רבי אברהם שמואל בכרך
ר' אברהם שמואל בכרך (געבוירן בערך 1575 – געשטארבן 26 מיי 1615) איז געווען א חשובער רב אין דייטשלאנד און מעהרין/בעהמען אינעם 16טן און 17טן יארהונדערט. ער איז געווען דער מאן פון רעבעצין חוה בכרך, אן אייניקל פונעם מהר"ל מפראג, און דער זיידע פונעם בארימטן פוסק, רבי יאיר חיים בכרך, מחבר פון שו"ת "חוות יאיר".
לעבן און קאריערע
ר' שמואל בכרך איז געבוירן של"ה צו זיין פאטער ר' יצחק.
אין 1600, האט ער געהייראט חוה כהן אין פראג. זיין ווייב, רעבעצין חוה, איז געווען א באוואוסטע און קלוגע פרוי. זי איז געווען זייער געלערנט, באטראכט ווי א בקי בהלכה און א מומחה אויף רש"י. זי האט געקענט לייזן טעקסטועלע שוועריגקייטן פאר רבנים. ר' אברהם שמואל איז געווען א תלמיד פונעם מהר"ל מפראג און פון זיין איידעם, רבי יצחק כ"ץ. ער האט אנגעהויבן זיין קאריערע ווי א דרשן אין פראג.
ר' שמואל האט געדינט אלס רב אין פארשידענע קהילות:
- בומסלא (Jungbunzlau), היינט Mladá Boleslav אין טשעכיי.
- טורבין (Třeboň), אין בעהמען.
- קאָלין (Kolín), אין בעהמען/טשעכיי. דארט האט ער מחבר געווען א שיר לחנוכה אין 1605.
- פּאָהרליץ (Pohrlitz), היינט Pohořelice אין מעהרין/טשעכיי.
- און צום סוף אין וואָרמס (וורמייזא), אין דייטשלאנד.
ער איז גערופן געווארן צו דינען אין דער זייער וויכטיגער קהילה פון ווארמס אין 1609. ווארמס איז דעמאלט געווען די צווייט גרעסטע אידישע קהילה אין דייטשלאנד[1]. ר' שמואל האט געהאלטן הויך דעם פאן פונעם ווארמסער רבנות. ער איז געווען באקאנט פאר זיין געלערנטקייט און פרומקייט. ער האט געהאלטן א פעסטן שטאנד קעגן די רבנים פון פראנקפורט, וועלכע האבן געפאדערט איבערהערשאפט איבער אלע אנדערע רבנים אין דייטשלאנד. ער איז פארבעטן געווארן דורך וויכטיגע קהילות[2].
די געשעענישן אין ווארמס און פטירה
אין 1613 און 1614, האבן אויסגעבראכן טומלען קעגן די אידן אין ווארמס, אנגעשפארט פון די צעכן (גיילדס), וואס האט צוגעפירט צו א פּאגראָם. אין אנהייב 1614, זענען די אידן געצוואונגען געווארן אריבערצוגיין צו דער אנדערער זייט פונעם ריין טייך, אבער זענען ערלויבט געווארן צוריקצוקומען דורך דער השתדלות פונעם ארכיבישאף פון מיינץ. אין 1615, נאך ווידעראמאליגע פאדערונגען פאר פארטרייבונג, האט דער פרינץ עלעקטאר פרעדריק דער פינפט גענומען די קהילה אונטער זיין שוץ. דאס האט דערצערנט די צעכן, וועלכע האבן אויסגעדריקט זייער האס דורך צעברעכן מציבות אויפן בית-עלמין, צעשטערן די שול, שלאגן און הרגענען אידן און גנבענען זייערע זאכן. די געשעענישן זענען פארגעקומען אום שביעי של פסח שע"ה[1].
ר' שמואל בכרך און זיין איינציקער זון משה שמעון, האבן ווי א נס ניצול געווארן פון ווערן דערהרגעט. זיי זענען אנטלאפן מיט דער איבעריקער משפחה קיין גערנסהיים (Gernsheim). עס איז נישט קלאר פארוואס ר' שמואל איז געשטארבן עטליכע וואכן שפעטער, צי פון גשמיותדיקע וואונדן אדער פון דער צער און עגמת-נפש פונעם פאגראם[1].
ער איז נפטר געווארן אין גערנסהיים אום כ"ז אייר שע"ה, זייענדיג בלויז 40 יאר אלט. ער איז באגראבן געווארן אין אלסבאך (Alsbach), באקאנט אויך ווי Alsbach-Hähnlein אדער Alsbach an der Bergstrasse[1].
ווערק
ר' אברהם שמואל בכרך האט איבערגעלאזט פארשידענע ווערק. ער איז געווען דער מחבר פון:
- אן עסיי אויפן יידישן לוח השנה.
