן אידן געמאכט דעם עגל[9]. לויט טייל מפרשים שטאמט דער טערמין פון אראמיש פאר "אנהייצן", ווייל דעם אפגאט פלעגט מען הייצן פון אינעווייניג[10]. אויך דער חודש קען אזוי הייסן ביי אידן צוליב די היץ פון זומער, און נישט אויפן נאמען פון די עבודה זרה[11].
דער נאמען ווערט אויסגעטייטשט אין ספרי חסידות אלס רמז צו די צייטן פון תשובה וועלכע דערנענטערן זיך, זייענדיג ראשי תיבות "זמני תשובה ממשמשין ובאין"[12], אדער "זריזים מקדימים ועושים תשובה"[13].
די פאלאשן רופן דעם חודש 'תמוס'.
תמוז איז אויך דער נאמען פאר דער מאנאט פון יולי אין פילע לענדער אין מיטל מזרח.
סימבאלן און אייגנשאפטן
דער מזל פון דעם חודש איז מזל סרטן[14], צוליב א שטערן גרופע וואס האט אמאל געדינט אלס הינטערגרונט צו די זון אין דעם חודש[א]. אין די ים המלח מגילות פון דער כת פון קומראן איז מזל אריה דער מזל פון חודש תמוז.
לויט דער זוהר, איז חודש תמוז קעגן שבט יהודה[16]. לויט אנדערע, איז עס קעגן שבט ראובן[17], אדער קעגן שבט נפתלי[18].
חודש תמוז איז קעגן דעם אות ח[14].
דער צירוף פון שם הוי"ה אין דעם חודש איז הוה"י[19], וואס גייט ארויס פון פסוק ”זֶה אֵינֶנּוּ שֹׁוֶה לִי”[20].
חודש תמוז איז דער עיקר צייט פון "קיץ" וואס ווערט דערמאנט אין פסוק[21] ”זֶרַע וְקָצִיר וְקֹר וָחֹם וְקַיִץ וָחֹרֶף וְיוֹם וָלַיְלָה לֹא יִשְׁבֹּתוּ”[22].
מנהגים
א מענטש זאל נישט זיצן אונטער די זון אין די חדשים פון תמוז און אב[23].
לויט טייל ראשונים, זאל מען נישט נעמען בלוט פון א מענטש אין דעם חודש[24].
טייל פירן זיך נישט צו פראווען קיין חתונה אין גאנץ חודש תמוז[25].
עס איז פארהאן א מנהג נישט צו עסן די סארט פיש וועלכע הייסן שלייען אדער ציגאנער-פיש אין די חדשים פון תמוז און אב, אבער מען קאכט זיי יא אינאיינעם מיט אנדערע פיש[26].
מועדים וזמנים
- שבעה עשר בתמוז – א תענית וואס באצייכנט דעם טאג ווען די חומה פון ירושלים איז געבראכן געווארן, בעפאר דעם צווייטן חורבן בית המקדש.
- בין המצרים – די טעג אין חודש פון י"ז תמוז ביז תשעה באב, וועלכע זענען טעג פון טרויער נאך דעם חורבן בית המקדש.
צו ליינען מער
- יעקב ליכט, מועדי ישראל: זמנים ומועדים בתקופת המקרא ובימי בית־שני, באנד 3 אין די סעריע "ספריית האנציקלופדיה המקראית", מוסד ביאליק, 1988. ISBN 9653425153
- "תַּמּוּז", יהודה דוד אייזנשטיין (רעדאקטאר), אוצר ישראל, ניו יארק: פרדס, תשי"ב, חלק י, עמוד 270, אויף היברובוקס
נאטיצן
רעפערענצן
- ↑ 1.0 1.1 משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק ח', הלכות ד'–ה'
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תכ"ח, סעיף ב'
- ↑ ראש השנה יח, א
- ↑ ירמיהו לט, ב
- ↑ W. Muss-Arnolt, "The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents", Journal of Biblical Literature 11, 1892, עמ' 72–94 doi: 10.2307/3259081
- ↑ תלמוד ירושלמי, מסכת ראש השנה, פרק א', הלכה ב'
- ↑ יחזקאל ח, יד
- ↑ רכב אלקים מהדורת רצאבי, עמ' 53; אמת ליעקב (קאמינעצקי), פרשת בא
- ↑ מדרש שמות החדשים, געדרוקט אין ספר תורה שלמה, כרך י-יא עמ' קע"ז
- ↑ רש"י, יחזקאל ח, יד
- ↑ קלמן אליעזר פרנקל, עולת החודש (פארלאנגט אומזיסטע רעגיסטראַציע)
- ↑ אור למאיר, פרשת שלח
- ↑ קדוש ישראל, פרק י"ד
- ↑ 14.0 14.1 ספר יצירה פרק ה' משנה י'
- ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות יסודי התורה, פרק ג', הלכה ז'
- ↑ ספר הזוהר, חלק א, דף קע"ג, עמוד א'. אזוי שטייט אויך אין מגלה עמוקות, פרשת בא.
- ↑ ילקוט שמעוני, שמות, רמז תי"ח; מאמר כליל תכלת להאר"י, סוף ספר יצירה; פירוש הגר"א, סוף ספר יצירה; פרי צדיק, מאמרי ראש חודש אייר.
- ↑ יערות דבש חלק א', סוף דרוש ב'
- ↑ אר"י, פרי עץ חיים, שער י"ט פרק ג'
- ↑ אסתר ה, יגִ
- ↑ בראשית ח, כב
- ↑ בבא מציעא קו, ב
- ↑ צוואת רבי אליעזר הגדול, אות כ"ה
- ↑ ראבי"ה הלכות שבת, סימן רעו; ראב"ן שבת, סימן שעא; ספר חסידים, אזהרות נוספות לצוואת רבי יהודה החסיד אות י"א. דער ראבי"ה שרייבט דארט אז ער האט נישט געהערט קיין קלארן טעם דערצו.
- ↑ זעט שאלות ותשובות מנחת אלעזר, חלק ג' סימן ס"ו
- ↑ טעמי המנהגים, עניני שבת
| חדשים פון יאר | ||
|---|---|---|
|
