אדר ב'
אדר ב' איז א חודש פון 29 טעג וואס קומט אויס אין עיבור יארן, נאכפאלגנדיג דער צוגעלייגטער חודש אדר א'.
געשעענישן וועלכע קומען פאר אין א געווענליכע יאר אין חודש אדר ווערן אין אן עיבור יאר באצייכנט אין אדר ב', חוץ פון יארצייטן וועלכע ווערן געהאלטן - לויט מנהג אשכנז - אין אדר א'.
אין טייל יארן, פאלט אויס תקופת ניסן אין דעם חודש.
אין דער לוח
דער אידישער יאר איז בעיקר באזירט אויף צוועלף חדשים פון די לבנה באנייאונג, וואס קומט אויס ארום 354 טעג[1]. דער פסוק זאגט אבער "שמור את חודש האביב ועשית פסח לה' אלוקיך"[2], וואס באדייט אז דער קאלענדאר דארף שטימען אויך מיט'ן זון יאר פון ארום 365 טעג, כדי פסח זאל אלעמאל אויספאלן אין פרילינג צייט. דער אונטערשייד צווישן די לבנה יאר און זון יאר, וואס קומט אויס ארום עלף טעג[א], זאמלט זיך אן פון יאר צו יאר און דארף ווערן 'פארראכטן' דורך צולייגן א חודש יעדע פאר יאר - אן אקט וואס ווערט אנגערופן "עיבור השנה". אין דער באשטימטער אידישער לוח לויפן די יארן אין א ציקל פון ניינצן יאר, אין וועלכע די עיבור יארן זענען דריי (און צומאל צוויי) יאר אפגערוקט איין פון אנדערן[ב].
דער צוגעלייגטער חודש דארף זיין דווקא פון אדר[3].
אין דער באשטימטער אידישער לוח, איז אדר ב' - ווי אדר בכלל - אלעמאל א "חודש חסר" פון 29 טעג[4]. דער פאריגער חודש איז אלעמאל א "חודש מלא" פון דרייסיג טעג, און ראש חודש אדר ב' באשטייט דעריבער פון צוויי טעג, ל' אדר א' און א' אדר ב'[4]. חודש אדר ב' קען זיך אנהייבן אין א מאנטאג, מיטוואך, פרייטאג אדער שבת[5].
נעמען
אין הלכה ווערט דער חודש אנגערופן "אדר שני" (אדער "השני") אדער פשוט אדר, און אין גמרא הייסט עס "אדר הסמוך לשבט"[6]. אין טייל קהילות איז געווען איינגעפירט עס צו רופן "ואדר", קומענדיג נאך אדר א' וואס מען פלעגט רופן אדר סתם[7].
ווען די חדשים ווערן גערופן לויט זייער צאל, אנגעהויבן פון ניסן, ווערט אויך אדר ב' - ווי אדר בכלל - אנגערופן "חודש שנים עשר"[8].
אלס חודש אדר
די מצוות פון פורים, וועלכע גייען אן אין י"ד און ט"ו אדר, ווערן געטון נאר אין צווייטן אדר[9]. אויך די ארבע פרשיות ווערן געליינט אין די שבתים פון צווייטן אדר, און אויב האט מען זיי געליינט אין אדר א' דארף מען איבערליינען[10].
די טעג פון אדר וועלכע זענען באצייכנט אין מגילת תענית אז מען טאר אין זיי נישט פאסטן, גייט עס אן אין ביידע אדרים[11]. דער תענית פון ז' אדר גייט אן אין אדר א'[12]; לויט אנדערע - אין אדר ב'[13]. אויך ווען עס האט פאסירט א נס אין אדר פון א שנה פשוטה, און מען האט געמאכט א נדר צו האלטן א פורים שני אין דעם טאג, איז א מחלוקת ווען עס צו האלטן אין א שנה מעוברת[14].
