אונטערשייד צווישן ווערסיעס פון "רוי:שלום עליכם (שרייבער)"
ק (אוועקנעמען קאַטעגאָריע:אומבאקוקט דורך HotCat) |
(החלפות (ב, יי, , ) צווי טורים ביי די רשימה פון די מעשה'ס) |
||
| שורה 2: | שורה 2: | ||
[[טעקע:SholemAleichem.jpg|left|170px]] | [[טעקע:SholemAleichem.jpg|left|170px]] | ||
'''שלום עליכם''' (פּען־נאָמען פון '''שלום נַחומאָוויטש ראַבינאָוויטש''') ([[כ"ו אדר א']] [[ה'תרי"ט]] - [[י' אייר]] [[ה'תרע"ו]]) איז געווען אַ [[ | '''שלום עליכם''' (פּען־נאָמען פון '''שלום נַחומאָוויטש ראַבינאָוויטש''') ([[כ"ו אדר א']] [[ה'תרי"ט]] - [[י' אייר]] [[ה'תרע"ו]]) איז געווען אַ [[שרייבער]], איינער פון די באַרימטסטע קלאַסיקער פון דער ליטעראַטור אויף [[ייִדיש]]. ער האָט געשריבן איבערהויפּט אויף דער ייִדישער שפּראַך, אָבער אויך אויף [[רוסיש]] און [[העברעיִש]]. | ||
פון | פון זיינע באוווּסטע ביכער: [[טביה דער מילכיקער|טביה דער מילכיקער]], [[מנחם מענדל (בוך)|מנחם מענדל]], [[מאטעל פייסי דעם חזנ'ס|מאָטל פּייסע דעם חזנס]]. | ||
== ביאָגראפיע == | == ביאָגראפיע == | ||
שלום עליכם איז געבוירן אין [[ | שלום עליכם איז געבוירן אין [[אוקריינע]] [[כ"ו אדר א']] [[ה'תרי"ט]], צו זיין פאָטער מנחם נחום ראַבינאָוויטש, אַ [[סוחר]], און זיין מוטער חיה אסתר. | ||
די עלטערן | די עלטערן זיינע זענען געווען פרומע [[חסידות|חסידישע]] ייִדן, אָנהענגער פונעם רבי ר' [[דוד טווערסקי (טאלנא)|דוד פון טאַלנע]] זי"ע. | ||
אויך שלום, | אויך שלום, זייענדיק א יונגער [[בחור]], האָט אַ מאָל באַקומען אַ שטרענגן אָנזאָג פונעם רבי'ן, דעם טאלנער מגיד, אַז ער שרייבט גוט, אָבער אויף צדיקים זאָל ער חלילה קיין מאָל ניט זינדיקן מיטן פעדער. און ער האָט טאַקע געהאַלטן וואָרט, און קיין מאָל ניט געשריבן שלעכט וועגן חסידות און רביים. | ||
ער האָט [[חתונה]] געהאַט מיט אָלגאַ לאָיעוו און זיי האָבן געהאט זעקס קינדער. | ער האָט [[חתונה]] געהאַט מיט אָלגאַ לאָיעוו און זיי האָבן געהאט זעקס קינדער. | ||
[[טעקע:Sholem Aleichem.jpg|left|250px]] | [[טעקע:Sholem Aleichem.jpg|left|250px]] | ||
== | == שרייבער == | ||
שלום עליכם האָט אָנגעהויבן | שלום עליכם האָט אָנגעהויבן שרייבן אויף ייִדיש אין 1883. סה"כ האָט ער אָנגעשריבן פערציק ביכער אויף ייִדיש. שוין אין 1890 איז ער געווען די צענטראַלע פיגור אין דער ייִדישער ליטעראַטור. | ||
שלום עליכם איז פון די בעסטע דערצייגער פון ייִדישע געשריבענע אַרטיקלען, וואָס האָבן אין זיך אַזאַ סארט לעבהאַפט, מיט פאַנטאַזיע און הומאָר, וואָס איז דערמיט באגלייט, אַז ס'איז באמת צום באַוואונדערן. דאָס רוב פון | שלום עליכם איז פון די בעסטע דערצייגער פון ייִדישע געשריבענע אַרטיקלען, וואָס האָבן אין זיך אַזאַ סארט לעבהאַפט, מיט פאַנטאַזיע און הומאָר, וואָס איז דערמיט באגלייט, אַז ס'איז באמת צום באַוואונדערן. דאָס רוב פון זיינע ווערק זענען באַזירט אויף יאָ געלט נישט געלט, דאָס אָרעמע לעבן און שלימזלדיקער מצב פונעם גלות–ייִדן אין מזרח–אייראָפּע, דער גלוסט צו [[ארץ ישׂראל|ציון]] און דעם ייִדנס חלום אויף הימל גוטס. | ||