- א צאל אַפּאָלאָגעטישע ווערק קעגן קריסטנטום.
- ליטורגישע פיוטים.
- קאזואיסטישע חיבורים (עניני הלכה).
- חידושים אויף מסכתות הש"ס.
זיינע תשובות זענען טיילווייז פארעפנטלעכט געווארן דורך זיין אייניקל, רבי יאיר חיים, אין דעם צונויפגעזאמלטן שו"ת "חוט השני" (פראנקפורט-עם-מיין, 1679). זיין ציל איז אויך געווען צו פארשטיין דעם רמב"ם'ס לערע וועגן דעם אידישן קאלענדאר, ווי אויך די ווערק פון אברהם בן חייא און אנדערע אידישע אסטראנאמער. פאלעמישע טראקטאטן קעגן קריסטנטום זענען אין כתב-יד.
צווישן זיינע פיוטים ווערן דערמאנט:
- איינער פאר חנוכה, וואס הויבט זיך אן מיט "שדי סלעי ומצודתי", מחבר אין קאלין אין 1605, נאך דעם מוסטער פון "מעוז צור".
- א דריי-לייניגע סליחה וואס הויבט זיך אן מיט "אנא מארז היום תשרש"[3].
זיין אייניקל ר' יאיר חיים האט געמערקט, אז דער חנוכה פיוט איז מחובר געווארן אין שס"ו ווען ר' אברהם שמואל איז געווען 31 יאר און אן אב בית דין אין קאלין, און זיין פאטער (ר' משה שמעון) און זיין זיידע (ר' אברהם שמואל) פלעגן דאס זינגען יעדן חנוכה נאכט אויפן ניגון פון "מעוז צור", און ער אליין (ר' יאיר חיים) האט דאס אויך געטון[4].
נישט לאנג צוריק זענען אנטדעקט געווארן עטליכע בענד פון זיין תורה, אריינגערעכנט תשובות און חידושים אויפן ש"ס. טייל פון זיי זענען געווען אונטער זיין אייניקל'ס, בעל 'חוות יאיר', האנט, וועלכער האט צוגעגעבן הערות אין זיין כתב-יד. טייל קטעים פון זיי זענען געדרוקט געווארן. אויך זענען אנטפּלעקט געווארן זיינע הערות וואס ער האט געשריבן אויפן ברעג פון משניות אין כתב-יד, און זיינע חידושים אויף מסכת שבת[5].
ער האט געהאט אין זיין רשות כתבי-יד פון ווערק פון גרעסערע ראשונים ווי ראב"ן, סמ"ק, שו"ת הרא"ש, שו"ת תרומת הדשן און אנדערע, און האט זיי באנוצט בשעת ער האט געשריבן הלכה'דיגע תשובות[6].
משפחה לעגאט
ר' אברהם שמואל'ס ווייב, רעבעצין חוה בכרך, איז געווען באקאנט פאר איר לערנפעאיגקייט און השפעה. איר אייניקל, ר' יאיר חיים בכרך, האט גערופן זיין בארימטן שו"ת "חוות יאיר" נאך איר, זיך אידענטיפיצירנדיג ווי "חוה'ס יאיר". ר' יאיר חיים האט נאכגעשריבן די באמערקונגען וואס זיין זיידע און זיין באבע האבן געשריבן אויפן ברעג פונעם מחזור. רעבעצין חוה האט אפילו מתקן געווען א פיוט פאר סוכות, און ר' יאיר חיים ברענגט דאס אין זיין ספר "מקור חיים" אויפן שולחן ערוך[1].
די בכרך משפחה שטאמט משמעותדיק פון דער שטאט באכאראך (Bacharach) אויפן ריין אין דייטשלאנד. דער נאמען איז שוין געווען אין באנוץ פרי (1400ער יארן) און איז געווארן פארשפרייט דורך א רבנישער דינאסטיע. ר' אברהם שמואל איז געווען איינער פון די בארימטע רבנים מיט דעם נאמען וועלכע האבן משמעותדיק געשטאמט פון דער ריין געגנט ארום דער שטאט באכאראך.
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Pearl (Preschel) Herzog, "Ode to a Grandmother, Rebbetzin Chavah Bacharach".
- ↑ חוט השני סי' כז. זעט אויך סי' מה.
- ↑ «Бахарах, Авраам Самуил» // Еврейская энциклопедия Брокгауза и Ефрона. Россия, Санкт-Петербург, 1906—1913.
- ↑ סוף שו"ת 'חות יאיר', דף רכז:.
- ↑ לרר, ז' 13.
- ↑ לרר, ז' 14.