ספר יוסיפון

מחבר

פילע נעמען אן אז דער מחבר פון ספר יוסיפון איז יוסף בן מתתיהו, וואס ווערט אנגערופן אין ספר יוסיפון "יוסף בן גוריון" (אין די צייטן פונעם חורבן איז אייגנטליך געווען א הויכראנקיגע פערזענליכקייט מיט דעם נאמען). די מיינוג שטאמט פון די פארשפרייטע ווערסיע פון ספר יוסיפון, וואס איז א שפעטערע און פארברייטערטער. די רעפרענצן צו יוסף בן מתתיהו'ס ווערק זענען אין דעם ווערסיע אין א לשון מדבר בעדו, אנדייטנדיג אז יוסף בן מתתיהו זעלבסט איז דער מחבר פון ספר יוסיפון. יוסף בן מתתיהו דערציילט אין זיין גריכישע ווערק איבער אן אידישע היסטאריע בוך וואס ער האט פארפאסט "אין די שפראך פון די עלטערן", און ספר יוסיפון געבט אן אז ער איז יענעם חיבור

ויתר דבריו הלא הם כתובים על ספר מלכי מדי ופרס, ועל ספרי אני יוסף הכהן בן גוריון הכהן אשד כתבתיו לרומיים, והוא הספר הנקרא יוסיפוס. ואני הוא יוסף בן גוריון אשר הגלו אותו טיטוס ואספסינוס מירושלים. גם דברי כורש כתובים עוד על ספרי מלכי הרומיים. והנה זה הספר אני יוסף בן גוריון הכהן כתבתיו לישראל

— ספר יוסיפון פרק שלישי

.

דער חיד"א שרייבט, אז "יוסף הכהן" וואס ווערט דערמאנט אין די משנה אין מסכת מקוואות אלץ שרייבער, איז יוסף בן גוריון דער מחבר פון ספר יוסיפון. ענדליך שרייבט רבי יוסף שאול נאטאנזאהן לגבי "יוסף הכהן" וואס ווערט דערמאנט אין די גמרא מסכת זבחים. רבי תם ב"ר דוד אבן יחיא (ה'ר"ל-ה'ש"ב) שרייבט אין זיין הקדמה צו ספר יוסיפון, אז יוסף איז געווען א ברודער פון נקדימון בן גוריון, איינער פון די דריי עשירים אין די צייטן פון די חורבן וואס ווערן דערמאנט אין פרק הניזקין. דער אברבנאל שרייבט אז ער איז גאר געווען רבי יוסי הכהן, איינער פון די פינף גרויסע תלמידים פון רבי יוחנן בן זכאי.

אין די עלטערע ווערסיעס פון ספר יוסיפון איז אבער קלאר אז דער חיבור איז בלויז א זאמלונג פון שטיקלעך, וואס דער מלקט האט איבערגעזעצט פון די גריכישע ווערק פון יוסף בן מתתיהו – "יוסף בן גוריון". דער מחבר טוט רעפערירן צו די ווערק פון "יוסף בן גוריון" בלשון נסתר, ער טוט פונאנדערשיידן צווישן זיך אין יוסף. אויף איין פאלץ דערציילט ער קלאר איבער די מהות פון זיין ווערק:

ואני ליקטתי דברים מספר יוסף בן גוריון ומספרי סופרים אחרים אשר כתבו מעשה אבותינו, ואיגדתי אותם במגילה אחת.

— ספר יוסיפון, כתב יד ירושלים

וווי עס איז אנגענומען ביי א מערהייט פארשער, איז ספר יוסיפון פארפאסט געווארן אין דרום איטאליע. דוד פלוסער ווייזט אויף איין כתב יד, וואו עס ווערט אנגעגעבן אז דער מחבר האט עס געשריבן אין יאר תתפ"ה לחורבן הבית (ד'תשי"ד). פון דער אנדערע זייט, ווערט "ספר יוסף בן גריון כהן גדול" דערמאנט אין די פירוש אוף ספר יצירה פון רבי דונש בן תמים וואס איז געשריבן געווארן ארום יאר דתש"כ; און געוויסע האלטן אז רבי סעדיה גאון האט שוין געהאט ספר יוסיפון פאר זיך. אנדערע פערדערן די צייט פונעם מחבר צום פערדע יארהונדערט למספרם, אדער גאר בעפאר חתימת התלמוד .