די תוכנ'פולע ארטיקלען זיינע, האבן געשלאגן ווארצלען גאר טיף און זיך פארשפרייט גאר ווייט, טראץ וואס אין זיינע לעבנס טעג האט ער נישט זוכה געווען צו זען די ריכטיגע פירות, איז אבער שפעטער וואס א צייט מער, געווארן היסטאריש באקאנט זיין נאמען, ווען סיי אין [[אוקריינא]] און סיי אין [[ישראל]], ווערן מיט כבוד גערופן הויפט קווארטלען אויף זיין נאמען, שלום עליכם גאס, שלום עליכם הויז, און דאס טראדיציאנאלע שפיל, וואס לויפט שוין אפאר דורות אין די וועלטס טריבונעס, 'דער [[פידלער אויפן דאך]]', איז אפשטאמיג פון זיינס א פארשריפט 'טעוויע דער מילכיקער'. | די תוכנ'פולע ארטיקלען זיינע, האבן געשלאגן ווארצלען גאר טיף און זיך פארשפרייט גאר ווייט, טראץ וואס אין זיינע לעבנס טעג האט ער נישט זוכה געווען צו זען די ריכטיגע פירות, איז אבער שפעטער וואס א צייט מער, געווארן היסטאריש באקאנט זיין נאמען, ווען סיי אין [[אוקריינא]] און סיי אין [[ישראל]], ווערן מיט כבוד גערופן הויפט קווארטלען אויף זיין נאמען, שלום עליכם גאס, שלום עליכם הויז, און דאס טראדיציאנאלע שפיל, וואס לויפט שוין אפאר דורות אין די וועלטס טריבונעס, 'דער [[פידלער אויפן דאך]]', איז אפשטאמיג פון זיינס א פארשריפט 'טעוויע דער מילכיקער'. | ||
| שורה 36: | שורה 36: | ||
== ביבליאגראפיע == | == ביבליאגראפיע == | ||
{{שני טורים| | |||
* [[אייזענבאהן-געשיכטעס]] | * [[אייזענבאהן-געשיכטעס]] | ||
* [[אידישע שרייבער]] | * [[אידישע שרייבער]] | ||
| שורה 49: | שורה 50: | ||
* [[יוסילע סאלאוויי. א אידישער ראמאן]] | * [[יוסילע סאלאוויי. א אידישער ראמאן]] | ||
* [[לכבוד יום טוב]] | * [[לכבוד יום טוב]] | ||
| | |||
* [[מאטל פייסע דעם חזנס]] | * [[מאטל פייסע דעם חזנס]] | ||
* [[מאָנאָלאָגען]] | * [[מאָנאָלאָגען]] | ||
| שורה 60: | שורה 62: | ||
* [[קאמעדיעס]] | * [[קאמעדיעס]] | ||
* [[קליינע מענשעלעך מיט קליינע השגות]] | * [[קליינע מענשעלעך מיט קליינע השגות]] | ||
}} | |||
== זעט אויך == | == זעט אויך == | ||
* [[שלום עליכם הויז]] | * [[שלום עליכם הויז]] | ||
== ביכער און פילמען איבער אים און זיינע ווערק == | == ביכער און פילמען איבער אים און זיינע ווערק == | ||
=== ייִדיש === | === ייִדיש === | ||
* '''מענשלאַך און סצענעס''', זעכצן צייכענונגען צו שלום-עליכמס לעצטער ווערק: "מאטל פייסי דעם חזנס יונגל", באַלייט-ווארט פון [[בעל מחשבות]], כלל פארלאג, [[בערלין]], תרפ"ג. (50 עקז' געדרוקט מיט ספּעציעהלע פּאפּיהר געבונדן אין לעהדער) | * '''מענשלאַך און סצענעס''', זעכצן צייכענונגען צו שלום-עליכמס לעצטער ווערק: "מאטל פייסי דעם חזנס יונגל", באַלייט-ווארט פון [[בעל מחשבות]], כלל פארלאג, [[בערלין]], תרפ"ג. (50 עקז' געדרוקט מיט ספּעציעהלע פּאפּיהר געבונדן אין לעהדער) | ||
* '''דאס שלום עליכם בוך''', רעדאקטיהרט דאָרעך | * '''דאס שלום עליכם בוך''', רעדאקטיהרט דאָרעך זיין [[איידעם]] [[י.ד. בערקאוויטש]], שלום-עליכם בוך קאמיטעט, נו יארק, תרפ"ו, 382 ז'. | ||