די תנאים קריגן זיך וועלכע פון די חדשים הייסט סתם אדר: לויט רבי יהודה איז עס אדר א' - ווען מען שרייבט א שטר אין דעם חודש שרייבט מען בלויז "אדר", און אין אדר ב' שרייבט מען "אדר תניינא"; לויט רבי מאיר איז עס אדר ב'[15]. לויט רוב פוסקים איז די הלכה ווי רבי יהודה[16]; דער רמב"ם נעמט אן ווי רבי מאיר[17].
ביי א גט זאל מען לכתחילה ארויסשרייבן אדר ראשון און אדר שני[18], בדיעבד איז כשר אויב האט מען געשריבן בלויז "אדר" אין אדר א', לויט ווי רוב פוסקים האלטן[18.1]. ביי ברכת החודש, זאגט מען "אדר שני" אויף אדר ב'[19]; טייל האבן געזאגט "ואדר"[20].
צוויי וועקסלען וואס אין איין שטייט אדר סתם און אין די צווייטע שטייט אדר ב', און דער לווה האט נישט צו באצאלן פאר ביידע, געבט מען פאר דער וואס האט פארבארגט אין אדר סתם; אויב אין ביידע שטייט אדר סתם, געבט מען פאר דער וואס זיין צייט איז פריער לויט די טעג אין חודש[21]. דאס זעלבע איז אפילו אויב אין איין שטייט אדר סתם און אין די צווייטע אדר א', גייט מען לויט די טעג אין חודש[21.1]. טייל זענען חושש צו די שיטה פון רמב"ם, און האלטן ביי די אלע ספיקות אז מען זאל עס צעטיילן[21.2].
א הויז וואס מען האט פארדינגען אויף ביז אדר, און דער משכיר און שוכר קריגן זיך ביז וועלכער אדר, זאלן זיי זיך טיילן[22]; לויט אנדערע, גייט עס פארן משכיר חוץ אויב דער שוכר ברענגט א באווייז[23].
עס איז א מחלוקת אין די פוסקים איבער דער יארצייט פון איינער וואס איז נפטר געווארן אין אדר פון א שנה פשוטה: לויט טייל האלט מען עס אין אדר א' פון א שנה מעוברת[24]; לויט אנדערע אין אדר ב'[25]. טייל זענען מחמיר צו האלטן ביידע[26]; לויט געוויסע, דארף מען מעיקר הדין האלטן ביידע[27]. ווען ער איז נפטר געווארן אין א שנה מעוברת, דארף מען זיכער האלטן דער חודש אין וועלכע ער איז נפטר געווארן[28].
די יארן בעפאר א אינגל ווערט בר מצוה (און א מיידל בת מצוה) רעכענען זיך מיט דער חודש העיבור - און אויב איז ער געבוירן אין א שנה פשוטה און דרייצן יאר דערויף איז אן עיבור יאר, ווערט ער בר מצוה אין אדר ב'[29]. לויט איין דעה, אפילו אויב איז ער געבוירן אין א שנה מעוברת אין אדר א', און דרייצן יאר דערויף איז אויך אן עיבור יאר, ווערט ער בר מצוה אין אדר ב'[30]; די פוסקים קריגן אבער דערויף[31].
צומאל קען אויסקומען אז איין קינד זאל ווערן בר מצוה שפעטער ווי דער וואס איז געבוירן נאך אים. צום ביישפיל: אויב זענען זיי געבוירן אין אן עיבור יאר, איינער אין כ"ט אדר א' און דער צווייטער אין אנהייב אדר ב', און דרייצן יאר דערויף איז א שנה פשוטה, וועט דער צווייטער ווערן בר מצוה אין אנהייב אדר און דער ערשטער אין כ"ט אדר[32]. לגבי נעמען א דאפלטע חלק ירושה, איז דער ערשטער דער בכור[33].
סימבאלן און אייגנשאפטן
לויט טייל מקורות איז דער מזל פון דעם חודש מזל דגים, ווי פון חודש אדר בכלל[34]. לויט אנדערע, פארמאגט דער חודש נישט קיין מזל, און כישוף קען דעריבער נישט הערשן איבער מענטשן וועלכע זענען געבוירן אין דעם חודש[35].
