אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:רוסישע רעוואלוציע"

בילד סייז
ק (צוגעלייגט קאַטעגאָריע:דרעפטס דורך HotCat)
(בילד סייז)
שורה 49: שורה 49:


==הונטערגרונט==
==הונטערגרונט==
[[טעקע:U Narvskikh vorot.jpg|קליין|200px|סאלדאטן בלאקירן די [[נארווא טריאומף טויער|נארווא טויער]] אויף די [[בלוטיגע זונטאג (1905)|בלוטיגע זונטאג]]]]
[[טעקע:U Narvskikh vorot.jpg|קליין|סאלדאטן בלאקירן די [[נארווא טריאומף טויער|נארווא טויער]] אויף די [[בלוטיגע זונטאג (1905)|בלוטיגע זונטאג]]]]


די [[רוסישע רעוואלוציע פון 1905]] האט געשפילט א גרויסע ראלע אין צוברענגען די רעוואלוציעס פון 1917. די געשעענישן פון די [[בלוטיגע זונטאג (1905)|בלוטיגע זונטאג]] האבן אין יענע צייט אנגעצינדן נאציאנאלע פראטעסטן און ארמיי רעוואלטן. א קאנסיל פון ארבעטער גערופן די "פעטערבורג סאוויעטן" איז דאן געשאפן געווארן אין די כאאס{{הערה|Alan Wood, ''The origins of the Russian Revolution, 1861–1917''. London: Routledge. 1979. p. 18.|כיוון=שמאל}}. כאטש די 1905 רעוואלוציע איז ענדע אונטערדרוקט געווארן, און די פירער פון די פעטערבורג סאוויעטן זענען ארעסטירט געווארן, איז דאן געווארן אראפגעשטעלט די גרונטשטיין פאר די שפעטערדיגע פעטראגראד סאוויעטן און אנדערע רעוואלוציאנערע באוועגונגען אין די צייטן בעפאר 1917 וואס האבן נאכגעמאכט די מאדעל פון 1905. די 1905 רעוואלוציע האט אויך געפירט צו די שאפונג פון די [[דומא]] (פארלימענט), וואס האט שפעטער פארמירט די צייטווייליגע רעגירונג נאך פעברואר 1917{{הערה|Ryan Perfect; Sweeny (2016). ''Reinventing Russia''. Collingwood: History Teachers Association of Victoria.|כיוון=שמאל}}.
די [[רוסישע רעוואלוציע פון 1905]] האט געשפילט א גרויסע ראלע אין צוברענגען די רעוואלוציעס פון 1917. די געשעענישן פון די [[בלוטיגע זונטאג (1905)|בלוטיגע זונטאג]] האבן אין יענע צייט אנגעצינדן נאציאנאלע פראטעסטן און ארמיי רעוואלטן. א קאנסיל פון ארבעטער גערופן די "פעטערבורג סאוויעטן" איז דאן געשאפן געווארן אין די כאאס{{הערה|Alan Wood, ''The origins of the Russian Revolution, 1861–1917''. London: Routledge. 1979. p. 18.|כיוון=שמאל}}. כאטש די 1905 רעוואלוציע איז ענדע אונטערדרוקט געווארן, און די פירער פון די פעטערבורג סאוויעטן זענען ארעסטירט געווארן, איז דאן געווארן אראפגעשטעלט די גרונטשטיין פאר די שפעטערדיגע פעטראגראד סאוויעטן און אנדערע רעוואלוציאנערע באוועגונגען אין די צייטן בעפאר 1917 וואס האבן נאכגעמאכט די מאדעל פון 1905. די 1905 רעוואלוציע האט אויך געפירט צו די שאפונג פון די [[דומא]] (פארלימענט), וואס האט שפעטער פארמירט די צייטווייליגע רעגירונג נאך פעברואר 1917{{הערה|Ryan Perfect; Sweeny (2016). ''Reinventing Russia''. Collingwood: History Teachers Association of Victoria.|כיוון=שמאל}}.
שורה 70: שורה 70:


===ערשטע וועלט קריג===
===ערשטע וועלט קריג===
[[טעקע:Russian Troops NGM-v31-p379.jpg|קליין|200px|רוסישע טרופן ערווארטן א דייטשע אטאקע אין די שוץ-גרובער]]
[[טעקע:Russian Troops NGM-v31-p379.jpg|קליין|רוסישע טרופן ערווארטן א דייטשע אטאקע אין די שוץ-גרובער]]
איינס פון די סיבות פארוואס ניקאליי האט איינגעשטעלט מיט'ן אריינטרעטן אין קריג איז געווען צו אויפוועקן נאציאנאליסטישע געפילן ביי די פעלקער אונטער די רוסישע אימפעריע קעגן א געמיינזאמע פיינט, און אזוי ארום שאפן אן אחדות, און די לאקאלע פראבלעמען זאל פארגעסן ווערן. אין די ערשטע קורצע צייט האט עס געהאלפן, און אנגעצינדן פאטריאטישע געפילן ביים פאלק, און די מאסן זענען ארויסגעקומען צו אנטי-דייטשע פראטעסטן, אבער עס האט נישט אנגעהאלטן לאנג. ווען די שלאכטן האבן זיך פארשלעפט און רוסלאנד האט אנגעהויבן ליידן שווערע נידערלאגעס אויפ'ן פראנט, פארערגערנדיג די צושטאנד פון די בירגער, האט דאס נאר פארברייטערט די קעגנערשאפט צום צאר{{הערה|Allan Wildman, ''The End of the Russian Imperial Army'', vol. 1 (Princeton, 1980): 76–80.|כיוון=שמאל}}{{הערה|Hubertus Jahn, ''Patriotic Culture in Russia During World War I'' (Ithaca, 1995).|כיוון=שמאל}}{{הערה|Orlando Figes, ''A People's Tragedy'', 257–258.|כיוון=שמאל}}.
איינס פון די סיבות פארוואס ניקאליי האט איינגעשטעלט מיט'ן אריינטרעטן אין קריג איז געווען צו אויפוועקן נאציאנאליסטישע געפילן ביי די פעלקער אונטער די רוסישע אימפעריע קעגן א געמיינזאמע פיינט, און אזוי ארום שאפן אן אחדות, און די לאקאלע פראבלעמען זאל פארגעסן ווערן. אין די ערשטע קורצע צייט האט עס געהאלפן, און אנגעצינדן פאטריאטישע געפילן ביים פאלק, און די מאסן זענען ארויסגעקומען צו אנטי-דייטשע פראטעסטן, אבער עס האט נישט אנגעהאלטן לאנג. ווען די שלאכטן האבן זיך פארשלעפט און רוסלאנד האט אנגעהויבן ליידן שווערע נידערלאגעס אויפ'ן פראנט, פארערגערנדיג די צושטאנד פון די בירגער, האט דאס נאר פארברייטערט די קעגנערשאפט צום צאר{{הערה|Allan Wildman, ''The End of the Russian Imperial Army'', vol. 1 (Princeton, 1980): 76–80.|כיוון=שמאל}}{{הערה|Hubertus Jahn, ''Patriotic Culture in Russia During World War I'' (Ithaca, 1995).|כיוון=שמאל}}{{הערה|Orlando Figes, ''A People's Tragedy'', 257–258.|כיוון=שמאל}}.


שורה 82: שורה 82:


==פעברואר רעוואלוציע==
==פעברואר רעוואלוציע==
[[טעקע:Revolución-marzo-rusia--russianbolshevik00rossuoft.png|קליין|200px|רעוואלוציאנערן אטאקירן דעם צאר'ס פאליציי אין די ערשטע טעג פון די פעברואר רעוואלוציע]]
[[טעקע:Revolución-marzo-rusia--russianbolshevik00rossuoft.png|קליין|רעוואלוציאנערן אטאקירן דעם צאר'ס פאליציי אין די ערשטע טעג פון די פעברואר רעוואלוציע]]
[[טעקע:Soldiers demonstration.February 1917.jpg|קליין|200px|סאלדאטן מארשירן ביי די פעברואר פראטעסטן]]
[[טעקע:Soldiers demonstration.February 1917.jpg|קליין|סאלדאטן מארשירן ביי די פעברואר פראטעסטן]]
אנפאנג פעברואר האבן פעטראגראד ארבעטער אנגעהויבן מערערע סטרייקס און דעמאנסטראציעס. אום מערץ 7, האט זיך פוטילאוו, פעטראגראד'ס גרעסטע אינדוסטריאלע פלענט, פארמאכט צוליב א סטרייק{{הערה|Robert Service, (2005). ''Stalin: A Biography''. Cambridge: Belknap Press. p. 32.|כיוון=שמאל}}. צומארגנס זענען אפגעהאלטן געווארן צוזאמענקונפטן און ראליס צוליב די [[אינטערנאציאנלע פרויען טאג]], וואס האבן זיך צוביסלעך פארקירעוועט צו עקאנאמישע און פאליטישע צוזאמענקונפטן. דעמאנסטראציעס זענען ארגענעזירט געווארן צו פארלאנגען ברויט, און עס איז געווארן אונטערגעשטיצט דורך די אינדוסטריאלע ארבעטס קראפט וואס האט געזען דערין א סיבה צו אנהאלטן די סטרייקס. די פרויען ארבעטער האבן מארשירט צו דערנעבנדע פאבריקן ארויסברענגנדיג מער ווי 50,000 ארבעטער אויף סטרייק{{הערה|[https://www.fifthinternational.org/content/when-women-set-russia-ablaze ווען פרויען האבן אונטערנגעצינדן רוסלאנד], אויף Fifth International, יולי 11 2007.}}. ביז מערץ 10, איז מער-ווייניגער יעדע אינדוסטריאלע ביזנעס אין פעטראגראד געווען פארמאכט, צוזאמען מיט מערערע קאמערציאלע און קלענערע ביזנעסער. סטודענטן, ווייסע קאלנער ארבעטער און לערערס האבן זיך אנגעשלאסן מיט די ארבעטער אין די גאסן און ביי די פובליק צוזאמענקונפטן{{הערה|Ėduard Nikolaevich Burdzhalov, ''Russia's second revolution: the February 1917 uprising in Petrograd'' (Indiana UP, 1987).|כיוון=שמאל}}.
אנפאנג פעברואר האבן פעטראגראד ארבעטער אנגעהויבן מערערע סטרייקס און דעמאנסטראציעס. אום מערץ 7, האט זיך פוטילאוו, פעטראגראד'ס גרעסטע אינדוסטריאלע פלענט, פארמאכט צוליב א סטרייק{{הערה|Robert Service, (2005). ''Stalin: A Biography''. Cambridge: Belknap Press. p. 32.|כיוון=שמאל}}. צומארגנס זענען אפגעהאלטן געווארן צוזאמענקונפטן און ראליס צוליב די [[אינטערנאציאנלע פרויען טאג]], וואס האבן זיך צוביסלעך פארקירעוועט צו עקאנאמישע און פאליטישע צוזאמענקונפטן. דעמאנסטראציעס זענען ארגענעזירט געווארן צו פארלאנגען ברויט, און עס איז געווארן אונטערגעשטיצט דורך די אינדוסטריאלע ארבעטס קראפט וואס האט געזען דערין א סיבה צו אנהאלטן די סטרייקס. די פרויען ארבעטער האבן מארשירט צו דערנעבנדע פאבריקן ארויסברענגנדיג מער ווי 50,000 ארבעטער אויף סטרייק{{הערה|[https://www.fifthinternational.org/content/when-women-set-russia-ablaze ווען פרויען האבן אונטערנגעצינדן רוסלאנד], אויף Fifth International, יולי 11 2007.}}. ביז מערץ 10, איז מער-ווייניגער יעדע אינדוסטריאלע ביזנעס אין פעטראגראד געווען פארמאכט, צוזאמען מיט מערערע קאמערציאלע און קלענערע ביזנעסער. סטודענטן, ווייסע קאלנער ארבעטער און לערערס האבן זיך אנגעשלאסן מיט די ארבעטער אין די גאסן און ביי די פובליק צוזאמענקונפטן{{הערה|Ėduard Nikolaevich Burdzhalov, ''Russia's second revolution: the February 1917 uprising in Petrograd'' (Indiana UP, 1987).|כיוון=שמאל}}.


שורה 91: שורה 91:


== דאפלטע מאכט==
== דאפלטע מאכט==
[[טעקע:Броневик и юнкера на Дворцовой площади 1917.jpg|קליין|200px|צייטווייליגער רעגירונג'ס וואלונטיר סאלדאטן באוואכן דעם [[פאלאץ צענטער]] אין פעטראגראד, זוממער 1917]]
[[טעקע:Броневик и юнкера на Дворцовой площади 1917.jpg|קליין|צייטווייליגער רעגירונג'ס וואלונטיר סאלדאטן באוואכן דעם [[פאלאץ צענטער]] אין פעטראגראד, זוממער 1917]]
[[טעקע:1917petrogradsoviet assembly.jpg|קליין|200px|די פעטראגראד סאוויעטן אסעמבלי אין 1917]]
[[טעקע:1917petrogradsoviet assembly.jpg|קליין|די פעטראגראד סאוויעטן אסעמבלי אין 1917]]