* '''[[טעוויע (פילם)|טעוויע]]''', שווארץ-און- | * '''[[טעוויע (פילם)|טעוויע]]''', שווארץ-און-ווייס [[פילם]], נו יארק, 1939. | ||
* '''אונדזערע ראשונים''', זכרונות-דערציילונגען וועגן שלום-עליכם און זיין דור, י. ד. בערקאוויטש, [[המנורה]], ה'תשכ"ו. פינעף בענדער. | * '''אונדזערע ראשונים''', זכרונות-דערציילונגען וועגן שלום-עליכם און זיין דור, י. ד. בערקאוויטש, [[המנורה]], ה'תשכ"ו. פינעף בענדער. | ||
* '''שלום-עליכם אין אמעריקע: די געשיכטע פון א קולטור-העלד''', [[ייווא]], 1990. (יודיש און עהנגליש) | * '''שלום-עליכם אין אמעריקע: די געשיכטע פון א קולטור-העלד''', [[ייווא]], 1990. (יודיש און עהנגליש) | ||
| שורה 77: | שורה 78: | ||
=== עננגליש === | === עננגליש === | ||
* The World of Sholom Aleichem , Maurice Samuel, NY, 1943 | * The World of Sholom Aleichem, Maurice Samuel, NY, 1943 | ||
* '''[[פידלער אויפן דאך]]''' | * '''[[פידלער אויפן דאך]]''' | ||
* '''Sholem Aleichem: Laughing in the Darkness''', | * '''Sholem Aleichem: Laughing in the Darkness''', | ||
| שורה 98: | שורה 99: | ||
[[קאַטעגאָריע:רוסישע יידן]] | [[קאַטעגאָריע:רוסישע יידן]] | ||
[[קאַטעגאָריע:אוקראינער יידן]] | [[קאַטעגאָריע:אוקראינער יידן]] | ||
[[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | [[קאטעגאריע:אויף יידיש]] | ||
{{קרד/ויקי/יידיש}} | {{קרד/ויקי/יידיש}} | ||
רעוויזיע פון 17:22, 4 דעצעמבער 2022
דער ארטיקל באהאנדלט דעם שרייבער פון ראמאנען. אויב זוכט איר אן אנדער באדייט, זעט 
שלום עליכם (פּען־נאָמען פון שלום נַחומאָוויטש ראַבינאָוויטש) (כ"ו אדר א' ה'תרי"ט - י' אייר ה'תרע"ו) איז געווען אַ שרייבער, איינער פון די באַרימטסטע קלאַסיקער פון דער ליטעראַטור אויף ייִדיש. ער האָט געשריבן איבערהויפּט אויף דער ייִדישער שפּראַך, אָבער אויך אויף רוסיש און העברעיִש.
פון זיינע באוווּסטע ביכער: טביה דער מילכיקער, מנחם מענדל, מאָטל פּייסע דעם חזנס.
ביאָגראפיע
שלום עליכם איז געבוירן אין אוקריינע כ"ו אדר א' ה'תרי"ט, צו זיין פאָטער מנחם נחום ראַבינאָוויטש, אַ סוחר, און זיין מוטער חיה אסתר.
די עלטערן זיינע זענען געווען פרומע חסידישע ייִדן, אָנהענגער פונעם רבי ר' דוד פון טאַלנע זי"ע.
אויך שלום, זייענדיק א יונגער בחור, האָט אַ מאָל באַקומען אַ שטרענגן אָנזאָג פונעם רבי'ן, דעם טאלנער מגיד, אַז ער שרייבט גוט, אָבער אויף צדיקים זאָל ער חלילה קיין מאָל ניט זינדיקן מיטן פעדער. און ער האָט טאַקע געהאַלטן וואָרט, און קיין מאָל ניט געשריבן שלעכט וועגן חסידות און רביים.
ער האָט חתונה געהאַט מיט אָלגאַ לאָיעוו און זיי האָבן געהאט זעקס קינדער.
שרייבער
שלום עליכם האָט אָנגעהויבן שרייבן אויף ייִדיש אין 1883. סה"כ האָט ער אָנגעשריבן פערציק ביכער אויף ייִדיש. שוין אין 1890 איז ער געווען די צענטראַלע פיגור אין דער ייִדישער ליטעראַטור.
