מייבאים כמותיים, בדוקי עריכות אוטומטית, ביוראקראטן, אינטערפעיס רעדאקטארן, emailconfirmed, אינטערפעיס אדמיניסטראַטאָרן, מנטרים, סיסאפן, צוות טכני, מייבאים, מעדכנים, אספקלריה רעדאקטארן
102,362
רעדאגירונגען
"מאנאט" געבט שוין די אינפארמאציע, קלארער און קורצער
(←נעמען פון די חדשים: טראנסליטעראציע צו אידיש אויסלייג, מקורות) |
("מאנאט" געבט שוין די אינפארמאציע, קלארער און קורצער) צייכן: מאנועל צוריקשטעל |
||
| (8 מיטלסטע ווערסיעס פון 3 באַניצער נישט געוויזן.) | |||
| שורה 1: | שורה 1: | ||
{{דעסקריפציע|מאנאט פונעם אידישן לוח}} | |||
א '''חודש''' (לשון רבים: '''חדשים'''; צומאל גערופן אין תנ"ך '''יֶרַח''') איז א [[מאנאט]] פון דעם [[אידישער לוח|אידישן לוח]], און אנטהאלט 29 אדער 30 [[טאג|טעג]], באזירט אויף דער צייט אפשניט פון איין [[לבנה]] [[מולד]] צום קומענדיגן. א געווענליך [[יאר]] האט צוועלף חדשים, און אן [[עיבור יאר]] האט דרייצן. | א '''חודש''' (לשון רבים: '''חדשים'''; צומאל גערופן אין תנ"ך '''יֶרַח''') איז א [[מאנאט]] פון דעם [[אידישער לוח|אידישן לוח]], און אנטהאלט 29 אדער 30 [[טאג|טעג]], באזירט אויף דער צייט אפשניט פון איין [[לבנה]] [[מולד]] צום קומענדיגן. א געווענליך [[יאר]] האט צוועלף חדשים, און אן [[עיבור יאר]] האט דרייצן. | ||
| שורה 47: | שורה 48: | ||
אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון דער חודש אין וועלכע [[יציאת מצרים|אידן זענען ארויס פון מצרים]] (וואס הייסט היינט ניסן): | אין אנהייב זענען די חדשים אין אידישן קאלענדאר גערופן געווארן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון דער חודש אין וועלכע [[יציאת מצרים|אידן זענען ארויס פון מצרים]] (וואס הייסט היינט ניסן): | ||
{{ציטוט | {{ציטוט | ||
| הַחֹ֧דֶשׁ הַזֶּ֛ה לָכֶ֖ם רֹ֣אשׁ חֳדָשִׁ֑ים | |||
|הַחֹ֧דֶשׁ הַזֶּ֛ה לָכֶ֖ם רֹ֣אשׁ חֳדָשִׁ֑ים | |||
רִאשׁ֥וֹן הוּא֙ לָכֶ֔ם לְחָדְשֵׁ֖י הַשָּׁנָֽה | רִאשׁ֥וֹן הוּא֙ לָכֶ֔ם לְחָדְשֵׁ֖י הַשָּׁנָֽה | ||
|מקור={{תנ"ך|שמות|יב|ב}}}} | | מקור = {{תנ"ך|שמות|יב|ב}} | ||
| שורות = יא | |||
| מירכאות = כן | |||
}} | |||
די [[בבל]]ים האבן גערופן זייערע מאנאטן (וועלכע האבן זיך אויך אנגעהויבן פון ניסן): ניסאנו, ארו, סימאנו, דומוזו, אבּו, אולולו{{הערה|1={{cite journal|author = W. Muss-Arnolt|title = The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|journal = Journal of Biblical Literature|year = 1892|volume = 11|issue = 1|page = 76|doi = 10.2307/3259081|jstor = 3259081|hdl = 2027/mdp.39015030576584|s2cid = 165247741|hdl-access= free | די [[בבל]]ים האבן גערופן זייערע מאנאטן (וועלכע האבן זיך אויך אנגעהויבן פון ניסן): ניסאנו, ארו, סימאנו, דומוזו, אבּו, אולולו{{הערה|1={{cite journal|author = W. Muss-Arnolt|title = The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents|journal = Journal of Biblical Literature|year = 1892|volume = 11|issue = 1|page = 76|doi = 10.2307/3259081|jstor = 3259081|hdl = 2027/mdp.39015030576584|s2cid = 165247741|hdl-access= free | ||