אינהאלט

אין די פארשפרייטע ווערסיע, איז דער חיבור צוטיילט אין זעקס ביכער.

• "ספר ראשון" דעקט אין קורצן די געבורט און אנטוויקלונג פון די זיבעציג פעלקער, די היסטאריע פון רוים, גלות בבל און גלות פרס ומדי;
• "ספר שני" דעקט די צייט פון אלכסנדר מוקדון;
• "ספר שלישי" דעקט די תקופה פון אנהייב בית שני ביז די צייט פון די חשמונאים;
• "ספר רביעי" דעקט די קעניגרייך פון די חשמונאים;
• "ספר חמישי" דעקט די ברידער קריג צווישן די חשמונאים, און די קעניגרייך פון הורדוס;
• "ספר שישי" דעקט די געשיכטע פונעם חורבן בית המקדש.

דער ספר איז באזירט מערסטענס אויף די ווערק פון יוסף בן מתתיהו אין גריכיש. דער מחבר האט לכאורה גענוצט דעם לטיינישן איבערזעצונג, באקאנט אלץ "הגסיפוס". דער מחבר האט אויף פרובירט און צוגאב אויסצוגראדן די סתירות צווישן יוסף בן מתתיהו און די ווערטער פון חז"ל.

ווערסיעס

עס זענען פארהאן בעיקר דריי ווערסיעס פון ספר יוסיפון. די עלטסטע ווערסיע וואס איז ווארשיינליך די נענטסטע צו די ארגענעלע, געפונט זיך אין עטליכע כתבי יד וואס זענען מעתיק פון "רבינו גרשום הגדול מכתיבת ידו", ווי אויך אין ספר הזכרונות לירחמיאל. אין דער ווערסיע ווערט "יוסף בן גוריון" דערמאנט ווי א מקור צום אינהאלט פונעם ספר, נישט ווי דער פארפאסער זעלבסט.

די צווייטע ווערסיע איז דער פון די מאנטאווער דורק פון יאר ה'ר"מ. עס איז ענדליך צום ערשטן, אבער יוסף בן גוריון נאמען ווערט דערין אינגאנצן נישט דערמאנט (אויסער אינעם נאמען פונעם ספר), און עטליכע אומפארשטענליכקייטן פון די ערשטע וועסיע זענען אויסגעגלאט געווארן. די דריטע ווערסיע איז דער פון דער קאנסטאנטינאפאלער דרוק פון יאר ה'ר"ע, וואס איז באזירט אויף די כתב יד פון רבי יהודה בן משה אבן משקוני. די ווערסיע איז פיל מער פארברייטערט, און ענטהאלט פילע הוספות. אזוי אויך זענען די ערווענונגען צו יוסף בן גוריון געטוישט געווארן, אזוי אז עס טוט אנדייטן אז יוסף בן גוריון זעלבסט איז דער מחבר פון דעם ספר. רבי יהודה אבן משקוני שרייבט אין זיין הקדמה צום ספר, אז ער האט געהאט פאר זיך עטליכע נסחואות, און ער האט פון זיי צוזאמען געשטעלט זיין נוסח וואס ענטהלאט אלע געשיטעס און אלע דעטאלן פון אלע ווערסיעס.

די ווערסיע פון די וויניציע דרוק, איז באזירט אויף די קאנסטאנטינאפאלער, אבער איז מוגה און איבערגעארבעט לויט די מאנטובער דרוק, און לכאורה אויך לויט כתבי יד וואס זיי האבן געהאט. אלע שפערטערע מהדורות האבן איבערגעדרוקט די וויניציער דרוק.

פארלעסליכקייט און קאנרטעווערסיע

ספר יוסיפון איז געווען פאררעכנט אלץ א שטארקע פארלעסליכע מקור ביי די ראשונים, וואס האבן עס אראפ געברעגנט מערערע מאל אין זייערע חיבורים. ספר יוסיפון ווערט שוין געברענגט אין מדרש לקח טוב, און דורך רש"י פילע מאל, בפרט אין זיין פירש אויף דניאל. אזוי אויך ברענגן אים די בעלי התוספות, דער אבן עזרא, רד"ק, רז"ה, רמב"ן און פילע נאך.