שלום עליכם איז פון די בעסטע דערצייגער פון ייִדישע געשריבענע אַרטיקלען, וואָס האָבן אין זיך אַזאַ סארט לעבהאַפט, מיט פאַנטאַזיע און הומאָר, וואָס איז דערמיט באגלייט, אַז ס'איז באמת צום באַוואונדערן. דאָס רוב פון זיינע ווערק זענען באַזירט אויף יאָ געלט נישט געלט, דאָס אָרעמע לעבן און שלימזלדיקער מצב פונעם גלות–ייִדן אין מזרח–אייראָפּע, דער גלוסט צו ציון און דעם ייִדנס חלום אויף הימל גוטס.
די תוכנ'פולע ארטיקלען זיינע, האבן געשלאגן ווארצלען גאר טיף און זיך פארשפרייט גאר ווייט, טראץ וואס אין זיינע לעבנס טעג האט ער נישט זוכה געווען צו זען די ריכטיגע פירות, איז אבער שפעטער וואס א צייט מער, געווארן היסטאריש באקאנט זיין נאמען, ווען סיי אין אוקריינא און סיי אין ישראל, ווערן מיט כבוד גערופן הויפט קווארטלען אויף זיין נאמען, שלום עליכם גאס, שלום עליכם הויז, און דאס טראדיציאנאלע שפיל, וואס לויפט שוין אפאר דורות אין די וועלטס טריבונעס, 'דער פידלער אויפן דאך', איז אפשטאמיג פון זיינס א פארשריפט 'טעוויע דער מילכיקער'.
אין יאהר ה'תשנ"ו האט מען אויפגעשטעלט אין תל אביב דאס שלום עליכם הויז אויף זיין נאמען.
אין תשס"ט, לכבוד דעם הונדערט און פופציקסטן יאר זייט זיין געבורט, האט דער כנסת אין ישראל אפגעהאלטן א יידיש טאג.[1]
שלום עליכם איז נפטר געווארן אין ניו יארק י' אייר ה'תרע"ו.
אייניגע סלאגאנען, פון שלום עליכם אין זיינע מאמרים:
- דאס שוועבל צינד זיך שנעל, אבער לעשט זיך אויך שנעל.
- אז מ'האט ניט קיין פינגער, קאן מען קיין פייג ניט מאכן.
- אז מ'שפילט מיטן קאץ, דארף מען פארנעמען דעם קראץ.
ביבליאגראפיע
זעט אויך
ביכער און פילמען איבער אים און זיינע ווערק
ייִדיש
- מענשלאַך און סצענעס, זעכצן צייכענונגען צו שלום-עליכמס לעצטער ווערק: "מאטל פייסי דעם חזנס יונגל", באַלייט-ווארט פון בעל מחשבות, כלל פארלאג, בערלין, תרפ"ג. (50 עקז' געדרוקט מיט ספּעציעהלע פּאפּיהר געבונדן אין לעהדער)
- דאס שלום עליכם בוך, רעדאקטיהרט דאָרעך זיין איידעם י.ד. בערקאוויטש, שלום-עליכם בוך קאמיטעט, נו יארק, תרפ"ו, 382 ז'.
- טעוויע, שווארץ-און-ווייס פילם, נו יארק, 1939.
- אונדזערע ראשונים, זכרונות-דערציילונגען וועגן שלום-עליכם און זיין דור, י. ד. בערקאוויטש, המנורה, ה'תשכ"ו. פינעף בענדער.
- שלום-עליכם אין אמעריקע: די געשיכטע פון א קולטור-העלד, ייווא, 1990. (יודיש און עהנגליש)
העברעיִש
- הצד האפל בצחוקו של שלום עליכם, דן מירון, עם עובד, תל אביב, ה'תשס"ד, 320 ז'.
עננגליש
- The World of Sholom Aleichem, Maurice Samuel, NY, 1943
- פידלער אויפן דאך
- Sholem Aleichem: Laughing in the Darkness,
וועבלינקען
- אלע ווערק פון שלום עליכם
- אלע ווערק פון שלום עליכם פונעם ײדיש-ביכער צענטער
- וועלוול טשערנין, ביידיש זה נשמע יותר טוב, אויף ynet, 8טן מיי 2009
רעפערענצן
דאס איז נישט קיין המכלול ארטיקל, בלויז עפעס וואס ליגט דא ביז עס וועט ערזעצט ווערן מיט בעסערס. שרייבט עס איבער!