לויט טייל מקורות, איז דער חודש קעגן שבט לוי[36]. לויט אנדערע, איז עס קעגן שבט יוסף[37], אדער קעגן שבט דן[38]. לויט איין מקור איז נישט פארהאן קיין שבט דערקעגן, און דעריבער איז מגין דער זכות פון השי"ת אליין[39].
אין דעם חודש, האט מען אינזינען די צירופים פון שם הוי"ה פון אלע חדשים אינאיינעם[40].
לויט איין מקור, דארף איינער וואס איז געבוירן אין דעם חודש זיך באזונדער שטארקן אין עבודת ה'[41].
מנהגים
ביי תפילת מוסף פון ראש חודש, ווען עס איז איינגעפירט אין אן עיבור יאר צוצולייגן "ולכפרת פשע" קעגן דעם דרייצנטן חודש, פירן זיך טייל דאס צו זאגן נאר אין ראש חודש אדר ב'[42]. אנדערע זאגן דאס פון אנהייב יאר ביז נאך אדר ב'[43].
מועדים וזמנים
- שבת שקלים – דער ערשטער פון די ארבע פרשיות. געפאלט אויס אין החא יארן אין א' אדר ב'[ג].
- ז' אדר – דער טאג פון משה רבינו'ס געבורט און פטירה, וואס ווערט באצייכנט אין פיל קהילות מיט פארשידענע מנהגים, ווערט לויט טייל איינגעהאלטן אין אדר ב' (זעט אויבן).
- שבת זכור – דער צווייטער פון די ארבע פרשיות. ווערט געליינט א שבת בעפאר פורים.
- תענית אסתר – א תענית וואס איז איינגעפירט אין י"ג אדר, א טאג בעפאר פורים.
- פורים – דער יום טוב געפייערט אין י"ד אדר.
- שושן פורים – דער פורים פון די מוקפין, אין ט"ו אדר.
- שבת פרה – דער דריטער פון די ארבע פרשיות.
- שבת החודש – געפאלט אויס אין רוב עיבור יארן אין לעצטן שבת פון אדר ב'[ד].
זעט אויך
צו ליינען מער
- הרב דוד יוסף, "אדר ראשון ואדר שני לאור ההלכה", אור תורה תשנז (שמט), אויף אוצר החכמה
- הרב יחזקאל אשר שטערנליכט, "בענין בר מצוה ויום זכרון בשנה מעוברת", קול התורה נח, אדר תשס"ה, אויף היברובוקס
נאטיצן
- ↑ פינקטליכער: ארום צען טעג און 21 שעות (365.242-354.367).
- ↑ פינקטליכער: די יארן 3, 6, 8, 11, 14, 17, און 19 זענען באשטימט אלס עיבור יארן.
- ↑ אין די אנדערע עיבור יארן געפאלט ראש חודש אדר ב' נישט אום שבת, און מען ליינט פרשת שקלים אין לעצטן שבת פון אדר א'.
- ↑ אין בשז און גכז יארן געפאלט א' ניסן אום שבת, און מען ליינט דאן פרשת החודש.
רעפערענצן
- ↑ ערכין ט, ב
- ↑ דברים טז, א
- ↑ סנהדרין יב, א
- ↑ 4.0 4.1 משנה תורה לרמב"ם, הלכות קידוש החודש, פרק ח', הלכות ד'–ה'
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תכ"ח, סעיף ב'
- ↑ מגילה ו, ב
- ↑ שיירי כנסת הגדולה, הגהות בית יוסף, אורח חיים סימן רפ"ד. זעט אויך יוסף אומץ, סימן תרצ"א; עלי תמר, מגילה פרק א', אז אזוי איז געווען איינגעפירט אין פוילן און אנדערע תפוצות ישראל.
- ↑ בני יששכר, חודש אדר מאמר א' אות י"א, באזירט אויף תלמוד ירושלמי, מסכת מגילה, פרק א', הלכה ה'. זעט אן ערקלערונג אין עלי תמר אויף ירושלמי, דארט, אז דאס איז באמת איין געדאפלטער חודש.
- ↑ מגילה ו, ב, זעט דארט א מחלוקת תנאים; לבוש אורח חיים סימן תרצ"ז.
