רוי:קריפטאגראפיע

קריפּטאָגראַפיע (פון גריכיש κρυπτός, קריפטאס, "באַהאַלטן, געהיים"; און γράφω, גראַפא, "איך שרײַב") איז די װיסנשאַפט װעלכע באַשעפטיקט זיך מיט אלגאריטם מיטן צװעק צו פאַרשליסן אינפאָרמאַציע דורך קאָדן. די װיסנשאַפט פון קריפּטאָגראַפיע איז שױן פון די פאַרצײַטיקע יאָרן װאָס האָט געניצט צו פאַרשליסן פון דעם פײַנד װיכטיקע ידיעות. הײַנט ניצט מען עס צו פאַרשליסן דיגיטאַלישע אינפאָרמאַציע, װי למשל אַ דיגיטאַלישע אונטערשריפט.

מאדערנע קריפטאגראפיע שניידט איבער די דיסציפלינען פון מאטעמאטיק, קאמפיוטער וויסנשאפט, און אינזשעניריע. טייל אנווענדונגען פון קריפטאגראפיע זענען געלט אויטאמאטן, קאמפיוטער פאסווערטער, און עלעקטראנישער האנדל.

היסטאריע פון קריפטאגראפיע און קריפטאאנאליז

אנהייב פון מאדערנע קריפטאגראפיע

קריפטאאנאליז פון די נייע מעכאנישע אפאראטן וואס מען האט אנגעהויבן ניצן אין דעם 20סטן יארהונדערט האט זיך אויסגעוויזן שווער. אינעם פאראייניגטן קעניגרייך האט מען געארבעט אין בלעטשלי פארק וואס האט געברענגט צו אן אנטוויקלונג פון מער עפעקטיווע מעטאדן אויסצופירן כסדרדיקע פעולות. ענדלעך האט מען אנטוויקלט דעם קאלאסוס, דער ערשטער גאנץ עלעקטראנישער און דיגיטאלישער, פראגראמירבארער קאמפיוטער אין דער וועלט, וואס האט געהאלפן דעקאדירן שיפערן גענערירט דורך דער דייטשער מיליטער'ס לארענץ SZ40/42 מאשין.

שיפער־כּתב אין דער ייִדישער רעליגיע

אין ספר ירמיהו למשל װערט דערמאָנט "מלך ששך", װען די מײנונג איז "מלך בבל", װײַל אױב מען דרײט איבער דעם א"ב, אל"ף = תיו, בי"ת = שי"ן, איז ששך = בבל.

אױך אין קבלה איז באַקאַנט גײַסטלעכע רבנים װעלכע האָבן געניצט אַ שיפער־כּתב קאָמפּליצירט מיט ראשי תיבותן און מיט נישט מסודרדיקע זאַצן און װערטער כּדי צו באַשרײַבן העכערע טעמעס װעלכע באַשעפטיקן זיך מיט קבלה, כּדי זאָל דער פּשוטער מענטש ניט קענען פאַרשטײן. למשל איז באַקאַנט דער מגילת סתרים פון ר' נחמן בראסלעווער.