פון דער אנדערע זייט שרייבט דער אברבנאל, אז מען קען זיך נישט פארלאזן אויף יוסיפון, ווייל ער זיך סותר מיט די ווערטער פון חז"ל, און צומאל אויך מיט אפענע פסוקים. דער אברבנאל שרייבט אז ער האט זיך פרובירט צו חנפ'נען צו די רוימער, און דערפאר האט ער געשריבן זאכן וואס זאל זיי שמעקן. אויך רבי משה זכות אין ספר היוחסין זאגט אז ער פארלאזט זיך נישט אויף אים, טראץ וואס אנדערע טוען יא, ווייל ער שרייבט גרויסע גוזמאות און מאכט חשבונות וואס שטימען נישט מיט די פשוט פשט אין די תורה.

רבי צדוק הכהן פון לובלין האט געשריבן, אז יוסיפון האט ערליך נאכגעשריבן וואס ער האט מיטגעהאלטן און פארשטאנען; נאר עס איז אוממעגליך אפילו פאר איינער פון יענע צייט צו וויסן אלע פרטים גענוי. נאר חז"ל האבן מיט רוח הקודש געקענט שרייבן אלעס מיט א פונקטליכקייט. דער צמח דוד שרייבט אז כאטש וואס טייל פון זיינע ווערטער זענען זיך סותר מיט חז"ל, דארף מען וויסן אז ער איז געווען א גרויסע מאן, און דערפאר האבן געוויסע חכמים פארענטפערט די אלע שינוי אז עס זאל נישט זיין קיין סתירה.

א שטארקע קאנטרעווערסיע איז דא לגבי דעם וואס ער לויבט אויס טיטוס אלץ פיינער און ארנטליכע מאן, און אז ער האט לכתחילה נישט געוואלט חרוב מאכן דעם בית המקדש; אנדערש ווי וואס ווערט דערציילט אין גמרא איבער זיין רשעות. געוויסע שרייבן אז ער איז געווען געצוואונגען אזוי צו שרייבן, זייענדיג אונטער די רוימער. דער מהר"ל מפראג שרייבט אז ס'איז יתכן אז יוסיפון איז גערעכט, און כלפי חוץ האט טיטוס טאקע זיך אויפגעפירט ווי א פיינער מאן. אויך שרייבט דער מהר"ל, אז יתכן אז טיטוס האט טאקע נישט געוואלט חרוב מאכן דעם בית המקדש, כדי ער זאל עס קענען נוצן פאר זיינע צוועקן, און דער מהר"ל גייט אריין מסביר צו די גמרא'ס שילדערונג בדרך משל צו טיפערע ענינים.

דער ב"ח שרייבט אז מען מעג ליינען ספר יוסיפון אום שבת, ווייל עס ברענגט.... דער יעב"ץ שרייבט אז גרויסע טיילן פון ספר יוסיפון זענען הוספות פון מעתיקים וואס האבן צוגעלייגט פוסטע לעגענדעס איבער נקתניבור און אלכסנדרוס מוקודון, און דאס טאר מען נישט ליינען אפילו אינדערוואכן.

צו ליינען מער

• 
  פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
  פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע אברהם יוסף ווערטהיימער, "מבוא לספר יוסיפון", יוסיפון מהדורת הומינר, ירושלים, תשט"ז, זייטן 10-27
• דוד פלוסר, ספר יוסיפון, הנוסח המקורי צילום כתב־יד ירושלים עם הוספות, ירושלים, תשל"ט
• 
  פאראמעטער פעלערן אין מוסטער:אוצר החכמה
  פאראמעטער [ עמוד ] ערשיינען נישט אין מוסטער דעפיניציע טוביה פרשל, "ספר יוסיפון", מאמרי טוביה ד, ירושלים, תשע"ט, זייטן קע-קעב
• יואל הכהן פריעד, יפה נוף לימי בין המצרים, ברוקלין, תשע"ח, זייטן רלא-רלט.