}}|כיוון=שמאל}}, תּישׁריתּום, אראח-שׂאמנא, כּיסלימו, טעבּיתּום, שׁאבּאטו, אדארו{{הערה|Muss-Arnolt, W., [https://www.jstor.org/stable/3268813 The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents], Journal of Biblical Literature Vol. 11, No. 2 (1892), pp. 160-176 | }}|כיוון=שמאל}}, תּישׁריתּום, אראח-שׂאמנא, כּיסלימו, טעבּיתּום, שׁאבּאטו, אדארו{{הערה|Muss-Arnolt, W., [https://www.jstor.org/stable/3268813 The Names of the Assyro-Babylonian Months and Their Regents], Journal of Biblical Literature Vol. 11, No. 2 (1892), pp. 160-176|כיוון=שמאל}} און א צוגעלייגטע מאנאט אין עיבור יאר. ענליכע נעמען זענען גענוצט געווארן אין [[מעסאפאטאמיע]] בכלל, און אין די תקופה פון [[גלות בבל]] און [[שיבת ציון]] זענען די נעמען אריינגעקומען אויך אין אידישע באנוץ{{הערה|זעט {{ירושלמי|ראש השנה|א|ב}}}}. די ווערסיעס פון די נעמען אין [[לשון הקודש]], ווי אין היינטיגע באנוץ, ווערן מערסטענס דערמאנט אין [[תרי עשר]], [[ספר זכריה]] און [[מגילת אסתר]] צוזאמען מיט זייער צאל אנגעהויבן פון ניסן, און אין [[ספר עזרא]] און נחמיה אן קיין צאל: | ||
*וַתִּלָּקַח אֶסְתֵּר אֶל הַמֶּלֶךְ אֲחַשְׁוֵרוֹשׁ, אֶל בֵּית מַלְכוּתוֹ, בַּחֹדֶשׁ הָעֲשִׂירִי, הוּא חֹדֶשׁ טֵבֵת: בִּשְׁנַת שֶׁבַע לְמַלְכוּתוֹ{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ב|טז}}}}. | *וַתִּלָּקַח אֶסְתֵּר אֶל הַמֶּלֶךְ אֲחַשְׁוֵרוֹשׁ, אֶל בֵּית מַלְכוּתוֹ, בַּחֹדֶשׁ הָעֲשִׂירִי, הוּא חֹדֶשׁ טֵבֵת: בִּשְׁנַת שֶׁבַע לְמַלְכוּתוֹ{{הערה|{{תנ"ך|אסתר|ב|טז}}}}. | ||
*בְּיוֹם עֶשְׂרִים וְאַרְבָּעָה לְעַשְׁתֵּי-עָשָׂר חֹדֶשׁ, הוּא חֹדֶשׁ שְׁבָט, בִּשְׁנַת שְׁתַּיִם לְדָרְיָוֶשׁ, הָיָה דְבַר-ה' אֶל-זְכַרְיָה בֶּן בֶּרֶכְיָהוּ בֶּן עִדּוֹא הַנָּבִיא לֵאמֹר{{הערה|{{תנ"ך|זכריה|א|ז}}}}. | *בְּיוֹם עֶשְׂרִים וְאַרְבָּעָה לְעַשְׁתֵּי-עָשָׂר חֹדֶשׁ, הוּא חֹדֶשׁ שְׁבָט, בִּשְׁנַת שְׁתַּיִם לְדָרְיָוֶשׁ, הָיָה דְבַר-ה' אֶל-זְכַרְיָה בֶּן בֶּרֶכְיָהוּ בֶּן עִדּוֹא הַנָּבִיא לֵאמֹר{{הערה|{{תנ"ך|זכריה|א|ז}}}}. | ||
| שורה 66: | שורה 68: | ||
די נעמען פון די חדשים ווערן דערמאנט צום ערשטן מאל אלע אינאיינעם אין [[מגילת תענית]], לויטן סדר פון ניסן ביז אדר. | די נעמען פון די חדשים ווערן דערמאנט צום ערשטן מאל אלע אינאיינעם אין [[מגילת תענית]], לויטן סדר פון ניסן ביז אדר. | ||
לויט דער [[רמב"ן]], איז א [[מצוה]] צו ציילן די חדשים פון ניסן, [[זכירת יציאת מצרים|שטענדיג צו דערמאנען]] יציאת מצרים. די חדשים פארמאגן דעריבער נישט קיין באזונדערע נעמען אין די תורה, נאר זיי ווערן שטענדיג דערמאנט לויט זייער צאל פון ניסן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|א|מפרש=רמב"ן}}}}. [[רבי יוסף אלבו]] ערקלערט אז די מצוה איז געווען צייטווייליג, און נאך גלות בבל האט מען געטוישט צו די בבלי'שע נעמען צו דערמאנען אז מיר זענען פון דארט אויסגעלייזט געווארן{{הערה|רבי יוסף אלבו, [[ספר העיקרים]], [[ | לויט דער [[רמב"ן]], איז א [[מצוה]] צו ציילן די חדשים פון ניסן, [[זכירת יציאת מצרים|שטענדיג צו דערמאנען]] יציאת מצרים. די חדשים פארמאגן דעריבער נישט קיין באזונדערע נעמען אין די תורה, נאר זיי ווערן שטענדיג דערמאנט לויט זייער צאל פון ניסן{{הערה|{{תנ"ך|שמות|יב|א|מפרש=רמב"ן}}}}. [[רבי יוסף אלבו]] ערקלערט אז די מצוה איז געווען צייטווייליג, און נאך גלות בבל האט מען געטוישט צו די בבלי'שע נעמען צו דערמאנען אז מיר זענען פון דארט אויסגעלייזט געווארן{{הערה|רבי יוסף אלבו, [[ספר העיקרים]], [[שית:Sefer_HaIkkarim,_Maamar_3/16|מאמר שלישי פרק ט"ז]], בדעת רמב"ן}}. אנדערע קריגן אז די מצוה גייט נאך ווייטער אן, כאטש די חדשים ווערן שוין גערופן מיט נעמען, און ווען מען ציילט די חדשים דארפן זיי געציילט ווערן אנגעהויבן פון ניסן{{הערה|רבי יעקב בן חביב, פירוש 'הכותב' אויף עין יעקב אנהייב מגילה; גט פשוט, סימן קכ"ו ס"ק ל"ה.}}. | ||
געציילטע חדשים ווערן אויך דערמאנט אין תנ"ך מיט אנדערע נעמען: "ירח האיתנים" פאר [[תשרי]]{{הערה|וַיִּקָּהֲלוּ אֶל-הַמֶּלֶךְ שְׁלֹמֹה כָּל-אִישׁ יִשְׂרָאֵל, בְּיֶרַח הָאֵתָנִים בֶּחָג הוּא הַחֹדֶשׁ הַשְּׁבִיעִי ({{תנ"ך|מלכים א|ח|ב}})}}; "ירח בול" פאר [[חשון]]{{הערה|וּבַשָּׁנָה הָאַחַת עֶשְׂרֵה בְּיֶרַח בּוּל, הוּא הַחֹדֶשׁ הַשְּׁמִינִי, כָּלָה הַבַּיִת לְכָל-דְּבָרָיו וּלְכָל-מִשְׁפָּטָו; וַיִּבְנֵהוּ שֶׁבַע שָׁנִים ({{תנ"ך|מלכים א|ו|לח}})}}; "חודש זיו" פאר [[אייר]]{{הערה|וַיְהִי בִשְׁמוֹנִים שָׁנָה וְאַרְבַּע מֵאוֹת שָׁנָה לְצֵאת בְּנֵי-יִשְׂרָאֵל מֵאֶרֶץ-מִצְרַיִם, בַּשָּׁנָה הָרְבִיעִית בְּחֹדֶשׁ זִו, הוּא הַחֹדֶשׁ הַשֵּׁנִי, לִמְלֹךְ שְׁלֹמֹה עַל-יִשְׂרָאֵל: וַיִּבֶן הַבַּיִת לַה' ({{תנ"ך|מלכים א|ו|א}})}}. די נעמען טרעפט מען אויך אין [[כנען|כנענ'ישע]] אויפשריפטן{{הערה|{{צ-ספר|מחבר=יצחק אבישור|שם=כתובות פיניקיות והמקרא|מו"ל=א. רובינשטיין|שנת הוצאה=1979|עמ=142|קישור=}}}}, און אין תנ"ך ווערן זיי נאר דערמאנט אין [[ספר מלכים]]. | געציילטע חדשים ווערן אויך דערמאנט אין תנ"ך מיט אנדערע נעמען: "ירח האיתנים" פאר [[תשרי]]{{הערה|וַיִּקָּהֲלוּ אֶל-הַמֶּלֶךְ שְׁלֹמֹה כָּל-אִישׁ יִשְׂרָאֵל, בְּיֶרַח הָאֵתָנִים בֶּחָג הוּא הַחֹדֶשׁ הַשְּׁבִיעִי ({{תנ"ך|מלכים א|ח|ב}})}}; "ירח בול" פאר [[חשון]]{{הערה|וּבַשָּׁנָה הָאַחַת עֶשְׂרֵה בְּיֶרַח בּוּל, הוּא הַחֹדֶשׁ הַשְּׁמִינִי, כָּלָה הַבַּיִת לְכָל-דְּבָרָיו וּלְכָל-מִשְׁפָּטָו; וַיִּבְנֵהוּ שֶׁבַע שָׁנִים ({{תנ"ך|מלכים א|ו|לח}})}}; "חודש זיו" פאר [[אייר]]{{הערה|וַיְהִי בִשְׁמוֹנִים שָׁנָה וְאַרְבַּע מֵאוֹת שָׁנָה לְצֵאת בְּנֵי-יִשְׂרָאֵל מֵאֶרֶץ-מִצְרַיִם, בַּשָּׁנָה הָרְבִיעִית בְּחֹדֶשׁ זִו, הוּא הַחֹדֶשׁ הַשֵּׁנִי, לִמְלֹךְ שְׁלֹמֹה עַל-יִשְׂרָאֵל: וַיִּבֶן הַבַּיִת לַה' ({{תנ"ך|מלכים א|ו|א}})}}. די נעמען טרעפט מען אויך אין [[כנען|כנענ'ישע]] אויפשריפטן{{הערה|{{צ-ספר|מחבר=יצחק אבישור|שם=כתובות פיניקיות והמקרא|מו"ל=א. רובינשטיין|שנת הוצאה=1979|עמ=142|קישור=}}}}, און אין תנ"ך ווערן זיי נאר דערמאנט אין [[ספר מלכים]]. | ||