דער דומא פארלימענט האט אוועקגעשטעלט די צייטווייליגע רעגירונג מיט'ן פלאן צו אפהאלטן וואַלן, און אנפירן דאס לאנד ביז א נייע רעגירונג ווערט ערוועלט. די מאכט פון די צייטווייליגע רעגירונג איז אינטערמינעוועט געווארן דורך די אוטאריטעט פון "די פעטרגארד סאוויעטן קאנסיל פון די ארבעטער'ס דעפוטאטן", א קערפערשאפט וואס האט זיך אהערגעשטעלט אלץ די פארטרעטער פון די ארבעטער און סאלדאטן. ארבעטער אויף סטרייק האבן זיך צוזאמגענומען און ערוועלט דעפוטאטן וואס זאלן זיי רעפרעזענטירן, און סאציאליסטישע אקטיוויסטן האבן ארגאנאזירט די אלע דעפוטאטן פון איבער פעטראגראד אין איין קאנסיל. די פעטראגראד סאוויעטן האבן זיך געטראפן אין די טאורייד פאלאץ, די זעלבע געביידע וואו דער נייער רעגירונג האט זיך אויפגעהאלטן{{הערה|Daniel Orlovsky, "Corporatism or democracy: the Russian Provisional Government of 1917." ''Soviet and Post-Soviet Review'' 24.1 (1997): 15-25.|כיוון=שמאל}}.
דער דומא פארלימענט האט אוועקגעשטעלט די צייטווייליגע רעגירונג מיט'ן פלאן צו אפהאלטן וואַלן, און אנפירן דאס לאנד ביז א נייע רעגירונג ווערט ערוועלט. די מאכט פון די צייטווייליגע רעגירונג איז אינטערמינעוועט געווארן דורך די אוטאריטעט פון "די פעטרגארד סאוויעטן קאנסיל פון די ארבעטער'ס דעפוטאטן", א קערפערשאפט וואס האט זיך אהערגעשטעלט אלץ די פארטרעטער פון די ארבעטער און סאלדאטן. ארבעטער אויף סטרייק האבן זיך צוזאמגענומען און ערוועלט דעפוטאטן וואס זאלן זיי רעפרעזענטירן, און סאציאליסטישע אקטיוויסטן האבן ארגאנאזירט די אלע דעפוטאטן פון איבער פעטראגראד אין איין קאנסיל. די פעטראגראד סאוויעטן האבן זיך געטראפן אין די טאורייד פאלאץ, די זעלבע געביידע וואו דער נייער רעגירונג האט זיך אויפגעהאלטן{{הערה|Daniel Orlovsky, "Corporatism or democracy: the Russian Provisional Government of 1917." ''Soviet and Post-Soviet Review'' 24.1 (1997): 15-25.|כיוון=שמאל}}.
שורה 119: שורה 119:


==רוסישע ציווילע קריג==
==רוסישע ציווילע קריג==
[[טעקע:IntervenciónInternacionalEnVladivostok--throughrussianre00willuoft.jpg|קליין|200px|אמעריקאנער, בריטישע און יאפאנעזע טרופן מארשירן איבער וולאדיוואסטאק אין באוואפנטע שטיצע פאר די ווייסע ארמיי]]
[[טעקע:IntervenciónInternacionalEnVladivostok--throughrussianre00willuoft.jpg|קליין|אמעריקאנער, בריטישע און יאפאנעזע טרופן מארשירן איבער וולאדיוואסטאק אין באוואפנטע שטיצע פאר די ווייסע ארמיי]]
די רוסישע ציווילע קריג וואס האט אויסגעבראכן אנפאנג 1918, נישט לאנג נאך די אקטאבער רעוואלוציע, האט געברענגט מיליאנען טויטע און ליידנדע, אפגעזען זייער פאליטישע אנגעהערשאפט. די שלאכטן זענען פארגעקומען צווישן די רויטע ארמיי ("די רויטע"), צוזאמגעשטעלט דורך די באלשעוויקן וואס זענען נארוואס געקומען צו די מאכט, און זייערע קעגנער, די "ווייסע" ארמיי וואס איז געווען צוזאמגעשטעלט פון פון א קאאליציע פון שארף-רעכטע פארטייען ביז סאציאליסטישע רעוואליציאנערן וואס האבן זיך קעגנגעשטעלט די דראסטישע ענדערונגען וואס די באלשעוויקן האבן אויסגעפירט באלד ביים איבערנעמען די מאכט{{הערה|article "Civil War and military intervention in Russia 1918–20", Big Soviet Encyclopedia, third edition (30 volumes), 1969–78|כיוון=שמאל}}.
די רוסישע ציווילע קריג וואס האט אויסגעבראכן אנפאנג 1918, נישט לאנג נאך די אקטאבער רעוואלוציע, האט געברענגט מיליאנען טויטע און ליידנדע, אפגעזען זייער פאליטישע אנגעהערשאפט. די שלאכטן זענען פארגעקומען צווישן די רויטע ארמיי ("די רויטע"), צוזאמגעשטעלט דורך די באלשעוויקן וואס זענען נארוואס געקומען צו די מאכט, און זייערע קעגנער, די "ווייסע" ארמיי וואס איז געווען צוזאמגעשטעלט פון פון א קאאליציע פון שארף-רעכטע פארטייען ביז סאציאליסטישע רעוואליציאנערן וואס האבן זיך קעגנגעשטעלט די דראסטישע ענדערונגען וואס די באלשעוויקן האבן אויסגעפירט באלד ביים איבערנעמען די מאכט{{הערה|article "Civil War and military intervention in Russia 1918–20", Big Soviet Encyclopedia, third edition (30 volumes), 1969–78|כיוון=שמאל}}.