- ↑ מגילה ו, ב, זעט דארט א מחלוקת תנאים; טור, אורח חיים, סימן תרפ"ה.
- ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן תקס"ח, סעיף קטן כ'; ביאור הגר"א, דארט.
- ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן תק"פ, סעיף קטן ח', בשם מהרי"ל; משנה ברורה, סימן תק"פ, סעיף קטן ט"ו.
- ↑ שו"ת שאילת יעב"ץ, חלק א' סימן קי"ז, בשם החכם צבי; שו"ת חתם סופר, אורח חיים סימן קס"ג
- ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן תרפ"ו, סעיף קטן ה'; שו"ת חתם סופר, אורח חיים סימן קס"ג
- ↑ נדרים סג, ב
- ↑ טור, אורח חיים, סימן תכ"ח; רמ"א, אורח חיים, סימן תכ"ז.
- ↑ משנה תורה לרמב"ם, הלכות נדרים, פרק י', הלכה ו'
- ↑ שולחן ערוך, אבן העזר, סימן קכ"ו, סעיף ז'
- ↑ רמ"א, דארט
- ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן תכ"ז, סעיף קטן א'
- ↑ שיירי כנסת הגדולה, הגהות בית יוסף, אורח חיים סימן רפ"ד
- ↑ שולחן ערוך, חושן משפט, סימן מ"ג, סעיף כ"ח
- ↑ הגהות אשרי, סוף פרק השואל, פון תוספתא, מסכת בבא מציעא, פרק ח'.
- ↑ ש"ך, חושן משפט, סימן שי"ב, סעיף קטן ט"ו
- ↑ תרומת הדשן, סימן רצ"ד; רמ"א, אורח חיים, סימן תקס"ח, סעיף ז' און אויף יורה דעה, סימן ת"ב, סעיף י"ב
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן תקס"ח, סעיף ז'. זעט שו"ת חתם סופר, אורח חיים סימן קס"ג.
- ↑ רמ"א, אורח חיים, סימן תקס"ח, סעיף ז', בשם מהרי"ל
- ↑ מגן אברהם און ביאור הגר"א, אורח חיים, סימן תקס"ח.
- ↑ רמ"א, יורה דעה, סימן ת"ב, סעיף י"ב, און ש"ך, סעיף קטן י"ב
- ↑ הגהות מרדכי, יבמות סימן קט"ו; שולחן ערוך, אורח חיים, סימן נ"ה, סעיף ט'.
- ↑ מגן אברהם, אורח חיים, סימן נ"ה, סעיף קטן י'
- ↑ שו"ת מהר"י מינץ, סימן ט; שבות יעקב, חלק א סימן ט; ערוך השולחן און משנה ברורה און אנדערע אחרונים, אורח חיים סימן נ"ה.
- ↑ שולחן ערוך, אורח חיים, סימן נ"ה, סעיף י'
- ↑ שו"ת מהר"י מינץ, סימן ט
- ↑ לבוש, אורח חיים סימן תרפ"ה סעיף א'; יערות דבש, חלק ב' דרוש ב'
- ↑ חזקוני, שמות יז, ט; בני יששכר, מאמרי חודש אדר, מאמר א' אות י"א און מאמר ד' אות י"א
- ↑ קדושת לוי, פרשת משפטים; בני יששכר[מקור פארלאנגט] על פי כתבי האר"י.
- ↑ חידושי אגדות מהרש"א, סנהדרין יב, א; קדושת לוי פרשת תצוה; קונטרס דברי חלומות, אות ט"ו.
- ↑ אור התורה, בראשית ח, א
- ↑ דעת משה, לר"ח אדר שני
- ↑ בני יששכר, חודש ניסן מאמר א'
- ↑ מועד לכל חי, סימן ל"א אות ו', זעט: מגדים חדשים, שמות יז, ט.
- ↑ יוסף אומץ, סימן תרצ"א
- ↑ פרי מגדים, אורח חיים, סימן תכ"ג, משבצות זהב סעיף קטן ב'
| חדשים פון יאר | ||
|---|---|---|
|
